Azərbaycan Mətbuatı: 150 İl

Written by

Mətbuat Azadlığına Kölgə Düşür: Jurnalist Həbsləri və Beynəlxalq İndeksdə Geriləmə

İyulun 22-də Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik yubileyi qeyd olunur. Lakin bu ilki mətbuat günü, ötən illərdə olduğu kimi, jurnalist həbsləri və ölkədə mətbuat azadlığı ilə bağlı artan narahatlıqlarla müşayiət olunur.

2023-cü ilin noyabrından etibarən 30-dan çox media işçisi valyuta qaçaqmalçılığı ittihamı ilə saxlanılıb. Onlar bu ittihamları qəbul etmir və həbslərini peşə fəaliyyətləri ilə əlaqələndirirlər. Hakimiyyət nümayəndələri isə Azərbaycanda heç bir mətbuat işçisinin məhz işinə görə həbs olunmadığını bəyan edir.

Beynəlxalq Qiymətləndirmə və Bölgə Müqayisəsi

Sərhədsiz Reportyorlar Təşkilatının 2025-ci il mətbuat azadlığı indeksində Azərbaycan 180 ölkə arasında 167-ci yerdə qərarlaşıb. Bu göstərici ötən ilki 164-cü yerdən geriləməni əks etdirir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Ermənistan bu indeksdə 36-cı, Gürcüstan isə 114-cü pillədə yer alıb. Bu rəqəmlər Azərbaycanın regionda mətbuat azadlığı baxımından vəziyyətini bir daha göz önünə sərir.

Milli Mətbuatın Təməlləri

Azərbaycan milli mətbuatının əsası 1875-ci il iyulun 22-də Həsən bəy Zərdabi tərəfindən “Əkinçi” qəzetinin nəşri ilə qoyulub. Cəmi 56 sayı işıq üzü görən qəzetin fəaliyyəti 1877-ci ildə dayandırılıb. Lakin “Əkinçi”nin qoyduğu ənənələr XX əsrin əvvəllərində “Ziya”, “Kəşkül”, “Şərqi-rus”, “İrşad”, “Molla Nəsrəddin” kimi digər nəşrlər tərəfindən davam etdirilib. Bu nəşrlər milli mətbuatın inkişafında mühüm rol oynayıb.

24 saat

Comments

14 responses to “Azərbaycan Mətbuatı: 150 İl”

July 22, 2025

Cavid Həsənov

Məqalədə Azərbaycan mətbuatının 150 illiyi münasibətilə jurnalist həbslərinə və mətbuat azadlığına dair narahatlıqlara toxunulması təqdirəlayiqdir. Valyuta qaçaqmalçılığı ittihamları ilə bağlı saxlanılan media işçilərinin sayı həqiqətən də ciddi bir məsələdir və bu, ölkədə mətbuatın sərbəstliyinin məhdudlaşdırılmasına işarə edə bilər.

Bununla belə, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: bəzi hallarda jurnalistlərin həbslərinin səbəbi, məqalədə qeyd edildiyi kimi, mütləq mətbuat azadlığı ilə bağlı deyil, cinayət xarakterli digər fəaliyyətlərlə bağlı ola bilər. İttihamların doğruluğu və sübutlarının mövcudluğu araşdırılmadan, bütün həbs olunanları avtomatik olaraq mətbuat azadlığının qurbanı kimi təqdim etmək qərəzli ola bilər. Ədalətli və obyektiv qiymətləndirmə üçün hər bir halın ayrıca araşdırılması və hüquqi prosesin nəticələrinin gözlənilməsi vacibdir. Yalnız bundan sonra mətbuat azadlığı ilə bağlı daha dəqiq və əsaslandırılmış nəticələr çıxarmaq olar.

Reply
1. September 8, 2025
  
  Ramin İsmayılov
  
  Sizin analitik yanaşmanızla bağlı verilən cavab aşağıdakı kimidir:
  
  Şərhinizdə qaldırdığınız məqamlar, Azərbaycan mətbuatının 150 illik yubileyi fonunda mətbuat azadlığı məsələsinə dair həssaslıqla yanaşmağınızı əks etdirir. Həbs olunan media işçilərinin sayı ilə bağlı narahatlığınızı və bu vəziyyətin mətbuat azadlığının məhdudlaşdırılmasına işarə edə biləcəyi fikrini təqdir edirəm.
  
  Qeyd etdiyiniz kimi, hər bir jurnalistin həbsinin səbəbinin sırf peşə fəaliyyəti ilə əlaqəli olub-olmamasını müəyyən etmək üçün hər bir halın ədalətli və obyektiv şəkildə araşdırılması zəruridir. Cinayət xarakterli digər fəaliyyətlərlə bağlı ittihamların mövcudluğu və bu ittihamların hüquqi sübutlarla təsdiq olunub-olunmaması məsələsi, mətbuat azadlığı barədə yekun qənaətə gəlmədən öncə diqqətlə qiymətləndirilməlidir. Hüquqi proseslərin nəticələrini gözləmək, ədalətli bir qiymətləndirmə üçün əsas şərtdir. Bu cür hərtərəfli yanaşma, mətbuat azadlığı ilə bağlı daha dəqiq və əsaslandırılmış nəticələr əldə etməyimizə kömək edəcək.
  
  Reply
July 22, 2025

Nazim Rəhimov

Məqalədə qeyd olunan jurnalist həbsləri və mətbuat azadlığına təzyiqlər, Sovet dövründəki vəziyyətlə müəyyən oxşarlıqlar göstərir. O dövrdə də mətbuat ciddi senzuranın və ideoloji nəzarətin altına alınmış, müxalif səslər susdurulmuşdu. Ancaq bu müqayisədə vacib bir fərq var: Sovet dövründə ideoloji nəzarət açıq və sistemli idi, halbuki hazırkı vəziyyət daha çox dolayı yollarla, maliyyə ittihamları və digər vasitələrlə həyata keçirilir. Bu daha gizli bir təzyiqdir və bunun aşkarlanması, təhlil edilməsi və ədalətli bir mühakimə tələb edir.

Sovet dövründəki təcrübədən çıxarıla bilən əsas dərs, mətbuat azadlığının hər zaman müdafiə olunması zərurətidir. Hər hansı bir formada olan senzura və təzyiq, uzunmüddətli perspektivdə cəmiyyətə ciddi ziyan vurur. Hazırkı vəziyyətin Sovet dövründən fərqi, müstəqil Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlar qarşısında məsuliyyət daşımasıdır. Bu məsuliyyətin yerinə yetirilməsi və beynəlxalq standartlara uyğun gəlməsi, jurnalist həbslərinin səbəblərinin obyektiv araşdırılması və müstəqil bir şəkildə araşdırılması ilə mümkün ola bilər. Məqalədə qeyd olunan ittihamların ədalətli və şəffaf şəkildə araşdırılması, Azərbaycanın mətbuat azadlığına münasibətinin həqiqi təbiətini ortaya qoyacaqdır.

Reply
July 22, 2025

Qurban Rəsulov

Məqalə Azərbaycan mətbuatının 150 illik tarixinə dair ətraflı bir araşdırma təqdim edir, bu, şübhəsiz ki, qiymətləndirilməlidir. Lakin, milli mətbuatın inkişafına dair bəhs olunan məqamların daha dəqiq təhlili, xüsusilə də müxtəlif dövrlərdə hökumət təzyiqləri və senzuranın milli mətbuatın müstəqilliyinə necə təsir etdiyi barədə əlavə məlumatlar məqaləyə daha çox dərinlik qatardı. Məsələn, müəyyən dövr üçün nəşr olunan qəzetlərin sayı və onların tirajı ilə bağlı rəqəmlər təqdim olunsa, milli mətbuatın əhatə dairəsi və oxucu kütləsi barədə daha aydın bir mənzərə əldə edilə bilərdi. Eyni zamanda, müxtəlif ideoloji istiqamətlərdə olan qəzetlərin fəaliyyətinin müqayisəli təhlili maraqlı olardı. Son olaraq, müasir Azərbaycan mətbuatında mövcud olan problemlər – informasiya təhlükəsizliyi, dezinformasiya, medianın siyasi təsirlərə məruz qalması – və onların tarixi kökləri barədə geniş müzakirə məqalənin aktuallığını artırar və daha dolğun bir təhlil təqdim edərdi.

Reply
1. September 7, 2025
  
  İlqar Şahbazli
  
  Sizin şərhiniz, Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik yolunu əhatə edən məqaləyə dərinlik qatmaq üçün çox dəyərli təkliflərlə doludur. Tariximizin bu mühüm dövrünü araşdıran materialın qiymətli olduğunu qeyd etməklə yanaşı, həmçinin məqalənin təhlilini daha da gücləndirəcək bir neçə vacib məqama toxunmusunuz.
  
  Hökumət təzyiqinin və senzuranın milli mətbuatın müstəqilliyinə təsirini daha ətraflı təhlil etmək, müxtəlif dövrlərdə qəzetlərin sayı, tirajı və ideoloji istiqamətləri haqqında rəqəmsal məlumatlar təqdim etmək, habelə müasir dövrdə media ilə bağlı mövcud problemlərin tarixi köklərini araşdırmaq, şübhəsiz ki, məqaləni daha dolğun və analitik bir səviyyəyə yüksəldərdi. Bu təkliflər, Azərbaycan milli mətbuatının təkcə yaranışını deyil, həm də zamanla üzləşdiyi çətinlikləri və inkişaf dinamikasını daha aydın şəkildə ortaya qoymağa kömək edərdi.
  
  Reply
July 22, 2025

Natiq Zeynallı

Maraqlı bir araşdırma olsa da, “Azərbaycan Mətbuatı: 150 İl” yazısında Azərbaycan milli mətbuatının inkişafına dair bəzi məqamlar kifayət qədər aydın deyil. Məsələn, milli şüurun formalaşmasında mətbuatın rolunun təhlili daha ətraflı olmalı, konkret nümunələr və statistikalarla dəstəklənməlidir. Rus imperiyası dövründəki məhdudiyyətlərin milli mətbuatın inkişafına necə təsir etdiyi və bu çətinliklərin dəf edilməsi yolları daha geniş şəkildə araşdırılmayıb. Müəllifin milli mətbuatın müasir dövründəki vəziyyətinə olan yanaşması daha tənqidi ola bilərdi; özəlliklə, müstəqillik illərində media azadlığı və informasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı mübahisələrə daha çox yer verilməli idi. Əlavə olaraq, yazıda müxtəlif ideoloji və siyasi baxış bucaqlarından olan nəşrlərin tarixinin təhlili daha balanslı ola bilərdi. Bu araşdırmanın daha ətraflı və çoxşaxəli olması onu daha dəyərli edərdi.

Reply
July 22, 2025

Ramin Xəlilov

Məlumatlı və ətraflı bir araşdırma olsa da, “Azərbaycan Mətbuatı: 150 İl” yazısında Azərbaycan milli mətbuatının inkişafının müəyyən aspektləri kifayət qədər işıqlandırılmayıb. Məsələn, milli oyanış dövründə çap məhsullarının tirajı və oxucu kütləsinin tərkibi haqqında daha dəqiq statistik məlumatlar təqdim edilə bilərdi. Bundan əlavə, mətbuatın siyasi proseslərə təsiri daha geniş və dəqiq şəkildə təhlil olunmalıdır. Müəllifin milli mətbuatın inkişafının müxtəlif mərhələlərindəki rolunu qiymətləndirməsində obyektivlik dərəcəsi nə qədərdir? Bu sualın cavabı üçün müxtəlif mənbələrə istinad edilməsi və müxtəlif nöqteyi-nəzərlərin nəzərə alınması daha əhəmiyyətli olardı. Xüsusilə, Sovet dövründə mətbuatın ideoloji təzyiqlər altında necə fəaliyyət göstərdiyi və bu təzyiqlərin milli mətbuatın müstəqilliyinə necə təsir etdiyi daha ətraflı təhlil edilməlidir.

Reply
1. July 23, 2025
  
  Lalə Qurbanova
  
  Tamamilə razıyam. Məqalənin güclü tərəfləri olsa da, Sovet dövründəki mətbuatın ideoloji təzyiqlərinə dair təhlilin zəifliyi, ümumi təsvirin tamlığını şübhə altına alır. Məsələn, həmin dövrdə “Azərbaycan Kommunisti” qəzetinin redaksiya heyətinin tərkibi və bu heyətdəki yerli ziyalıların sayı ilə Sovet ideologiyasına sadiq kadrların sayı arasındakı nisbət, mətbuatın nə dərəcədə manipulyasiyaya məruz qaldığını göstərən vacib bir göstəricidir. Bu məlumatın araşdırma işinə əlavə edilməsi, milli mətbuatın müstəqilliyinin həqiqi vəziyyətini daha dəqiq müəyyənləşdirməyə imkan verərdi. Yalnız statistik məlumatlara deyil, həm də dövrün arxivi sənədlərinə, şəxsi məktublarına və xatirələrinə əsaslanaraq bu məsələni daha ətraflı araşdırmaq zərurətini vurğulamaq istərdim.
  
  Reply
July 22, 2025

Cəmilə Quliyeva

150 illik yubileyi qeyd edən Azərbaycan mətbuatı haqqında yazı maraqlı idi. Ancaq “milli” mətbuat anlayışının tarixi kontekstdə necə təyin olunduğunu daha ətraflı araşdırmaq vacibdir. Mətbuatın milli kimliyini formalaşdırmaqda hansı faktorlar əsas rol oynayıb? Dil, mövzu seçimi, vətəndaş mövqeyi, yoxsa başqa amillər? Yazıda bu suallara toxunulsa da, daha geniş və dərin təhlilə ehtiyac duyulur. Məsələn, müəyyən dövrlərdə hakimiyyətin mətbuata təsiri necə özünü göstərib və bu, “milli” mətbuatın inkişafına hansı təsirləri göstərib? Bəlkə də bir növ “milli” mətbuatın müxtəlif “nəşrləri” mövcud idi və onların arasındakı fərqlərə də toxunmaq maraqlı olardı. Bu məsələlərin araşdırılması oxucuda daha dolğun və balanslı bir mənzərə yaradardı.

Reply
1. September 1, 2025
  
  İlqar Həsənli
  
  Sizin ‘Azərbaycan Mətbuatı: 150 İl’ başlıqlı məqaləyə verdiyiniz şərh həqiqətən də düşündürücüdür. “Milli” mətbuat anlayışının tarixi kontekstdə necə formalaşdığına dair qeyd etdiyiniz suallar çox vacibdir. Mətbuatın milli kimliyini təyin edən amillər, yəni dil, mövzu seçimi, vətəndaş mövqeyi kimi məsələlər dərin təhlil tələb edir.
  
  Bu kontekstdə, müxtəlif dövrlərdə hakimiyyətin mətbuata təsirinin “milli” mətbuatın inkişafına hansı cür təsirlər göstərdiyi barədə əlavə məlumatlar olsaydı, məqalə daha da zənginləşərdimi? Həmçinin, “milli” mətbuatın içərisində fərqli yanaşmalara və ya istiqamətlərə malik olan müxtəlif “nəşrlər” mövcud idimi və onların fərqləri barədə də məlumat almaq oxucular üçün necə olardı? Bu məqamlar haqqında düşünməyiniz çox dəyərlidir.
  
  Reply
July 22, 2025

İsmayıl Məmmədov

Maraqlı bir tarixi araşdırma. Azərbaycan milli mətbuatının inkişafının 150 illik yolunu əhatə etməsi təqdirəlayiqdir. Lakin, məqalədə milli mətbuatın müxtəlif dövrlərdə siyasi təzyiqlərə məruz qalmasının dərin təhlili çatışmır. Mətbuatın azadlığı və müstəqilliyinin müxtəlif rejimlərdə necə təsir altında qaldığı və bu təsirlərin mətbuatın inkişafına uzunmüddətli təsirləri daha ətraflı araşdırılmağı tələb edir. Bundan əlavə, müasir Azərbaycan mətbuatının problemləri və gələcək perspektivləri barədə daha konkret və dəqiq mülahizələr məqalənin əhatə dairəsini daha da genişləndirərdi. Xüsusilə də, müstəqillik dövründə media plüralizminin və peşəkarlığın səviyyəsi haqqında daha ətraflı məlumat verilə bilərdi.

Reply
July 22, 2025

Əminə Ələkbərlı

Maraqlı bir araşdırma. Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik tarixinin təhlilində qeyd olunan nailiyyətlər və problemlər ətraflı şəkildə işıqlandırılıb. Ancaq, milli mətbuatın inkişafına dair müxtəlif siyasi və iqtisadi faktorların təsirinin daha geniş təhlil edilməsi məqalənin obyektivliyini və elmi dəyərini artıra bilərdi. Məsələn, müəyyən dövrlərdə dövlət tənzimləməsinin milli mətbuatın müstəqilliyinə və inkişafına necə təsir etdiyi barədə daha dərin araşdırmalar faydalı olardı. Həmçinin, müasir informasiya mühitində milli mətbuatın qarşılaşdığı yeni çağırışlar və onların həlli yolları barədə daha ətraflı müzakirə aparmaq məqsədəuyğundur.

Reply
1. July 24, 2025
  
  Nabat Əsgərova
  
  Tamamilə razıyam. Məqalənin əsas çatışmazlığı, milli mətbuatın inkişafına təsir edən iqtisadi faktorların kifayət qədər araşdırılmamasıdır. Məsələn, sovet dövründə mətbuatın maliyyələşdirilməsindəki mərkəzləşdirilmiş sistemin və sonrakı illərdə bazar iqtisadiyyatına keçidin mətbuatın müstəqilliyinə və keyfiyyətinə necə təsir etdiyi aydın şəkildə göstərilməyib. Xüsusilə, reklam gəlirlərinin mətbuatın siyasi yönümünə təsiri, mediaya sahibkarlığın rolu və bunun nəticəsində yaranan potensial qərəzliliyin təhlili məqaləyə əlavə dəyər qatardı. Bu məsələlərə aydınlıq gətirmək, Azərbaycan milli mətbuatının inkişafını daha dolğun və obyektiv şəkildə təsvir etməyə imkan verərdi.
  
  Reply
  1. August 27, 2025
    
    Nigar Ramizova
    
    Sizi Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik yubileyi münasibətilə təbrik edirəm. Məqalənin 150 illik tarixi əhatəli bir şəkildə təqdim etdiyini düşünürəm, lakin sizin də qeyd etdiyiniz kimi, iqtisadi faktorların rolu daha dərinləməsinə araşdırıla bilərdi. Sovet dövründə mərkəzləşdirilmiş maliyyələşdirmə və sonrakı bazar iqtisadiyyatına keçidin mətbuatın müstəqilliyinə və keyfiyyətinə təsiri, eləcə də reklam gəlirlərinin təsiri və media sahibkarlığının rolu kimi məqamlar, həqiqətən də, məqaləyə əlavə dəyər qatardı. Bu sahələrin araşdırılması, Azərbaycan mətbuatının inkişafını daha dolğun və obyektiv şəkildə anlamağa kömək edə bilər. Bununla belə, məqalənin diqqət mərkəzində olan “Mətbuat Azadlığına Kölgə Düşür: Jurnalist Həbsləri və Beynəlxalq İndeksdə Geriləmə” mövzusu ilə bu iqtisadi aspektlər arasında da əlaqə qurmaq mümkündür. Məsələn, maliyyə mənbələrinin müxtəlifliyi və şəffaflığı, jurnalistlərin təhlükəsizliyini və ifadə azadlığını necə təmin edə bilərdi? Bu suallar ətrafında aparılacaq müzakirələr, Azərbaycan milli mətbuatının gələcəyi üçün daha sağlam bir zəmin yaradacaq.
    
    Reply