HƏMAS və İsraildən olan danışıqçılar ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzza müharibəsinə son qoymaq təklifi ilə bağlı Misirdə dolayı danışıqlarda iştirak ediblər.
Misir dövlət kəşfiyyatı ilə əlaqəli olan “Əl-Qahira Xəbərləri”nin məlumatına görə, bazar ertəsi Qırmızı dəniz sahilindəki Şarm əl-Şeyx kurortunda toplaşan nümayəndə heyətləri ABŞ sülh planına uyğun olaraq “girovların və məhbusların azad edilməsi üçün ilkin şərtləri müzakirə edirlər”.
Xəbər agentliyi bildirib ki, “Misir və Qətər vasitəçiləri bu mübadilə üçün bir mexanizm yaratmaq məqsədilə hər iki tərəflə işləyirlər”.
Danışıqlara yaxın olan bir Fələstin rəsmisi Reuters xəbər agentliyinə bildirib ki, danışıqların ilk sessiyası bazar ertəsi gec axşam başa çatıb və çərşənbə axşamına daha çox müzakirə planlaşdırılır.
7 oktyabr HƏMAS hücumlarının və İsrailin Qəzza müharibəsinin başlamasının ikinci ildönümü ərəfəsində baş tutan bu danışıqlar, Qəzzada on minlərlə insanın ölümünə səbəb olan münaqişənin tezliklə başa çatacağı ümidlərini artırıb.
Lakin sazişin bağlanması üçün bir çox potensial maneələr var və İsrail Qəzzada fələstinliləri öldürməyə davam edir; Əl-Cəzirə mənbələrinin məlumatına görə, bazar ertəsi 10 nəfər, o cümlədən humanitar yardım axtaran üç nəfər həlak olub.
Qəzzada son ölümlər, cümə günü ABŞ prezidenti Donald Trampın danışıqların irəliləməsi üçün İsraili Fələstin ərazisini bombalamağı dayandırmağa çağırmasından sonra, İsrail hücumlarında həlak olanların ümumi sayını 104-ə çatdırıb. Lakin ərazi boyunca hücumlar davam edir.
İsrail hökumətinin sözçüsü Şoş Bedrosian bazar günü jurnalistlərə bildirib ki, ordu “müdafiə məqsədləri” ilə hərəkət etməyə davam edəcək və Qəzzada heç bir atəşkəs tətbiq edilməyib.
ABŞ prezidenti Donald Tramp hər iki tərəfin onun təklif etdiyi sülh planına razı olduğunu bəyan edib və razılaşmaya tez çatmaq üçün danışıqların “sürətlə irəliləməsini” istəyib.
Münaqişəyə son qoymaq üçün iki qısa atəşkəsin pozulması da daxil olmaqla, bir neçə təşəbbüsün uğursuzluğuna baxmayaraq, Qəzzanın bombalanması nəticəsində indiyədək ən azı 67,160 nəfər həlak olub, 169,679 nəfər yaralanıb və əhalisinin iki milyonunu aclıq təhlükəsi ilə üz-üzə qoyub. Prezident Tramp sülh planı üzrə danışıqların “ilk mərhələsi”nin bu həftə tamamlanacağını deyib.
“Truth Social” sosial media platformasında etdiyi paylaşımda ABŞ prezidenti Donald Tramp HƏMAS və digər hökumətlərlə həftəsonu “girovların azad edilməsi, Qəzza müharibəsinə son qoyulması və daha vacibi, Yaxın Şərqdə uzun müddətdir arzulanan sülhün əldə edilməsi” ilə bağlı “çox müsbət müzakirələr” apardığını bildirib.
O, “Bu danışıqlar çox uğurlu olub və sürətlə davam edir. Hər kəsdən sürətlə hərəkət etməsini xahiş edirəm… vaxt vacibdir, əks halda kütləvi qan tökülməsi baş verəcək”, – deyib.
Bazar ertəsi ABŞ prezidenti Donald Tramp Oval Ofisdə jurnalistlərə bildirib ki, HƏMAS “çox vacib” məsələlərə razılıq verir.
Sözçü Karoline Leavitt bildirib ki, administrasiya planı mümkün qədər tez irəli sürmək üçün səylə çalışır, texniki müzakirələr davam edir.
İsrailin Baş Naziri Binyamin Netanyahu da HƏMAS tərəfindən saxlanılan 48 İsrail girovunun (onlardan 20-sinin sağ olduğuna inanılır) azad edilməsinin bu həftə elan oluna biləcəyini deyərkən gözləntiləri gücləndirib.
Sülh planına əsasən, HƏMAS girovları İsrail həbsxanalarında saxlanılan Fələstin məhbuslarının azad edilməsi müqabilində buraxacaq.
HƏMAS həmçinin Qəzzada hakimiyyətdən əl çəkməyə razılaşıb, İsrail isə qüvvələrini anklavdan çıxarmağa hazırdır.
Detalların Çatışmazlığı və Maneələr
Lakin təklifin bir çox məsələsi detallarla zəifdir.
HƏMAS-ın silahsızlaşdırılması üçün heç bir zaman çərçivəsi verilməyib, Fələstin dövlətinin yaradılmasına dair qeyri-müəyyən istinad isə müqavilənin hər iki tərəfində bir çoxlarını narahat edib.
Əl-Cəzirənin İordaniya paytaxtı Ammandan verdiyi məlumata görə, Nour Odeh ABŞ prezidenti Donald Trampın sülh planının perspektivlərini yüksək qiymətləndirən bütün şərhlərinə baxmayaraq, əhəmiyyətli maneələrin qaldığını bildirib.
O, “Danışıqları potensial olaraq sabotaj edə biləcək bir çox detallar var”, – deyib.
Potensial mübahisəli məqamlara İsrailin bütün girovların 72 saat ərzində eyni vaxtda azad edilməsini tələb etməsi daxildir.
O, həmçinin qoşunların çıxarılmasına dair razılaşmaya baxmayaraq, HƏMAS-ı təqib etməkdə azadlığını saxlamaq istəyir və geri çəkilmə xəttləri və vaxt cədvəllərinin artıq müəyyən edildiyini iddia edir.
Odeh deyib: “Bütün bunlar həssas danışıqlardan keçməlidir”.
Bəlkə də belə şübhələri əks etdirərək, İsrail media orqanları bazar ertəsi danışıqlar prosesinin HƏMAS nümayəndələrinin vasitəçilərlə danışması ilə başlayacağını, İsrail və ABŞ nümayəndələrinin isə çərşənbə gününə qədər iştirak etməyəcəyini bildirib.
İsraillilərə baş danışıqçı Ron Dermer, HƏMAS nümayəndə heyətinə isə keçən ay Qətərdə İsrailin sui-qəsd cəhdindən sağ çıxan Xəlil əl-Həyya rəhbərlik edir.
Misirli bir təhlükəsizlik mənbəyi AFP agentliyinə bildirib ki, əl-Həyya danışıqlardan əvvəl Misir kəşfiyyat rəsmiləri ilə görüş keçirib.
“ABC”-nin “Bu Həftə” proqramında çıxış edən ABŞ dövlət katibi Marko Rubio, HƏMAS ABŞ prezidenti Donald Trampın sülh planını qəbul etdikdən sonra baş verəcək iki mərhələni təsvir edib.
Birincisi, İsrail girovları HƏMAS tərəfindən azad ediləcək, sonra İsrail Qəzzada öz ordusunun avqustda yerləşdiyi “sarı xəttə” qədər geri çəkiləcək.
Rubio bildirib ki, HƏMAS girovları hazır olan kimi buraxmalı, İsrailin bombalanması isə onların azad edilməsi üçün dayandırılmalıdır.
HƏMAS-ın Gələcəyi: Mübahisəli Məsələ
HƏMAS-ın gələcəyi məsələsi də böyük potensial maneə kimi görünür.
Sülh planına əsasən, İsrail qoşunları geri çəkildikdən sonra beynəlxalq təhlükəsizlik qüvvəsi Qəzza zolağında yerləşdiriləcək və ərazi ABŞ prezidenti Donald Tramp və keçmiş Böyük Britaniya Baş Naziri Toni Bleyerin nəzarəti altında beynəlxalq idarəçiliyə veriləcək.
Trampın sülh planı Qəzzanın demilitarizasiyasını nəzərdə tutur və Fələstinli “texnokratlardan” ibarət müvəqqəti administrasiyanın Qəzzada gündəlik işləri idarə edəcəyini proqnozlaşdırsa da, HƏMAS üçün heç bir idarəedici rolunu istisna edir – lakin onun üzvlərinin zorakılıqdan imtina edib silahsızlaşması halında qalmasına icazə verir.
HƏMAS sülh planına müsbət cavab verib, girovların azad edilməsini müzakirə etməyə və Qəzzanın gələcəyini formalaşdıracaq “Fələstin milli çərçivəsinin” bir hissəsi olmağa hazır olduğunu bildirib.
Lakin HƏMAS-ın hər hansı formada qalma ehtimalı Netanyahunun ifrat sağçı koalisiya müttəfiqlərini qəzəbləndirib. Onlar bu məsələyə görə hökuməti devirməklə hədələyiblər.
Milli Təhlükəsizlik Naziri İtamar Ben-Qvir sosial media paylaşımında deyib: “Girovların azad edilməsi kimi vacib məqsədlə yanaşı, HƏMAS canavarları tərəfindən törədilən 7 oktyabr qırğınından qaynaqlanan Qəzza müharibəsinin əsas məqsədi terror təşkilatı HƏMAS-ın mövcudluğuna icazə verilməməsidir.”
O bildirib ki, o və onun partiyası, Otzma Yehudit, Netanyahaya HƏMAS girovların azad edilməsindən sonra da mövcud olmağa davam edərsə, hökumətdən istefa verəcəklərini deyiblər.
O, “Dünyaya əbədi rüsvayçılıq gətirəcək və növbəti qırğın üçün vaxt bombasına çevriləcək milli məğlubiyyətin bir hissəsi olmayacağıq”, – deyib.
Lakin müxalifət lideri Yair Lapid bazar günü Netanyahunun hökumətinə sülh planı müzakirə edildiyi müddətdə “ekstremist və məsuliyyətsiz tərəfdaşları” tərəfindən çökməsinin qarşısını almaq üçün dəstək verməyi təklif edib.
Fələstin Milli Təşəbbüsündən Mustafa Barğouti Əl-Cəzirəyə bildirib ki, ABŞ sülh planının qarantı kimi İsrailin anklavdan çıxmasını və girovları geri aldıqdan sonra müharibəni davam etdirməməsini təmin etməlidir.
Barğouti deyib ki, qoşunların çıxarılması mərhələli şəkildə həyata keçirilə bilsə də, İsrail Qəzzanın heç bir hissəsini işğal altında saxlamamalı və “Qəzzanın 25 faizini nəzarətdə saxlamaq ideyasından əl çəkməlidir”.
Leave a Reply