Sanki dünən idi ki, Amerika Birləşmiş Ştatlarının (ABŞ) prezidenti Donald Tramp İranın nüvə məsələsinə “diplomatik həll yolu” tapmaq üçün səylərini davam etdirirdi.
İndi isə ABŞ, İsrailin İrana qarşı qanunsuz hücumuna qoşularaq, şənbə günü İranın üç nüvə obyektinə zərbələr endirdi. Donald Tramp bu əməliyyatı “çox uğurlu hücum” kimi qələmə verib.
CNN-in dramatik şəkildə ifadə etdiyi kimi, “2025-ci ilin iyun ayının bu yay gecəsi Yaxın Şərqin əbədi dəyişdiyi an kimi xatırlana bilər; İsraildən nüvə məhv olma qorxusunun götürüldüyü; İranın gücünün neytrallaşdırıldığı və Amerikanın gücünün yüksəldiyi an.”
Əlbəttə ki, “nüvə məhv olma qorxusu” İsrailin İrana indiki hücumları ilə heç bir əlaqəsi olmayan bir iddiadır. ABŞ mediasında bu hücumlar hərbi və nüvə obyektlərini hədəf alan əməliyyat kimi təqdim edilsə də, nəticədə yüzlərlə mülki şəxs qətlə yetirilib. Qurbanlar arasında Tehran şəhərində ailəsi ilə birlikdə yuxuda ikən həyatını itirən 23 yaşlı şairə Pərnia Abbasi də var.
Netanyahunun Fürsət Müharibəsi
İsrailin zorakılıqlarını müdafiə etməyə çalışanlardan başqa hər kəsə gün kimi aydındır ki, İrana qarşı həyata keçirilən bu hücumlar İsrailin Baş naziri Binyamin Netanyahu üçün sadəcə bir fürsət müharibəsidir. O, İranın nüvə obyektlərinə qarşı kampaniyası ilə bir neçə məqsədə nail olmağa çalışır.
Qəzza zolağında acından ölən fələstinlilərin gündəlik olaraq qida və digər yardımlar axtararkən qətlə yetirildiyi, İsrailin davam edən soyqırımından dünyanın diqqətini yayındırmaqla yanaşı, Netanyahu öz ölkəsində qarşılaşdığı saysız-hesabsız korrupsiya ittihamlarından da diqqəti yayındırmağı bacarıb.
Bundan əlavə, İrana qarşı müharibə israillilər arasında olduqca populyardır ki, bu da daxili müxalifətlə üzləşən baş nazir üçün böyük siyasi xal deməkdir.
Donald Trampın əvvəlki diplomatik israrı təbii olaraq Netanyahunu ciddi şəkildə narahat etmişdi, lakin vəziyyət indi prezidentin “İranın nüvə obyektlərini yerlə-yeksan etdiyini” bəyan etdiyi iyun gecəsi bombardmanı ilə “düzəldilib”.
ABŞ-İran Münasibətlərinin Tarixi Fonu
Əlbəttə, İran uzun müddətdir ki, ABŞ-ın hədəfindədir və bir çox establişment nümayəndəsi bu ölkəni yerlə-yeksan etmək perspektivi ilə “ağız sulandırıb”. Bəziləri isə bunu daha açıq şəkildə ifadə edib, məsələn, BMT-də ABŞ-ın keçmiş səfiri və Donald Trampın ilk administrasiyasında qısa müddətə milli təhlükəsizlik müşaviri olmuş Con Bolton 2015-ci ildə “Nyu York Tayms” qəzetinin rəy səhifələrində aşağıdakı məsləhəti vermişdi: “İranın Bombasını Dayandırmaq Üçün, İranı Bombalayın”.
ABŞ-ın “qeyd qəzeti”nin redaktorlarının beynəlxalq hüququn açıq şəkildə pozulması çağırışını dərc etməkdən göz qırpmaması, İranın ABŞ cəmiyyətində və mediasında nə dərəcədə şeytanlaşdırıldığını göstərir. Xatırlayaq ki, 2002-ci ildə o zamankı ABŞ prezidenti Corc Buş İranı İraq və Şimali Koreya ilə birlikdə məşhur “şər oxu”na daxil etmişdi.
Lakin ABŞ imperializminin daimi tikanı olmaqdan başqa, İranın davranışları müəyyən digər beynəlxalq aktorlardan – məsələn, ABŞ-ın özündən – daha az “şər” olmuşdur. Məsələn, hazırda on milyardlarla dollar dəyərində soyqırımı maliyyələşdirən İran deyil.
Nə də ki, son bir neçə onillikdə dünyanın hər yerində insanları bombalayan və ya başqa şəkildə antagonizə edən İran deyil – Latın Amerikasında sağçı dövlət terrorunu dəstəkləməkdən Vyetnamda kütləvi qırğınlar törətməyə qədər.
Bundan əlavə, Orta Şərqdə yeganə gizli nüvə silahı gücü İran deyil, İsraildir. İsrail Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsini (NPT) imzalamaqdan imtina edib və obyektlərində heç vaxt BMT-nin təhlükəsizlik tədbirlərinə icazə verməyib.
ABŞ-ın İrandakı Zülmə Dəstəyi
İran hökumətinin “zülmkar” təbiətini əsas gətirərək İrana qarşı hücumları alqışlayanlar, ABŞ-ın bu ölkədə zülmü necə qızışdırdığını nəzərdən keçirməlidirlər. 1953-cü ildə CIA İranın demokratik yolla seçilmiş lideri Məhəmməd Musaddıqə qarşı çevriliş təşkil etdi və bu da işgəncəyə meylli şahın uzunmüddətli hakimiyyətinə yol açdı.
Tarixçi Ervand Abrahamian özünün “Müasir İranın Tarixi” adlı kitabında qeyd edir: “Silah tacirləri zarafat edirdilər ki, şah onların təlimatlarını digər kişilərin “Playboy” oxuduğu kimi oxuyurdu.” Həqiqətən də, şahın ABŞ silahlarına olan obsesiv marağı onun terrorla idarəçiliyinə çox kömək etdi ki, bu da 1979-cu il İran İnqilabı ilə sona çatdı. Bəs Donald Trampın indi bombaladığı İranın nüvə proqramı? O da məhz həmin şah tərəfindən başlanmışdı.
İndi, yəqin ki, silah tacirləri iyun ayının bu yay gecəsində baş verənlərdən və Yaxın Şərqdə gərginliyin ümumi artmasından heç də narahat deyillər. Netanyahu isə Donald Trampa İranın “ABŞ-ın qorxunc və haqlı gücü ilə” hədəflənməsi barədə “cəsarətli qərarına” görə təşəkkür edib.
Netanyahunun sözlərinə görə, Donald Trampın hərəkəti “tarixi dəyişəcək” – sanki dünyanı daha çox müharibə üçün təhlükəsiz etmək yeni bir şeymiş kimi. ABŞ mediası suveren bir millətə qarşı qanunsuz hücumları əsaslandırmağa çalışarkən, iki ağır nüvə silahına malik ölkənin nüvə “təhdidlərini” tənzimləmək üçün hərəkətə keçməsinin məkrli riyakarlığını şişirtmək olmaz.
Özünü spontan və manik davranışları ilə fəxr edən Donald Trampın növbəti addımının nə olacağını təxmin etmək çətindir. Amma əmin olun ki, nə olursa olsun, silah sənayesi yaxın zamanda ac qalmayacaq.
Bu məqalədə ifadə olunan fikirlər müəllifin özünə aiddir və “Al Jazeera”nın redaksiya mövqeyini əks etdirmir.
24saat
