Tramp Qəzza müharibəsində sülhə yaxınlaşdığını elan etdi
ABŞ prezidenti Donald Tramp bazar ertəsi İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu ilə görüşdən sonra Yaxın Şərqdə sülhün əldə edilməsinə “yaxın” olduqlarını söyləyib. Ağ Evdə keçirilən birgə mətbuat konfransında Tramp “Ən azı, minimum çox, çox yaxın” ifadəsini işlədib. O, İsrailin Qəzza müharibəsinə son qoymaq və Fələstin ərazisində girov saxlanılan israilli əsirlərin azad edilməsini təmin etmək üçün yeni 20 bəndlik sülh planını açıqlayıb. Diplomatik mənbələr “Əl-Cəzirə”yə bildiriblər ki, HƏMAS-ın danışıqlar qrupu Trampın müharibəni bitirmək üzrə hazırladığı planı öyrənir.
Tramp Netanyahunun planı qəbul etməsinə görə təşəkkür etdi
Mətbuat konfransı başlayarkən Tramp “Hamıya çox təşəkkür edirəm. Bu, böyük, möhtəşəm bir gündür, bəlkə də sivilizasiya tarixində ən böyük günlərdən biridir”, deyib. O, sözlərinə əlavə edib: “Mən təkcə Qəzzadan danışmıram. Qəzza bir tərəfə, biz Qəzzadan qat-qat böyük bir şeydən danışırıq. Bütün məsələ, hər şeyin həlli. Buna Yaxın Şərqdə sülh deyilir”. Tramp İran, ticarət, İbrahim Sazişlərinin genişləndirilməsi və ən əsası, Qəzza müharibəsinə necə son qoyulacağı kimi vacib məsələləri Netanyahı ilə müzakirə etdiyini bildirib. O, Netanyahıya, Yaxın Şərq, Türkiyə, İndoneziya, Pakistan və Avropa liderlərinə təşəkkür edib.
Tramp öz sülh planını təqdim edir
ABŞ prezidenti Donald Tramp Qəzza müharibəsinə son qoymaq üçün hazırlanan, bir çox ölkənin töhfə verdiyini qeyd etdiyi sülh planını təqdim edib. O deyib: “Bu günorta, regiondakı dostlarımız və tərəfdaşlarımızla geniş məsləhətləşmələrdən sonra, insanların həqiqətən bəyəndiyini deməliyəm, sülh prinsiplərimizi rəsmi olaraq açıqlayıram”. Tramp daha sonra planın əsas öhdəliklərini sadalayıb: “Plana əsasən, Ərəb və Müsəlman ölkələri, bir çox hallarda yazılı şəkildə, Qəzzanın dərhal silahsızlaşdırılmasına, HƏMAS və bütün digər terror təşkilatlarının hərbi imkanlarının ləğv edilməsinə söz veriblər.”
O, əlavə edib: “Biz ölkələrə… HƏMAS-la məşğul olmaq üçün güvənirik. Və mən eşidirəm ki, HƏMAS da bunu həyata keçirmək istəyir. Bu, yaxşı əlamətdir.” Tramp HƏMAS-ın əməliyyat imkanlarının ləğv edilməsindən danışıb: “Bütün terror infrastrukturunu, o cümlədən tunelləri, silahları və istehsal müəssisələrini məhv etmək lazımdır. Biz çoxlu istehsal müəssisələrini məhv edirik. Bu, həmçinin xüsusilə Qəzza daxilində və ətrafında, Qəzzadakı yeni müvəqqəti hakimiyyətlə işləyərək yerli polis qüvvələrinin təliminə kömək edəcək.”
Ərəb və müsəlman dövlətlərinin roluna qayıdan Tramp, əməkdaşlığın vacibliyini vurğulayıb: “Ərəb və müsəlman ölkələrə HƏMAS-la məşğul olmaq öhdəliklərini yerinə yetirmək şansı verilməlidir. Onlar HƏMAS-la məşğul olmalıdırlar, çünki o, bizim məşğul olmadığımız yeganə qrup idi. Mən onlarla məşğul olmamışam.”
“Amma ərəb ölkələri və müsəlman ölkələri HƏMAS-la məşğul olacaqlar. Və mən inanıram ki, onlar artıq orada olublar. Güman edirəm ki, onların bir razılaşması var. Bəlkə də bunu qeyd etməyiblər, amma düşünürəm ki, var. Əks halda bu qədər irəli getməzdilər.”
Qəzzanın İdarə Edilməsi
Trampın sülh planına görə, Qəzza müharibəsi başa çatdıqdan sonra heç bir siyasi fraksiyaya aid olmayan, fələstinlilərdən ibarət “texnokrat” rəhbərlik Qəzzanı gündəlik əsasda idarə edəcək. Lakin bu Fələstin rəhbərliyi Fələstin xalqı tərəfindən deyil, sülh planının həyata keçirilməsinə nəzarət edəcək yeni beynəlxalq orqan tərəfindən seçiləcək. Tramp bildirib ki, “sülh şurası” adlanan bu təşkilata razılaşmanın uğurunu təmin etmək və əsas regional və beynəlxalq liderləri bir araya gətirmək tapşırılacaq.
O, nəzarət orqanına şəxsən özünün sədrliyi edəcəyini deyib: “Ona ABŞ prezidenti Donald J. Tramp adlı bir şəxs rəhbərlik edəcək. Mən bunu istəyirəm, əlavə işlər görmək lazımdır, lakin bu, o qədər vacibdir ki, mən bunu etməyə hazıram.” Tramp, orqana digər liderlərin də daxil olacağını izah edib: “Biz bunu doğru şəkildə edəcəyik… Şuramız olacaq. Şurada olmaq istəyən şəxslərdən biri Böyük Britaniyanın keçmiş baş naziri Toni Bleyerdir. Yaxşı adamdır, çox yaxşı adamdır. Və bəzi başqaları.” Tramp əlavə edib: “HƏMAS və digər terrorçu qruplar şurada heç bir rol oynamayacaq.”
Qəzzanın Təhlükəsizliyi və Uzunmüddətli İdarəetməsi
Trampın sülh planında HƏMAS silahsızlaşdırıldıqdan sonra Qəzzanın təhlükəsizliyinə nəzarət etmək üçün ABŞ və onun ərəb, digər tərəfdaşlarının yaradacağı Beynəlxalq Sabitləşmə Qüvvəsi (BSQ) qeyd olunur. Plan qeyd edir: “Bu qüvvə uzunmüddətli daxili təhlükəsizlik həlli olacaq. BSQ İsrail və Misirlə sərhəd bölgələrini, eləcə də yeni təlim keçmiş Fələstin polis qüvvələri ilə birlikdə təmin etmək üçün işləyəcək.”
Lakin mətbuat konfransında Trampın yanında dayanan Netanyahu, İsrailin başqa fikirləri olduğunu qeyd edib: “İsrail, proqnozlaşdırılan gələcək üçün təhlükəsizlik məsuliyyətini, o cümlədən təhlükəsizlik perimetrini özündə saxlayacaq. Qəzzanın nə HƏMAS, nə də Fələstin Muxtariyyəti tərəfindən idarə edilməyən, lakin İsraillə əsl sülhə sadiq olanlar tərəfindən idarə olunan sülhsevər mülki administrasiyası olacaq.” Netanyahunun şərhləri, Fələstin Muxtariyyətinin bir sıra islahatları həyata keçirsə, Qəzzanın uzunmüddətli idarəetməsini öz üzərinə götürə biləcəyini təklif edən Trampın sülh planı ilə ziddiyyət təşkil edir.
HƏMAS hələ də cavab verməlidir
Tramp deyib: “İndi HƏMAS-ın bu gün irəli sürdüyümüz sülh planının şərtlərini qəbul etməsinin vaxtıdır. Və yenə də, bu, bizim əvvəl məşğul olduğumuz HƏMAS-dan fərqli bir HƏMAS-dır, çünki bildiyiniz kimi, 20.000-dən çox insan öldürülüb.” O, əlavə edib: “Onların rəhbərliyi üç dəfə məhv edilib. Beləliklə, siz həqiqətən də son dörd-beş ildə məşğul olduğumuz insanlardan fərqli insanlarla işləyirsiniz.”
“Əl-Cəzirə”nin müxbiri Mərvan Bişaranın sözlərinə görə, bu təklif “HƏMAS-ın təslim olmasını” nəzərdə tutur. O deyib: “Daha yaxşı izah edə bilməzdim, amma Trampın planı HƏMAS tərəfindən təslim olmaq ultimatumu kimi qəbul ediləcək, əks halda ABŞ özünün ən yaxşı dostu olan İsraili dəstəkləyəcək.”
Bişara izah edib: “İndi onları bəlkə də daha yaxşısı üçün təslim olmaları lazım olduğuna inandırmaq olar, bəlkə də ən azı üç illik soyqırımdan və davamlı bombardmandan sonra… bəlkə bu qan tökülməsi dayanar.” O əlavə edib: “Lakin bütün bunlar Qəzzada terror şəbəkələri, terrorçular olduğu fikrinə əsaslanırsa və bu razılaşma onların tərksilah edilməsini və bir vaxtlar işğal altında idarə etdikləri ərazinin silahsızlaşdırılmasını təmin edəcəksə, bu, təslim olmaqdan başqa bir şey deyil.”
Trampın Fələstinlilərə Mesajı
Təklifi açıqlayarkən Tramp, sülh planının fələstinlilərə öz gələcəkləri üçün məsuliyyət götürmək imkanı vermək niyyətində olduğunu bildirib. O deyib: “Deməli, çox sayda Fələstinli sülh içində yaşamaq istəyir. Onlardan çoxunu görmüşəm və onların dəstəyi var.”
O, əlavə edib: “Mən Fələstinlilərə öz taleləri üçün məsuliyyət götürməyə çağırıram, çünki biz onlara bunu veririk. Biz onlara öz taleləri üçün məsuliyyət veririk, terrorizmi tamamilə qınamaq və qadağan etmək və daha parlaq gələcəyə doğru irəliləmək. Onlar HƏMAS-la yaşadıqları çətin həyatı istəmirlər.”
Tramp deyib: “Əgər Fələstin Muxtariyyəti 2020-ci ildə sülh vizyonumda qeyd etdiyim islahatları tamamlamasa, yalnız özlərini günahlandırmalı olacaqlar.”
Qəzzadan xəbər verən Tariq Əbu Azzoum, insanların bu planın uğuruna şübhə ilə yanaşdığını söyləyib: “Bir çox Fələstinlilər Trampın sülh planındakı HƏMAS-ın silahsızlaşdırılması və çıxarılması ilə bağlı mövcud tələblərin rədd edilə biləcəyinə inanırlar.”
O, əlavə edib: “Buna baxmayaraq, insanlar İsrail ordusunun Qəzzadan çıxarılmasını, Fələstinli məhbusların azad edilməsini və hərbi əməliyyatların yenidən başlamayacağına zəmanət verən hər cür hərbi əməliyyatların dayandırılmasını səbirsizliklə gözləyirlər ki, bu da cari planda tam aydın deyildi.”
ABŞ İsraili “lazım olanı etmək” üçün dəstəkləyəcək, əgər HƏMAS razılaşmanı rədd etsə
Tramp, HƏMAS-ın təklifi rədd etməsi ehtimalına da toxunaraq, ABŞ-ın İsrailə dəstəyini və qrupla birbaşa üzləşməyin vacibliyini vurğulayıb. Tramp Netanyahunun ləqəbindən istifadə edərək “Və əgər HƏMAS razılaşmanı rədd etsə, bu həmişə mümkündür… bildiyiniz kimi, Bibi, lazımi addımları atmaq üçün bizim tam dəstəyimiz olacaq,” deyib.
“Əl-Cəzirə”nin Nyu-Yorkdan xəbər verən Mayk Hannanın sözlərinə görə, “Görülən əsas məqam odur ki, HƏMAS hələ bu sülh planı ilə razılaşmayıb.” O, əlavə edib: “Bu, əsasən, HƏMAS bu 20 bəndlik sülh planını qəbul etməsə, Qəzza müharibəsində İsrailin intensivləşdirilmiş əməliyyatları üçün yaşıl işıq deməkdir.”
“Planınızı dəstəkləyirəm,” Netanyahu dedi
Netanyahu deyib: “Mən Qəzza müharibəsini bitirmək üçün müharibə məqsədlərimizə nail olan sülh planınızı dəstəkləyirəm. Bu, bütün girovlarımızı İsrailə qaytaracaq, HƏMAS-ın hərbi imkanlarını və siyasi hakimiyyətini ləğv edəcək və Qəzzanın bir daha İsrail üçün təhlükə yaratmamasını təmin edəcək.”
“Əl-Cəzirə”nin Birləşmiş Millətlər Təşkilatından xəbər verən Ceyms Beys, Netanyahunun niyyətlərini şübhə altına alıb: “Netanyahu bunu alqışlayıb, amma həqiqətən buna inanırmı? O, bir müddətdir müharibəni bitirməyə və ya yardımların daxil olmasına icazə verməyə hazır deyildi.”
Beys əlavə edib: “Plan Fələstin dövlətçiliyi üçün etibarlı bir yolun olması lazım olduğunu deyir, lakin bu, Netanyahunun bütün siyasi karyerası boyunca mübarizə apardığı bir şeydir. Beləliklə, düşünürəm ki, bu, Qəzza xalqı üçün qısamüddətli fayda gətirə bilər, lakin bunun necə baş verəcəyi ilə bağlı bir çox sual və yolda potensial maneələr var.”
İsrail “işi sona çatdıracaq”
Sülh planı üzrə razılaşmadan sonra baş verəcək hərəkətlər ardıcıllığı haqqında danışan Netanyahu, geri çəkilmələr, girovların azad edilməsi və beynəlxalq nəzarət orqanının rolu ilə əlaqəli mərhələli bir yanaşmanı açıqlayıb.
“Əgər HƏMAS sizin planınızla razılaşsa, cənab prezident, ilk addım mülayim bir geri çəkilmə, ardından 72 saat ərzində bütün girovlarımızın azad edilməsi olacaq. Növbəti addım HƏMAS-ın tamamilə tərksilah edilməsi və Qəzzanın demilitarizasiyası ilə məşğul olacaq beynəlxalq bir orqanın yaradılması olacaq.”
“İndi, əgər bu beynəlxalq orqan uğur qazansa, biz müharibəni birdəfəlik bitirmiş olacağıq. İsrail, tərksilah və demilitarizasiyanın dərəcəsi ilə əlaqədar əlavə geri çəkilmələr həyata keçirəcək, lakin proqnozlaşdırılan gələcək üçün təhlükəsizlik perimetrində qalacaq.”
Netanyahu, sülh planı rədd edilsə və ya pozulsa, alternativdən xəbərdarlıq edib: “Amma əgər HƏMAS sizin planınızı rədd etsə, cənab prezident, və ya onu guya qəbul edib sonra əsasən ona qarşı çıxsa, onda İsrail işi özü bitirəcək.”
O, əlavə edib: “Bu, asan yolla edilə bilər və ya çətin yolla, lakin ediləcək. Biz asan yolu üstün tuturuq, lakin bu edilməlidir.”
Vaşinqtondakı Siyasət Araşdırmaları İnstitutunun əməkdaşı Fllis Bennis “Əl-Cəzirə”yə deyib ki, “Burada Fələstin maraqlarını qorumaq üçün heç bir zəmanət yoxdur.”
O, əlavə edib: “Hər cür işarə var ki, əgər İsrail girovlarını geri aldıqdan sonra istənilən vaxt müharibəyə qayıtmağa qərar verərsə, deyəcəklər ki, ‘Yaxşı, biz gözlədiyimiz əməkdaşlığı almırıq, ona görə də Qəzza müharibəsinə qayıtmalıyıq; təəssüf ki, cənab prezident’.”
Leave a Reply