Category: Asia

Pakistan Super Dördlər Mərhələsində Qələbə Qazanaraq Ümidlərini Artırır

Əbu Dabidə keçirilən gərgin oyunda Pakistan kriket komandası Şri Lanka üzərində beş vuruşluq qələbə qazanaraq T20 Asiya Kuboku 2025 finalına yüksəlmək şanslarını canlı saxlayıb. Hər iki tərəf üçün kritik əhəmiyyət daşıyan bu qarşılaşma, məğlubiyyətin onları regional turnirdən kənarlaşdıracağını nəzərə alaraq xüsusi gərginliklə keçib.

Gərgin Təqib və Pakistanın Başlanğıcı

Pakistan 134 qaçışlı hədəfi ələ keçirmək üçün startı Sahibzadə Fərhan və Fəxər Zəmanın 45 qaçışlı tərəfdaşlığı ilə demək olar ki, mükəmməl şəkildə verdi. Fərhan, cəld oyunu ilə seçilərək, altıncı ovverrədə Maheş Teekşananın of-breyk atışı ilə meydandan çıxmazdan əvvəl 15 topda 24 qaçış topladı. Birinci ovverrədə Duşmanta Çamiranın bouncer zərbəsi ilə başından zədə alan Zaman, Farhanın ardınca iki top sonra Vanindu Hasaranqa tərəfindən ustalıqla tutuldu. Bu erkən mərhələdəki çətinliklərə baxmayaraq, Pakistan kriket komandasının Super Dördlər mərhələsində irəliləməsi üçün qələbə vacib idi.

Şri Lankanın Topçularının Müqaviməti və Dönüş Nöqtəsi

Teekşananın iki vuruşluq ovverrəsindən sonra Pakistan kriket komandasını narahat etmək növbəsi leg-spin atıcı Hasaranqaya gəldi. O, ilk və ikinci ovverrələrində birer vuruş alaraq Pakistanın vəziyyətini çətinləşdirdi. Saim Ayub, Salman Ağa və Məhəmməd Haris Hasaranqa və Çamira tərəfindən sürətlə kənarlaşdırıldı, bu da 2012-ci ilin Asiya çempionlarını çətin vəziyyətdə qoydu və qələbədən 54 qaçış uzaqlaşdırdı. Bu kritik məqamda, Hindistana qarşı batninqi ağır tənqid edilən hər tərəfli oyunçu Hüseyn Talat və Məhəmməd Nəvaz, Şri Lanka kriket komandasının bacarıqlı atış hücumuna qarşı Pakistanı qələbəyə aparmalı idilər. Bu, T20 Asiya Kuboku 2025 tarixində yadda qalacaq bir qurtuluş missiyası idi.

Talat və Nawazdan Qurtuluş Zərbəsi

Talat 20 topdan 32 qaçış toplayaraq Pakistan kriket komandasının əsəblərini sakitləşdirdi. Digər tərəfdə, Nawaz 24 topdan 38 qaçışla çıxış edərək, Çamiranın atışlarından vurduğu iki böyük altılıqla Pakistanı iki ovverr qabaq qələbəyə daşıdı. Bu qələbə, Pakistanın Super Dördlər mərhələsindəki mövqeyini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirdi.

Şri Lankanın Vurğusu və Topçuların Təsirli Çıxışı

Matçın əvvəlində, Pakistanın birinci top atma qərarı dərhal öz bəhrəsini verdi; Şahin Şah Afridi matçın ikinci topunda Kusal Mendisi meydandan kənarlaşdırdı. O, daha sonra Şri Lanka kriket komandasının aparıcı qaçış toplayıcısı Patum Nissankayı ikinci ovverrəsində çıxararaq altıqat çempionları sarsıtdı. Kusal Perera və kapitan Çarit Asalanka qısa bir tərəfdaşlıq qurdular, lakin onlar da tezliklə ayrıldılar. Beşinci nömrədə batmaqda olan Kamindu Mendis, 44 topdan əlli qaçış toplayaraq Şri Lanka kriket komandasının inningsini canlandırdı və onlara 20 ovverrdə 133-8 nəticəsini əldə etməyə kömək etdi. Afridi, dörd ovverrində 3-28 nəticəsi ilə Pakistan kriket komandasının topçuları arasında seçilirdi, həmkarları pacer Haris Rauf və Talat da hər biri iki vuruşla töhfə verdilər. Bu çıxışlar, kriket oyununda topçuların vacibliyini bir daha sübut etdi.

Finala Gedən Yol: Hesablamalar və Şanslar

Bu qələbə Pakistana yalnız çox ehtiyac duyulan iki xal gətirmədi, həm də net qaçış nisbəti (NRR) baxımından əhəmiyyətli bir artım təmin etdi. Onlar NRR-i 0.226 ilə ikinci yerə yüksəldilər, Hindistanın 0.689 göstəricisindən sonra. Banqladeş ikinci yerdən üçüncü yerə düşərək 0.121 NRR-ə sahib oldu, Şri Lanka kriket komandası isə -0.59 NRR və sıfır xal ilə eliminasiyaya daha da yaxınlaşdı. İndi onlar Banqladeşin həm Hindistanı (çərşənbə günü), həm də Pakistanı (cümə axşamı) böyük fərqlə məğlub etməsini ümid edəcəklər. Bundan sonra Şri Lanka kriket komandası cümə günü çempion Hindistanı böyük bir fərqlə məğlub edərək ikinci finalist yerini tutmağa çalışacaq. Banqladeş, Hindistan və Pakistan üçün vəziyyət daha sadədir, çünki bu üç komandadan hər hansı birinin Super Dördlər mərhələsində ikinci qələbəsi onları bazar günü keçiriləcək finala çıxaracaq. Bu, T20 Asiya Kuboku 2025 finalına gedən yolda hər anın kritik olduğunu göstərir.

24 saat

Beynəlxalq Toplantı Dünya Liderlərini Bir Araya Gətirir

23 sentyabr 2025-ci il tarixində beynəlxalq siyasi arenada mühüm bir hadisə baş tutacaq. Həmin tarixdə beynəlxalq toplantı öz işinə start verəcək və dünyanın qlobal gündəliyindəki aktual məsələlər müzakirəyə çıxarılacaq. Yüksək səviyyəli bu görüşün ilk günü əhəmiyyətli çıxışlarla yadda qalacaq və iştirakçı ölkələrin mövqelərini ortaya qoyacaq.

Mühüm Dövlət Başçıları Gündəmdə

Tədbirdə bir sıra ölkələrin dövlət başçıları iştirak edərək öz mövqelərini ifadə edəcəklər. Braziliya, Amerika Birləşmiş Ştatları, Türkiyə, Qətər və Fransa kimi ölkələrdən gələn liderlər, beynəlxalq əməkdaşlığın gücləndirilməsi və sülhün qorunması yollarını araşdıracaqlar. Bu görüş, müasir dünyanın çağırışlarına cavab tapmaq baxımından strateji əhəmiyyətə malikdir. İştirakçı ölkələr arasında fikir mübadiləsi aparılaraq, gələcək əməkdaşlıq üçün zəmin yaradılacaq. Bu diplomatiya platforması, qarşılıqlı anlaşmanı dərinləşdirmək və ortaq həll yolları tapmaq məqsədi daşıyır.

24 saat

Pakistanın şimal-qərbindəki Khyber Paxtunxva əyalətinin ucqar bölgəsində baş verən partlayışlar nəticəsində uşaqlar da daxil olmaqla azı 24 nəfər həlak olub. Hadisə ilə bağlı təcili araşdırma tələb edilib.

Yerli polis rəsmisi bildirib ki, bazar ertəsi səhər Tirah Vadisi bölgəsində, Pakistan Talibanı (TTP) tərəfindən saxlandığı iddia edilən partlayıcı maddə anbarının partlaması nəticəsində həm döyüşçülər, həm də mülki şəxslər həyatını itirib.

Lakin bir çox yerli müxalifət nümayəndəsi və digər səlahiyyətli şəxslər Pakistan ordusunu Əfqanıstanla sərhəd dağlıq ərazilərdə döyüşçüləri zərərsizləşdirmək üçün “antiterror əməliyyatı” çərçivəsində gecə hava zərbələri endirməkdə ittiham ediblər. Pakistan hökuməti və ya silahlı qüvvələri tərəfindən hələlik rəsmi açıqlama verilməyib.

Polis zabiti Zəfər Xanın sözlərinə görə, azı 10 mülki şəxs, o cümlədən qadınlar və uşaqlar, eləcə də 14 döyüşçü, bunlardan ikisi TTP komandiri olmaqla həlak olub. Təhlükəsizlik qüvvələri Khyber, Bajaur və şimal-qərbin digər hissələrində Pakistan Talibanına qarşı əməliyyatlar keçirir. Qadağan olunmuş qrup 2007-ci ildə yarandığı gündən bəri Pakistan hökumətinə qarşı silahlı üsyan aparır. Bu qrup Əfqanıstanda hakimiyyətdə olan Talibandan fərqlənir, baxmayaraq ki, hər iki təşkilatın ortaq ideoloji kökləri var.

Mülki Əhaliyə Hücum İddiaları

Milli Məclisin Tirahı əhatə edən müxalifət üzvü İkbal Afridi AFP agentliyinə açıqlamasında Pakistan qüvvələrinin hərbi təyyarələrinin hava zərbələri endirdiyini və partlayışlara səbəb olduğunu bildirib. Bazar ertəsi günortadan sonra Khyber Paxtunxva Əyalət Məclisində çıxış edən millət vəkili Suhail Xan Afridi də hücumda ordunu günahlandırıb.

O qeyd edib: “Təhlükəsizlik qüvvələrinin bu hücumu silahsız mülki əhaliyə qarşı hücumdan başqa bir şey deyil.” Hər iki siyasətçi həbsdə olan keçmiş Baş nazir İmran Xanın partiyasının üzvüdür və partiya hazırda əyaləti idarə edir.

Əyalət məclisinin spikeri Babar Səlim Svati X sosial şəbəkəsində yazdığı postda mülki şəxslərin “reaktiv təyyarələrin bombardmanı nəticəsində” həlak olduğunu və evlərin dağıldığını qeyd edərək, bunun ölkənin gələcəyi üçün mənfi nəticələr doğuracağını vurğulayıb. Svati əlavə edib: “Öz insanlarımızın qanı bu qədər ucuzlaşdırılıb və üzərlərinə bombalar atılanda, bu, hər kəsi yandırıb kül edə biləcək bir atəşdir.” O, federal və əyalət hökumətlərini şəffaf araşdırma aparmağa və zərərçəkən ailələrə təzminat ödəməyə çağırıb.

Müstəqil Araşdırma Tələbi

Müstəqil monitorinq təşkilatı olan Pakistan İnsan Haqları Komissiyası hücumda uşaqların və mülki şəxslərin öldürüldüyünü öyrənməkdən “dərin şok” keçirdiyini bildirib. Komissiya öz bəyanatında qeyd edib: “Biz səlahiyyətli orqanlardan hadisə ilə bağlı dərhal və qərəzsiz araşdırma aparılmasını, məsuliyyət daşıyanların məsuliyyətə cəlb edilməsini tələb edirik. Dövlət, mülki şəxslərin yaşamaq hüququnu qorumaq üçün konstitusiya ilə borcludur, lakin bu, dəfələrlə təmin edilə bilməyib.” Belə hadisələr regionda terrorizmlə mübarizənin mürəkkəbliyini bir daha önə çıxarır.

24 saat

Pakistan və Şri-Lanka: T20 Asia Kuboku 2025 Super Dördlər Mərhələsində Həlledici Qarşılaşma

Bu həftənin çərşənbə axşamı, sentyabrın 23-də, saat 18:30-da (GMT 14:30) Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) Abu Dabi şəhərindəki Zayid Kriket Stadionunda Pakistan və Şri-Lanka arasında T20 Asia Kuboku 2025 Super Dördlər mərhələsinin gərgin oyunu baş tutacaq. Al Jazeera Sport matçın canlı yayımını və ətraflı tekst şərhini təqdim edəcək.

Hər iki komanda T20 Asia Kuboku 2025 Super Dördlər mərhələsindəki ilk oyunlarını uduzduqlarından, Abu Dabidəki bu qarşılaşmada məğlubiyyət onların turnirdəki mövqeyini təhlükə altına sala bilər. Keçmiş çempionlar üçün bu, final uğrunda mübarizəni canlandırmaq üçün son şansdır. Super Dördlər mərhələsinin dövrəvi sistemi üzrə ən yaxşı iki komanda Dubayda keçiriləcək finala vəsiqə qazanacaq. Digər Super Dördlər iştirakçıları olan Banqladeş və Hindistan, Şri-Lanka və Pakistana qarşı qələbələri sayəsində iki xal toplamışlar.

Altıqat çempion Şri-Lanka şənbə günü Banqladeşə dörd vicket fərqi ilə məğlub olub. Pakistan isə bazar günü əzəli rəqibi Hindistan tərəfindən səkkiz gün ərzində ikinci dəfə ağır məğlubiyyətə uğradı. Çarit Asalankanın komandası B qrupunda məğlubiyyətsiz idi və Pakistana qarşı favorit sayılır. Onlar Pakistana qarşı son beş T20 beynəlxalq (T20I) oyununda qalib gəliblər. İkiqat çempion Pakistan üçün bu oyun, Hindistana qarşı iki ağır məğlubiyyətdən sonra öz nüfuzunu bərpa etmək şansı olacaq.

Oyunçulara diqqət: Pakistan

• Fəxər Zəman: Təcrübəli vuran uzun, zədə səbəbindən fasilədən sonra komandaya qayıdıb. Düzdür, ardıcıl olaraq böyük xallar toplamasa da, Zəman axına düşdüyü zaman rəqib boulinqçiləri ruhdan salması ilə tanınır. Açılış vuranı nə qədər çox meydanda qalarsa, Pakistanın böyük hədəf təyin etmək və ya onu qovmaq şansları bir o qədər artar.
• Əbrar Əhməd: Eynəkli leq-spinner, Asia Kubokunda indiyədək dörd oyunda cəmi dörd vicket qazanmasına baxmayaraq, Pakistanın ən qənaətcil boulinqçisi olub. Onun sıxboulinq zərbələri rəqib vuranları tez-tez digər boulinqçilərə hücum etməyə və vicket itirməyə məcbur edir, bu da Əbrarı Pakistan heyətində açar fiqura çevirir.

Oyunçulara diqqət: Şri-Lanka

• Patum Nissanka: Şri-Lankalı açılış vuranı əla formada çıxış edir və son 25 T20I inningsinin 16-sında ən azı 30 qaçış toplayıb, vurma sürəti 124-dür. T20 Asia Kuboku 2025də Nissanka, dörd matçda 146 qaçışla Hindistanın istedadlı vuranı Abişek Şarmadan 27 qaçış geridə qalaraq, qaçış cədvəlində ikinci yerdədir.
• Vanindu Hasaranqa: Hasaranqanın Şri-Lanka komandasındakı yeri tez-tez zədələnmələr səbəbindən pozulsa da, leq-spin boulinqçisi-allrounder komandanın əsas üzvü olaraq qalır. O, T20 Asia Kuboku 2025in beş oyununda altıdan aşağı qənaət dərəcəsi ilə beş vicket alıb. Hasaranqa Pakistana qarşı oynamağı sevir və 2012-ci il Asiya çempionlarına qarşı beş oyununda 14 vicket alıb və 61 qaçış toplayıb.

Super Dördlər Xal Cədvəli və Vəsiqə Senarisi

Hindistan iki xal və 0.689 xalis qaçış nisbəti (NRR) ilə Super Dördlər cədvəlinə liderlik edir. Onu eyni xala malik, lakin NRR-i 0.121 olan Banqladeş izləyir. Çərşənbə axşamı oyununun qalibi NRR-ə əsasən birinci yerdən üçüncü yerə qədər yüksələ bilər. Məğlub olan komanda isə hələ turnirdən kənarlaşmasa da, son oyununu böyük fərqlə qazanmalı və digər nəticələrin öz xeyrinə olmasını ümid etməlidir. Kriketdə bu cür gərginliklər turnirlərə xüsusi maraq qatır.

Üzbəüz: Pakistan vs Şri-Lanka T20I-lərdə

Baxmayaraq ki, T20I oyunlarının ümumi nəticələrinə görə Pakistan Şri-Lankadan öndədir, son altı ildə Şri-Lankalılar bu formatda daha dominant olublar. Pakistan 23 oyundan 13-də Şri-Lankaya qalib gəlsə də, onlara qarşı son T20I qələbəsini 2019-cu ildə qazanıb.

Forma Bələdçisi: Pakistan

Pakistan T20 Asia Kubokunda qeyri-sabit çıxış edib. Onlar aşağı reytinqli Oman və BƏƏ komandalarına qalib gəlsələr də, son çempion Hindistana qarşı hər iki matçda məğlubiyyət yaşayıblar. Hər zamankı kimi, matç günü Pakistan komandasının hansı formada çıxış edəcəyini proqnozlaşdırmaq çətindir. Son beş nəticə (ən yeni ilk olmaqla): M Q M Q Q

Forma Bələdçisi: Şri-Lanka

Şri-Lanka Super Dördlərdə Banqladeşə uduzmazdan əvvəl B qrupundakı hər üç rəqibinə qalib gəlib. Lakin 2025-ci ildə T20I-lərdə nəticələri qarışıq olub. Onlar Zimbabveni ikitərəfli seriyada 2-1 hesabı ilə məğlub etsələr də, bir neçə həftə əvvəl Banqladeşə 2-1 hesabı ilə uduzdular. Son beş nəticə (ən yeni ilk olmaqla): M Q Q Q Q

Komanda Xəbərləri: Pakistan

Pakistan turnir boyu heyətində bəzi dəyişikliklər etsə də, bunların hamısı uğurlu alınmayıb. Bazar günü Hindistanla oyunda təcavüzkar vuran Həsən Nəvazın heyətdən kənarda qalması tənqidlə qarşılanıb, xüsusən də onu əvəz edən Hüseyn Talat Nəvazın çıxışını yaxşılaşdırmadığından. Salman Ağanın komandası iki spinçidən və sürətli boulinqçilərdən istifadə arasında dəyişikliklər edib. Nəvaz və spinçi Sufiyan Müqeem Şri-Lankaya qarşı oyunda heyətə qayıda bilərlər.

Proqnozlaşdırılan onbir: Sahibzadə Fərhan, Fəxər Zəman, Saim Əyyub, Salman Ağa (kapitan), Məhəmməd Haris (vicket qapıçısı), Həsən Nəvaz/Hüseyn Talat, Fəhim Əşrəf, Məhəmməd Nəvaz, Şahin Şah Əfridi/Haris Rauf, Əbrar Əhməd, Sufiyan Müqeem

Komanda Xəbərləri: Şri-Lanka

Aşağı sıradakı vuran Kamil Mişaranın son üç oyundakı aşağı qaçış nisbəti və xalları səbəbindən əsas heyətdəki yeri şübhə altındadır. Yanit Liyanage çərşənbə axşamı Mişaranı əvəz edə bilər.

Proqnozlaşdırılan onbir: Patum Nissanka, Kusal Mendis (vicket qapıçısı), Kamil Mişara/Yanit Liyanage, Kusal Perera, Çarit Asalanka (kapitan), Dasun Şanaka, Kamindu Mendis, Vanindu Hasaranqa, Dunit Vellalaqe, Duşmanta Çamira, Nuvvan Tuşara

24 saat

Əfqanıstanda İnternetin Kəsilməsi Təhlükəsi

Uşaqlığımda Əfqanıstanlılar xaricdəki qohumları ilə telefonla danışmaq üçün Pakistana getməyə məcbur olurdular. Bu gün isə internetdən istifadə etmək üçün qonşu ölkələrə səyahət etmək kimi real bir ehtimalla üz-üzəyik. Ötən həftə Qəndəhar, Helmand və Bəlx də daxil olmaqla bir neçə əyalətdə fiber-optik internet xidmətləri dayandırıldı. Bu addım bütün ölkəyə şamil oluna bilər. Əgər Taliban rəhbərliyi siyasətinə yenidən baxmasa, Əfqanıstan dünyanın qalan hissəsindən təcrid oluna bilər.

Çox keçmədən, mənim və milyonlarla Əfqanıstanlının hekayələrini oxuya bilməyəcəksiniz, çünki internetə qoşula bilməyəcəyik. Ölkədə tam sükut hökm sürəcək. Bəlx əyalətində fiber-optik internetin dayandırılmasından sonra, vilayət hökumətinin sözçüsü Hacı Zaid “X” sosial şəbəkəsində yasağın Taliban lideri Heybətullah Axundzadənin “fitnə-fəsadın” qarşısını almaq üçün birbaşa əmri olduğunu bildirib. Lakin bu posta bir çox mənfi reaksiya gəlib; insanlar bu siyasətin tətbiqindən əvvəl düzgün bir alternativin təqdim edilməli olduğunu vurğulayıblar.

Geniş Miqyaslı Fəsadlar və İqtisadi Çətinliklər

Ölkə miqyasında internetə girişin kəsilməsi Əfqanıstan vətəndaşlarına bir çox şəkildə təsir edəcək. İşgüzar fəaliyyətlər və bank sistemləri dərhal iflic olacaq. Onlayn təhsil və təqaüd imkanları itiriləcək. Bir çox milli və beynəlxalq təşkilatlar, QHT-lər və e-hökumət xidmətləri ciddi çətinliklərlə üzləşəcək, onlayn işçilər isə işlərini itirəcəklər. Dünyayla əlaqələr tamamilə kəsiləcək.

Ailəm də bu vəziyyətdən zərər çəkəcək. Bir neçə ildir işsizliklə mübarizə aparan biri kimi, internetdə müəyyən gəlir əldə etmək üçün müxtəlif imkanlar tapmışam; bunlardan biri ölkəmin gözəl yerlərini nümayiş etdirmək üçün YouTube kanalı açmaqdır. Daha da əhəmiyyətlisi, yaxşı internet bağlantısı olmasaydı, hazırda xaricdə yaşayan və illər boyu görməyəcəyimiz ailə üzvlərimizlə əlaqə saxlamaqda çətinlik çəkərdik. İnternetin dayandırılması Əfqanıstanı qlobal səviyyədə marjinallaşdıracaq. Bu, ölkəyə tətbiq edilən özünütəcrid embarqosuna bənzəyəcək ki, bu da Əfqanıstanda bir çox ictimai sahələrə, xüsusilə də onsuz da çətin vəziyyətdə olan iqtisadiyyata mənfi təsir göstərəcək.

Çin Nümunəsi və Alternativ Həll Yolları

Bu ekstremal addıma getmək əvəzinə, Əfqanıstan Çin nümunəsindən dərs almalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, dünyanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatı olan Çin, iqtisadi inkişafını 1978-ci ildə Den SiaoPin tərəfindən qəbul edilmiş islahat və açıq qapı siyasətinə borcludur. Bu gündəm Çini yoxsul bir ölkədən sənaye nəhənginə çevirmişdir.

2000-ci illərdə internet istifadəsi ölkədə yayıldıqda, Pekin rəsmiləri bəzi riskləri gördülər. Lakin ölkələrini dünyanın qalan hissəsindən kəsmək və açıqlıq siyasətini geri çevirmək əvəzinə, onlar yerli internet infrastrukturu və filterlərinin qurulmasına sərmayə qoydular. Beləliklə, riskli hesab edilən internet məzmunu 1.4 milyard Çin vətəndaşını dünyanın qalan hissəsindən böyük ölçüdə ayırmadan süzülür. Əfqanıstanda qeyri-etik hesab edilən videolar onsuz da senzura olunur, vətəndaşların bu cür məzmuna girişini məhdudlaşdırır. Əgər hökumət bu filterlərin uğursuz olduğundan narahatdırsa, onları daha effektiv etmək üçün mütləq texnoloji bir həll yolu mövcuddur. Həmçinin qəbul edilməlidir ki, interneti hər kəs üçün bağlamaq real həyatda “əxlaqsızlığın” qarşısını almayacaq.

Təcrid Siyasətinin Boş Yerə Olması

Əgər siyasətin məqsədi beynəlxalq ictimaiyyətə rəsmi tanınma üçün təzyiq göstərməkdirsə, bu da işə yaramayacaq. Bu, digər ölkələri Əfqanıstana dair siyasətlərini dəyişməyə effektiv şəkildə sövq etmək əvəzinə, sadəcə Əfqanıstan xalqına zərər verəcək. İnternet artıq gündəlik həyatın vacib bir hissəsidir, qida və su kimi fundamental ehtiyaclarla müqayisə edilə bilər. İki onillik “netizen” olduqdan sonra, əcdadlarımın həyatını yaşamaq – texnoloji yeniliklər və süni intellekt dövründə dünyanın qalan hissəsindən təcrid olunmaq mənə qorxunc görünür.

Bu yazını yazarkən, hər bir neçə dəqiqədən bir internet bağlantımı yoxlamaq məcburiyyətində qalıram, onu göndərmədən əvvəl girişi itirəcəyimdən narahat idim. Köhnə günlərdə radio dinləməyin Əfqanıstanda və dünyanın qalan hissəsində baş verənlər haqqında məlumat almağın yeganə yolu olduğu zamanlardakı kimi yaşamağı təsəvvür etməkdən qorxuram. Hekayələrimiz vacibdir və biz dünyanın bizi dinləməsini və çətin zamanlarda bizə dəstək olmasını istəyirik. Təcrid olunmuş, əlaqəsi kəsilmiş və yoxsulluğa düçar olmuş Əfqanıstan heç kimin maraqlarına cavab vermir. Əfqanıstanlılar qlobal cəmiyyətin bir hissəsi olaraq qalmaq və dünyanın qalan hissəsi ilə əlaqə qurmaq istəyirlər, tam təcridə məcbur edilmək deyil.

24 saat

Ailəsində bir neçə iqtisadi zərbəyə məruz qalan 47 yaşlı fermer Gurvinder Sinqh, Hindistanın Pəncab əyalətinin Qurdaspur şəhərində böyük qızını evləndirmək üçün özəl borcverəndən bir milyon rupi (11.000 dollar) kredit götürüb. Bu məbləğin bir hissəsini yığaraq, 1.2 hektar sahədə çəltik əkib.

O, yüksək məhsuldarlıqlı “pearl” növü ətirli Basmati düyüsünə ümid bəsləyirdi. Yaxşı satış hər 0.4 hektardan təxminən 1 milyon rupi (11.400 dollar) gəlir gətirə bilərdi.

Lakin indi Sinqhin “pearl” çəltik dənələri daşqın sularının altında, torpaq və çöküntü qatlarının arasında qalıb.

“Həyatımın bu vaxtında bu dəhşətli daşqına dözə bilmərəm. Biz məhv olduq,” Sinqh Əl-Cəzirəyə deyib. “Bu ilki məhsul borclarımızı bağlamalı idi. Amma indi bu sahə gölə dönüb və necə yenidən başlayacağımı bilmirəm.”

Sinqh həyat yoldaşı və iki uşağı ilə birlikdə bu ayın əvvəlində kəndlərini vuran dağıdıcı daşqınlardan sonra müvəqqəti olaraq evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalıb. “Nəyə qayıdacağam?” deyə o düşünürdü.

Davamlı Təsirlər

Hindistanın şimal ştatları güclü musson yağışlarının, qəfil daşqınların və daşan çayların təsiri altında qalıb. Bütün kəndlər və minlərlə hektar kənd təsərrüfatı sahəsi su altında qalıb.

Əhalinin 35 faizindən çoxunun kənd təsərrüfatı ilə dolandığı Pəncabda vəziyyət xüsusilə ağırdır. Burada fermerlər son dörd onilliyin ən dəhşətli daşqınları ilə üz-üzədir; məhsul yığımına bir neçə həftə qalmış geniş çəltik sahələri su altında qalıb. Ştat öz ümumi coğrafi ərazisinin demək olar ki, üçdə iki hissəsində düyü becərir.

Sinqh və ailəsinin yaşadığı Qurdaspur, Hindistanın Camma və Kəşmir, eləcə də Himaçal Pradeş ştatlarında yağan güclü yağışlardan sonra Ravi, Beas və Sutlej çaylarının daşması səbəbindən daşqınlardan ən çox zərər çəkən rayonlar arasında olub.

Pəncab daşqınları nəticəsində ən az 51 nəfər həlak olub, 400.000-dən çox insan isə evindən didərgin düşüb.

Sinqhin çəltik sahəsi Hindistanın 6 milyard dollarlıq Basmati ixracına töhfə verir. Tək Pəncab ümumi istehsalın 40 faizini təmin edir. Sərhədin o tayında, daşqınlar altında qalan Pakistanın Pəncab əyaləti isə ölkənin Basmati məhsulunun 90 faizini təşkil edərək, təxminən 900 milyon dollar gəlir gətirir.

İlkin rəsmi hesablamalara görə, Hindistanın Pəncab əyalətində 182.100 hektardan çox (demək olar ki, Mavriki ərazisi qədər) kənd təsərrüfatı sahəsində məhsulun tamamilə itirildiyi bildirilir. Müstəqil kənd təsərrüfatı iqtisadçıları Əl-Cəzirəyə deyiblər ki, daşqınların son təsiri rəsmi qiymətləndirmədən beş dəfə yüksək ola bilər.

“Məhsul tamamilə korlanıb, onların avadanlıqları su altında qalıb, fermerlərin evləri isə yuyulub,” Patialada yerləşən Pəncab Universitetinin İnkişaf İqtisadiyyatı və İnnovasiya Araşdırmaları Mərkəzinin direktoru Laxvinder Sinqh bildirib.

“Pəncabın fermerləri sıfırdan başlamalıdır. Onlara hökumətdən böyük dəstək və sərmayə lazım olacaq,” Sinqh Əl-Cəzirəyə deyib.

İndiyədək, Baş nazir Narendra Modinin Bharatiya Canata Partiyasına milli müxalifətdə olan Aam Aadmi Partiyasının (AAP) idarə etdiyi Pəncab hökuməti daşqınlarda məhsullarını itirən fermerlər üçün 20.000 Hindistan rupisi (230 dollar) müavinət elan edib. Lakin Sinqh deyib ki, bu məbləğ fermerləri gözləyən monumental problemlərin öhdəsindən gəlmək üçün çox az ola bilər.

Həmin Basmati düyüsünün təxminən 6 faizi ABŞ-a göndərilir, bu ölkə isə Yeni Dehliyə 50 faizlik tarif tətbiq edib. Hindistan ənənəvi olaraq öz kənd təsərrüfatı sektoruna qarşı proteksionist siyasət yürüdür, bu da Hindistanın əhalisinin yarısını (dünyanın ən böyüyü) məşğul edir – ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası ilə ticarət danışıqlarında bu, mübahisəli məqamdır.

Sinqh Hindistan hökumətini daşqınların təsirini ərzaq məhsullarının idxal siyasətini liberallaşdırmaq üçün bir rıçaq kimi istifadə etməməyə çağırıb. “Hökumət tarifləri azaltmaq və Trampla razılaşma əldə etmək üçün fermerləri qurban verməməlidir,” o deyib. “Bu Pəncab daşqınları kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatının gələcəyinə uzunmüddətli təsir göstərə bilər.”

Əlimizdə Qalan Təkcə Sudur

Pəncabın fermerləri üçün ən aktual və çətin məsələ, kənd təsərrüfatı sahələrində yığılan torpaq və çöküntülərdən qurtulmaq olacaq, kənd təsərrüfatı ekspertləri bildiriblər.

Müstəqil kənd təsərrüfatı siyasəti analitiki İndra Şexar Sinqh deyib ki, zərərin miqyası yalnız sular tarladan çəkildikdən sonra müəyyən edilə bilər. “Fermerlərin sahələrində həddindən artıq çöküntü və palçıq var,” o, Əl-Cəzirəyə deyib. “Başqa bir problem, sahənin səviyyəyə salınmasıdır ki, bu da əlavə xərc tələb edir və növbəti mövsüm üçün sahəni hazırlamaq lazımdır.”

Hindistanda musson və ya “xərif” məhsulu ümumi düyü istehsalının təxminən 80 faizini təşkil edir və sentyabrın sonundan oktyabr ayına qədər yığılır. İndi isə ekspertlər deyirlər ki, Pəncabın fermerləri məhsul itkisinin qarşısını almaq üçün noyabrın əvvəlindən başlamalı olan növbəti mövsümün məhsulu, qış buğdası üçün tarlalarını hazırlamaq üçün vaxtla yarışırlar.

“Çəltik sahələri daşqınlarda ən ağır zərbəni alır,” Şexar Sinqh deyib. “Möcüzə olmasa, hətta mühafizəkar rəqəmlər də fermerlər üçün ağır itkilər olduğunu göstərir.”

Şexar Sinqh, daşqın sularından yayıla biləcək yeni xəstəliklərdən başqa, fermerlərin Rabi mövsümü üçün kritik qida böhranı ilə də üzləşdiyini bildirib.

Hindistan fermerləri əsas gübrə kimi təxminən 46 faiz azot ehtiva edən ureydən istifadə edir; ölkə həm də dünyanın ən böyük urea idxalçısıdır. Lakin ehtiyatlar azalıb: Urea ehtiyatları 2024-cü ilin avqust ayında 8.64 milyon tondan bu ilin avqustunda 3.71 milyon tona düşüb.

Bu musson dövründə də Hindistanın bir neçə ştatında fermerlər arasında panik alışı müşahidə olunub. İndi isə daşqınlar yaxınlaşan Rabi əkini üçün gübrələrin çatışmazlığı qorxusu fonunda baş verib. Urea qiymətlərində qlobal artım da olub, may 2025-ci ildə tonu 400 dollardan sentyabrda 530 dollara yüksəlib.

“Bu, Pəncab kimi zərər çəkmiş ştatlarda gübrələr üçün qara bazara gətirib çıxaracaq və mövcud saxta pestisid dövriyyəsi problemini artıracaq,” Şexar Sinqh əlavə edib.

Pəncab Universitetinin Sinqh deyib ki, fermerlər “qarşıdakı aylarda davam edəcək uzunmüddətli iqtisadi böhran”la üzləşirlər.

Bu arada, Pəncabın Qurdaspur bölgəsindən olan fermer Sinqh, ailəsini nələrin gözlədiyini düşünür.

O, bu ilin əvvəlində qızını Pəncabın Pakistanla sərhəddə yerləşən ən böyük şəhərlərindən olan Amritsarda başqa bir fermerə ərə verib. Onların da əkin sahələri su altındadır.

“Eyni dərdlərdən əziyyət çəksək də, onları ziyarət etmək üçün səyahət edə bilmirəm,” o deyib, sonra gərgin sərhədin iki tərəfinin eyni böhranla mübarizə apardığı bir bölgədə yaşanan faciələri xatırladı.

“Biz bu çaylar uğrunda müharibəyə hazır idik,” Sinqh deyib, Hindistanın Kəşmirdə baş verən və 26 mülki vətəndaşın ölümünə səbəb olan hücumdan sonra Hindistan və Pakistan arasında bu ilin əvvəlində yaranan gərginliyə işarə edərək. Hindistan cavab olaraq altı çayın nüvə silahlı qonşular arasında bölüşdürülməsini tənzimləyən Indus Suları Müqaviləsini dayandırmışdı – bu addımı Pakistan “müharibə aktı” adlandırmışdı.

“İndi əlimizdə qalan təkcə sudur,” Sinqh bildirib.

24 saat

ABŞ prezidenti Donald Trampın Əfqanıstanda 20 illik müharibə dövründə Vaşinqtonun idarə etdiyi Bagram hava bazasının geri qaytarılması tələbi Taliban tərəfindən rədd edilib. Taliban, Trampın “pis şeylər” olacağı ilə bağlı hədəsini qəbuledilməz sayıb.

Bazar günü verdiyi bəyanatda Taliban, “Əfqanıstanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü ən yüksək əhəmiyyət kəsb edir” deyərək, ABŞ-ı güc tətbiq etməmək barədə əvvəlki razılaşmalara əməl etməyə çağırıb.

Əfqanıstanın indiki rəhbərləri “Buna görə də, keçmişdə uğursuz olan yanaşmaları təkrarlamaq əvəzinə, realizm və rasionalizm siyasətinin qəbul edilməsi bir daha vurğulanır” deyə bildiriblər.

Bagram hava bazasının strateji əhəmiyyəti

Əfqanıstanda ABŞ-ın ən böyük hərbi məntəqəsi olan Bagram hava bazası Kabuldan 50 km (31 mil) şimalda yerləşir və ABŞ-ın Talibana qarşı iyirmi illik müharibəsi zamanı əsas hərbi mərkəzlərindən biri kimi xidmət edib. Əl-Qaidənin Nyu-York və Vaşinqtonda 11 sentyabr 2001-ci il hücumlarından sonra başlayan müharibə 2021-ci ildə Vaşinqtonun Əfqanıstandan ani və xaotik şəkildə çıxması ilə başa çatıb.

ABŞ qüvvələri tərəfindən “terrorla mübarizə” adlanan kampaniya dövründə minlərlə insan illər boyu burada ittiham və ya məhkəmə olmadan həbs edilib, bir çoxu işgəncələrə məruz qalıb. Taliban, ABŞ-ın ölkədən çıxmasından və Əfqan hökumətinin süqutundan sonra 2021-ci ildə obyekti yenidən ələ keçirib.

Son bir həftə ərzində Donald Tramp hava bazasını geri almağa böyük maraq göstərib. Şənbə günü Ağ Evdə jurnalistlərə açıqlama verən Tramp, “Biz indi Əfqanıstanla danışırıq və bazanı geri istəyirik, tez bir zamanda, dərhal geri istəyirik. Əgər bunu etməsələr, nə edəcəyimi görəcəklər,” deyib.

Trampın Çinlə bağlı iddiaları

Donald Tramp bazanı geri almaq üçün çalışdığını ilk dəfə Böyük Britaniyaya dövlət səfəri zamanı, baş nazir Keir Starmer ilə birgə mətbuat konfransında elan edib. Tramp Pekində siyasətçilərin diqqətini çəkən bir mesaj verdi: “Biz bazanı geri almağa çalışırıq, çünki onların bizdən istədiyi şeylər var. Biz bu bazanı geri istəyirik. Lakin bazanı geri istəməyimizin səbəblərindən biri odur ki, bildiyiniz kimi, Çinin nüvə silahları istehsal etdiyi yerdən bir saatlıq məsafədədir.”

Trampın qeyd etdiyi nüvə silahları, ehtimal ki, Çinin qərbdəki Sincan əyalətində yerləşən Lop Nur sınaq poliqonundadır. ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri öz veb-saytında Bagram hava bazası haqqında belə deyir: “Hava limanının 11,800 fut [3,597m] uzunluğunda uçuş-eniş zolağı var ki, bu da bombardmançı və böyük yük təyyarələrinə xidmət etmək qabiliyyətinə malikdir.”

Əfqanıstandan xaotik çıxışa görə sələfi, keçmiş ABŞ prezidenti Co Baydeni sərt şəkildə tənqid edən Donald Tramp — hansı ki, bu çıxışı özü ilk müddətində başlatmışdı — ABŞ-ın Talibana “Bagramı heç bir şey qarşılığında verdiyini” söyləyib.

Əfqan rəsmilərinin mövqeyi və bazanın tarixi

Əfqan rəsmiləri ölkədə ABŞ-ın yenidən mövcud olmasına qəti şəkildə qarşı çıxıblar. Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi Zakir Cəlali bildirib ki, “Əfqanlar tarixdə öz torpaqlarında xarici hərbi mövcudluğu heç vaxt qəbul etməyiblər”, lakin əlavə edib ki, iki ölkə “qarşılıqlı hörmət və ümumi maraqlara əsaslanan iqtisadi və siyasi əlaqələr” qurmalıdır.

Müdafiə Nazirliyinin yüksək rütbəli rəsmisi Fəsihuddin Fitrat deyib ki, “Əfqanıstan torpağının bir qarışı üzərində belə sövdələşmə mümkün deyil. Bizim buna ehtiyacımız yoxdur.”

Bagram hava bazası Soyuq Müharibə dövründə Sovet İttifaqı tərəfindən inşa edilib. Tikintiyə 1950-ci illərin əvvəllərində Əfqan hökuməti Moskvadan dəstək istəyəndə başlanılıb. Hava bazası 1980-ci illərin sonlarında Sovetlərin ölkədən çıxmasına qədər onilliklər ərzində Sovet əməliyyatlarına xidmət edib. Onilliklər sonra ABŞ Əfqanıstanı işğal etdikdən sonra obyekti yenidən quraraq, bazanı ABŞ əsgərlərinə xidmət edən pərakəndə satış obyektləri olan geniş bir mini-kəndə çevirib.

24 saat