Pakistan-Əfqanıstan sərhədi yaxınlığında baş verən son toqquşmalarda beş Pakistan əsgəri və iyirmi beş döyüşçü həlak olub. Bu hadisələr iki ölkənin nümayəndələrinin İstanbulda sülh danışıqları keçirdiyi bir vaxta təsadüf edir.
Pakistan ordusunun məlumatına görə, cümə və şənbə günləri silahlı şəxslər Əfqanıstandan Kurram və Şimali Vəziristan ərazilərinə keçməyə cəhd ediblər. İslamabad rəsmiləri bu insidentlərə görə Taliban hakimiyyətini günahlandıraraq, Əfqanıstan ərazisindən fəaliyyət göstərən silahlı qruplara qarşı tədbir görməməkdə ittiham edib. Pakistan tərəfi bazar günü verdiyi açıqlamada, bu sızma cəhdlərinin Kabilin “öz ərazisindən qaynaqlanan terrorla mübarizə” öhdəliyi barədə suallar doğurduğunu bildirib.
Əfqanıstan hökuməti son toqquşmalarla bağlı hələlik heç bir şərh verməyib. Lakin Kabil dəfələrlə silahlı döyüşçüləri sığınacaq vermək ittihamlarını rədd edir və öz növbəsində Pakistanı hava zərbələri ilə Əfqanıstanın suverenliyini pozmaqda ittiham edir.
“Açıq Müharibə” Xəbərdarlığı və Beynəlxalq Müdaxilə
Hər iki ölkənin nümayəndə heyətləri tammiqyaslı münaqişənin qarşısını almaq məqsədilə şənbə günü Türkiyənin İstanbul şəhərinə gəliblər. Bu görüş, Qətər və Türkiyənin 2021-ci ildə Talibanın Kabili ələ keçirməsindən bəri ən ciddi sərhəd toqquşmalarını dayandırmaq üçün əldə etdikləri atəşkəs razılaşmasından bir neçə gün sonra baş tutur. Oktyabr ayının əvvəllərində baş verən zorakılıqlar onlarla insanın ölümünə və yüzlərlə insanın yaralanmasına səbəb olmuşdu.
Pakistanın müdafiə naziri Xavaca Məhəmməd Asif atəşkəsin qüvvədə qaldığını və Kabilin sülhə maraqlı göründüyünü bildirib. Lakin o, 2025-ci il oktyabrın 25-də xəbərdarlıq edərək, İstanbuldakı danışıqların uğursuz olacağı təqdirdə İslamabadın “açıq müharibə” variantını nəzərdən keçirəcəyini vurğulayıb.
Pakistan hərbçiləri həftəsonu sızma cəhdlərində iştirak edənləri “Fitna əl-Xavaric” adlandırdı. Bu termin, Pakistanın xarici sponsorlar tərəfindən dəstəkləndiyini iddia etdiyi ideoloji motivli silahlı qruplar üçün istifadə edilir. Bu qruplar tez-tez xaricilər kimi tanınan ifrat cərəyanlarla əlaqələndirilir.
ABŞ prezidenti Donald Tramp da bazar günü bu məsələyə toxunub. O, 2025-ci il oktyabrın 26-da Malayziyada keçirilən ASEAN Zirvə görüşü çərçivəsində jurnalistlərə açıqlamasında “Əfqanıstan-Pakistan böhranını çox tez həll edəcəyini” deyib və davam edən danışıqlar barədə məlumatlandırıldığını bildirib.
Danışıqlar Masasında Təkliflər
Kabilə nəzarət edən RTA telekanalı bazar günü verdiyi xəbərdə, Əfqanıstan nümayəndə heyətinin Türkiyədə 15 saatdan çox davam edən müzakirələrdən sonra təklif təqdim etdiyini bildirib. Təklifdə Pakistanın sərhədlər arası zərbələri dayandırması və heç bir “anti-Əfqan qrupunun” öz ərazisindən istifadə etməsinə mane olması tələb edilir. Əfqan tərəfi, atəşkəsə nəzarət etmək və pozuntuları araşdırmaq üçün dördpartiyalı monitorinq mexanizminə açıq olduğunu da vurğulayıb.
Əfqanıstan nümayəndə heyətinə daxili işlər nazirinin müavini Hacı Nəcib rəhbərlik edir. Pakistan öz nümayəndələrini ictimaiyyətə açıqlamayıb. Təhlilçilər, sülh danışıqlarının əsasən kəşfiyyat mübadiləsi ətrafında fırlanacağını, İslamabadın şübhəli Təhrik-i Taliban Pakistan (TTP) döyüşçülərinin koordinatlarını Kabilə təqdim edərək Pakistanın birbaşa zərbələr endirmək əvəzinə, onların özlərinin tədbir görməsinə şərait yaratmağa yönələcəyini gözləyirlər.
ABŞ prezidenti Donald Trampın Qəzza ilə bağlı təklifinin taleyi Oslo razılaşmaları ilə eyni ola bilər: ilk mərhələdən sonra heç vaxt tam şəkildə həyata keçirilməmək.
Müşahidəçilər ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə əldə olunan bu razılaşmanın, İsrailin Fələstin ərazilərində, xüsusilə Qəzza zolağında və İordan çayının qərb sahilində həyata keçirməyə çalışdığı soyqırım siyasətinin qarşısını alacağına dair heç bir təminat görmürlər. Burada İsrailin niyyəti ilə bağlı ciddi narahatlıqlar mövcuddur.
Atəşkəsə Baxmayaraq Humanitar Böhran
ABŞ rəsmiləri atəşkəsə sadiqliyi nümayiş etdirmək üçün İsrailə bir sıra səfərlər etsələr də, yerli reallıqlar fərqlidir. İsrail milyonlarla fələstinliyə qida və dərman tədarükünü məhdudlaşdırmağa davam edir. Eyni zamanda, İsrail qüvvələri Qəzza zolağının yarıdan çoxunu işğal altında saxlayır.
Bu vəziyyət, hər hansı bir Oslo sazişi kimi, uzunmüddətli sülh perspektivlərini sual altında qoyur və Ağ Evin təklif etdiyi həll yolunun həyata keçirilməsinə mane ola biləcək əsas problemlərdən biri kimi qiymətləndirilir.
2025-ci il oktyabrın 26-da Malayziyanın paytaxtı Kuala Lumpurda yüzlərlə Fələstin tərəfdarları ABŞ prezidenti Donald Trampın ölkəyə səfərinə qarşı etiraz aksiyası keçirib. Demonstrantlar Trampı Qəzza müharibəsi ilə bağlı soyqırımda iştirak etməkdə ittiham edərək qınayıblar.
Soyqırım ittihamları və beynəlxalq təzyiq
Aksiyaçılar hesab edir ki, ABŞ prezidenti İsrailin Qəzzadakı əməliyyatlarına dəstək verməklə beynəlxalq hüququ pozur və humanitar fəlakətə şərait yaradır. Etirazçılar ABŞ administrasiyasının Fələstin ərazisində baş verən hadisələrə biganə yanaşmasını qəbuledilməz saydıqlarını bildiriblər. Onlar münaqişə zamanı mülki əhaliyə qarşı törədilən cinayətlərə görə məsuliyyət daşıyanların cəzalandırılmasını tələb ediblər.
Malayziyadan kütləvi dəstək
Malayziya regionda Fələstin məsələsinə həmişə güclü dəstəyi ilə seçilib. Bu son etiraz aksiyası da ölkə ictimaiyyətinin Fələstinə olan həssaslığını bir daha nümayiş etdirib. Etirazçılar əllərində şüarlar və plakatlar tutaraq, Donald Trampın bölgədəki siyasətinə qarşı narazılıqlarını ifadə ediblər.
Dünya ictimaiyyəti Fələstin dövlətinin qurulması məsələsini müzakirə edərkən, İsrail sakitcə bölgənin gələcəyini şəkilləndirən fərqli bir strategiya həyata keçirir. Bu strategiya, Qərbi Şəriyəni hissə-hissə mühasirəyə almaq, parçalamaq və nəticədə özünə birləşdirmək məqsədi daşıyır. İsrailin bu hərəkətləri beynəlxalq danışıqlar fonunda az diqqət çəksə də, ərazidəki reallıqları fundamental şəkildə dəyişir. Bu hərəkətlər beynəlxalq hüquqa zidd hesab olunur və regionda gərginliyi artırır.
İki Dövlətli Həllin Kölgəsindəki Reallıq
Birləşmiş Millətlər Təşkilatında və müxtəlif beynəlxalq platformalarda iki dövlətli həllin mümkünlüyü haqqında danışıqlar davam edir. Lakin bu danışıqlara paralel olaraq, İsrail bölgədə faktiki nəzarətini genişləndirir. Bu addımlar gələcək müstəqil bir Fələstin varlığının ərazi bütövlüyünü və iqtisadi yaşayış qabiliyyətini ciddi şəkildə şübhə altına alır. Hər yeni məskunlaşma və infrastruktur layihəsi Qərbi Şəriyənin coğrafi strukturunu dəyişərək, fələstinlilərin həyatını çətinləşdirir.
Qədim Go Oyununun Müasir Tətbiqi
Bəzi analitiklər İsrailin bu taktikasını qədim Go oyunundakı strategiyalara bənzədir. Go oyununda oyunçular rəqibin ərazisini kiçik, lakin davamlı gedişlərlə əhatə edir, əlaqə yollarını kəsir və sonda bütün hissələri zəbt edir. İsrailin tətbiq etdiyi siyasət də məhz belə, kiçik, lakin ardıcıl addımlarla bölgəni tam nəzarət altına almaq məqsədini güdür. Bu, uzunmüddətli və səssiz bir mühasirə strategiyasıdır.
İşğal olunmuş Qərb Sahilində Fələstinli fermerlər ikinci həftədir ki, öz torpaqlarında illik zeytun yığımı zamanı maneələr, təzyiqlər və həbslərlə üzləşirlər. Oktyabr 2023-cü ildə Qəzzada müharibə başladıqdan bəri İsrail əsgərləri və köçkünləri tərəfindən törədilən zorakılıq halları kəskin şəkildə artıb.
İşğal Altındakı Fələstin Torpaqlarında Vəziyyət
Hər il olduğu kimi, zeytun mövsümü Fələstin icmaları üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir, lakin bu il vəziyyət daha da gərginləşib. Fermerlər öz sahələrinə daxil olmaqda çətinliklərlə qarşılaşır, onlara qarşı təzyiqlər və fiziki zorakılıq tətbiq olunur. Bu vəziyyət, onların əsas dolanışıq mənbəyini təhdid edərək, regionda onsuz da kövrək olan sülh mühitini daha da pisləşdirir. Beynəlxalq təşkilatlar bu cür hadisələrin artmasından narahatlığını ifadə edir və beynəlxalq hüququn pozulması hallarının dayandırılmasına çağırır. İşğal altında olan ərazilərdə gərginliyin artması region üçün ciddi nəticələr vəd edir.
Basim Khandakjinin romanı 2024-cü ildə “Ərəb Buker Mükafatı”nı qazandığı gecə İsrail həbsxana gözətçiləri onun kamerasını basqın edib, onu döyərək əl-ayağını bağlamış və hədələmişlər.
42 yaşlı yazıçı daha sonra 12 gün Ofer Həbsxanasında təkadamlıq kameraya salınıb.
O, bunun İsrail həbsxana sistemini biabır etdiyi, gözətçilərin burnunun ucunda kitab çap etməyə nail olduğu və özünə, eləcə də üzləşdiyi şərtlərə diqqət çəkdiyi üçün bir qisas olduğuna inanır.
Üç ömürlük həbs cəzasının 21 ilini çəkdikdən sonra o, artıq İsrail həbsxanasından azadlığa çıxıb.
“Hələ də yuxuda olduğumu düşünürəm və oyanıb yenidən kamerada olmaqdan dəhşətə düşürəm,” Basim Khandakji deyib.
Azad edildikdən sonra Nablusdakı ailəsinin yanına qayıda bilməyən yazıçı İsrail tərəfindən vətənindən sürgün edilib. O, hazırda Misirdə gözləyir, ailəsi isə ona qovuşmaq üçün mübarizə aparır.
Yeni dəhşətlər
Basim Khandakji İsrail həbsxanalarındakı “yaşayanların qəbiristanlığı”ndan qurtulduğu üçün nə qədər xoşbəxt olsa da, orada gördüyü dəhşətləri və digər məhbusları geridə qoymağın kədərini hələ də həzm etməyə çalışır.
O, 2004-cü ildə “hərbi qruplaşmanın” üzvü olmaqda və Təl-Əvivdəki intiharçı partlayışda iştirak etməkdə təqsirli bilinmişdi. Basim Khandakji bu cinayəti etiraf etməyə məcbur edildiyini bildirir.
“Vəkil mənə etiraf sənədini imzalamalı olduğumu söylədi ki, üç gənc ömürlük həbs cəzasından xilas olsun. Bir növ ‘quid pro quo’ var idi: Siz müəyyən bir ittihamı qəbul edirsiniz, əvəzində bəzi gənc kişilərin ömürlük cəzadan azad edilməsinə nail olursunuz və elə də oldu.”
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının hesablamalarına görə, 2023-cü ilin oktyabrından bu yana İsrail həbsxanalarında ən azı 75 Fələstinli məhbus həyatını itirib. B’Tselem və Fələstin İnsan Haqları Mərkəzi kimi təşkilatlar isə sistematik sui-istifadə halları haqqında məlumat yayıblar.
Khandakji aylarla təkadamlıq kamerada saxlanılıb və tez-tez həbsxanalar arasında köçürülüb. O, İsrailin Fələstinli məhbusları saxladığı 19 müəssisəsinin əksəriyyətində vaxt keçirib. Hər biri, Al Jazira-ya dediyi kimi, bir əvvəlkindən daha “cəhənnəmə bənzər” idi.
“Qəsdən aclıq siyasəti, təhqir, psixoloji və fiziki işgəncə, daimi alçaltma və qəsdən tibbi laqeydlik var idi.”
Azad edilmiş Fələstinli məhbusların şəkilləri bütün dünyada hiddətə səbəb olub. Həbsdən əvvəl sağlam və gümrah görünən bir çoxu azadlığa çıxdıqda arıq, skeletə bənzər kölgələrinə çevrilmişdi.
Khandakji bildirir ki, vəziyyət 7 oktyabr 2023-cü il tarixindən – Həmasın rəhbərlik etdiyi və İsraildə 1139 nəfərin öldüyü, 250-yə yaxın insanın əsir götürüldüyü, buna cavab olaraq İsrailin Qəzzaya qarşı iki illik soyqırım müharibəsinə başladığı tarixdən sonra dəyişib.
Basim Khandakji məhbusların şok edici dərəcədə müntəzəm olaraq ölməyə başladığını, gözətçilərin “yeni dəhşətli metodlar” tətbiq etdiyini – xüsusilə Qəzzadan yüzlərlə nəfərin toplanaraq həbs edilən şəxslər üzərində – deyib.
“Məhbuslar gözətçilərin ölü məhbusların cəsədlərini kameralara asıb çürüməyə buraxdığını gördülər,” o deyib.
“Başqa bir məhbus isə Al-Jalama həbsxanasında 12-dən çox ölü cəsədin kameralara doldurulduğunu gördüyünü söylədi.”
Khandakji bildirir ki, ölü Fələstinlilərin ağrılı xatirələri və şahid olduğu, eləcə də yaşadığı qəddar işgəncələr ömür boyu onu təqib edəcək.
“Hökumət orqanlarının məhbusları sındırmaq üçün əsas strategiyası aclıq idi,” o deyib. “Həmçinin ‘soyutma’ var idi, yəni qışın sərt soyuqlarında paltar, yorğan və ya hər hansı istilik verilməməsi.”
“Daimi döyülmələr də var idi,” o əlavə edib. “Dəhşətli, vəhşi metodlar istifadə edirdilər – başı, boynu və onurğanı hədəf alırdılar.”
Al Jazeera Khandakjinin ittihamları ilə bağlı İsrail həbsxana orqanları ilə əlaqə saxlasa da, cavab almayıb.
Basim Khandakji həbsdə olarkən nəşr etdiyi kitabları görməmişdi [Khandakji ailəsinin icazəsi ilə]
Dostları və ailəsi ilə ünsiyyət qadağan edilib, o, xarici dünyadan xəbər almaqdan məhrum edilib – baxmayaraq ki, atasının ölüm xəbərini alıb.
“Atam sağ ikən ondan məhrum oldum, ölümündən sonra isə onu dəfn etmək şansından məhrum edildim,” o deyib.
Təxminən 9000 Fələstinli məhbus hələ də İsrail həbsxanalarında qalır, bir çoxu kütləvi həbslər zamanı tutulub. 3500-dən çoxu isə İsrailin insanları qeyri-müəyyən müddətə, ittiham və ya məhkəmə olmadan həbs etməyə imkan verən “inzibati həbs” adlandırdığı qayda ilə saxlanılır.
Mükafat qazanan romanı qaçaq yolla çıxarmaq
Həbsxanada Basim Khandakji deyir: “Yazmaq mənə bir sığınacaq, gizləndiyim bir yer verdi ki, onun vasitəsilə həbsxananın qəddarlığından qaçıb azadlığımı, yalnız təsəvvürümdə olsa da, geri qazana bilim.”
Dəftər və qələm əldə etmək üçün dəfələrlə aclıq aksiyası keçirməli olub.
O, əlyazmalarını gözətçilərdən gizlədərək, mümkün qədər çox yazıb və yazdıqlarını vəkili və ya digər ziyarətçilər vasitəsilə qaçaq yolla çıxarana qədər onların gözündən uzaq qalıb.
2023-cü ildə onun mükafat qazanan “Göylərin Rəngində Mask” adlı romanı Livanda ərəb dilində çap olunub və “Ərəb Buker Mükafatı” kimi tanınan Ərəb Bədii Ədəbiyyatı üzrə Beynəlxalq Mükafatın qısa siyahısına düşüb.
Kitab, İsrail şəxsiyyət vəsiqəsi tapan və “Ur” kimliyini qəbul edən, nəticədə qeyri-qanuni İsrail məskənlərindəki arxeoloji qazıntılara qoşulan Fələstinli arxeoloq Nurun hekayəsindən bəhs edir.
Bu romanda Basim Khandakji Fələstinin qədimliyinin üzə çıxarılmasını və Fələstin vəsiqəsi ilə Nurun məhdud həyatı ilə səmavi-mavi vəsiqəsi ilə istənilən yerə gedə bilən Urun həyatı arasındakı fərqi əks etdirir.
Qısa siyahıya düşdüyünü eşidən qəzəbli ifrat millətçi İsrail milli təhlükəsizlik naziri İtamar Ben-Qvir Khandakji üçün daha sərt şərait tələb edib, İsrailin digər ifrat sağçıları isə onun qətlə yetirilməsinə çağırıblar.
Mükafat zəfəri 50.000 dollarlıq mükafat və ingilis dilinə tərcümə üçün maliyyəni əhatə edirdi ki, bu da qlobal oxucu kütləsi üçün yol açdı.
İsrail Qəzzaya qarşı müharibəyə başlayanda həbsxanadakı şərait pisləşdi, gözətçilər Khandakjinin yazı ləvazimatlarını müsadirə etdilər və oxuma eynəklərini sındırdılar.
O, “tamamilə gücsüz” hiss etdiyini deyib. “Qələmlərimdən və dəftərlərimdən məhrum edilmək, nəfəssiz qalmaq kimi idi.”
İndi azad olan Basim Khandakji əsirlikdəki son ilində ağlında yazdığı başqa bir romanı nəşr etdirməyi planlaşdırır. Bu roman, iddia edilən qəsdən tibbi laqeydlikdən sonra xərçəngdən vəfat edən ən yaxın dostlarından biri, yazıçı Valid Daqqa haqqındadır.
Yazmaqdan başqa, Khandakjinin həbsxanadakı yeganə təsəllisi “ölümün belə silə bilməyəcəyi” dostluqlar idi.
“Hələ də əzab çəkən bir çox dostumu həbsxanada qoyub getdiyim üçün kədər və ağrı ilə yaşayıram,” o əlavə edib.
Onun bir kamera yoldaşı, 2004-cü ildə beş ömürlük həbs və əlavə 40 il cəzasına məhkum edilmiş Fəth siyasətçisi Mərvan Barquti idi.
Barquti, onilliklər boyu siyasi məhbus kimi həbsdə olması və Fələstinlilər arasında birləşdirici populyarlığı səbəbindən tez-tez Cənubi Afrikanın aparteid əleyhinə lideri Nelson Mandela ilə müqayisə edilir.
“Mərvan Barquti böyük bir insandır,” o deyib. “Əgər azad edilsəydi, birləşdirici milli fiqur ola bilərdi.”
66 yaşlı siyasətçi keçən ay İsrail həbsxana orqanları tərəfindən huşunu itirənə qədər döyülüb və oğlu Ərəb beynəlxalq mediaya atasının həyatından qorxduğunu, çünki İsrail onun azadlığa buraxılması ilə bağlı beynəlxalq çağırışları görməzlikdən gəldiyini bildirib.
Vətəni onun içində yaşayır
Basim Khandakji 2004-cü ildə, 21 yaşında, doğma şəhəri Nablusdakı An-Najah Milli Universitetində jurnalistika və siyasi elmlər fakültəsinin son kursunda oxuyarkən həbs edilib.
Sosialist ailəsində böyüyən Khandakji yeniyetməlik dövründə Fələstin Xalq Partiyasında fəallıq göstərib. O, hazırda partiyanın siyasi bürosunun seçilmiş üzvüdür.
Lakin 2000-ci illərin əvvəllərində İkinci İntifada zamanı o, Fələstin Xalq Azadlıq Cəbhəsində (PFLP) silahlı müqavimətə qoşulmaq qərarına gəlib.
Geri dönüb baxaraq deyir: “Nəticədə, zorakılığın bütün formaları qeyri-insanidir.”
“İnsanlar olaraq, problemlərimizi ilk növbədə sülh yolu ilə və mədəni şəkildə həll etməyə çalışmalıyıq,” Khandakji deyib. “Amma kimsə sizi yox etməyə – sizi məhv etməyə çalışdıqda – mübarizəniz varoluş mübarizəsinə çevrilir.”
“Lakin zamanı geri qaytarmaq mümkün olsaydı… bəlkə də başqa yollar axtarardım,” o, onu 21 il ailəsindən məhrum etməyən fərqli bir yol axtarmaq barədə əlavə edir.
O, 13 oktyabrda ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Həmas və İsrail arasında Qəzzada əldə edilmiş atəşkəs razılaşması çərçivəsində İsrail tərəfindən azad edilən 250 yüksək profilli məhbusdan biri idi.
Həmas tərəfindən girov götürülmüş İsrail vətəndaşları, BMT-nin məlumatına görə, əksəriyyəti İsrail tərəfindən Qəzzadan “yoxa çıxarılmış” təxminən 2000 Fələstinli məhbus qarşılığında azad edilib.
Basim Khandakji azadlığa çıxdığı gecəni “dəhşətli” kimi təsvir edib, əlavə edib ki, “azadlıq anının nəhayət gəldiyini bildiyi” üçün bədəni titrəyirdi.
Həbsxana qapılarından keçib avtobusunun Nablusa doğru deyil, cənuba getdiyini görəndə, tam azadlığının bir qədər də gecikəcəyini başa düşdü.
“Vətənindən sürgün edilmək yandırıcı, ağrılı bir hissdir,” o deyib. “İlk sevincim, ilk kədərim və ilk arzularım hamısı Nablus şəhərimdə idi.”
“Fələstinlilər, digərlərindən fərqli olaraq, vətənlərində yaşamırlar – vətənləri onların içində yaşayır,” o deyib.
Hələlik Basim Khandakji yazmağa davam edəcək və həbsdə olarkən İsrailşünaslıq üzrə magistr dərəcəsi aldıqdan sonra doktorluq dərəcəsi almağı planlaşdırır.
Ailəsi Misirdə onunla birləşmək üçün çarəsizcə mübarizə aparır, lakin dəfələrlə İsrail tərəfindən əngəllənirlər.
“Hələ də ümid edirəm ki, gələn dövrdə anamı qucaqlamağa imkan verən bəşəri bir ədalət olacaq,” o deyir.
“Azad edilmiş bir məhbus kimi deyil – sadəcə, uşaqlıq ətrini anasının qollarında axtaran bir uşaq kimi.”
Avropa Futbolunda Azarkeş Qadağaları: Səbəblər və Qərarlar
Aston Villa və Makabi Təl-Əviv arasında keçiriləcək Avropa Liqası oyunu öncəsi gözlənilməz bir qərar qəbul edilib. Makabi Təl-Əviv azarkeşlərinin Birmingemdəki “Villa Park” stadionuna girişi qadağan edilib. Bu hal azarkeş qadağası praktikasının Avropa futbolunda necə işlədiyinə dair suallar doğurur: belə qadağalar kim tərəfindən tətbiq edilir və hansı meyarlar əsasında bir oyun yüksək riskli hesab olunur?
Yüksək Riskli Oyunların Təyin Edilməsi
Yüksək riskli oyunlar adətən, komandalar arasında tarixi rəqabət, siyasi gərginliklər, azarkeşlərin keçmiş davranışları və ya coğrafi yaxınlıq kimi amillər nəzərə alınaraq təyin olunur. Bu cür qarşılaşmalarda təhlükəsizliyin təmin edilməsi prioritet məsələyə çevrilir. Məsələn, bəzi derbi görüşləri və ya beynəlxalq matçlar potensial toqquşma riski səbəbindən azarkeşlərin məhdudiyyətləri ilə üzləşə bilər. Qərarın arxasında yerli polis orqanları, UEFA və klubların öz təhlükəsizlik şöbələri arasında sıx koordinasiya dayanır.
Azarkeş Qadağalarının Arxasındakı Siyasət
Azarkeşlərin stadionlara buraxılmaması təkcə təhlükəsizlik məsələsi deyil, həm də mürəkkəb bir siyasi prosesin nəticəsidir. Klublar üçün bu, həm maliyyə itkiləri, həm də azarkeş dəstəyinin olmaması deməkdir. Buna baxmayaraq, təhlükəsizlik orqanları və futbol qurumları azarkeşlərin, oyunçuların və stadion işçilərinin rifahını hər şeydən üstün tutaraq qəti addımlar atır. Bəzi hallarda, azarkeşlərin davranışları beynəlxalq münasibətlərə də təsir edə bilər ki, bu da azarkeş qadağasının tətbiqində siyasi səbəblərin rolunu artırır. Bu cür hadisələr futbolun yalnız bir idman növü deyil, həm də geniş ictimai və siyasi kontekstin bir hissəsi olduğunu göstərir.
İsrail Qəzza zolağında hədəfləri vurur: Gərginlik artır
2025-ci il oktyabrın 26-da İsrail ordusu Qəzza zolağında müxtəlif ərazilərə genişmiqyaslı hava zərbələri endirib. Rəsmi mənbələrdən verilən məlumata görə, hücumlar bölgədəki təhlükəsizlik vəziyyətini yenidən gərginləşdirib. Hədəf alınan ərazilərdə yaşayış məntəqələrinə yaxın obyektlərin olduğu bildirilir ki, bu da mülki əhali arasında böyük narahatlığa səbəb olub. Beynəlxalq ictimaiyyət tərəfləri təmkinli olmağa və regionda humanitar vəziyyəti daha da ağırlaşdıra biləcək hər hansı addımdan çəkinməyə çağırır.
Dağılmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qalan Fələstinlilər
Davam edən münaqişələr fonunda öz evlərinə qayıtmağa çalışan Fələstinlilər üçün yeni və ölümcül bir reallıq yaranıb. Uzunmüddətli hərbi əməliyyatlar nəticəsində minlərlə bina ciddi zədə alıb və ya tamamilə dağılıb. Geri dönən insanlar, öz yurdlarında onları gözləyən yeni təhlükə ilə, yəni hər an çökə biləcək zədəli strukturlarla üzləşirlər. Bu vəziyyət, münaqişənin fiziki dağıntıları ilə yanaşı, əhalinin psixoloji və sosial vəziyyətinə də ağır təsir göstərir. Təhlükəli binalarda yaşamaq məcburiyyətində qalanlar üçün gündəlik həyat daha da çətinləşir.
Qəzza əhalisi üçün humanitar çağırışlar
Qəzza zolağında onsuz da gərgin olan humanitar vəziyyət, binaların dağılma təhlükəsi və infrastrukturdakı çatışmazlıqlar səbəbindən kritik həddə çatıb. Minlərlə Fələstinlilər üçün təhlükəsiz sığınacaq tapmaq əsas problem olaraq qalır. Beynəlxalq yardım təşkilatları bölgədəki insanların həyat şəraitini yaxşılaşdırmaq, zədələnmiş binaları qiymətləndirmək və təhlükəsiz yaşayış imkanları yaratmaq üçün təcili yardıma ehtiyac olduğunu bildirirlər. Bu vəziyyət beynəlxalq ictimaiyyətdən daha əhatəli və koordinasiyalı bir yanaşma tələb edir.
UFC 321-də Aspinall və Gane Döyüşü Göz Zərbəsi Səbəbindən Nəticəsiz Bitdi
Etihad Arenada keçirilən UFC 321 ağır çəki dərəcəsindəki əsas döyüşdə çempion Tom Aspinall və zirvədəki Ciryl Gane ilk raundu tamamlayamadan qarşılaşma nəticəsiz elan edildi.
Aspinall (15-3-0) və Gane (13-2-0) yüksək enerji ilə başlasalar da, ilk raundun 4:35 dəqiqəsində təsadüfi ikiqat göz zərbəsi rəsmi fasiləyə səbəb oldu.
Beş dəqiqəlik fasilə ərzində Aspinall (15-3-0) sağ gözü ilə görə bilmədiyi üçün, dayanmanın 4:09 dəqiqəsində döyüş nəticəsiz hesab edildi.
Bu, Aspinall-ın mütləq ağır çəki çempion kəmərini ilk dəfə müdafiəsi idi.
Arenadan səslənən narazılıq və fit səslərinə cavab olaraq Aspinall üzgün halda ringdə dedi: “Mən nə etməliyəm? Görə bilmirəm. Bu, [mənasızdır]. Döyüş indi başlayırdı.”
Gane də məyus halda diz çökdü, spiker rəsmi elanı verərkən. Gane isə: “Üzr istəyirəm. Çox üzr istəyirəm,” – deyə bildirdi.
Aspinall döyüşə sürətli başlamış, Gane-yə qarşı ağır zərbələr endirməkdə tərəddüd etməmişdi.
Çevik ayaq hərəkətləri ilə tanınan Gane, heç bir çəkinmədən qarşıdurmaya girərək qəfəsin mərkəzində üstünlük qazanmışdı.
Gane kəskin jablarla çempionun üzünü qana bulamışdı. Aspinall yıxma cəhdi edəndə, Gane raundun ortasında uğurla müdafiə etmişdi. Aspinall qəfəsi kəsməyə çalışanda, Gane jablar və aşağı zərbələr endirərək uğurla çevrələnmişdi.
Raundun son dəqiqəsində Gane, gözə zərbə endirənə qədər Aspinall-ı zərbələrlə üstələməyə davam etmişdi.
Aspinall, solda, 25 oktyabr 2025-ci il tarixində Əbu Dabidəki Etihad Arenada Gane tərəfindən gözünə zərbə dəydikdən bir neçə an sonra [Rula Rouhana/Reuters]
Dern Jandiroba Üzərində Qələbə Qazanaraq Çempion Oldu
Hər iki qadının zədələnmiş sağ gözləri ilə qəfəsi tərk etdiyi gərgin köməkçi əsas döyüşdə, beşinci pillədə qərarlaşan Mackenzie Dern (16-5-0), üstün Virna Jandiroba (22-4-0) üzərində yekdil qərarla qalib gələrək boş qalan yüngül çəkili kəmərin sahibi oldu.
Hər iki döyüşçünün gərgin raundlarda təsirli anları olsa da, Dernin sol əli daha effektiv və zədələyici idi.
Ring spikeri adını yeni çempion kimi elan edib kəməri belinə bağladığı zaman, 32 yaşlı braziliyalı göz yaşları içində diz çökdü.
Dern dedi: “Bu möhtəşəmdir. Moanı görməliyəm. Bu Moa üçündür.”
Daha sonra Dernə altı yaşlı qızı Moa da qəfəsdə qoşulmuş, UFC kəmərini çiyininə asmışdı.
Digər Döyüşlər və Nəticələr
UFC 321-də keçirilən əvvəlki döyüşlərdə isə, ikinci dərəcəli Umar Nurmagomedov (19-1-0) səkkizinci dərəcəli Mario Bautista (16-3-0) üzərində bantam çəkidə yekdil qərarla qələbə qazandı.
Ağır çəkidə ikinci dərəcəli Alexander Volkov (39-11-0) beşinci dərəcəli Jailton Almeida (22-4-0) üzərində bölüşdürülmüş qərarla qalib gəldi.
Yüngül ağır çəki dərəcəsində onuncu dərəcəli Azamat Murzakanov (16-0-0) yeddinci dərəcəli Aleksandar Rakic (14-6-0) üzərində sürətli bir qələbə qazandı.
Murzakanovun ilk raundda dayandırılması, bu dərəcədəki ən uzun ikinci aktiv UFC qələbə zolağını altı ardıcıl qələbəyə çatdırdı.
Aspinall göz xəsarəti aldıqdan sonra ringi tərk edir [Giuseppe Cacace/AFP]
ABŞ Prezidenti Tramp Qətərin Atəşkəs Səylərini Təqdir Etdi
ABŞ prezidenti Donald Tramp Qəzza zolağında atəşkəs razılaşmasına nail olmaq istiqamətindəki səylərinə görə Qətərə təşəkkür edib. Bu təşəkkür Vaşinqtonun prezident Trampın 20 bəndlik Qəzza sülh planının növbəti mərhələsi ilə bağlı danışıqları davam etdirdiyi bir vaxta təsadüf edir.
Prezident Tramp şənbə günü “Air Force One” təyyarəsi ilə Malayziyadakı zirvə görüşünə gedərkən yanacaq doldurmaq üçün Qətərdə dayanıb. Bu zaman o, Qətər əmiri Şeyx Təmim bin Həməd Al Sani və baş nazir Şeyx Məhəmməd bin Əbdülrəhman bin Casim Al Sani ilə təyyarənin göyərtəsində görüşüb. ABŞ lideri Qətər rəsmiləri ilə birlikdə çıxış edərkən deyib: “Son bir ildə çox işlər gördük. Gördüyümüz işlər inanılmazdır – Yaxın Şərqə sülh gətirdik – və onlar bunda çox böyük rol oynadılar, buna görə də sadəcə təşəkkür etmək istəyirəm.”
Sülh Planının İkinci Mərhələsi və Qeyri-Müəyyənliklər
Bu görüş ABŞ vitse-prezidenti JD Vans və dövlət katibi Marko Rubio da daxil olmaqla, bir neçə yüksək səviyyəli Tramp administrasiyası rəsmisinin ABŞ-ın əsas müttəfiqi olan İsrailin razılaşmaya əməl etməsini təmin etmək və ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi planın ikinci mərhələsinin detallarını müzakirə etmək üçün bu həftə İsraildə olduğu bir vaxtda baş verib. Mütəxəssislər razılaşmanın bir sıra elementlərinin, o cümlədən Vaşinqtonun Həmasdan tərksilah etməsini tələb etməsi və Qəzzaya beynəlxalq təhlükəsizlik qüvvələrinin yerləşdirilməsi perspektivinin hələ də qeyri-müəyyən qaldığını bildirirlər.
Şənbə axşamı Qətərin paytaxtı Dohadan məlumat verən “Əl-Cəzirə” müxbiri Dorsa Cəbəri qeyd edib ki, ilk mərhələnin bəzi hissələri, o cümlədən bütün İsrailli əsirlərin cəsədlərinin Qəzzadan azad edilməsi hələ tamamlanmayıb. O, “İsrailin Həmasın son dörd gündə bu cəsədlərdən heç birini qaytarmadığını deməsi mübahisə mövzusu olub” deyib. Həmas isə öz növbəsində bildirib ki, müharibə və zolağa endirilən ağır bombardmanlar nəticəsində əlçatmaz olan ərazilərə daxil olmaq üçün daha çox vaxta ehtiyacı var.
Atəşkəsə Baxmayaraq Davam Edən Gərginlik
Bu arada, İsrail Qəzza boyu ölümcül zərbələr endirməyə və ərazi daxilində fələstinlilərə humanitar yardımın maneəsiz çatdırılmasını bloklamağa davam edir. Bu isə onsuz da kövrək olan atəşkəsə əlavə təzyiq yaradır. Şənbə günü Qəzzadakı tibb mənbələri “Əl-Cəzirə”yə bildirib ki, gün ərzində İsrail qüvvələri zolağın müxtəlif yerlərində bir neçə fələstinlini güllələyərək yaralayıb.
Qəzzanın mərkəzindəki Nuseyrat qaçqın düşərgəsində bir avtomobilə edilən İsrail hücumunda ən azı dörd nəfər yaralanıb. İsrail ordusu bu hücumun Fələstin İslami Cihadının iddia edilən bir üzvünü hədəf aldığını bildirib. Qəzza şəhərindən məlumat verən “Əl-Cəzirə” müxbiri Hani Mahmud hücumun “onsuz da kövrək olan atəşkəsin pozulması kimi görünür” deyib.
Qətərin Vasitəçilik Rolu və Gələcək Atəşkəs Danışıqları
Buna baxmayaraq, ABŞ rəsmiləri müqavilənin yaxşı irəlilədiyini və daha çox iş görülməsinə baxmayaraq müsbət mesaj verməyə çalışıblar. Dövlət katibi Marko Rubio şənbə günü ayrıca jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, ABŞ rəsmiləri Qəzzada çoxmillətli qüvvənin səlahiyyətlərini təsdiqləmək üçün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qətnaməsi və ya beynəlxalq razılaşma ilə bağlı rəy alacaqlar. ABŞ dövlət katibi bu məsələni bazar günü Qətərdə müzakirə edəcəyini də əlavə edib. Rubio deyib: “Bəzi səviyyələrdə – istər pul, istər kadr, istərsə də hər ikisi – iştirak etmək marağını ifadə edən ölkələrin çoxu buna [BMT qətnaməsinə və ya beynəlxalq razılaşmaya] ehtiyac duyacaq, çünki onların daxili qanunları bunu tələb edir.” O əlavə edib: “Buna görə də, bizdə bunun xülasəsi üzərində işləyən bütöv bir komanda var.”
“Əl-Cəzirə” müxbiri Cəbərinin sözlərinə görə, Tramp administrasiyasının şənbə günü verdiyi mesajda Qətərin atəşkəs danışıqları irəlilədikcə əsas rol oynayacağı vurğulanıb. O qeyd edib: “Amerika Birləşmiş Ştatları prezidenti qeyd edib ki, Qətərin vasitəçilik səyləri olmasaydı, bu atəşkəs ilk növbədə mümkün olmazdı. Və əlbəttə ki, bir mərhələdən növbəti mərhələyə keçmək üçün qətərlilərin töhfəsi və məsləhətləri olmalıdır.”
![Basem Khandakji [Courtesy of Khandakji family]](https://www.aljazeera.com/wp-content/uploads/2025/10/WhatsApp-Image-2025-10-20-at-18.10.45-1-1-1760973277.jpg?w=770&resize=770%2C513&quality=80)
