Hindistanın Tamil Nadu ştatı, İndus yazısının deşifrə edilməsi üçün külli miqdarda pul mükafatı elan edib. Gil və kiçik daşlar üzərində həkk olunmuş qısa işarələrdən ibarət olan bu yazı, bəşəriyyət tarixinin ən böyük arxeoloji sirlərindən biri hesab olunur.
İndus Yazısının Sirri Hələ də Çözülməyib
Yazılar əsasən möhürlər və keramik qablar üzərində aşkar edilir. Hər sətirdə orta hesabla beş işarənin yer aldığı mətnlər, səliqəli və nizamlı görünüşünə baxmayaraq, hələ də tam olaraq anlaşıla bilməyib. Arxeologiya mütəxəssisləri, işarələrin səsləri yoxsa sözləri təmsil etdiyini hələ də müzakirə edirlər. Tədqiqatların qarşısındakı ən böyük maneə, yazının qısa olması və “iki dilli” bir nümunənin olmamasıdır. Rozetta Daşına bənzər bir açar mexanizmi olmadığından, ekspertlər yalnız nümunələr və ehtimallar üzərindən irəliləyə bilirlər.
Deşifrə Üçün 1 Milyon Dollarlıq Mükafat
Tamil Nadu hökuməti, İndus yazısını çözə biləcək şəxsə 1 milyon dollar nağd pul mükafatı veriləcəyini bəyan edib. Yarışma həm alimlərə, həm də həvəskar tədqiqatçılara açıq olacaq. Yekun qiymətləndirməni arxeologiya mütəxəssisləri həyata keçirəcək. Ştatın baş naziri açıqlamasında bildirib ki, “Arxeologiya mütəxəssislərinin təsdiqləyəcəyi şəkildə mətni deşifrə edən şəxs və ya quruluşa 1 milyon dollar mükafat verəcəyik”. Bu addım, elmi dəlillərə əsaslanan irəliləyişi təşviq etməyi hədəfləyir.
Təsadüfi Simvollar Yox, Tam Bir Dil: İndus Yazısı
Cənubi Hindistandakı qədim qab-qacaqlarda aşkar olunan qraffiti izlərinin, İndus yazısı işarələri ilə yüzdə 60 nisbətində oxşarlıq göstərdiyi müəyyən edilib. Bu paralellik, antik dövrlərdə mədəni qarşılıqlı əlaqələrin geniş yayıldığını göstərir. Lakin bu bənzərlik, dilin və ya mənanın deşifrə edilməsi üçün tək başına kifayət deyil. Kompüter alimləri də işarələrin tezliyini və sıralanmasını təhlil edərək, yazının təsadüfi simvollar deyil, müəyyən qaydalar sisteminə əsaslanan bir dil olduğunu üzə çıxarıblar. Mütəxəssislərə görə, bir oxunuşun “deşifrə” sayılması üçün aşağıdakı şərtləri təmin etməsi tələb olunur:
* Yüzlərlə yazıda ardıcıl şəkildə tətbiq edilməsi,
* Zədələnmiş mətnlərdə əskik işarələri proqnozlaşdıra bilməsi,
* Yazı və sıra qaydalarına uyğun gəlməsi,
* Arxeoloji məlumatlarla dəstəklənməsi.
İki dilli bir mətn tapılmadığı müddətcə, doğrulama daxili ardıcıllıq və müstəqil testlər vasitəsilə aparılacaq.
Qayıb Sivilizasiyanın Sirli Dili: Tarixi Keçmişə İşıq
İndus Vadisi Sivilizasiyası, dövrünün ən inkişaf etmiş şəhər planlaşdırmasına, kanal sistemlərinə və ticarət şəbəkələrinə malik idi. Bu cəmiyyətin istifadə etdiyi yazının deşifrə edilməsi, antik dünyanın ticarət, sosial və mədəni həyatına işıq sala bilər. Həmçinin, yazının Dravid dillərindən biri, yoxsa tamamilə fərqli bir dil olduğu da aydınlaşmış olacaq.
Leave a Reply