Açar sözlər: reproduktiv sağlamlıq, ailə planlaması
Reproduktiv sağlamlıq xidmətlərində azalma: ucqar bölgələrdə vəziyyət pisləşir
Oktyabr ayının sonlarında Meyn ştatında ailə planlaması ilə məşğul olan təşkilat şimal bölgələrindəki üç kənd klinikasının bağlanacağını elan etdi. Bu klinikalarda təxminən 800 xəstəyə tibbi xidmət göstərilirdi, onların əksəriyyəti sığortası olmayan və ya “Medicaid” proqramından faydalanan şəxslər idi.
Təşkilatın prezidenti və baş icraçı direktoru Corc Hill CBS News-a verdiyi açıqlamada, bu klinikalara ehtiyacı olan insanların çox olduğunu və onların bağlanmasının yerli səhiyyə sisteminə böyük zərbə vuracağını bildirib. Onun sözlərinə görə, həmin klinika minlərlə pasient üçün həm həkim, həm laboratoriya, həm də həyat xətti rolunu oynayırdı.
Meyn ştatında ailə planlaması klinikalarının bağlanması, səhiyyə sahəsindəki mütəxəssislərin reproduktiv sağlamlıq sahəsində son yarım əsrdəki ən böyük geriləmə adlandırdığı prosesin ilk əlamətlərindən biridir. ABŞ Səhiyyə və İnsan Xidmətləri Departamentinin Əhali Məsələləri üzrə İdarəsi tərəfindən idarə olunan “Title X Ailə Planlaması Proqramı”nın fəaliyyəti əslində dayandırılıb. Eyni zamanda, “Medicaid” proqramında azalmalar, Sərfəli Qayğı Aktı subsidiyalarının potensial ləğvi, eləcə də Səhiyyə Resursları və Xidmətləri Administrasiyası və Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzindəki proqramlarda ixtisarlar geniş təhlükəsizlik şəbəkəsini zəiflədir.
Milli Ailə Planlaması və Reproduktiv Sağlamlıq Assosiasiyasının prezidenti Kler Kouman bildirib ki, bir neçə proqramın eyni anda ixtisar edilməsi vəziyyəti daha da pisləşdirir. Onun sözlərinə görə, bu, təcili yardım otaqlarını bağlayıb təcili yardım maşınlarını yoldan çıxarmağa bərabərdir.
Təhlükəsizlik şəbəkəsi necə dağılır
50 ildən artıqdır ki, “Title X” proqramı ölkə miqyasında 4000-dən çox klinikadan ibarət şəbəkəni maliyyələşdirir. Bu klinikalarda hər il təxminən 3 milyon aztəminatlı və ya sığortası olmayan pasientə kontrasepsiya, hamiləlik testləri, cinsi yolla keçən infeksiyaların müayinəsi və müalicəsi, xərçəng skrininqi və digər ilkin tibbi yardım xidmətləri göstərilir. Əhali Məsələləri üzrə İdarə təxminən 400 milyon dollar qrant idarə edir, klinik rəhbərlik üçün təlimatlar verir və uyğunluğu təmin edir.
Oktyabrın ortalarında Əhali Məsələləri üzrə İdarənin fəaliyyəti federal ixtisarlar səbəbindən dayandırıldı. Həmin ixtisarlar nəticəsində Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzinin yüzlərlə əməkdaşı da işini itirdi. Departamentin sözçüsü bildirib ki, ABŞ prezidenti Co Bayden administrasiyası dövründə Səhiyyə və İnsan Xidmətləri Departamenti şişirdilmiş bir quruma çevrilib, büdcəsini 38%, işçi qüvvəsini isə 17% artırıb. Onun sözlərinə görə, departament israfçı və dublikat qurumları, o cümlədən ABŞ prezidenti Donald Trampın “Amerikanı Yenidən Sağlam Et” gündəminə uyğun olmayanları aradan qaldırmağa davam edir.
Bayden administrasiyası dövründə Əhali Məsələləri üzrə İdarəyə rəhbərlik etmiş Cesika Marsella bildirib ki, əvvəllər idarədə 40-50 nəfər çalışırdı. İndi isə onun sözlərinə görə, yalnız bir ABŞ İctimai Səhiyyə Xidməti Komissiya Korpusunun zabiti qalıb.
Əhali Məsələləri üzrə İdarənin keçmiş klinik məsləhətçisi Liz Romer bildirib ki, ölkənin ailə planlaması proqramını idarə etmək üçün struktur bir gecədə yoxa çıxdı.
Kouman deyib ki, bu, təkcə dövlət iş yerləri ilə bağlı deyil, bu, pasientlərin qayğısına qalmaq böhranıdır. Onun sözlərinə görə, reproduktiv sağlamlıqla əlaqəli hər bir təhlükəsizlik proqramı zəiflədilir.
Sağlamlıq, muxtariyyət və imkanları birləşdirən siyasət
1970-ci ildə ABŞ prezidenti Riçard Niksonun dövründə yaradılan və ABŞ prezidenti Lindon Consonun Yoxsulluqla Müharibəsinə əsaslanan “Title X”, partizan məqsədi daşımayan, profilaktik ictimai səhiyyənin təməl daşı kimi nəzərdə tutulmuşdu. Nikson ailə planlamasını hər bir amerikalıya öz ailələrini planlaşdırmaq üçün vasitələr vermək üçün “milli öhdəlik” adlandırıb və Konqres partiya xətləri boyunca yekdilliklə razılaşıb.
Corc Vaşinqton Universitetinin səhiyyə hüququ professoru Sara Rozenbaum bildirib ki, proqram siyasətçilərin sağlamlığa baxışında əsaslı dəyişikliyi əks etdirir.
O deyib ki, 1960-cı illərin sonlarına doğru hamiləlikləri vaxtında planlaşdırmağın qadınların və uşaqların sağlamlığı üçün mütləq vacib olduğu dərindən dərk edildi. “Title X” reproduktiv sağlamlıqın bir imtiyaz və ya əxlaqi məsələ olmadığı, əsas tibbi yardım olduğu fikrini təmsil edirdi.
Daha sonra UCLA iqtisadçısı Marta Beyli aşkar etdi ki, ilk federal maliyyələşdirilən ailə planlaması proqramlarından sonra doğulan uşaqların yoxsulluq içində yaşaması 7% azalıb və ailə gəlirləri əvvəl doğulanlara nisbətən 3% yüksək olub. Beylin Milli İqtisadi Araşdırmalar Bürosu tərəfindən nəşr olunan araşdırması göstərdi ki, aztəminatlı qadınlar pulsuz doğuşa nəzarətə çıxış əldə edə bildikdə, iki il ərzində istənməyən hamiləliklər 16%, abortlar isə 12% azalır.
Bu tapıntılar Rozenbaumun “20-ci əsrin ən böyük ictimai səhiyyə nailiyyətlərindən biri – iqtisadi imkanları sağlamlıq və muxtariyyətlə əlaqələndirən bir proqram” adlandırdığı şeyi vurğulayır.
Rozenbaum bildirib ki, bu iki partiyalı təməl və sübutlara əsaslanan missiya bugünkü dağılmanı xüsusilə təəccüblü edir.
O qeyd edib ki, bir vaxtlar sağlam səhiyyə sisteminin fəaliyyəti üçün ailə planlamasının əhəmiyyətli olması barədə ümumi fikir siyasi cəhətdən həssaslaşıb. Onun sözlərinə görə, “Title X” davamlılıq üçün qurulmuşdu, lakin etinasızlıq nəticəsində ləğv edilir.
Planlaşdırılmamış hamiləliklərin gizli sağlamlıq riskləri
Ailə planlaması ana və uşaq sağlamlığı üçün çox vacibdir, çünki bu, qadınlara hamiləlikdən əvvəl yüksək qan təzyiqi, diabet və ürək xəstəliyi kimi tibbi vəziyyətləri optimallaşdırmaq üçün vaxt verir və doğuşlarını təhlükəsiz şəkildə planlaşdırmağa imkan verir.
Xəstəliklərə Nəzarət Mərkəzinə kontraseptiv təlimatları üzrə məsləhət verən ana-döl tibb mütəxəssisi doktor Andra Ceyms bildirib ki, hamiləlik son həddir. Onun sözlərinə görə, hamiləlik ürəyin işini 50%-ə qədər artırır. Ürək xəstəliyi, diabet və ya hipertoniyası olan insanlar üçün bu stress təhlükəli ola bilər.
Texaslı ana Brianna Henderson bunu birbaşa öyrənib. Doğuşdan bir neçə həftə sonra o, hamiləlik zamanı və ya sonra baş verə bilən ürək çatışmazlığı forması olan peripartum kardiyomiyopati xəstəliyinə tutulub. O, sağ qalıb. Eyni diaqnoz qoyulmamış vəziyyətdə olan bacısı ikinci uşağını dünyaya gətirdikdən üç ay sonra dünyasını dəyişib. Həmin uşaqlar indi 12 və 16 yaşındadırlar və onlar anasız böyüyürlər. Uşaqlara indi ataları və nənələri baxır.
Henderson deyib ki, kontrasepsiya mənim üçün həyat qurtaran seçim olub.
Tarix və məlumatlar bundan sonra nə baş verəcəyini proqnozlaşdırır
“Title X” klinikaları hər il milyonlarla CYİ testini təmin edir və tez-tez sığortası olmayan qadınlar üçün yeganə xərçəng skrininqi məntəqəsidir. “Medicaid” və Sərfəli Qayğı Aktı subsidiyalarına edilən ixtisarlar insanların profilaktik müayinələrə getməsini daha da çətinləşdirəcək.
Emori Universitetinin reproduktiv sağlamlıq üzrə eksperti Uitni Rays deyib ki, bu klinikalara ehtiyacı olan insanlar var. Onun sözlərinə görə, əgər bu klinakalar bağlanarsa, xüsusən də qaradərili, yerli və ucqar icmalar arasında daha çox infeksiya, daha çox planlaşdırılmamış hamiləlik və daha çox ana ölümü görəcəyik.
Coğrafi boşluqlar artıq böyükdür. Qeyri-kommersiya reproduktiv hüquqlar qrupu olan “Power to Decide” təşkilatı, 19 milyondan çox qadının kontraseptiv səhralarda yaşadığını hesablayır. Həmin yerlərdə dövlət tərəfindən dəstəklənən doğuşa nəzarətə əlçatanlıq yoxdur.
“Power to Decide” təşkilatının müvəqqəti həmsədri Rachel Fey deyib ki, bu yerlərdə ən yaxın klinika 100 kilometr uzaqlıqda ola bilər. Bir çox ailə üçün bu məsafə qeyri-mümkün ola bilər.
Qısa müddətli qənaətin yüksək qiyməti
“Guttmacher İnstitutu”nun təhlilinə əsasən, “Title X” vasitəsilə qarşısı alınan hər bir hamiləlik tibbi və sosial xidmətlərə dövlət xərclərində təxminən 15.000 dollar qənaət edir. Təhlil göstərir ki, dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən ailə planlaması proqramlarına qoyulan hər 1 dollar “Medicaid” xərclərində təxminən 7 dollar qənaət edir.
KFF səhiyyə iqtisadçısı və Əhali Məsələləri üzrə İdarənin keçmiş alimi Brittni Frederiksen bildirib ki, reproduktiv sağlamlıq xidmətləri üçün federal maliyyələşmənin azaldılması pula qənaət etmək deyil, onu israf etmək deməkdir. Onun sözlərinə görə, bu ixtisarların yaratdığı problemləri düzəltməyə daha çox pul xərcləyəcəyik.
İxtisar tərəfdarları federal xərclərin azaldılmalı olduğunu və ştatların öz prioritetlərini müəyyən etməli olduğunu iddia edirlər.
Yerlərdəki gərginlik
Arizona ştatının “Title X” qrantı olan “Affirm” hər il on minlərlə pasientə xidmət edən 50-dən çox klinika şəbəkəsinə nəzarət edir. Təşkilat fəaliyyətini davam etdirmək üçün məhdud ehtiyatlarından istifadə etməyə başlayıb.
“Affirm”in baş icraçı direktoru Bre Tomas bildirib ki, bəzi tərəfdaşlar yaydan bəri maaş almayıblar. Onun sözlərinə görə, onlar laboratoriya ödənişlərini gecikdirir və görüşləri azaldırlar. Ən çox zərər görənlər isə ucqar, aztəminatlı və sığortası olmayanlardır.
Tomas deyib ki, pozuntular artıq pasientlərin əlçatanlığında özünü göstərir: tərəfdaş klinikalarda qısaldılmış iş saatları, doğuşa nəzarət preparatlarının təkrar resepti üçün daha uzun gözləmə müddəti və bəzi profilaktik müayinələrin dayandırılması.
O deyib ki, bir klinika laboratoriyaları emal edə bilmədikdə və ya “Depo-Provera”nı təmin edə bilmədikdə, insanlar sadəcə gəlməyi dayandırırlar. Onun sözlərinə görə, ucqar ərazilərdə heç bir ehtiyat planı yoxdur.
“Guttmacher İnstitutu”nun alimi Megan Kavanau bu məhdudiyyətləri vurğulayıb.
O, federal maliyyələşdirilən icma əsaslı klinikalara istinad edərək, Federal Səlahiyyətli Səhiyyə Mərkəzlərinin qayğısını itirəcək pasientlərin sayını özünə cəlb etmək gücündə olmadığını bildirib. Onun sözlərinə görə, bəzi insanlar başqa bir klinika tapa bilər, lakin böyük bir hissəsi tapa bilməz və biz bunu istənməyən hamiləliklərin, müalicə olunmamış infeksiyaların və xəstəliyin daha sonrakı mərhələlərinin daha yüksək səviyyələrində görəcəyik.
Xəstəxanalar da yaranmış problemi həll etməyə başlayır.
Pittsburq Tibb Mərkəzinin reproduktiv sağlamlıq üzrə eksperti və Əhali Məsələləri üzrə İdarənin keçmiş Baş Tibbi və Elmi Məsləhətçisi doktor Sonya Borrero deyib ki, təhlükəsizlik şəbəkəsi kiçilir və xəstəxanalar hər kəsi qəbul edə bilmir. Onun sözlərinə görə, gözləmə müddəti uzanacaq və qarşısı alına bilən problemlər artacaq.
Maliyyələşmə dondurulub, nəzarət dayandırılıb
Əhali Məsələləri üzrə İdarənin fəaliyyəti dayandırıldığı üçün artıq ayrılmış “Title X” pulları xərclənə bilər, lakin yeni vəsaitlər hərəkət etmir.
Romer bildirib ki, proqramların əksəriyyəti bir neçə ay dözə bilər. Onun sözlərinə görə, yazda çoxlarının fəaliyyətini davam etdirmək üçün kifayət qədər pulu olmayacaq.
Dayandırılma həmçinin Xəstəliklərə Nəzarət Mərkəzi ilə uyğunlaşdırılmış təlimatlarla bağlı uyğunluq icmallarını və texniki yardımı dayandırır.
Əhali Məsələləri üzrə İdarənin keçmiş rəhbəri Marsella “arxa qapıdan sökülmə” barədə xəbərdarlıq edib.
O deyib ki, əgər qrantları idarə edən insanlar yoxdursa, administrasiya daha sonra proqramın işləmədiyini iddia edə və vəsaitləri başqa yerə yönləndirə bilər. Onun sözlərinə görə, bu, səssizcə həyata keçirilən funksional ləğvdir.
Kavanau bu anı insanların onilliklər ərzində reproduktiv sağlamlıqını dəstəkləyən ictimai səhiyyə infrastrukturunun sökülməsinə doğru atılan daha bir addım adlandırıb.
O deyib ki, pulu və təlimatı hərəkət etdirmək üçün işçi heyəti olmadan sistem çökür.
Hələ nə etmək olar
Milli İcma Səhiyyə Mərkəzləri Assosiasiyasının məlumatına görə, Federal Səlahiyyətli Səhiyyə Mərkəzləri dövlət bağlandığı zaman belə artıq təsdiqlənmiş HRSA pulundan istifadə edə bilər. Lakin “Title X” fondlarının dondurulmasına bənzər olaraq, heç bir yeni maliyyə vəsaiti buraxılmır. Eyni zamanda, HRSA, ştatların uşaqlar və xüsusi sağlamlıq ehtiyacları olan gənclər üçün profilaktik yardım və xidmətləri necə göstərə biləcəyini məhdudlaşdıran “Title V” Ana və Uşaq Sağlamlığı proqramı üçün birinci rüb ödənişlərini dayandırıb.
Bəzi ştatlar – Kaliforniya, Yeni Meksika, Vaşinqton – ştat pulları ilə boşluqları doldurur və səhiyyə sistemləri teletibbini genişləndirir, lakin əksər yurisdiksiyalar federal dəstəyi miqyasda əvəz edə bilmir.
Hill deyib ki, özəl donorlar federal hökuməti əvəz edə bilməz. Onun sözlərinə görə, siz işləyən səhiyyə sisteminə gedən yolda pul toplaya bilməzsiniz.
Konqres “Title X” proqramını bərpa edə və Əhali Məsələləri üzrə İdarənin işçi heyətini yenidən qura bilər, lakin inzibatçılar olmadan pul klinikaya tez çata bilməz. Ştatların “Medicaid” əhatəsini sabitləşdirməklə, icma səhiyyə mərkəzlərini dəstəkləməklə və kontraseptiv əlçatanlığı qorumaqla qayğıya körpü salmaq üçün qısa bir pəncərəsi var.
Romer deyib ki, bu, siyasi mübahisə deyil. Onun sözlərinə görə, bu, qayğı üçün gələn və qapıların bağlı olduğunu görən qadınlardır.
Leave a Reply