Azərbaycan AİHM-də İş Sayına Görə Siyahıda Yüksək Yer Tutur
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsində (AİHM) baxılmaq üçün gözləyən işlərin sayına görə Azərbaycan 47 ölkə arasında 8-ci yerdədir. Bu məlumat, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi tərəfindən dərc edilən son statistikada öz əksini tapıb. Ötən illə müqayisədə Azərbaycandan göndərilən şikayətlərin sayı 250 vahid artaraq 2200-ə çatıb. Azərbaycandan olan işlər ümumi müraciətlərin 3,5 faizini təşkil edir.
Məhkəmədə gözləyən işlərin ümumi siyahısına 21800 işlə Türkiyə başçılıq edir ki, bu da bütün müraciətlərin 35 faizi deməkdir. Rusiya 8050 iş (12,9 faiz) ilə ikinci yerdə, Ukrayna isə 7200 iş (11,6 faiz) ilə üçüncü yerdə qərarlaşıb.
Artımın Səbəbləri və Hüquq Pozuntuları
Azərbaycandan daxil olan ərizələrin sayında müşahidə olunan artım ölkədə son iki ildə siyasi motivlərlə həbs olunan şəxslərin sayının çoxalması ilə əlaqələndirilir. Bu, hüquq müdafiəçiləri tərəfindən qeyd edilir.
Həmçinin, AİHM-də qərar çıxarılan işlərin əksəriyyətinin siyasi məhbuslarla bağlı olması diqqət çəkir. Ölkədə siyasi işlər üzrə çalışan vəkillərin sayının azlığı və AİHM-ə şikayət göndərənlərin əsasən onların olması bu tendensiyanı gücləndirir. Əlavə olaraq, mülkiyyət hüququnun pozulması, işgəncə halları və digər pozuntularla bağlı müraciətlər də ümumi sayın artmasına təsir göstərir.
Prezident İlham Əliyevin AİHM Qərarları ilə Bağlı Mövqeyi
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev aprelin 9-da ADA Universitetində etdiyi çıxışda Azərbaycanın bundan sonra AİHM-in çıxardığı qərarları tanımayacağını bildirib. O, bunu Azərbaycan nümayəndə heyətinin ötən il Avropa Şurası Parlamentlər Assambleyasından (AŞPA) kənarlaşdırılması ilə əsaslandırıb. İlham Əliyev qeyd edib ki, əgər nümayəndə heyəti Assambleyanın iclaslarında iştirak edə və AİHM hakimlərinin seçimi prosesində səs verə bilmirsə, məhkəmənin Azərbaycan haqqında çıxardığı qərarlar da etibarsız sayılmalıdır.
Xatırladaq ki, AŞPA ötən il yanvarın 24-də Azərbaycanın Avropa Şurasına üzvlükdən irəli gələn əsas öhdəliklərini yerinə yetirməməsini əsas gətirərək azərbaycanlı deputatların etimadnamələrini təsdiqləməmişdi. Bu hadisə Prezident İlham Əliyevin bəyanatının kontekstini formalaşdırır.
Hökumətin Qərarları İcra Etməməsi və Nəticələr
Məlumatlara görə, Azərbaycan hökuməti 2024-cü ilin mart ayından etibarən AİHM-in qərarlarını icra etmir. Bu, həm məhkəmənin təyin etdiyi kompensasiyaların ödənişinə, həm də işlərə yenidən baxılması ilə bağlı qərarlara aiddir. Son bir ildə isə hökumətin əksər işlərdə məhkəmənin sorğularına, ümumiyyətlə, cavab vermədiyi bildirilir.
Hökumətin bu mövqeyi vəkillər və müraciətçilər arasında müəyyən pessimizm yaradıb. Buna baxmayaraq, cəmiyyətin geniş hissəsində AİHM haqqında təsəvvürlər oyanıb və hüquqları pozulan insanlar məhkəməyə şikayət etmək istəyirlər. Hələ də ümid var ki, nə vaxtsa Azərbaycanla Avropa Şurası arasında münasibətlər düzələcək və hökumət qərarları icra etməyə davam edəcək. Azərbaycanın Avropa Şurasına üzv ölkə kimi AİHM-in qərarlarını icra etmək öhdəliyi mövcuddur.
Hüquqi Öhdəliklər və Potensial Fəsadlar
Azərbaycanın Cinayət Prosessual və Mülki Prosessual Məcəllələrində AİHM-də hər hansı işlə bağlı qərar verildiyi və ya hüquq pozuntusu tanındığı təqdirdə Ali Məhkəmənin plenumunun həmin işlərə baxması və aşağı instansiya məhkəməsinin qərarını ləğv edərək işlərə yenidən baxılmasını təmin etməsi əks olunub.
Əgər üzv ölkə məhkəmənin qərarlarını icra etmirsə, Avropa Şurasının həmin ölkə ilə bağlı müəyyən addımlar atmaq səlahiyyəti var ki, bunların ən sərtdi üzvlükdən çıxarılma ola bilər. Lakin Azərbaycan hökumətinin belə bir addıma gedəcəyi ehtimal edilmir, çünki Avropa Şurasından çıxmaq Avropa İttifaqı ilə də əlaqələrin kəsilməsi ilə nəticələnə bilər. İlham Əliyevin rəhbərlik etdiyi hökumətin bu addımı atmaq istəməyəcəyi düşünülür.
İşgəncələrin Qarşısının Alınması Komitəsi ilə Əməkdaşlıq
Bu yaxınlarda Avropa Şurasının İşgəncələrin Qarşısının Alınması Komitəsinin (İQAK) nümayəndə heyətinin Azərbaycana səfəri baş tutub. Xatırladaq ki, hökumət son üç ildə Komitənin ölkəyə gəlişinə icazə vermirdi.
2024-cü ildə Komitə Azərbaycanın əməkdaşlıqdan imtina etməsi səbəbindən ictimai bəyanat yayaraq, 2022-ci ildə ölkəyə səfər üzrə yekun hesabatı hökumətin razılığı olmadan açıqlamışdı. Bu, Komitənin tarixində bir ilk idi. Lakin hazırda müəyyən yumşalmanın olduğu və hökumətin Komitənin səfərinə icazə verdiyi müşahidə olunur. Prezident İlham Əliyevin siyasətində bu məsələdə də yumşalma müşahidə edilir.
Leave a Reply