Suriya-İsrail De-eskalasiya Sazişi Ümidləri və Regional Risklər
İsrail və Suriya arasında gərginliyi azaltmağa yönəlmiş mühüm bir de-eskalasiya sazişinin bağlanması yaxınlaşır. Bu razılaşma, Suriya prezidenti Əhməd əl-Şaraanın, keçən il Bəşər Əsəd rejiminin devrilməsindən bəri İsrailin davamlı hücumları qarşısında ölkəsinin narahatlığını ifadə etməsindən sonra gündəmə gəlib. ABŞ-ın Suriya üzrə xüsusi elçisi Tom Barrack çərşənbə axşamı bildirib ki, sazişə əsasən, İsrail Suriyaya hücumlarını dayandıracaq, əvəzində Suriya isə İsrail sərhədinə yaxın ərazilərə heç bir texnika və ya ağır avadanlıq yerləşdirməyəcək.
Barrack qeyd edib ki, hər iki tərəf sazişlə bağlı “xoş niyyətlə” danışıqlar aparır. Bu həftə tamamlanması gözlənilən razılaşma, Yəhudi Yeni İli – Roş Haşanah bayramı səbəbindən bir qədər ləngiyib. Barrackın sözlərinə görə, bu saziş gələcək tam təhlükəsizlik razılaşmasına aparan ilk addım olacaq. Barrackın açıqlamasından qısa müddət əvvəl Nyu Yorkda Yaxın Şərq İnstitutunun tədbirində çıxış edən Suriya prezidenti Əhməd əl-Şaraa təhlükəsizlik sazişinə ümid etdiyini bildirib. O vurğulayıb ki, Suriya İsraillə heç bir problem yaratmayıb.
Əhməd əl-Şaraanın Xəbərdarlıqları və Beynəlxalq Çağırışlar
Suriya prezidenti Əhməd əl-Şaraa İsraildən qorxduqlarını, lakin bunun əksinin olmadığını dilə gətirib. O əlavə edib ki, İsrailin danışıqları dayandırması, Suriya hava sahəsini pozması və ölkə ərazisinə soxulması ciddi risklər yaradır. Əl-Şaraa xəbərdarlıq edib: “Suriya ərazisinin parçalanması haqqında hər hansı bir danışıq İordaniyaya, İraqa və Türkiyəyə zərər verəcək. Bu bizi yenidən başlanğıc nöqtəsinə qaytaracaq”. O, çərşənbə günü Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası (BMT BA) iclasında çıxış edəcək və bu, altmış ildən çox müddətdə ilk dəfə olaraq bir Suriya liderinin BMT BA-da çıxış etməsi olacaq.
Regional Gərginliklər və Fragmentasiya Riskləri
İsrail və Suriya onilliklərdir ki, Yaxın Şərqin əsas rəqibləridir. 1967-ci il Ərəb-İsrail müharibəsi və İsrailin Suriyanın Qolan Təpələrini işğal etməsi ilə iki ölkə arasındakı düşmənçilik daha da güclənib. Bəşər Əsədin devrilməsindən sonra İsrail, 1974-cü il atəşkəs razılaşmasını pozaraq, Suriyanın hərbi obyektlərini hədəf alaraq və qoşunlarını Dəməşqdən 20 kilometr (12 mil) məsafəyə yerləşdirərək, Suriyanın sabitliyini bərpa etmə cəhdlərinə mane olub. Suriya-İsrail münasibətlərində gərginlik İsrailin minə qədər hava zərbəsi və 400-ə yaxın quru müdaxiləsi həyata keçirməsi ilə daha da kəskinləşib.
İsrail növbə ilə bu zərbələrin terrorizmin qarşısını almaq və ya ölkənin cənubunda, iyun ayında sektalararası zorakılığın baş verdiyi Suveyda bölgəsindəki druzlar azlığını qorumaq məqsədi daşıdığını iddia edir. Lakin İsrail Dəməşqin mərkəzini də açıq şəkildə bombalayıb. Tənqidçilər İsrailin Suriyanı zəif saxlamaq və regionda öz dominantlığını təmin etmək məqsədilə ölkəni parçalamağa çalışdığını iddia edirlər. BMT BA-nın kənarında danışan Suriya prezidenti Əhməd əl-Şaraa ABŞ-a ölkəsinin yenidən qurulmasına imkan vermək üçün tətbiq edilmiş sanksiyaları rəsmi olaraq qaldırmaq çağırışını təkrarlayıb və bu həftə ABŞ Dövlət katibi Marko Rubio ilə danışıqlar aparıb. İsrail aylardır ABŞ qanunvericilərini və Dövlət Departamentinin siyasətçilərini sanksiyaları qüvvədə saxlamaq üçün lobbiçilik edir. Tarixi bir təsadüfdə, Əl-Şaraa bu həftə Nyu Yorkda BMT BA-da olarkən, bir vaxtlar onu həbs etmiş və İraq işğalı zamanı Amerika qüvvələrinə rəhbərlik edərək sonradan Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin (CIA) direktoru olmuş ABŞ-ın keçmiş generalı David Petreyusla müsahibə üçün görüşüb.
Leave a Reply