Müraciət və danışıqlar İsraili Qəzzanı aclıqda saxlamaqdan çəkindirmir

Qəzzada Kilsəyə Hücum və Beynəlxalq Reaksiyalar

2025-ci il iyulun 17-də İsrail ordusu Qəzzadakı yeganə katolik kilsəsini bombalayıb, nəticədə üç nəfər həlak olub, ən azı on nəfər yaralanıb. Bu hücumda, vaxtilə mərhum Papa Fransiskusla demək olar ki, hər gün telefonla danışan rahib Qabriele Romanelli də yaralılar arasında olub.

Hücumdan sonra bir sıra qınama bəyanatları verilib. İtaliyanın Baş Naziri Giorgia Meloni bunu “qəbuledilməz” adlandırıb. Papa Leo isə hadisədən “dərin kədərləndiyini” bildirib ki, bu bəyanat bir çoxları tərəfindən “qeyri-müəyyən” və “qorxaq” kimi qiymətləndirilib. İsrail hökuməti hücuma görə “təəssüfləndiyini” dərhal bəyan edib.

Humanitar Dəstək və Beynəlxalq Öhdəliklər

Qlobal etiraz fonunda Qüdsdəki Latın Patriarxlığı kilsə rəsmilərinin xristian icmasını ziyarət etməsi, həm xristian, həm də müsəlman ailələrə məhdud ərzaq və dərman çatdırması, habelə bəzi yaralıların Qəzzadan kənarda müalicə üçün təxliyə edilməsi barədə danışıqlar apara bilib.

Bu fəaliyyətlər, Qəzzada çətin vəziyyətdə olanlar tərəfindən müsbət qarşılansa da, beynəlxalq icmanın növbəti uğursuzluğunun əlamətidir. Nə üçün ərzaq, su və dərman təminatı danışıqlar vasitəsilə “qazanılmalıdır”? Nə üçün beynəlxalq hüquqla təsbit olunmuş əsas hüquqlar siyasi bazarlığın mövzusu olur?

Fələstinlilər kilsə liderlərinin səylərini dərindən qiymətləndirirlər. Onların fəaliyyətləri şəfqət və mənəvi aydınlığı əks etdirir. Lakin belə addımlar lazım olmamalıdır. Beynəlxalq humanitar hüquqa görə, işğalçı qüvvələrin nəzarəti altında olan insanlara qarşı məcburi öhdəlikləri var. Qida, su, dərman və kritik xidmətlərə çıxışın təmin edilməsi xeyriyyə jesti deyil, hüquqi vəzifədir.

Beynəlxalq Hüququn Pozulması və Diplomatik Ziddiyyətlər

1949-cu il Dördüncü Cenevrə Konvensiyası və 1907-ci il Haaqa Qaydaları işğal olunmuş ərazilərdə mülki əhalinin qorunmalı və vacib xidmətlərlə təmin edilməli olduğunu açıq şəkildə qeyd edir, xüsusən də işğalçı qüvvə sərhədlərə, infrastruktura və həyati əhəmiyyətli resurslara nəzarət edərkən. Yardımın bloklanması və ya gecikdirilməsi təkcə qeyri-insani deyil, həm də müharibə cinayəti hesab olunur. Beynəlxalq hüquq, həmçinin işğalçı qüvvəyə yerli əhalini məcburi köçürməyi və ya öz vətəndaşlarını işğal olunmuş ərazilərə yerləşdirməyi qadağan edir ki, İsrail Qəzza və İordan çayının qərb sahilində bu praktikalara cəzasız şəkildə davam edir. İşğalçı, fasiləsiz humanitar yardım çıxışını gecikmədən, siyasi şərtlər olmadan və ya məcburi müqabilində təmin etməlidir.

İsrail bütün bu hallarda öhdəliklərə əməl etməyib. Lakin kollektiv cəzadan, aclıq taktikalarından və mülki infrastrukturlara – kilsələrə, xəstəxanalara, çörəkxanlara, məktəblərə – hücumlardan qaynaqlanan nəticələrlə üzləşmək əvəzinə, İsrail əsas hüquqi normalara riayət edəcəyi vədinə qarşı güzəştlər əldə edir. Bu “sazişlər” isə onlarda iştirak edən qüvvələr tərəfindən diplomatik “uğur” kimi təqdim olunur.

Humanitar Yardım Böhranının Dərinləşməsi

Avropa İttifaqının İordaniyadakı səfiri Pyer-Kristof Çatzisavas Əmmanda verdiyi son mühazirədə bunu təsdiqləyib. Onun sözlərinə görə, Aİ-nin İsrailin Aİ-İsrail Tərəfdaşlıq Sazişinin insan hüquqları müddəalarına əməl etməməsi barədə “müzakirələri” “effektiv siyasi təzyiqə” gətirib çıxarıb. Nəticədə, İsrail humanitar yardım və ərzaq çatdırılmasını, elektrik enerjisi və duzsuzlaşdırma üçün yanacağı, infrastruktur təmirini, Misir və İordaniya vasitəsilə humanitar yardım dəhlizlərinin yenidən açılmasını, BMT yardım işçiləri və müşahidəçilərinin girişini “razılaşdırıb”.

Bu razılaşma Aİ tərəfindən təklif olunan 10 sanksiyanın qismən dayandırılmasına səbəb olub. Amnesty International bu addımı Aİ-nin bəyan etdiyi prinsiplərin “qəddar və qanunsuz xəyanəti” kimi qiymətləndirib.

Bu “sazişin” problemi İsrailin onu, əvvəlkilər kimi, icra etməməsidir. Aİ mənbələrinin mediada verdiyi məlumata görə, İsrail gündə cəmi 80 yük maşınının daxil olmasına icazə verir, halbuki Qəzzaya gündə 500-dən çox yük maşını lazımdır. 80 yük maşınının həqiqətən daxil olub-olmadığı və bu yardımın nə qədərinin nəzərdə tutulan alıcılara çatdığı isə qeyri-müəyyən olaraq qalır.

Dəstələr mütəmadi olaraq humanitar yardım karvanlarına hücum edir, İsrail ordusu isə bu maşınları talançılardan qorumağa çalışan hər kəsə atəş açır. Müxtəlif agentliklər və təşkilatlar uşaqların gündəlik ölümünə səbəb olan qidalanma epidemiyası barədə həyəcan təbili çalır. BMT təzyiq altında olsa da, bunu hələ elan etməsə də, aclıq realdır.

Bu arada, İsrail qüvvələri və xarici muzdlular, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Fələstinli Qaçqınlar üzrə Yardım Agentliyi (UNRWA) kimi BMT qurumlarının funksiyalarını ələ keçirmək üçün yaradılmış İsrail dəstəkli Qəzza Humanitar Fondu (GHF) tərəfindən idarə olunan paylama məntəqələrində yardım axtaran insanları öldürməyə davam edirlər. GHF-in əməliyyatlarına başladığı may ayının sonundan bu yana bu məntəqələrdə təxminən 900 insan həlak olub.

Beynəlxalq İcmanın Məsuliyyəti və Ədalət Tələbi

Əgər Aİ bütövlükdə hərəkət etmirsə, ayrı-ayrı üzv dövlətlər hələ də hüquqi məsuliyyət daşıyırlar. Ən azından, Avropa ölkələri silah transferlərini dayandırmalı, qeyri-qanuni yaşayış məntəqələri ilə ticarəti qadağan etməli və işğal və aparteiddə əlbir olan qurumlarla əməkdaşlığa son qoymalıdırlar. Bunlar könüllü siyasi mövqelər deyil, hüquqi öhdəliklərdir. Bu, dünyanın qalan hissəsinə də aiddir.

Yardımın sanksiyalar vasitəsilə məcburi şəkildə deyil, İsraildən xahiş etməklə təmin edilməsinin təhlükəsi aydındır: müharibə cinayətləri müvəqqəti rahatlıq müqabilində göz ardı edildikdə, cəzasızlıq normalaşır. Aclıq məqbul müharibə silahına çevrilir. Mülki vətəndaşların həyatı bazarlıq obyektinə çevrilir.

Beynəlxalq ictimaiyyət – Aİ, kilsə qurumları və dünya liderləri daxil olmaqla – şəfqət və yardımı davam etdirməlidir. Lakin bu, ədaləti əvəz etməməlidir. Mərhəmət qətiyyətlə birləşməlidir: İsrail hüquqi və mənəvi öhdəliklərinə əməl etməyə məcbur edilməlidir. Fələstinlilər – xristian və müsəlman – piyada kimi deyil, ləyaqət, təhlükəsizlik və sülhə haqqı olan insan varlıqları kimi davranılmalıdır.

24 saat