Kabil Diplomatik Arenasında Yeni Səhifə: Hindistan və Taliban Arasında Əlaqələr
Hindistan Kabildəki texniki missiyasını tamhüquqlu səfirlik səviyyəsinə qaldırdığını elan edib. Bu addım, ABŞ-ın qoşunlarını çıxarması və əvvəlki hökumətin süqutundan sonra 2021-ci ildə hakimiyyəti ələ keçirən Əfqanıstan Taliban administrasiyası ilə ilk yüksək səviyyəli diplomatik əlaqələri möhkəmləndirir.
Hindistanın xarici işlər naziri Subrahmanyam Cayşankar cümə günü Yeni Dehlidə əfqan həmkarı ilə danışıqlardan sonra bu qərarı açıqlayıb.
Regional Sabitlik və Əməkdaşlıq Mesajları
Cayşankar birgə mətbuat konfransında Əfqanıstan Talibanın xarici işlər naziri Əmir Xan Muttaqiyə xitabən deyib: “Aramızdakı daha sıx əməkdaşlıq sizin milli inkişafınıza, eləcə də regional sabitliyə və dayanıqlığa töhfə verir”.
Cayşankar Hindistanın “Əfqanıstanın suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və müstəqilliyinə tam sadiq” olduğunu bildirib. O, Hindistan şirkətlərini Əfqanıstanda mədənçilik imkanlarını araşdırmağa dəvət etdiyi üçün Muttaqiyə təşəkkür edib.
Bağlı Qapıların Yenidən Açılması
Bu addım ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi NATO qüvvələrinin geri çəkilməsindən sonra 2021-ci ildə bağlanmış səfirliyin yenidən fəaliyyətə başlaması deməkdir. Hindistan o vaxtdan etibarən ticarət, tibbi və humanitar səylərə nəzarət etmək üçün məhdud bir missiya saxlayırdı.
Muttaqi çıxışında Kabilin “Hindistanla həmişə yaxşı münasibətlər qurmağa çalışdığını” deyib. O, davam edən antiterror səylərinə də toxunaraq, Taliban administrasiyasının heç kimə Əfqanıstan ərazisindən digər dövlətləri hədəf almaq üçün istifadə etməyə icazə verməyəcəyini bildirib. Terrorizmə qarşı mübarizə birgə əməkdaşlığın vacib aspektlərindən biri kimi vurğulanıb.
Qadın Hüquqları və Beynəlxalq Tənqidlər
Lakin mətbuat brifinqinə qadın jurnalistlərin buraxılmaması mübahisələrə səbəb olub. Bu addımın, hakimiyyəti yenidən ələ keçirdikdən sonra Əfqanıstanda qadın və qızların hüquqlarını, təhsil və iş imkanlarını bir daha məhdudlaşdıran Taliban nümayəndə heyəti tərəfindən tələb olunduğu ehtimal edilir ki, bu da beynəlxalq qınaqla qarşılanıb.
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi (BCM) bu ilin iyul ayında Əfqanıstanda iki yüksək səviyyəli Taliban lideri barəsində qadın və qızlara qarşı törətdikləri iddia edilən sui-istifadələrə görə həbs qərarı çıxarıb.
BCM hakimləri Talibanın Ali Lideri Hibətullah Axundzadə və Baş Hakim Əbdül Hakim Haqqaninin cinsi ayrı-seçkiliyə əsaslanan təqiblər törətməkdə “əsaslı şübhələr” olduğunu bildiriblər.
Əfqanıstanın xarici işlər naziri, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası Komitəsi tərəfindən ona müvəqqəti səyahət istisnası verildikdən sonra cümə axşamı günü Yeni Dehliyə gəlib.
Muttaqi, BMT-nin səyahət qadağaları və aktivlərin dondurulmasını əhatə edən sanksiyaları altında olan bir neçə Əfqanıstan Taliban liderindən biridir.
Keçmiş və Gələcək Münasibətlər
Çin, Rusiya, İran, Pakistan və Türkiyə daxil olmaqla onlarla ölkənin Kabildə səfirlikləri fəaliyyət göstərsə də, yalnız Moskva Taliban hökumətini rəsmi olaraq tanıyıb.
Talibanın 1996-2001-ci illər arasında ilk hakimiyyəti dövründə Hindistan hökuməti bu əfqan qrupu ilə diplomatik əlaqələr qurmaqdan imtina etmiş və onların hakimiyyətini tanımamışdı; o zaman bu hakimiyyət yalnız Pakistan, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Səudiyyə Ərəbistanı tərəfindən tanınırdı.
Əvvəllər Sovet İttifaqı tərəfindən dəstəklənən Məhəmməd Nəcibullah hökumətini dəstəkləyən Hindistan, Taliban hakimiyyətə gəldikdən sonra Kabildəki səfirliyini bağlamışdı. O zaman Hindistan Talibanı Pakistan kəşfiyyat orqanlarının Moskvaya qarşı mücahidləri dəstəkləyən bir vasitəçisi hesab edirdi.
Bunun əvəzinə, Yeni Dehli Taliban əleyhinə müxalif qrup olan Şimal Alyansını dəstəkləyirdi.
ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi qüvvələrin 2001-ci ildə Talibanı hakimiyyətdən uzaqlaşdırmasından sonra Hindistan Kabil səfirliyini yenidən açdı və Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, infrastruktura, səhiyyə, təhsil və su layihələrinə 3 milyard dollardan çox sərmayə qoyaraq Əfqanıstan üçün əhəmiyyətli bir inkişaf tərəfdaşı oldu.
Hindistan da daxil olmaqla Əfqanıstanın regional qonşuları, ABŞ prezidenti Donald Trampın Baqram aviabazasına nəzarəti geri qaytarmaq üçün təzyiqlər göstərdiyi bir vaxtda, ölkədə “hərbi infrastruktur” yerləşdirmək cəhdlərinə qarşı çıxaraq nadir hallarda vahid cəbhədən çıxış etdilər.
Çərşənbə axşamı verilən birgə bəyanatda Əfqanıstan üzrə Moskva Məsləhətləşmələr Formatının üzvləri – o cümlədən rəqibləri Hindistan və Pakistan – “Əfqanıstanın müstəqil, birləşmiş və sülhsevər dövlət kimi qurulması üçün sarsılmaz dəstəklərini bir daha təsdiq ediblər”. Foruma həmçinin Rusiya, Çin, İran və Mərkəzi Asiya ölkələri daxildir ki, onların hamısı ABŞ-ın Əfqanıstanda hər hansı geri qayıdış mövcudluğuna qəti şəkildə qarşı çıxır.
Leave a Reply