Author: 24 saat

Cümə günü HƏMAS ABŞ prezidenti Donald Trampın irəli sürdüyü “20 maddəlik Qəzzada sülh planı“na cavabını göndərdi. Fələstin qrupu Qəzza zolağının idarəetməsini texnokratlar qrupuna təhvil verməyə və bütün İsrail girovlarını fələstinli məhbuslarla mübadilə etməyə razılaşdı. ABŞ prezidenti bu cavabı müsbət qarşılayaraq İsraili “dərhal bombardmanı dayandırmağa” çağırdı. Lakin HƏMAS cavabını təqdim etdikdən sonrakı 48 saat ərzində İsrailin hücumları nəticəsində Qəzzada ən az 94 fələstinli həlak oldu.

Donald Trampın təklif etdiyi bu plan fələstinlilərə müvəqqəti nəfəs almaq imkanı versə də, əsl sülhə nail ola bilməyəcək. Həqiqi sülhə nail olmaq üçün İsraildən də tələblər irəli sürən və onun soyqırımçı meylini aradan qaldıran bir plana ehtiyac var. Aşağıda İsrail üçün 10 maddəlik plan təklif olunur:

İsrailin Daxili Siyasətinin Dəyişdirilməsi və Ordu İslahatları

İsrailin siyasi və ictimai sahəsi radikallaşmadan təmizlənməlidir. Son 24 ay ərzində İsrailin siyasi elitası Qəzzada fələstinlilərin həyatının məhvinə açıq şəkildə sevinərək soyqırımın təbliğatçısı olub. İsrail cəmiyyətinin böyük bir hissəsi də bu çağırışlara dəstək verib. Bunun həlli üçün İsrailin siyasəti tolerantlıq və dinc birgəyaşayış dəyərlərini dövlət qurumlarında və təhsil sistemində təşviq edən proqramlar tətbiq etməlidir.

İsrail ordusunda da ciddi islahatlar aparılmalıdır. Fələstinli mülki şəxslərin qəsdən hədəf alınması, yaxud İsrail əsgərlərinin döyüş bölgəsindən fələstinli evlərin dağıdılmasını ələ salan sosial media paylaşımları – bütün bunlar fələstinlilərin qəddarcasına insanlıqdan çıxarılmasının silahlı qüvvələrdə dərindən kök saldığını göstərir. İsrail səlahiyyətliləri beynəlxalq humanitar hüququn tələblərinə əsaslanan yeni hərbi davranış qaydalarını hazırlamaq və tətbiq etmək üçün əlaqələndirilmiş səylər göstərməlidir.

Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsində Mühakimə

İsrailin siyasi və hərbi liderləri Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsində mühakimə olunmalıdır. Məhkəmə-tibb ekspertləri, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları, insan haqları qrupları və fəallar İsrailin hərbi kampaniyasının xarakteri ilə bağlı sübutlar toplamağa davam edir. Bu sübutlar hüquqi proseslərin əsasını təşkil edə bilər.

Qəzzanın Blokadasının Qaldırılması və Beynəlxalq Nəzarət

Qəzza zolağı açılmalıdır. Bu o deməkdir ki, 2007-ci ildən bəri tətbiq edilən quru, hava və dəniz blokadasına son qoyulmalıdır. İnsanların və malların sərbəst hərəkətinə icazə verilməlidir. Bu addım Qəzzada sülh planının təməli olacaq.

Həm İsrail ordusu, həm də İsrail ekstremistləri tərəfindən hər hansı pozuntuların qarşısını almaq üçün Qəzzaya beynəlxalq müşahidəçilər və ya müdafiə qüvvələri yerləşdirilməlidir.

İşğal Altındakı Ərazilərdə Məskunlaşmanın Dayandırılması

2024-cü ildə Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin işğal altındakı İordan çayının qərb sahilindəki yaşayış məntəqələrinin beynəlxalq hüquqa görə qeyri-qanuni olduğuna dair qərarını əsas götürərək, İsrail hakimiyyəti bütün məskunlaşma fəaliyyətlərini dayandırmalı və cinayət hesab etməlidir. Bura yaşayış məntəqələrinin genişləndirilməsinə və ya yeni forpostların yaradılmasına yönəlmiş fəallıq, lobbiçilik və vəsait toplama səyləri də daxildir. Bu, İsrailin siyasətində köklü dəyişikliklərin başlanğıcı olacaq.

İordan çayının qərb sahili və Qüds demilitarizasiya edilməli və işğaldan azad edilməlidir. Bu, İsrailin hərbi infrastrukturunun, nəzarət məntəqələrinin, müşahidə qüllələrinin və torpağı sistematik olaraq parçalayan, fələstinlilərin vətənə sahib olmaq hüququnu məhdudlaşdıran divarların sökülməsini tələb edir.

Fələstinli Məhbusların Azad Edilməsi

ABŞ planı İsraildən ömürlük həbs cəzası çəkən 250 fələstinli məhbusu və 1700 saxlanılan şəxsi azad etməyi tələb etsə də, minlərlə fələstinli hələ də məhkəməsiz həbsdə saxlanılır. İsrailin inzibati həbs siyasətinə təcili son qoyulmalı və İsrail həbsxanalarında qalan fələstinlilərin azad edilməsi üçün geniş bir plan hazırlanmalıdır. Bu, həm də Qəzzada sülh planının vacib elementlərindən biridir.

Fələstinlilərin Geri Dönüş Hüququ

İsrail fələstinlilərin geri dönüş hüququnu həll etmək üçün danışıqlara başlamalıdır. Bu, Fələstində və diasporadakı fələstinlilərlə, eləcə də Fələstinli qaçqınlarla sıx işləyən və bu tarixi olaraq marjinallaşmış icmanın təcili sosial-iqtisadi ehtiyaclarına yaxşı bələd olan Birləşmiş Millətlər Təşkilatı orqanlarının və vətəndaş cəmiyyəti qruplarının nümayəndələri ilə birbaşa müzakirələr və danışıqlar yolu ilə həyata keçirilməlidir. Bu addım olmadan davamlı Qəzzada sülh planı mümkün deyil.

İsrailin İctimai Diplomatiyasının Araşdırılması

İllər ərzində İsrail qlobal dəstək qazanmaq üçün ictimai diplomatiya səylərini gücləndirib. 2024-cü ildə bu səylərə təxminən 150 milyon dollar dövlət vəsaiti ayrılıb. Bu pul İsrailpərəst sosial media kampaniyaları, lobbiçilik fəaliyyətləri, qeyri-İsrailli iş adamları, jurnalistlər, siyasətçilər və qərar qəbul edənlər üçün təqaüdlər və İsrailə səfərlər üçün istifadə edilib. Bu investisiyalar Qəzzada soyqırım başlayandan bəri, xüsusilə Qərbdə fələstinlilərlə həmrəylik səylərinə qarşı təzyiqlər vasitəsilə bəhrəsini verib. İsrailin siyasətində bu cür fəaliyyətlər şəffaflıqdan uzaqdır. Buna görə də İsrail beynəlxalq ekspertlər panelinin onun ictimai diplomatiya fəaliyyətinin necə işlədiyini və bu səylərin digər dövlətlərin suverenliyini, eləcə də ifadə azadlığı qanunlarını pozub-pozmadığını araşdırmasına icazə verməlidir.

Gələcəyə Baxış: Dəyişən Qlobal Münasibət

Təbii ki, İsrail hökumətinin bu 10 maddədən hər hansı birini könüllü olaraq həyata keçirməsi ehtimalı azdır. Lakin qlobal ictimai rəy dramatik şəkildə dəyişir. İsrail hökuməti və müttəfiqlərinin bütün səylərinə baxmayaraq, İsrail narrativi artıq dominant deyil. Dünyada getdikcə daha çox insan Fələstin məsələsinin fələstinli xalqın taleyindən qat-qat kənara getdiyini dərk edir.

Fələstin, Yaxın Şərqdə və ondan kənarda həyatı və siyasəti formalaşdıran məsələlər və çağırışlarla sıx bağlıdır. Və yalnız bu daha geniş məsələləri həll etdiyimiz və məsuliyyət yükünü İsrail dövlətinin üzərinə qoyduğumuz zaman davamlı sülhə ümid edə bilərik.

24 saat

Deir əl-Balah, Qəzzada sülh üçün ehtiyatlı bir ümid dalğası ABŞ prezidenti Donald Trampın atəşkəs planı elan edildikdə yayılmağa başladı. Bir çoxları Həmasın bunu rədd edəcəyindən qorxsa da, qrup razılaşdı. Lakin qısa sürən bayramlar İsrailin bombardmanlarının davam etməsi ilə sona çatdı və sakinlər razılaşmanın həyatları üçün həqiqətən nə demək olacağı barədə çaşqın və qeyri-müəyyən qaldılar.

Məcburi köçkün çadırlarında və dağılmış evlərində fələstinlilər düşünürlər: ABŞ prezidenti Donald Trampın təklif etdiyi atəşkəs planı iki illik qan və dağıntıdan sonra bu müharibəyə həqiqətən son qoya bilərmi?

Ümid, məyusluq və laqeydlik

37 yaşlı Əbdül Rəhman Əbu Vərda ümidini qoruyub saxlayır, xüsusilə də Həmasın müsbət cavab verərək İsrail girovlarını azad etməyə və Qəzzada idarəetməni təhvil verməyə razılaşdığı üçün. Optimistliyini sınamaq üçün bazar günü səhər mərkəzi Qəzzanın şimalına – Nuseyrat qaçqın düşərgəsinin şimal-qərbindəki ən-Nueyri təpəsinə yola düşdü ki, nə qədər insanın cənuba doğru hərəkət etdiyini yoxlasın.

Təxminən 6 kilometrlik (təqribən 4 mil) yolun yarısını piyada qət edib, qalan hissəsini at arabası ilə getməyə qərar vermişdi. Bu, təxminən bir saat yarım davam edən səyahət olsa da, onun üçün buna dəyərdi. “Şimaldan cənuba hərəkət demək olar ki, dayanıb”, – o, gülümsəyərək dedi. “Bu, insanların həll yoluna ümid etdiyini göstərir və inşallah, hamımız tezliklə şimala qayıda bilərik”.

Lakin Nuseyrat düşərgəsində hər kəs Əbu Vərdanın bu nikbinliyini bölüşmür. 44 yaşlı Məhəmməd Əbu Dəhruj müharibə ilə bağlı ümiddən məyusluğa və bədbinliyə keçib. “Əvvəlcə Həmasın müsbət cavabı məni təəccübləndirdi. Düzünü desəm, onların razılaşmasını gözləmirdim, amma razılaşanda rahatladım və ümidləndim.”

Bu hiss İsrailin Qəzzaya hücumları davam etdikcə, Həmasın təklifi qəbul etdiyini elan etdikdən sonra ilk gündə 70 nəfərin ölümünə səbəb olduqca yox oldu. “İsrailin Donald Trampın atəşkəs planı çağırışına açıq şəkildə məhəl qoymayaraq Qəzzanı bombalamağa davam etməsi, gələcəkdə nələrin olacağı haqqında çox şey deyir,” o, bildirdi. “Düşünürəm ki, girovlar azad edildikdən sonra Qəzzanı daha da şiddətlə bombalamağa davam edəcəklər.”

İki tərəf arasında qalanlar arasında 40 yaşlı, yeddi uşaq anası Səna əl-Əbid də var. O, “Əl-Cəzirə”yə artıq heç nəyə inanmadığı üçün xəbərlərə qulaq asmadığını söylədi. O, şənbə gecəsi Həmasın ABŞ prezidenti Donald Trampın təklifinin bəzi hissələri ilə razılaşdığını eşidən məcburi köçkünlərin qısa bayramlarını eşitmişdi.

“Əvvəlcə bunun atəşkəs planı artıq başladığı demək olduğunu düşündüm,” – o dedi və bunun hələ ki, yalnız söz-söhbət olduğunu öyrəndikdə skeptisizminin üstün gəldiyini əlavə etdi. “Görürsünüz? Bir bombalama,” – o, mərkəzi Qəzzada yaxınlıqdan gələn partlayış səsini eşidəndə dedi.

“Bizim fikrimizə nə vaxt qulaq asılıb? Bizim fikrimiz, hörmətimiz, ləyaqətimiz, nəzərə alınmağımız yoxdur,” – 72 yaşlı Süleyman Baxit fikirini soruşanda dedi. “Biz sadəcə gözləyirik və izləyirik,” – o, bildirdi. “İnsanlar atəşkəs planı ilə bağlı ümid etməkdən belə qorxurlar, amma hələ də dua edirik.”

‘Başqa bir işğal növü’

Deir əl-Balahda ümidin dəyişməsi ilə bağlı bayramlar başlayıb dayansa da, insanlar ABŞ prezidenti Donald Trampın təklifi ilə bağlı əllərində olan məlumatları bölüşürdülər. Əbu Dəhruj Həmasın silahsızlaşdırılmasını və Qəzzada sülh üçün beynəlxalq qüvvələrin idarəetməni ələ almasını nəzərdə tutan bəndləri xüsusi qeyd etdi.

“Görünür, Həmasın bu razılaşmanı qəbul etməkdən başqa çarəsi yox idi,” – o, “Əl-Cəzirə”yə dedi. “Bu, müharibəni bitirmək üçün bir razılaşma deyil, başqa bir işğal növüdür.”

“Əgər plana baxsaq, … 20 bəndin hamısı bizim xeyrimizə deyil,” – Əbu Vərda söylədi. Britaniyanın keçmiş baş naziri “Toni Bleyr rəhbər olacaq, birgə beynəlxalq qüvvə, yardımın daxil olması,” – o, acı təbəssümlə dedi. “Hamımız bilirik ki, bunlar yalandır və bizə xidmət etməyəcək. Bizim tək istəyimiz həyat təhlükəsizliyinə – müharibənin hər hansı yolla bitməsinə – bağlanmaqdır.”

Baxit planın fələstinlilərin xeyrinə olmayacağına o qədər əmin idi ki, düşərgədə insanlar arasında gedən müzakirələrə çox fikir vermədi.

“Bizim taleyimizlə bağlı danışıqlar və razılaşmalar yalnız İsraili məmnun etmək məqsədi daşıyır,” – o, dedi və İsrailin plana nə qədər asanlıqla razılaşdığından şübhələndiyini, hələ də Qəzzanı bombaladığı halda ilkin mərhələlərin həyata keçirilməsi ilə bağlı müzakirələrin bu həftə aparılacağını əlavə etdi.

“Müharibəni davam etdirərkən İsrailin öhdəliyinə necə güvənə bilərik?” – o, soruşdu. “Qorxuram ki, bu, sadəcə kağız üzərindəki mürəkkəbdir. Onlar girovlarını geri alacaqlar və müharibəni davam etdirəcəklər.”

Əl-Əbid müharibənin həqiqətən bitdiyini görənə qədər mühakiməsini gizlədəcəyini söylədi. “Deyirlər ki, plan bizim xeyrimizə deyil, amma müharibənin davam etməsi də bizim xeyrimizə deyil,” – o dedi. “Heç bir şeylə bağlı həqiqətən nikbin deyiləm, … amma Həmasın hərəkatı razılaşmanı qəbul etdiyi üçün hələ də şadam, nə olursa olsun.”

“Kaş müharibə hər hansı yolla bitsəydi. Hətta mavi cin gəlib həll etsəydi, vecimə deyil. Əsas odur ki, normal həyat nəfəs alaq.”

Bu arada, köçkünlük

Baxit Nuseyrdakı evindən iki ildir ki, köçkündür. Əl-Əbid isə Mağazi qaçqın düşərgəsindən bir il yarımdır ki, yerindən didərgin düşüb. Əbu Dəhruj bir ildir ki, Deir əl-Balah daxilində məcburi köçkündür, Əbu Vərda və ailəsi isə səkkiz gün əvvəl şimali Qəzzadan Deir əl-Balahda bir qohumunun çadırına köçürülüb.

“İki tam il, heç kim bizim üçün hərəkətə keçmədi. Və biz küçələrdə yaşayırıq,” – əl-Əbid əski və çubuqlardan hazırlanmış müvəqqəti sığınacağına işarə edərək dedi. “Qış gələcək və bizim yorğanımız və ya çadırımız olmayacaq.”

“Mənim çadıra gücüm çatmır. Onların qiyməti 1000 dollardan çoxdur,” – Əbu Vərda yorğun halda dedi. “Biz iki gün küçədə qaldıqdan sonra qohumlarımızdan birinin çadırında yaşayırıq. Həmçinin əşyalarımızı daşımaq üçün 1000 dollar dəyərində yük maşını kirayəyə götürməyə də gücüm çatmadı.”

“Müharibə bütün xəyallarımı və arzularımı məhv etdi,” – Səhiyyə Nazirliyi və tibb təşkilatları ilə işləmiş həkim dedi. “Mən işləyən və insanlara kömək edən bir həkim idim. Bu gün uşaqlarıma belə dəstək ola bilmirəm. Ləyaqətimiz evlərimizlə birlikdə dəfn edildi.”

Əbu Dəhruj oktyabr ayında Deir əl-Balahın əz-Zəvaydə bölgəsindəki evləri bombalanarkən üç uşağını itirdi. “Bütün uşaqlarımı keçən oktyabrda itirdim: 12 yaşlı Əhməd, 7 yaşlı Leyan və bir yaş yarımlıq Masa, evimizi birbaşa hədəf alan zərbədə. Həyat yoldaşım və mən möcüzə nəticəsində sağ qaldıq,” – Əbu Dəhruj kədərlə dedi. “Cəmi iki həftə sonra böyük ailəmin evi bombalandı və anamı, atamı, qardaşlarımı, bacılarımı və uşaqlarımı itirdim. Demək olar ki, bütün ailə – 19 nəfər – o zərbədə öldürüldü.”

Baxitin 42 yaşlı böyük qızı Büşra üç ay əvvəl ABŞ və İsrailin dəstəklədiyi GHF tərəfindən idarə olunan yardım paylama məntəqəsində yemək toplamağa çalışarkən öldürüldü. Yaşlı kişi ətrafındakı cırılmış çadırlara işarə etdi. “Bu, insanlara yaraşan həyatdırmı? Biz iki ildir bu cəhənnəmdəyik, dünya isə hələ də sadəcə müharibəni bitirmək barədə düşünür. Biz heyvanlarıq?”

“Qanımız bu qədərmi ucuzdur ki, hər kəs əzabımızı bitirmək üçün qəti qərar qəbul etməyi gecikdirir?”
“Yenə də, sadəcə onun dayanmasını arzu edə bilərik. Həyatımız məhv edilib, evlərimiz dağıdılıb, gənclərimizin gələcəyi bu müharibədə itirilib, amma onlar Toni Bleyrin idarə edib-etməyəcəyi barədə narahatdırlar.”

Əbu Dəhruj razılaşdı: “Bu plan yalnız İsrailin maraqlarına xidmət edir. Bəlkə əvvəldə irəliləyəcək, amma sonda hər şey pozulacaq.”
“Mən sadəcə dostlarımla mərcimi uduzdum,” – o, gülərək dedi. “Həmasın necə cavab verəcəyini təxmin edirdik. Bəziləri razılaşmanın baş tutacağına inanırdı, digər dostumla mən isə baş tutmayacağına mərc edirdik.”

Əbu Dəhruj və dostları “bir qutu Marlboro siqareti (100 şekel, yəni 35 dollar), bir qab şirniyyat və kafedə çay içməyə dəvət” üzərində mərc oynamışdılar.

Lakin Əbu Vərda hələ də ümidini qoruyub saxlayır. “Ümid edirəm ki, müharibə dayanacaq və itirdiyimiz hər şeyi yenidən quracağıq. Qəzzada sülh üçün hər şey edilməlidir.”

24 saat

HƏMAS və İsraildən olan danışıqçılar ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzza müharibəsinə son qoymaq təklifi ilə bağlı Misirdə dolayı danışıqlarda iştirak ediblər.

Misir dövlət kəşfiyyatı ilə əlaqəli olan “Əl-Qahira Xəbərləri”nin məlumatına görə, bazar ertəsi Qırmızı dəniz sahilindəki Şarm əl-Şeyx kurortunda toplaşan nümayəndə heyətləri ABŞ sülh planına uyğun olaraq “girovların və məhbusların azad edilməsi üçün ilkin şərtləri müzakirə edirlər”.

Xəbər agentliyi bildirib ki, “Misir və Qətər vasitəçiləri bu mübadilə üçün bir mexanizm yaratmaq məqsədilə hər iki tərəflə işləyirlər”.

Danışıqlara yaxın olan bir Fələstin rəsmisi Reuters xəbər agentliyinə bildirib ki, danışıqların ilk sessiyası bazar ertəsi gec axşam başa çatıb və çərşənbə axşamına daha çox müzakirə planlaşdırılır.

7 oktyabr HƏMAS hücumlarının və İsrailin Qəzza müharibəsinin başlamasının ikinci ildönümü ərəfəsində baş tutan bu danışıqlar, Qəzzada on minlərlə insanın ölümünə səbəb olan münaqişənin tezliklə başa çatacağı ümidlərini artırıb.

Lakin sazişin bağlanması üçün bir çox potensial maneələr var və İsrail Qəzzada fələstinliləri öldürməyə davam edir; Əl-Cəzirə mənbələrinin məlumatına görə, bazar ertəsi 10 nəfər, o cümlədən humanitar yardım axtaran üç nəfər həlak olub.

Qəzzada son ölümlər, cümə günü ABŞ prezidenti Donald Trampın danışıqların irəliləməsi üçün İsraili Fələstin ərazisini bombalamağı dayandırmağa çağırmasından sonra, İsrail hücumlarında həlak olanların ümumi sayını 104-ə çatdırıb. Lakin ərazi boyunca hücumlar davam edir.

İsrail hökumətinin sözçüsü Şoş Bedrosian bazar günü jurnalistlərə bildirib ki, ordu “müdafiə məqsədləri” ilə hərəkət etməyə davam edəcək və Qəzzada heç bir atəşkəs tətbiq edilməyib.

ABŞ prezidenti Donald Tramp hər iki tərəfin onun təklif etdiyi sülh planına razı olduğunu bəyan edib və razılaşmaya tez çatmaq üçün danışıqların “sürətlə irəliləməsini” istəyib.

Münaqişəyə son qoymaq üçün iki qısa atəşkəsin pozulması da daxil olmaqla, bir neçə təşəbbüsün uğursuzluğuna baxmayaraq, Qəzzanın bombalanması nəticəsində indiyədək ən azı 67,160 nəfər həlak olub, 169,679 nəfər yaralanıb və əhalisinin iki milyonunu aclıq təhlükəsi ilə üz-üzə qoyub. Prezident Tramp sülh planı üzrə danışıqların “ilk mərhələsi”nin bu həftə tamamlanacağını deyib.

“Truth Social” sosial media platformasında etdiyi paylaşımda ABŞ prezidenti Donald Tramp HƏMAS və digər hökumətlərlə həftəsonu “girovların azad edilməsi, Qəzza müharibəsinə son qoyulması və daha vacibi, Yaxın Şərqdə uzun müddətdir arzulanan sülhün əldə edilməsi” ilə bağlı “çox müsbət müzakirələr” apardığını bildirib.

O, “Bu danışıqlar çox uğurlu olub və sürətlə davam edir. Hər kəsdən sürətlə hərəkət etməsini xahiş edirəm… vaxt vacibdir, əks halda kütləvi qan tökülməsi baş verəcək”, – deyib.

Bazar ertəsi ABŞ prezidenti Donald Tramp Oval Ofisdə jurnalistlərə bildirib ki, HƏMAS “çox vacib” məsələlərə razılıq verir.

Sözçü Karoline Leavitt bildirib ki, administrasiya planı mümkün qədər tez irəli sürmək üçün səylə çalışır, texniki müzakirələr davam edir.

İsrailin Baş Naziri Binyamin Netanyahu da HƏMAS tərəfindən saxlanılan 48 İsrail girovunun (onlardan 20-sinin sağ olduğuna inanılır) azad edilməsinin bu həftə elan oluna biləcəyini deyərkən gözləntiləri gücləndirib.

Sülh planına əsasən, HƏMAS girovları İsrail həbsxanalarında saxlanılan Fələstin məhbuslarının azad edilməsi müqabilində buraxacaq.

HƏMAS həmçinin Qəzzada hakimiyyətdən əl çəkməyə razılaşıb, İsrail isə qüvvələrini anklavdan çıxarmağa hazırdır.

Detalların Çatışmazlığı və Maneələr

Lakin təklifin bir çox məsələsi detallarla zəifdir.

HƏMAS-ın silahsızlaşdırılması üçün heç bir zaman çərçivəsi verilməyib, Fələstin dövlətinin yaradılmasına dair qeyri-müəyyən istinad isə müqavilənin hər iki tərəfində bir çoxlarını narahat edib.

Əl-Cəzirənin İordaniya paytaxtı Ammandan verdiyi məlumata görə, Nour Odeh ABŞ prezidenti Donald Trampın sülh planının perspektivlərini yüksək qiymətləndirən bütün şərhlərinə baxmayaraq, əhəmiyyətli maneələrin qaldığını bildirib.

O, “Danışıqları potensial olaraq sabotaj edə biləcək bir çox detallar var”, – deyib.

Potensial mübahisəli məqamlara İsrailin bütün girovların 72 saat ərzində eyni vaxtda azad edilməsini tələb etməsi daxildir.

O, həmçinin qoşunların çıxarılmasına dair razılaşmaya baxmayaraq, HƏMAS-ı təqib etməkdə azadlığını saxlamaq istəyir və geri çəkilmə xəttləri və vaxt cədvəllərinin artıq müəyyən edildiyini iddia edir.

Odeh deyib: “Bütün bunlar həssas danışıqlardan keçməlidir”.

Bəlkə də belə şübhələri əks etdirərək, İsrail media orqanları bazar ertəsi danışıqlar prosesinin HƏMAS nümayəndələrinin vasitəçilərlə danışması ilə başlayacağını, İsrail və ABŞ nümayəndələrinin isə çərşənbə gününə qədər iştirak etməyəcəyini bildirib.

İsraillilərə baş danışıqçı Ron Dermer, HƏMAS nümayəndə heyətinə isə keçən ay Qətərdə İsrailin sui-qəsd cəhdindən sağ çıxan Xəlil əl-Həyya rəhbərlik edir.

Misirli bir təhlükəsizlik mənbəyi AFP agentliyinə bildirib ki, əl-Həyya danışıqlardan əvvəl Misir kəşfiyyat rəsmiləri ilə görüş keçirib.

“ABC”-nin “Bu Həftə” proqramında çıxış edən ABŞ dövlət katibi Marko Rubio, HƏMAS ABŞ prezidenti Donald Trampın sülh planını qəbul etdikdən sonra baş verəcək iki mərhələni təsvir edib.

Birincisi, İsrail girovları HƏMAS tərəfindən azad ediləcək, sonra İsrail Qəzzada öz ordusunun avqustda yerləşdiyi “sarı xəttə” qədər geri çəkiləcək.

Rubio bildirib ki, HƏMAS girovları hazır olan kimi buraxmalı, İsrailin bombalanması isə onların azad edilməsi üçün dayandırılmalıdır.

HƏMAS-ın Gələcəyi: Mübahisəli Məsələ

HƏMAS-ın gələcəyi məsələsi də böyük potensial maneə kimi görünür.

Sülh planına əsasən, İsrail qoşunları geri çəkildikdən sonra beynəlxalq təhlükəsizlik qüvvəsi Qəzza zolağında yerləşdiriləcək və ərazi ABŞ prezidenti Donald Tramp və keçmiş Böyük Britaniya Baş Naziri Toni Bleyerin nəzarəti altında beynəlxalq idarəçiliyə veriləcək.

Trampın sülh planı Qəzzanın demilitarizasiyasını nəzərdə tutur və Fələstinli “texnokratlardan” ibarət müvəqqəti administrasiyanın Qəzzada gündəlik işləri idarə edəcəyini proqnozlaşdırsa da, HƏMAS üçün heç bir idarəedici rolunu istisna edir – lakin onun üzvlərinin zorakılıqdan imtina edib silahsızlaşması halında qalmasına icazə verir.

HƏMAS sülh planına müsbət cavab verib, girovların azad edilməsini müzakirə etməyə və Qəzzanın gələcəyini formalaşdıracaq “Fələstin milli çərçivəsinin” bir hissəsi olmağa hazır olduğunu bildirib.

Lakin HƏMAS-ın hər hansı formada qalma ehtimalı Netanyahunun ifrat sağçı koalisiya müttəfiqlərini qəzəbləndirib. Onlar bu məsələyə görə hökuməti devirməklə hədələyiblər.

Milli Təhlükəsizlik Naziri İtamar Ben-Qvir sosial media paylaşımında deyib: “Girovların azad edilməsi kimi vacib məqsədlə yanaşı, HƏMAS canavarları tərəfindən törədilən 7 oktyabr qırğınından qaynaqlanan Qəzza müharibəsinin əsas məqsədi terror təşkilatı HƏMAS-ın mövcudluğuna icazə verilməməsidir.”

O bildirib ki, o və onun partiyası, Otzma Yehudit, Netanyahaya HƏMAS girovların azad edilməsindən sonra da mövcud olmağa davam edərsə, hökumətdən istefa verəcəklərini deyiblər.

O, “Dünyaya əbədi rüsvayçılıq gətirəcək və növbəti qırğın üçün vaxt bombasına çevriləcək milli məğlubiyyətin bir hissəsi olmayacağıq”, – deyib.

Lakin müxalifət lideri Yair Lapid bazar günü Netanyahunun hökumətinə sülh planı müzakirə edildiyi müddətdə “ekstremist və məsuliyyətsiz tərəfdaşları” tərəfindən çökməsinin qarşısını almaq üçün dəstək verməyi təklif edib.

Fələstin Milli Təşəbbüsündən Mustafa Barğouti Əl-Cəzirəyə bildirib ki, ABŞ sülh planının qarantı kimi İsrailin anklavdan çıxmasını və girovları geri aldıqdan sonra müharibəni davam etdirməməsini təmin etməlidir.

Barğouti deyib ki, qoşunların çıxarılması mərhələli şəkildə həyata keçirilə bilsə də, İsrail Qəzzanın heç bir hissəsini işğal altında saxlamamalı və “Qəzzanın 25 faizini nəzarətdə saxlamaq ideyasından əl çəkməlidir”.

24 saat

Qəzzada Atəşkəs Ümidi və Gözləntilər

Cümə günü, müqavimət hərəkatı Qəzzada atəşkəs planını qəbul etdiyini elan etdi. Bu xəbər bəzi insanları küçələrdə sevinməyə vadar etdi. Lakin Qəzzada hər dəfə yeni bir atəşkəs təklifi səslənəndə, içimizdə qısa müddətə uzaqdan parıldayan ümid qığılcımı hiss edirik. Təəssüf ki, bir çoxları artıq o qədər də ümidli deyil, çünki ümidlərimizi göylərə qaldırmağa, münaqişənin sonunu gözləməyə və sonra sərt gerçəkliklə üzləşib hər şeyə yenidən başlamağa adət etmişik. Bu ağrılı optimizm və məyusluq dövrünü neçə dəfə yaşamışıq? Yenə də ümid edirəm ki, bu dəfə hər şey fərqli olacaq və onlar bu münaqişəyə həqiqətən son qoymaqda səmimidirlər.

Həyatın İtirilmiş Nemətləri və Ailənin Mübarizəsi

Ailəmdə ümiddən başqa bizə elə də çox şey qalmayıb. Evimizi, dolanışıq vasitəmizi, arzularımızı və təhlükəsizlik hissimizi itirdik. Həyat yoldaşım işini, mən ambisiyalarımı, ən pisi isə oğlum uşaqlığını itirdi; o, özünü güvənli və xoşbəxt hiss etdiyi kiçik dünyasını itirdi.

Zər Qəpik Uğrunda Məşəqqət: Nişan Üzüyü Satışı

Həqiqətən, dolanışığımız üçün heç nəyimiz qalmayıb. Elə ötən ay uşağımı yedirtmək üçün son qiymətli əşyamı – nişan üzüyümü satmağa məcbur oldum. Aylarla davam edən aclıqdan sonra, avqust ayında Qəzza bazarları yenidən aylardır görmədiyimiz pendir, yağ və bəzi meyvələr də daxil olmaqla mallarla dolmağa başladı. Lakin bu məhsulların yenidən satışa çıxarılması amansız bir təcrübə idi, çünki əksəriyyətimizin onları almağa gücü çatmadı. Oğlumu pendiri görməkdən uzaq tutmağa çalışdım, amma bacarmadım. Bir gün bazarda atası ilə gəzərkən onu gördü. Stendin qarşısında dayanıb istədi. Sonra aclığını yatırsın deyə ona bir şekel verdim ki, falafel sendviçi alsın. O, kədərlə dedi: “Mədəmi ağrıdan falafeli istəmirəm, ləzzətli pendiri istəyirəm.” O an ürəyim parçalandı. Kaş ki, o qida məhsulları heç vaxt zolağa gəlməyəydi. Ötən aylarda mövcud olan baha, keyfiyyətsiz qidalara bütün qənaətimizi yalnız sağ qalmaq üçün xərcləmişdik.

Həmin axşam ərim başını aşağı salaraq evə döndü; o, kəskin şəkildə qalxmış qiymətlərdən danışdı. Mən ona nişan üzüyümü satmağı düşündüyümü dedim. Ərim qəti şəkildə etiraz etdi və “yardım paylama məntəqələri” və ya onun adlandırdığı kimi “ölüm tələləri”ndən birinə getməyi planlaşdırdı. Ona getməməsi üçün yalvardım, çünki ora gedənlərin çoxu öldürülürdü. Lakin o, gözləri kədərlə mənə baxdı və dedi: “Oğlumuz günlərdir yemək yeməyib. Necə getməyim?” Cəmi iki həftə əvvəl, qardaşı beş nəfərlik ailəsi üçün un gətirməyə çalışarkən İsrail qüvvələri tərəfindən güllələnərək öldürülmüşdü. Bu vəziyyət, Qəzza əhalisinin yaşadığı çətinliklərin acı bir nümunəsi idi.

Qısa Bir Xoşbəxtlik Anı

Ertəsi səhər qızıl alverçilərini ziyarət etdim. Üzüyümə təklif etdikləri qiymət ədalətsiz idi — müharibədən əvvəlkindən xeyli aşağı idi — amma seçimim yox idi. Üzüyümü 5 kq un, 1 litr zeytun yağı, 500 qram kəklikotu, 1 kq tahin, iki banka pendir, 1 kq şəkər və bir banka tomat pastası almağa bəs edəcək qədər pula satdım. Evə çatanda sanki bayram gəlmişdi. Aylardır arzuladığımız pendir, şirin çay, təzə çörək və kəklikotu ilə bir süfrə ətrafında oturduq. Ağrı dənizində qısa bir xoşbəxtlik anı yaşandı. Əlimə, üzükdən boşalmış halına baxanda ürəyimdə bir sancı hiss etdim, lakin uşağımın yemək yeyərkən gülümsəməsi bu peşmançılığa tez bir zamanda son qoydu. Yemək bizə təxminən bir həftə bəs etdi. Sonra aclıq bizi yenidən təqib etməyə başladı. Yenidən gündə bir dəfə çörək və çaydan və ya kəklikotundan ibarət bir yeməyə qayıtdıq.

Qəzzanın Köçkünlük Həyatı və Gələcək Arzuları

Son iki ildə arzularımızı, təkcə qızılı deyil, xatirələrimizi də hissə-hissə satmağa məcbur olduq. Qəzza Şəhərinin Şeyx Radvan məhəlləsindəki evimizdən bir neçə dəfə qaçmalı olduq. Bu ayın əvvəlində yenidən qaçdıq və indi özümüzü Xan Yunisdə bir çadırda tapdıq. Sevdiyim hər şeyi tərk etdiyim üçün ürəyim kədərlə doludur. Hal-hazırda tək ümidim bu münaqişənin bitməsidir ki, səhər yuxudan oyananda oğlumun təhlükəsiz olduğunu və gələcəyinin qeyri-müəyyən olmadığını bilə bilim. Tez-tez müharibədən əvvəl etdiyim kimi, qida çatışmazlığı, yeməyin qiyməti və ya pul çatışmazlığı barədə narahat olmadan, ona müntəzəm, qidalı yeməklər verə biləcəyimi xəyal edirəm. Özümü güvənli və rahat hiss etdiyim evimə qayıtdığımı və həyat yoldaşımla birlikdə müəllim kimi normal həyatımıza davam etmək üçün məktəblərin yenidən açıldığını təsəvvür edirəm. Əgər atəşkəs həyata keçsə, edəcəyim ilk şey oğlumu qucaqlayıb ona demək olacaq: “Qorxu bitdi, sevgilim”, sonra isə evimizdən nə qalıbsa ora qayıtmaq.

Fələstin torpaqlarında uzun illərdir davam edən bu dramın sonu ümid edilir.

24 saat