Birləşmiş Millətlər Təhlükəsizlik Şurası (BMT TŞ) İranın nüvə proqramı ilə bağlı sanksiyaların bərpasına yol aça biləcək bir səsverməyə hazırlaşır. Şura cümə günü Rusiya və Çin tərəfindən təklif olunan və bu cəzaların tətbiqini təxirə salmağı nəzərdə tutan qətnamə layihəsi üzrə səs verəcək. Birləşmiş Krallıq, Fransa və Almaniyanın Tehranı nüvə silahı hazırlamağın qarşısını almaq məqsədi daşıyan 2015-ci il sazişini pozmaqda ittiham etməsindən sonra, BMT-nin “snapback” cəzaları bazar günü saat 00:00 GMT-də qüvvəyə minəcək.
Əgər Şura danışıqların davam etdirilməsi üçün altı aylıq gecikməni nəzərdə tutan qətnaməni təsdiqləməzsə, bu, beynəlxalq ictimaiyyət üçün Tehrana qarşı silah embarqosunun və sərt qlobal aktivlərin dondurulmasının bərpasına yol açacaq. Bu məhdudiyyətlər, həmçinin uranın zənginləşdirilməsi və təkrar emalında istifadə oluna biləcək materialların satışını, eləcə də ballistik raket inkişafını və İranlı şəxslərin və qurumların səyahətini qadağan edir. Diplomatik dairələr BMT Təhlükəsizlik Şurasının Rusiya və Çinin qətnaməsini qəbul etməsinin ehtimal olunmadığını bildirirlər.
“Düşmən hərəkətləri”
BMT-nin nüvə nəzarətçisi Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) İsrail və ABŞ-ın iyun ayında əraziləri bombalamasından sonra Tehranla əməkdaşlığı bərpa etməyə və nüvə obyektlərində yoxlamaları davam etdirməyə çalışırdı. Səsvermədən öncə İran, əgər bu cəzalar tətbiq olunarsa, BAEA ilə əməkdaşlığı dayandıraraq cavab verəcəyini bəyan edib.
Xarici İşlər Naziri Abbas Əraqçi Telegram-da verdiyi açıqlamada, Tehranın bu ayın əvvəlində BAEA ilə nüvə obyektlərinin yoxlanılması barədə əldə etdiyi razılaşmanın, ölkəsinə qarşı heç bir düşmən hərəkət, o cümlədən “snapback” cəzalarının bərpası ilə bağlı hər hansı bir addım atılmadığı təqdirdə qüvvədə qalacağını bildirib. O, əks halda İran İslam Respublikasının praktik öhdəliklərini dayandıracağını əlavə edib.
İran Tələbə Xəbər Agentliyi də onun Fransa, Almaniya və Birləşmiş Krallıqdan ibarət “Avropa Troykası”nı cəzaların yenidən tətbiqi üçün təzyiq göstərdiyi üçün tənqid etdiyini sitat gətirib. Bu üç ölkə Tehranı BMT nüvə inspektorlarına nüvə obyektlərinə tam girişə icazə vermək üçün təzyiq edir.
Cümə axşamı Əraqçi Britaniyalı həmkarı Yvette Kuper ilə mübahisəni müzakirə etmək üçün görüşüb və İran Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, o, “üç Avropa ölkəsinin mövqeyini əsassız, qanunsuz və məsuliyyətsiz” adlandıraraq sərt şəkildə tənqid edib.
Çin və Rusiyanın cümə günü daha sonra BMT Təhlükəsizlik Şurasına sanksiyaların 2026-cı il aprelin 18-dək təxirə salınmasını nəzərdə tutan qətnaməni təqdim etməsi gözlənilir. Qətnamə layihəsi, ABŞ da daxil olmaqla, sazişin bütün ilkin tərəflərini “dərhal danışıqları bərpa etməyə” çağırır. Diplomatlar AFP xəbər agentliyinə bildiriblər ki, 15 üzvlü Təhlükəsizlik Şurasının qətnamənin keçməsi üçün lazım olan doqquz səsi toplayacağına inanmırlar.
Cümə axşamı BMT Baş Assambleyasının kənarında Boliviya Prezidenti Luis Arse Katakora ilə görüşən İran Prezidenti Məsud Pezeşkian öz bəyanatını təkrarlayaraq, BMT sanksiyalarının yenidən tətbiq ediləcəyi təqdirdə Tehranın “hər hansı bir ssenariyə tam hazır olduğunu” bildirib. Pezeşkian, çərşənbə günü BMT-dəki ilk çıxışında da Tehranın “heç vaxt nüvə bombası yaratmaq niyyətində olmadığını” bir daha vurğulayıb.
İran uzun müddətdir ki, Ali Rəhbər Ayətullah Əli Xameneyinin fətvasına istinad edərək nüvə silahı axtarışında olmadığını iddia edir və ABŞ kəşfiyyatı ölkənin nüvə silahı yaratmaq qərarına gəldiyi qənaətinə gəlməyib. Lakin İsrail, ABŞ və Avropa ölkələri İranın qabaqcıl nüvə işləri səbəbindən uzun müddətdir ki, şübhə ilə yanaşır və ölkənin qərar verdiyi təqdirdə qısa zamanda bomba yarada biləcəyinə inanırlar.
Leave a Reply