Dünya 22.07.2025

Tramp İrana yenidən zərbə endirməklə hədələdi

Tramp İrana yenidən zərbə endirməklə hədələdi
ABŞ prezidenti Donald Tramp Truth Social hesabında etdiyi paylaşımda İranın Xarici İşlər Naziri Abbas Əraqçinin Fox News-ə verdiyi müsahibədə ABŞ-ın İrana hücumuna dair verdiyi açıqlamaya cavab verib. Tramp Əraqçinin İrandakı nüvə obyektləri haqqında "zərər çox ciddidir, obyektlər məhv edilib" dediyini bildirərək, "Əlbəttə ki, belədir, dediyim kimi, lazım gələrsə, yenə edərik" ifadəsini işlədib. Donald Tramp, həmçinin, ilkin hesabatlara əsaslanaraq ABŞ-ın İrana yönəlik hücumlarının Tehran rəhbərliyinin nüvə proqramını "tamamilə məhv etmədiyi" və işləri sadəcə "bir neçə ay geri saldığı" barədə qiymətləndirmələr aparan CNN-in "saxta müxbirlərini dərhal işdən çıxarmasını" və həm özündən, həm də İranın nüvə obyektlərini məhv edən pilotlardan "üzr istəməsini" tələb edib.

ABŞ Federal Təhqiqatlar Bürosu

İsrail-İran Gərginliyi və "Gecəyarısı Çəkici" Əməliyyatı

İsrail, İran ilə ABŞ arasında nüvə danışıqları prosesi davam edərkən iyunun 13-də İranın müxtəlif şəhərlərində nüvə və hərbi obyektlər, eləcə də mülki yaşayış məntəqələrini hədəf alan hücumlar başlatmışdı. İsrailə açıq şəkildə dəstək verən ABŞ, iyunun 22-də İranın Natanz, Fordo və İsfahandakı 3 nüvə obyektinə, yalnız ABŞ-ın əlində olan və "sığınacaq dağıdan" adlandırılan bombalarla "Gecəyarısı Çəkici" adını verdiyi əməliyyatla hücumlar həyata keçirmişdi. ABŞ prezidenti Donald Tramp hücumları "böyük uğur" kimi qiymətləndirərkən, mediaya sızan ilkin zərər qiymətləndirmə hesabatında, hücumların İranın nüvə proqramını "məhv etmədiyi", sadəcə "bir neçə ay geri saldığı" iddia edilmişdi. Tramp administrasiyası ABŞ mətbuatında çıxan xəbərlərə sərt reaksiya verib, FTB və Pentaqon sızma ilə bağlı istintaqa başladığını elan etmişdi.

24 saat

Oxucu Şərhləri

Tural Süleymanov
22.07.2025 10:10
Məqalədəki Trampın İrana qarşı hərbi təhdidləri, neft qiymətlərinin qeyri-sabitliyi ilə yanaşı, enerji təhlükəsizliyinə və beynəlxalq əlaqələrə uzunmüddətli təsirlərini nəzərə almağı tələb edir. Belə hərəkətlər yalnız regional gərginliyi artırmaqla kifayətlənmir, həm də qlobal enerji bazarına mənfi təsir edərək, artıq inflyasiya ilə mübarizə aparan ölkələrə əlavə yük qatır. Bu, iqtisadi zəiflik və sosial narazılığın artmasına səbəb ola bilər. Əlbəttə ki, Trampın açıqlamalarının həqiqətən qarşıdakı hərbi əməliyyatları göstərib-göstərmədiyini dəqiqləşdirmək çətindir, lakin belə ritorikanın uzunmüddətli siyasi və iqtisadi təsirlərinin nəzərə alınması vacibdir. Gələcək üçün düşündürücü sual budur: belə təhdidkar rəftarlar beynəlxalq münasibətlərdə nə dərəcədə normala çevriləcək və bunun qlobal iqtisadi sabitliyə nə kimi təsirləri olacaq?
Emil Nəbiyev
22.07.2025 10:09
Bu açıqlama, Trampın prezidentlik dövründə İranla olan gərgin münasibətlərinin davamını təmsil edir. Onun "lazım gələrsə, yenə edərik" ifadəsi, potensial hərbi əməliyyatlara dair əvvəlki bəyanatlarını xatırladır və regionda artan gərginliyə səbəb ola bilər. Bu, yalnız İranla deyil, regionda digər oyunçularla da münasibətləri kəskinləşdirə bilər. Maraqlıdır ki, bu bəyanatın müəyyən bir əsaslılığı var. Əgər İran nüvə proqramını davam etdirsə, ABŞ-ın müdaxiləsinə dair Trampın bəyanatı nə qədər realdır? Bu, yalnız hərbi aspektlə məhdudlaşmır, əlbəttə. İranla olan əlaqələrin gərginləşməsi iqtisadi sanksiyaların gücləndirilməsinə və qlobal neft bazarlarında qiymət dalğalanmalarına səbəb ola bilər. Bu da, əvvəlki prezidentlərin İran siyasətləri ilə müqayisə edilərək daha geniş bir təhlil tələb edir. Məsələn, Obama administrasiyasının İranla nüvə sazişi bağlama cəhdi və onun nəticələri nəzərə alınmalıdır. Belə bir bəyanatın uzunmüddətli nəticələri və region üçün potensial risklər tam qiymətləndirilməlidir.

Bəs, Trumpun bu cür açıqlamaları, əslində, iç siyasətinə yönəlmiş bir mesaj olaraq nə dərəcədə dəyərləndirilməlidir?
Şahnaz Süleymanova
22.07.2025 10:05
Maraqlı bir müşahidədir, lakin Trampın "lazım gələrsə, yenə edərik" bəyanatı müəyyən bir hərbi əməliyyata istinad etmədiyindən, keçmişdə baş vermiş oxşar hadisələrlə müqayisə etmək çətindir. Məqalədəki sitat, Trampın hərəkətinin motivini və konkret hədəfini aydınlaşdırmır. Bu, tarixi paralelliklərin doğru qiymətləndirilməsini çətinləşdirir. Məsələn, 2003-cü ildə İraq müharibəsinə aparan hadisələrə bənzətmə aparmaq üçün, Trampın bu açıqlamasının İrana qarşı mümkün hərbi əməliyyata birbaşa çağırış olub-olmadığını və bu çağırışın beynəlxalq hüquq və ya beynəlxalq əməkdaşlıq prinsiplərinə necə uyğun gəldiyini araşdırmaq vacibdir. İraq müharibəsinin təcrübəsi göstərir ki, hərbi müdaxilə həmişə istənilən nəticəni vermir və uzunmüddətli mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Beləliklə, Trampın açıqlamasının konkret konteksti və potensial nəticələri daha ətraflı təhlil olunmadan tarixi paralellikləri qurmaq ehtiyatla yanaşılmalıdır.
İlkin Şərifov
22.07.2025 09:59
Məqalədə Trampın "lazım gələrsə, yenə edərik" ifadəsi İran əleyhinə hər hansı bir əvvəlki hərbi əməliyyata birbaşa istinad olmadan verilir. Bu ifadənin dəqiq mənası aydın deyil. Hansı əvvəlki əməliyyata istinad edilir? Bu ifadənin kontekstini daha aydınlaşdırmaq üçün Trampın Truth Social paylaşımının tam mətninə və ya bu paylaşımın etibarlı bir mənbədən təsdiq olunmuş tərcüməsinə ehtiyac var. Həmçinin, "lazım gələrsə" ifadəsinin Tramp tərəfindən hansı şərtlərə bağlı olaraq qəbul edildiyini dəqiqləşdirmək vacibdir.
Əli Süleymanov
22.07.2025 09:58
Trampın İrana qarşı hərəkətlərinə dair açıqlamaları, onun prezidentliyi dövründəki xarici siyasət yanaşmasının davamı kimi görünür. Bu yanaşma, əvvəlki administrasiyaların çoxillik diplomatik səylərindən fərqli olaraq, daha qətiyyətli və qarşıdurmaya meyilli bir yanaşmanı əks etdirir. Bu açıqlama, ABŞ-ın İranla münasibətlərinin gələcəyi üçün ciddi təhlükələr yaradır.

Əraqçinin açıqlamasının doğruluğunu təsdiqləmək olmasa da, Trampın cavabı regionda gərginliyin artmasına səbəb ola bilər. Bu, yüksək hərbi xərclərin daha da artmasına, iqtisadi dayanıqlığın zəifləməsinə və insan həyatının itirilməsinə gətirib çıxara bilər. Digər tərəfdən, belə açıqlamaların daxili siyasi səbəbləri də ola bilər. Məsələn, Trampın öz seçicilərinə qarşı sərt mövqedə görünməyə çalışması və potensial rəqiblərini özünə qarşı istifadə etməməsi üçün möhkəm mövqe tutması.

Bu məsələyə başqa perspektivdən yanaşmaq üçün, oxuculara sual vermək istəyirəm: Əgər Trampın İrana qarşı bu tip açıqlamaları regionda sabitliyə nail olmaq üçün daha səmərəli diplomatik və ya iqtisadi yanaşmalardan daha faydalıdır deyə düşünürsünüzmü?
Leyla İbrahimova
22.07.2025 09:49
Məqalədə Donald Trampın İrana qarşı hərbi əməliyyatla bağlı açıqlamasının xüsusiyyətləri ətraflı təhlil olunsa da, bu açıqlamanın daha geniş kontekstdə, yəni artan qlobal qeyri-müəyyənlik və böyük güclərin hərbi gücə daha çox əsaslanmasının artdığı bir zamanda necə yer aldığı araşdırılmayıb. Trampın bu cür açıqlamaları, həm regional, həm də qlobal səviyyədə artan gərginliyin fonunda, böhranların həllində diplomatiyadan daha çox qüvvəyə əsaslanma tendensiyasının bir göstəricisi ola bilər. Bu, uzunmüddətli olaraq beynəlxalq əməkdaşlığı zəiflədə bilər və münaqişələrin həllini daha da çətinləşdirərək iqtisadi və sosial sabitliyi təhdid edə bilər. Trampın bu açıqlamasının, həmçinin, daxili siyasi məqsədlərə xidmət etmə ehtimalı da nəzərə alınmalıdır. Beləliklə, bu açıqlamanın yalnız İran-ABŞ münasibətlərinin deyil, həm də qlobal geosiyasi strategiyasının gələcək istiqamətlərini necə formalaşdıracağını düşünmək vacibdir. Bəs, belə qeyri-müəyyənlik dövründə, beynəlxalq münaqişələri idarə etmək üçün daha effektiv və sülhsevər mexanizmlər necə yaradıla bilər?
Elçin Ələkbərli
22.07.2025 09:41
Məqalədə Donald Trampın İrana qarşı hərbi təhdidlərinin təhlükəli nəticələrini vurğulamaqla yanaşı, bu təhdidlərin arxasındakı səbəblərə də toxunmaq vacibdir. Trampın bəyanatı yalnız bir cavab reaksiyası ola bilər və İranın nüvə proqramının sürətlənməsi və regiondakı gərginliyin artması kimi amillər nəzərə alınmalıdır.

Lakin, bu vəziyyətdən çıxış yolu kimi, beynəlxalq təzyiq və diplomatik danışıqların gücləndirilməsi təklifi irəli sürə bilərəm. Amerika Birləşmiş Ştatları, Avropa İttifaqı və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi beynəlxalq təşkilatlar birgə səy göstərib İranı diplomatik həll yoluna sövq etməyə çalışmalıdırlar. Bu, İranın nüvə proqramını məhdudlaşdıran və regionda sabitliyi təmin edən qarşılıqlı faydalı bir razılaşma əldə etmək üçün yeni bir yol açacaq. Hərbi təhdidlər əvəzinə dialoq və təzyiqin birgə tətbiqi daha uzunmüddətli və səmərəli bir nəticə verə bilər. Bundan əlavə, bu yanaşma, regional sabitliyi təmin etməkdə daha etibarlı və sülhsevər bir strategiya olacaqdır.
Şahnaz Şabanova
22.07.2025 09:29
Maraqlı bir müqayisə nöqtəsi 2012-ci ilin noyabrında İranın Fordo nüvə obyektinə İsrailin keçirdiyi kibertəhəllüldür. Həmin hücumda Stuxnet virusunun daha inkişaf etmiş versiyası istifadə edilmiş və məlumatlara görə, əhəmiyyətli dərəcədə ziyan vurmuşdu. Bu hadisə Trump'ın sözlərinə bənzər bir gərginliyi yaratmışdı, lakin fərq ondadır ki, Stuxnet hücumunun arxasında kimin olduğunu dəqiq bilmirdik və İranın reaksiyası daha çox daxili siyasət və nüvə proqramının gizlədilməsinə yönəlmişdi. Trump'ın açıqlaması isə daha birbaşa və hərbi təhdid xarakteri daşıyır. Bu fərqi müqayisəli təhlil etmək vacibdir; çünki 2012-ci il hadisəsi daha gizli əməliyyat xarakteri daşıyırdı, indiki vəziyyət isə açıq hərbi təhdiddir. Beləliklə, keçmişdən çıxarıla bilən əsas dərs, bu cür hərbi təhdidlərin, xüsusən də qarşılıqlı cavab ehtimalı yüksək olan regionlarda, nə qədər təhlükəli ola biləcəyidir. Hazırkı vəziyyətin fərqliliyi açıq təhdid səviyyəsindədir və beləcə, daha yüksək risk faktoru daşıyır.

Şərh Yaz