Birləşmiş Ştatlar İranın nüvə infrastrukturlarını hədəf aldığını, lakin insanlarını vurmadığını bəyan edib. Rəsmilərin fikrincə, bu fərq əhəmiyyətlidir.
Pazar günü verdiyi diqqətlə seçilmiş sözlərlə verilən açıqlamada, vitse-prezident JD Vens ABŞ-ın İranla müharibədə olmadığını, lakin Tehranın nüvə proqramı ilə mübarizə apardığını vurğulayıb. Bu şərhlər, ABŞ prezidenti Donald Trampın İranın nüvə obyektlərinə qarşı birbaşa zərbələr silsiləsini təsdiqləməsindən bir gün sonra səsləndirilib. Bu, onsuz da gərgin olan regionda kəskin eskalasiyanın ilk işarəsi idi.
Vens NBC-nin “Meet the Press” proqramında Kristen Uelkerə bildirib: “Biz İranla müharibədə deyilik. Biz İranın nüvə proqramı ilə müharibədəyik”.
Fordo, Natanz və İsfahan nüvə obyektləri hədəf alındı
ABŞ prezidenti Donald Tramp “Truth Social” platformasında yerləşdirdiyi dramatik mesajda elan edib: “İranın Fordo, Natanz və İsfahan daxil olmaqla üç nüvə obyektinə qarşı çox uğurlu hücumumuzu başa çatdırdıq”. Zərbə, Fordo da daxil olmaqla, dağın altında yerləşən dərinə basdırılmış obyektləri “sığınacaq dağıdan” bombalar adlanan xüsusi silahlarla hədəf alıb.
“Bütün təyyarələr indi İran hava məkanından kənardadır. Əsas obyekt olan Fordo-ya böyük həcmdə bomba yükü buraxıldı. Bütün təyyarələr təhlükəsiz şəkildə bazalarına qayıdıblar”, – deyə Tramp əlavə edib. “Böyük Amerikalı Döyüşçülərimizi təbrik edirəm. Dünyada bunu edə biləcək başqa bir ordu yoxdur. İNDİ SÜLH ZAMANI GƏLDİ!”
Qısa müddət sonra İran İsrailə raket zərbələri endirib. Hücum Təl-Əvivdə zərərə səbəb olaraq, daha geniş müharibə qorxusunu alovlandırıb.
“Xeyli gecikdirildi”, lakin tam təsdiqlənməyib
ABŞ prezidenti Donald Trampın inamlı bəyanatlarına baxmayaraq, vitse-prezident JD Vens daha ehtiyatlı mövqe nümayiş etdirib. Nüvə obyektlərinin 100 faiz məhv edilib-edilmədiyini soruşduqda, Vens deyib: “İrandakı vəziyyət barədə həssas kəşfiyyat məlumatlarına girməyəcəyəm, lakin biz çox şey gördük və çox əminəm ki, onların nüvə silahı inkişafını xeyli gecikdirdik və bu, hücumun əsas məqsədi idi.”
Fordonun zədələnib-zədələnmədiyi və ya tamamilə məhv edilib-edilmədiyi barədə yenidən sual verildikdə, o deyib: “Ciddi şəkildə zədələnməklə tamamilə məhv edilməyin fərqi nədir – mən dəqiq bilmirəm. Bildiyimiz odur ki, onların nüvə proqramlarını xeyli geriyə saldıq.”
ABŞ prezidenti Tramp isə bunun əksinə olaraq bəyan edib: “İranın əsas nüvə zənginləşdirmə obyektləri tamamilə və bütövlüklə məhv edilib. Yaxın Şərqin zorakısı olan İran indi sülh bağlamalıdır.”
ABŞ-ın müdafiə naziri Pit Heqseth bu fikri təkrarlayaraq bildirib: “İranın nüvə ambisiyaları məhv edilib.” Lakin İran rəsmiləri bu iddiaları təkzib ediblər. Bir parlament üzvü Fordonun ciddi şəkildə zədələnmədiyini deyib, baxmayaraq ki, bu, müstəqil şəkildə təsdiqlənməyib.
Quru qoşunları olmayacaq, lakin gərginlik yüksək olaraq qalır
Vens ABŞ-ın İran torpağında müharibə axtarmadığını vurğulayıb. “Quru qoşunlarını yerləşdirməkdə heç bir marağımız yox idi”, – o deyib.
Buna baxmayaraq, fon gərgin olaraq qalır. İsrailin İrana qarşı 13 iyundakı hava zərbələrindən bəri hər iki tərəf cavab zərbələri ilə qarşı-qarşıya qalıb. Bu, hərbi qarşıdurmaya, səmadan olsa da, ilk birbaşa Amerika müdaxiləsi idi.
Vitse-prezident Trampın zərbələr başlamazdan dərhal əvvəl qərar verdiyini və Vaşinqtonun sonradan iranlılardan bəzi dolayı mesajlar aldığını təsdiqləyib.
Hörmüz boğazı və qırmızı xəttlər
İranın cavab olaraq qlobal gəmiçiliyi pozması ehtimalı əsas narahatlıq mənbəyi olaraq qalır.
Vens deyib: “Onların bütün iqtisadiyyatları Hörmüz boğazından keçir. Əgər öz iqtisadiyyatlarını məhv edib dünyada pozulmalara səbəb olmaq istəyirlərsə, məncə, bu, onların qərarı olardı. Lakin niyə belə etsinlər ki? Məncə, bu, heç bir məna kəsb etmir.”
Vens diplomatiyaya çağırır, Tehranı günahlandırır
ABŞ hələ də sülh istədiyini – lakin İranın nüvə silahına malik olduğu bir sülhü deyil – bildirir. “Biz sülh istəyirik, lakin onların nüvə silahı proqramının olmadığı bir sülh istəyirik,” – Vens deyib. “ABŞ prezidenti Donald Tramp keçən gecə məhz bunu həyata keçirdi.”
O, diplomatiyanın ABŞ tərəfindən sabotaj edildiyi fikrini rədd edib. “Biz diplomatiyanı partlatmadıq,” – Vens israr edib. “İranlılar müharibədə açıq-aşkar o qədər də yaxşı deyil. Bəlkə də ABŞ prezidenti Donald Trampın yolunu izləyərək sülhə bir şans versinlər. Əgər onlar ciddidirsə, əminəm ki, Birləşmiş Ştatların Prezidenti də ciddidir.”
“Biz rejim dəyişikliyi istəmirik,” – o əlavə edib. “Biz bunu uzatmaq istəmirik… Biz nüvə proqramına son qoymaq, daha sonra iranlılarla uzunmüddətli bir həll yolu barədə danışmaq istəyirik.”
Hərbi səlahiyyətlər üzərində konstitusiya mübahisəsi
Zərbələr ölkə daxilində siyasi mübahisələrə səbəb olub. Bir neçə Demokrat qanunverici və bir ovuc Respublikaçı, ABŞ prezidenti Donald Trampın Konqresin icazəsi olmadan hərəkət etdiyini iddia edir. Onlar hərbi müdaxilə üçün hüquqi çərçivə olaraq ABŞ Konstitusiyasına və Müharibə Səlahiyyətləri Qanununa istinad edirlər.
Senator Mark Kelli deyib: “Prezident, ABŞ vətəndaşlarına, Birləşmiş Ştatlara, vətənə açıq və yaxın təhlükə olduqda hərbi şəkildə hərəkət edə bilər. Bu vəziyyətdə belə deyildi.”
Digərləri prezidentin hərəkətlərini impiçment üçün əsaslar kimi görürlər. Lakin senator Lindsi Qraham bu etirazları rədd edib. “Konqres müharibə elan edə və ya maliyyələşdirməni dayandıra bilər. Biz baş komandan ola bilmərik. 535 baş komandanınız ola bilməz,” – o deyib.
Bu fikir ayrılığı ABŞ prezidenti Donald Trampın MAGA tərəfdarları arasında da yayılıb. Müttəfiqlər zərbələr ərəfəsində ictimai şəkildə toqquşaraq, bəziləri müdaxiləyə qarşı xəbərdarlıq edir, digərləri isə güclü hərbi əməliyyatlara çağırış edirdi.
ABŞ prezidenti Donald Tramp ABŞ-ın münaqişədə hərbi iştirakını dərinləşdirib-dərinləşdirməyəcəyinə iki həftə ərzində qərar verəcəyini bildirib. Region kəskin gərginlikdədir və nüvə məsələləri hələ də həll olunmamış qalır; dünya Tehranın növbəti addımını – və Vaşinqtonun cavabını izləyir.
Bir cavab yazın