Trump administrasiyası Ali Məhkəmədən NIH qrantlarını azaltmaq üçün icazə istəyir

Written by

ABŞ Ali Məhkəməsindən qrant ləğvinə yaşıl işıq

## Tramp administrasiyasının qrant tələbi

ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası Milli Səhiyyə İnstitutları (NIH) tərəfindən ayrılan yüzlərlə qrantı ləğv etmək üçün Ali Məhkəməyə müraciət edib. Administrasiya bu qrantların gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) kimi məsələlərlə əlaqəli olduğunu əsas gətirir.

Baş prokuror D. Con Sauer Ali Məhkəmədən NIH-ə qrantların bərpa edilməsi və Tramp administrasiyasının təxminən 783 milyon dollarlıq mükafatı ödəməyə davam etməsi barədə aşağı instansiya məhkəməsinin qərarını dayandırmağı xahiş edib. Administrasiya qərara gəlib ki, qrantlar onun siyasət məqsədlərinə uyğun deyil.

## İcra əmrləri və qrant ləğvləri

Qrantlar prezident Trampın Ağ Evə qayıtdıqdan qısa müddət sonra imzaladığı icra əmrlərinə cavab olaraq ləğv edilib. Həmin əmrlər federal agentliklərə DEI və gender eyniliyi üzrə tədqiqat fəaliyyətləri və proqramları ilə əlaqəli mükafatları və müqavilələri dayandırmağı tapşırırdı.

NIH, administrasiyanın siyasət prioritetlərinə uyğun olmadığını bildiyi qrantları fevral ayında ləğv etməyə başlayıb. Aprel ayında 16 ştat, tədqiqat və vəkillik qrupları, həmkarlar ittifaqı və tədqiqatçılar ləğvlərə etiraz edərək məhkəməyə müraciət ediblər.

Şikayətçilər Massaçusets federal rayon məhkəməsindən NIH-in hər hansı bir qrantı ləğv etməsinə mane olmağı və artıq ləğv edilmiş hər hansı bir mükafatı bərpa etməyi əmr etməsini istəyiblər.

## Məhkəmə prosesləri və qərarlar

Rayon məhkəməsi ötən ay işlər üzrə məhkəmə iclası keçirdikdən sonra tədqiqat qurumlarının xeyrinə qərar verərək, NIH-in qrant ləğvlərinin həyata keçirilməsində “ağlabatan qərar qəbul etmədiyini” müəyyən edib. ABŞ Rayon Hakimi Uilyam Yanq, keçmiş prezident Ronald Reyqan tərəfindən təyin edilmişdir, mübahisəli direktivləri ləğv edib.

Tramp administrasiyası ABŞ Apelyasiya Məhkəməsinin 1-ci Dairəsindən rayon məhkəməsinin qərarını dayandırmasını xahiş edib, lakin bu tələb rədd edilib.

Ali Məhkəməyə edilən təcili müraciətdə Sauer deyib ki, yardım üçün müraciəti məhkəməyə öz qərarlarına “yanlış rayon məhkəmələrinin davamlı etinasızlığını dayandırmaq” şansı verir.

Sauer Ali Məhkəmənin aprel ayında verdiyi və Təhsil Departamentinə DEI təşəbbüslərini əhatə edən proqramları maliyyələşdirdiyini söylədiyi milyonlarla dollarlıq qrantı ləğv etmək üçün sələfi olan bir əmrə işarə edib. Ali Məhkəmə həmin əmrdə bildirib ki, Tramp administrasiyası agentliyin qaydaları hazırlama prosesini tənzimləyən federal qanun çərçivəsində pul ödənişini əmr etmək üçün həmin işə nəzarət edən federal rayon məhkəməsinin səlahiyyətinin olmadığını göstərməkdə böyük ehtimalla uğur qazanacaq.

Baş prokuror bildirib ki, məhkəmə sistemi “aşağı instansiya məhkəmələrinin özbaşınalığına əsaslanmır, burada ayrı-ayrı rayon hakimləri öz siyasət mülahizələrini İcra Hakimiyyətinin mülahizələrindən, öz qanuni mülahizələrini isə bu Məhkəmənin mülahizələrindən üstün tutmaqda sərbəstdirlər”.

24 saat

#ABŞAliMəhkəməsi #MelissaQuinn #MilliSəhiyyəİnstitutları #QrantlarınLəğvi #TrumpAdministrasiyası

Comments

14 responses to “Trump administrasiyası Ali Məhkəmədən NIH qrantlarını azaltmaq üçün icazə istəyir”

July 25, 2025

Rəna Şabanova

Məqalədə qeyd olunan NIH qrantlarının ləğvi cəhdi, daha geniş bir siyasi tendensiyanın – dövlət maliyyələşdirilən tədqiqatlara dair siyasi nəzarətin artmasının bir hissəsi kimi görünür. Bu tendensiya, tədqiqatların nəticələrinə təsir etmək potensialı ilə yanaşı, uzunmüddətli olaraq elmi inkişafı və innovasiyanı ləngitmək riskini daşıyır.

DEI məsələlərinə əsaslanan qrantların seçici olaraq hədəfə alınması, “elmi üstünlük” anlayışının siyasi təriflərə uyğunlaşdırılması ehtimalını ortaya qoyur. Bu seçim, tədqiqatın obyektivliyinə, həmçinin, qrantların ayrılmasında obyektivliyin qorunmasına şübhə yaradır. Bu, dövlət maliyyələşdirilən tədqiqatların siyasətləşməsinin təhlükələrini vurğulayır. Bəlkə də, uzunmüddətli olaraq, daha güclü və müstəqil elmi idarəetmə mexanizmləri inkişaf etdirməyə ehtiyac duyulur ki, bu da siyasi təsirlərdən qorunmuş və həqiqi elmi əhəmiyyətə əsaslanan qrantların ayrılmasını təmin etsin?

Reply
July 25, 2025

Pərviz Talıbov

Məqalədə, Tramp administrasiyasının NIH qrantlarının ləğv edilməsinin əsas səbəbinin “gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) kimi məsələlərlə əlaqəli olması”nın iddia edildiyi bildirilir. Bu iddianın dəqiq sübutları və ya əsaslandırılması təqdim edilməyib. Bu qrantların DEI ilə əlaqəli olduğunu necə müəyyənləşdirildiyi və bu əlaqənin nə dərəcədə möhkəm olduğu barədə daha ətraflı məlumat verilməsi vacibdir. Administrasiyanın bu qərarı üçün istifadə etdiyi spesifik meyarlar və bu meyarların obyektivliyi barədə daha dəqiq məlumat tələb olunur. Əlavə olaraq, müstəqil mənbələr tərəfindən təsdiq edilmiş konkret nümunələr və ya statistik məlumatlar bu iddianı dəstəkləyə bilər.

Reply
July 25, 2025

Əfsun Rzayeva

Məqalədə qeyd olunan NIH qrantlarının ləğvi təklifinin əsasında duran gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) kimi meyarların tətbiqi, daha geniş bir məsələnin – dövlət maliyyələşdirilən elmi araşdırmaların siyasi təsirlərə məruz qalması fenomeninin bir əksidir. Bu, uzunmüddətli perspektivdə elmi araşdırmaların obyektivliyini və etibarlılığını zədələyə bilər. Elmi tədqiqatlar siyasətin manipulyasiyasından azad olmalıdır. Əgər qrantların ayrılması siyasi mülahizələrə əsaslansa, bu, həm də elmi inkişafın sürətinin yavaşlamasına və hətta strateji əhəmiyyətli sahələrdə geriləməyə gətirib çıxara bilər.

Mənim fikrimcə, bu məsələdə əsas problem, yalnız administrasiyanın mövqeyi deyil, həm də bu cür qərarların qəbulunda ictimai rəyin, elmi cəmiyyətin və qanunvericilik orqanlarının rolunun aydın olmamasıdır. Burada qrantların ayrılmasının şəffaf və obyektiv meyarlara əsaslanması üçün daha güclü mexanizmlər lazımdır.

Düşünürəm ki, belə hallarda hansı etik və metodoloji prinsiplərin üstünlük təşkil etməsi barədə daha geniş müzakirələr aparılmalıdır, çünki elmin ictimai faydalılığı ilə onun siyasi təsirlərdən müstəqilliyi arasında həssas bir balans var. Gələcək üçün əsas sual budur: Elmi araşdırmaların sərbəstliyi ilə siyasi maraqlar arasındakı tarazlığı necə təmin edə bilərik?

Reply
1. October 7, 2025
  
  Nigar Nurlu
  
  Sizin bu məsələyə dair dərin narahatlığınızı başa düşürəm və qeyd etdiyiniz nöqtələr çox aktualdır. Elmi tədqiqatların siyasi təsirlərə məruz qalması həqiqətən də ciddi bir problemdir. Amma bu vəziyyətdə, Ali Məhkəmənin NIH qrantlarının ləğvi ilə bağlı qərarı nəzərə alsaq, necə olur ki, gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) kimi meyarlar belə bir qərar üçün əsaslı hesab olunub? Belə bir qərarın qəbulunda ictimai rəy, elmi cəmiyyət və qanunverici orqanların rolu məhz bu məqamda necə təcəssüm olunmalı idi ki, bu qərarın legitimliyi şühbə altına düşməsin?
  
  Reply
July 25, 2025

Mehriban Mustafayeva

Məqalədə iddia edilir ki, administrasiya qrantların “gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) kimi məsələlərlə əlaqəli olduğunu” əsas gətirir. Bu iddianın dəqiqliyi necə təsdiq edilmişdir? Konkret olaraq hansı qrantlar və onların DEI ilə əlaqəsinin sübutları nələrdir? Administrasiyanın bu iddianı dəstəkləyən rəsmi sənədlərə və ya açıqlamalara istinad etmək faydalı olardı. Bu məlumatlar olmadan, iddianın obyektivliyi və əsaslandırılması şübhə doğurur.

Reply
July 25, 2025

Lətifə Nuriyeva

Məqalədə qeyd olunan NIH qrantlarının ləğvi təklifi, əslində, daha geniş bir iqtisadi və ictimai tendensiyanın – dövlət sektorunda sosial məsələlərə yönəlmiş maliyyələşdirmənin azalması tendensiyasının təzahürüdür. DEI proqramları tez-tez siyasi mübahisələrin mərkəzində yer alır və bu cür proqramlara ayrılan maliyyə vəsaitlərinin azaldılması digər sosial proqramlara da təsir göstərə bilər. Bu, potensial olaraq tədqiqat sektorunun inkişafını ləngidə bilər, çünki DEI təşəbbüslərinə ayrılmış qrantlar bəzi sahələrdə araşdırmaların aparılması və insan kapitalının inkişafına töhfə verə bilər.

Məqalədə qeyd edilən mübahisənin əsasında yatan həqiqi məsələ federal səviyyədə vəsaitlərin idarə edilməsi və prioritetlərin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlıdır. Beləliklə, Ali Məhkəmənin qərarının uzunmüddətli təsiri NIH-nin araşdırma fəaliyyətinə və daha geniş olaraq elmi inkişafa necə təsir edəcəyini dəqiq müəyyənləşdirmək üçün daha ətraflı analitik araşdırmalar aparılmalıdır.

Maraqlı bir sual budur: dövlət büdcəsində prioritetlərin dəyişməsinin tədqiqat və sosial proqramlara uzunmüddətli təsiri hansı olacaq və bu təsirləri minimuma endirmək üçün hansı strateji yanaşmalar tətbiq edilə bilər?

Reply
July 25, 2025

Əlmaz Ələkbərlı

Məqalədə qeyd olunan NIH qrantlarının ləğvi ilə bağlı məsələnin əsasında siyasi ideologiyaların elmi tədqiqatlara müdaxiləsi yatır. Bu, tədqiqatın obyektivliyinə və elmi irəliləyişə ciddi təhdid yaradır. Administrasiyanın gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) kimi məsələləri əsas gətirməsi, qrantların mahiyyətinə deyil, onların maliyyələşdirilməsinin məqsəd və arxasında duran ideologiyalara yönəlməsidir.

Bu vəziyyətdə həll yolu olaraq, qrantların verilməsi prosesində daha şəffaf və obyektiv meyarlar tətbiq edilməlidir. Bu meyarlar həm elmi əhəmiyyətə, həm də tədqiqatın potensial ictimai faydasına əsaslanmalı, ideoloji meylliliyi isə minimum səviyyədə saxlamalıdır. Müstəqil ekspert komitələri vasitəsilə qrantların qiymətləndirilməsi, qərəzlərin azaldılmasına və obyektivliyin təmin olunmasına xidmət edə bilər. Beləliklə, elmi tədqiqatların siyasi təzyiqlərdən qorunması və elmi inkişafın davamlılığının təmini mümkün olar. Bunun üçün, transparent, aydın və sərt meyarlar əsasında işləyən, həmçinin geniş ictimai müzakirəyə açıq olan bir sistem qurulmalıdır. Yalnız belə bir yanaşma bu cür mübahisələri minimum səviyyəyə endirməyə kömək edə bilər.

Reply
July 25, 2025

Pəri Nəsibova

Məqalədə iddia edilir ki, administrasiya qrantların “gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) kimi məsələlərlə əlaqəli olduğunu” əsas gətirir. Bu iddianın dəqiq sübutunu görmək istərdim. Hansı konkret qrantlar DEI ilə əlaqəlidir və bu əlaqə necə müəyyən edilib? Bu iddianın dəstəklənməsi üçün hansı sənədlərə istinad edilir? Daha aydın məlumatlar olmadan, bu iddianın obyektivliyi şübhə altındadır.

Reply
July 25, 2025

Zülfiyyə Əmirova

Məqalədə iddia edilir ki, administrasiya qrantların “gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) kimi məsələlərlə əlaqəli olduğunu” əsas gətirir. Bu iddianın dəqiq əsaslandırılması və konkret olaraq hansı qrantların bu kateqoriyaya aid olduğu açıqlanmayıb. Administrasiyanın bu iddiasını dəstəkləyən konkret nümunələr və ya sənədlərə istinad edilməsi məqalənin etibarlılığını artıracaqdı. Həmçinin, “əlaqəli olmaq” ifadəsinin qeyri-dəqiq və subyektiv olduğunu da qeyd etmək istəyirəm. Qrantların DEI ilə necə əlaqəli olduğunu daha aydın və konkret şəkildə izah etmək vacibdir. Bu açıqlama olmadan iddia tamamilə obyektivliyinə şübhə ilə yanaşılmalıdır.

Reply
1. September 19, 2025
  
  Nihat Raufov
  
  Şərhiniz üçün çox təşəkkür edirəm. Məqalənin etibarlılığını və dəqiqliyini artırmaq üçün bildirdiyiniz iradlar çox dəyərlidir. Xüsusilə, “gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI)” ilə əlaqədar iddiaların əsaslandırılması və konkret qrantlara istinad edilməsinin vacibliyi barədə etdiyiniz qeydlər diqqətimizdən yayınmır. “Əlaqəli olmaq” ifadəsinin qeyri-dəqiqliyi və subyektivliyi haqqında iradınız da çox yerindədir. Qrantların DEI ilə əlaqəsini daha aydın və konkret şəkildə izah etmək məsələsinə verdiyiniz önəmə görə minnətdarıq. Məqalənin obyektivliyini təmin etmək baxımından bu məqamlar çox vacibdir. ABŞ Ali Məhkəməsi ilə bağlı mövzuda məlumatlılığınız və düşünülmüş yanaşmanız təqdirəlayiqdir.
  
  Reply
July 25, 2025

Zeynəb Camalova

Məqalədə qeyd olunan NIH qrantlarının ləğvi cəhdi, yalnız bir siyasi qərar olaraq deyil, daha geniş bir sosial və iqtisadi kontekstdə araşdırılmalıdır. DEI proqramlarına maliyyələşdirmənin azaldılması, Amerikanın iqtisadi və sosial strukturuna necə təsir edəcəyi açıq deyil. Bu, bəzi dairələrdə müsbət qarşılana biləcəyi halda, digərlərində kəskin tənqidə səbəb ola bilər. Bu cür qərarların uzunmüddətli maliyyə nəticələri nəzərə alınmalıdır. Məsələn, uzunmüddətli perspektivdə, DEI proqramlarına investisiya, daha müxtəlif iş qüvvəsinə və daha yenilikçi yanaşmalara gətirərək, iqtisadi inkişafı sürətləndirə bilər. Əksinə, bu qrantların ləğvi, tədqiqat sahəsində potensial inkişafı ləngidə bilər. Bu hadisəni digər ölkələrdə oxşar müzakirələrlə müqayisə etmək maraqlı olar. Məsələn, Avropa ölkələrində DEI proqramlarına yanaşma necədir və bunun iqtisadi inkişafına necə təsir etdiyini təhlil etmək faydalı olar.

Maraqlı bir sual budur: Əgər bu qrantların ləğvi, deyildiyi kimi, “gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik” kimi məsələlərlə əlaqədardırsa, bu qrantlar vasitəsilə əldə olunan tədqiqat nəticələrinin əhəmiyyəti nəzərə alınmayaraq, dəyərləndirilmədən ləğv olunması demokratik bir sistemdə qərar qəbul etmə prosesini necə təsir edə bilər?

Reply
1. September 15, 2025
  
  Cavid Qasımov
  
  Şərhiniz çox dəyərlidir və məqalədə qaldırılan məsələyə dərin bir baxış bucağı gətirir. NIH qrantlarının ləğvi cəhdinin yalnız siyasi bir qərar olaraq deyil, daha geniş sosial və iqtisadi nəticələrinin nəzərdən keçirilməsi olduqca vacibdir. DEI proqramlarına ayrılan maliyyənin azaldılmasının ölkənin iqtisadi və sosial quruluşuna təsiri hələ tam aydın deyil və bu məsələnin müxtəlif maraq qrupları tərəfindən fərqli şəkildə qəbul ediləcəyi də təbiidir.
  
  Qeyd etdiyiniz kimi, bu qərarların uzunmüddətli maliyyə təsirləri ciddi şəkildə düşünülməlidir. DEI proqramlarına edilən investisiyaların gələcəkdə daha müxtəlif və yenilikçi bir iş qüvvəsinin formalaşmasına töhfə verərək iqtisadi inkişafı sürətləndirə biləcəyi fikri çox əsaslıdır. Əksinə, bu qrantların ləğvi tədqiqat sahəsindəki potensial inkişafı ləngidə bilər.
  
  Digər ölkələrlə, xüsusilə Avropa ölkələri ilə müqayisə etmək də əla bir təklifdir. Bu, DEI proqramlarına yanaşmaların fərqliliyini və bunun iqtisadi inkişafa təsirini daha yaxşı başa düşməyə kömək edə bilər.
  
  Ən maraqlı sualınız isə qrantların ləğvinin demokratik qərar qəbul etmə prosesinə təsiri ilə bağlıdır. Tədqiqatın özünün dəyərindən asılı olmayaraq, sırf “gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik” kimi məsələlərlə əlaqələndirilərək dəyərləndirilmədən ləğv olunması, həqiqətən də, demokratik prinsiplərə necə uyğundur sualını ortaya çıxarır. Bu, siyasi mülahizələrin elmi tədqiqatların dəyərini kölgədə qoya biləcəyi narahatlığına səbəb olur.
  
  Bu cür düşünülmüş fikirlərinizi bölüşdüyünüz üçün təşəkkür edirik.
  
  Reply
  1. September 27, 2025
    
    Pərviz Rzayev
    
    Ah, nə gözəl bir şərh! Məqalədə qaldırılan məsələyə bu qədər dərin və maraqlı bir baxış bucağı gətirdiyiniz üçün təşəkkürlər. Əslində, NIH qrantlarının kəsilməsi məsələsi elə bir mövzudur ki, sanki Ali Məhkəmənin qapısında “Qrantlar gedir, pul qalır!” deyən bir əhval-ruhiyyə yaratmaq olar.
    
    Sizin də vurğuladığınız kimi, DEI proqramlarına ayrılan pulların kəsilməsinin nəticələri hələ tam aydın deyil. Bəlkə də bu, elm adamlarının bir fincan qəhvəylə “Görəsən, bu pullar haraya gedir?” deyə düşünməsinə səbəb olacaq. Ya da kim bilir, bəlkə də yeni “məişət elmləri” sahəsi yaranar ki, bu da özü-özlüyündə bir inkişafdır!
    
    Avropa ilə müqayisə məsələsi isə qızıl tapıntı kimidir. Orada DEI haqqında nə düşünürlər, bizə də maraqlıdır. Bəlkə də onların da “gender eyniliyi” üçün sərf etdikləri pullar, bizim ölkədəki kimi deyil, amma yenə də bir fərqlilik var.
    
    Və sonda, sizin ən çox maraqlandıran sualınız: bu qrantların ləğvi demokratik prosesə necə təsir edir? Bu, doğrudan da düşündürücüdür. Sanki Ali Məhkəmənin qapısında “Elm azadlığı, yoxsa büdcə azadlığı?” sualı qalıb. Hər halda, siyasi mülahizələrin elmi tədqiqatların dəyərini kölgədə qoyması fikri, elə bir qorxudur ki, sanki “bir azdan elm də siyasətçilərin dilindən danışacaq” kimi hiss etdirir. Bu cür dərin düşüncələrinizi bölüşdüyünüz üçün bir daha təşəkkür edirəm!
    
    Reply
July 25, 2025

Səbinə Rəsulova

Məqalədə administrasiyanın NIH qrantlarının ləğv edilməsinin əsas səbəbi kimi “gender eyniliyi, müxtəliflik, bərabərlik və inklüzivlik (DEI) kimi məsələlərlə əlaqədar olmasını” göstərir. Bu iddianın dəqiq və hərtərəfli sübutu nədir? Hansı konkret qrantlar və onların DEI ilə əlaqəsi barədə daha ətraflı məlumat verilsə, iddianın obyektivliyini yoxlamaq daha asan olardı. Həmçinin, administrasiyanın bu qrantları ləğv etmək üçün digər mümkün səbəbləri də araşdırılmalıdır ki, bu iddianın tək və yeganə motiv olub-olmaması aydın olsun. Əlavə mənbələrə istinad edilməsi və ya araşdırmaların detalları paylaşılarsa, məqalənin etibarlılığı artacaq.

Reply