Category: Yaxın Şərq

BMT Baş Assambleyası: Dünya liderləri İsrailin Qəzza siyasətini pislədi

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Baş Assambleyasının 80-ci sessiyası 23-29 sentyabr tarixlərində Nyu-Yorkda keçirildi. Tədbir boyu İsrailin davam edən Qəzza müharibəsi geniş tənqidlərə səbəb oldu, natiqlərin ardıcıl çıxışları İsraili beynəlxalq səhnədə daha da təcrid etdi. İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahunun çıxışı zamanı bir çox ölkənin nümayəndələri və diplomatlar etiraz əlaməti olaraq zalı tərk etdilər. BMT-nin qərargahı xaricində isə böyük kütlələr Fələstin dövlətini dəstəkləmək və müharibə cinayətləri ilə bağlı Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin həbs qərarı ilə üzləşən Netanyahunu protest etmək üçün küçələrə axışdı. Birləşmiş Ştatlar və az sayda müttəfiqləri İsrailə dəstəyini davam etdirməsinə baxmayaraq, tənqidlərin güclü axını onun qlobal arenadakı təcridini aydın şəkildə nümayiş etdirdi. Aşağıda dünya liderlərinin İsrailin soyqırım müharibəsi ilə bağlı diqqətəlayiq çıxışları yer alır.

BMT rəhbərinin bəyanatı

BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş Qəzza müharibəsini öz səlahiyyəti dövründə şahid olduğu heç bir münaqişəyə bənzəmədiyini vurğulayaraq, onun dağıdıcı miqyası barədə xəbərdarlıq etdi. O, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin (BƏM) İsrailə soyqırımın qarşısını almaq, istintaqlara icazə vermək və humanitar yardıma daha geniş çıxış təmin etmək barədə qəbul etdiyi qərarları xatırlatdı.

Braziliyanın mövqeyi

Ənənəvi olaraq, Braziliya 1955-ci ildən bəri mübahisələri ilk açan ölkədir. Prezident Luiz İnasio Lula da Silva Fələstin məsələsini qeyri-mütənasib və qanunsuz güc tətbiqinin ən bariz nümunəsi kimi təqdim etdi. O, Fələstin xalqının beynəlxalq birliyə tam inteqrasiya olunmuş müstəqil bir Fələstin dövlətinə nail olmadığı təqdirdə yoxa çıxma riski ilə üzləşə biləcəyini qeyd etdi.

Birləşmiş Ştatların çıxışı

Tribunaya növbəti olaraq ABŞ Prezidenti Donald Tramp çıxdı. Təxminən bir saat davam edən çıxışında Tramp BMT-nin rolunu rədd etdi, immiqrasiya və iqlim siyasətini tənqid etdi, ABŞ-ın hərbi gücünü təriflədi və Avropalı müttəfiqləri milli tənəzzüldə günahlandırdı. O, Fələstinlə bağlı bütün girovların dərhal azad edilməsini tələb etdi və Fələstin dövlətinin birtərəfli tanınmasının “Həmasın dəhşətli vəhşiliklərinə mükafat” olacağını bildirdi.

İndoneziyanın təklifi

Prezident Prabovo Subianto BMT Baş Assambleyasına bildirdi ki, İndoneziya Qəzzaya və ya sülhə ehtiyac duyulan hər yerə, o cümlədən Ukraynaya 20.000 sülhməramlı göndərməyə hazırdır. O, Qəzzanın çətin vəziyyətini İndoneziyanın öz müstəmləkə keçmişi ilə əlaqələndirərək, xalqının keçmişi ilə fələstinlilərin bu günkü mübarizələri arasında paralellər çəkdi. O, BMT-ni fələstinlilərə öz salonunda “ədalətin və legitimliyin rədd edilməsi” hallarında səssiz qalmamağa çağırdı və qurumun həm “güclüləri, həm də zəifləri” müdafiə etmək üçün mövcud olduğunu xatırlatdı.

Türkiyənin mövqeyi

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan çıxışına Vaşinqtonu BMT-nin ev sahibi müqaviləsini pozaraq Fələstin Administrasiyası (PA) rəsmilərinə, o cümlədən Prezident Mahmud Abbasa viza verməməkdə tənqid etməklə başladı. Ərdoğan çıxışının böyük hissəsini İsrailin Qəzza müharibəsinə həsr etdi, nümayəndələrə yemək növbəsində gözləyən qadınların və ciddi şəkildə qidalanmayan bir uşağın fotolarını göstərdi. O, “2025-ci ildə bu qəddarlıq üçün əsaslı bir səbəbimiz ola bilərmi?” deyə soruşdu və vəziyyəti bəşəriyyətin ən qaranlıq anlarından biri adlandırdı. O, dərhal atəşkəs, maneəsiz humanitar yardım və soyqırım törədənlərin məsuliyyətə cəlb edilməsini tələb etdi.

İordaniyanın mesajı

İordaniya Kralı II Abdullah Qəzza müharibəsinə diqqət yetirilməməsinin “vəziyyəti qəbul etmək və bəşəriyyətimizi tərk etmək” anlamına gələcəyi barədə xəbərdarlıq etdi. O, münaqişəni “bu qurumun tarixindəki ən qaranlıq anlardan biri” kimi təsvir etdi və Fələstin xalqının çəkdiyi əzabların BMT-nin yaranmasından bəri davam etdiyini vurğuladı. O, müvəqqəti sazişlərin uğursuz olduğunu, tez-tez İsrailin torpaqları zəbt etməsinə, yaşayış məskənlərinin genişləndirilməsinə və evlərin dağıdılmasına səbəb olduğunu bildirdi. Kral uzunmüddətli təhlükəsizliyin yalnız iki dövlətli həll yolu ilə – hazırda işğal altında olan Şərqi Qüds paytaxtı olan müstəqil və yaşamaq qabiliyyəti olan Fələstin dövlətinin İsrailin yanında mövcud olması ilə əldə ediləcəyini qeyd etdi.

Qətərin bəyanatı

Qətər Əmiri Şeyx Təmim bin Həməd Əl Sani sentyabrın 9-da Dohada Həmasın danışıqlar nümayəndə heyətini hədəf alan “xain hücuma” görə İsraili qınadı. O, bu hücumu Qəzzada soyqırıma son qoymaq üçün diplomatik səyləri sarsıdan siyasi sui-qəsd kimi təsvir edərək, İsrailin “qanundan kənar dövlət”ə çevrildiyini göstərdiyini bildirdi. Əmir İsrailin əsl məqsədinin Qəzzanı yaşayış üçün yararsız etmək olduğunu qeyd etdi. “Onların məqsədi Qəzzanı dağıtmaqdır ki, orada heç kim yaşaya, təhsil ala və ya müalicə oluna bilməsin.”

Cənubi Afrikanın çağırışı

Cənubi Afrika Prezidenti Cyril Ramaphosa BMT-dəki çıxışında ölkəsinin Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsində (BƏM) İsrailin Qəzzada soyqırım törətdiyi barədə qərarın verilməsi üçün başlatdığı işi vurğuladı. O, BMT komissiyasının bu yaxınlarda eyni nəticəyə gəldiyini bildirən hesabatına istinad etdi. O, İsrailin soyqırım törətməsi ilə bağlı “artan qlobal konsensusu” qeyd etdi və Cənubi Afrikanın məhkəmə işinin “BƏM-in Qəzzada soyqırımın törədildiyinə dair qərar verməsini və onun dayandırılmasını tələb edərək insanların həyatını xilas etməyi” hədəflədiyini söylədi.

Livanın narahatlığı

Prezident Jozef Aun BMT Baş Assambleyasına bildirdi ki, sülh, inkişaf və insan haqlarından danışsa da, bir çox Livan vətəndaşı gündəlik ölümlə üzləşir, Livanın bəzi hissələri işğal altında qalır və ölkə “daimi qeyri-müəyyənlik” içində yaşayır. Aun BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1701 saylı qətnaməsinin tam icrasını, İsrail təcavüzünə son qoyulmasını, işğalçı qüvvələrin Livan ərazisindən çıxarılmasını və Livan məhbuslarının İsrail həbsxanalarından azad edilməsini tələb etdi. O, Qəzza müharibəsinin dağıntısının dərhal dayandırılmalı olduğunu və Livanın davamlı sülh üçün yeganə yol kimi iki dövlətli həll variantına dəstəyini bir daha təsdiqlədi.

Fransanın mövqeyi

Fransanın həftənin əvvəlində Fələstin dövlətini rəsmi olaraq tanımasından sonra, Prezident Emmanuel Makron daha çox ölkəni sülh naminə bu addımı atmağa çağırdı. O, BMT-nin 80 illiyinin yenilənmə anı olması lazım olduğunu bildirdi. Makron 142 dövlət tərəfindən imzalanan Nyu-York Bəyannaməsini dəstəklədi. Bu bəyannamə girovların azad edilməsini, Qəzzada sabitliyin təmin edilməsini, Həmasın ləğvini və İsrail ilə Fələstinin tanınmasını tələb edir. O, qalan ölkələri bunu təsdiqləməyə çağırdı və davamlı sülhü təmin edən siyasi həll üçün təkid etdi.

Kolumbiyanın tənqidi

Kolumbiya Prezidenti Gustavo Petro BMT Baş Assambleyasını Qəzzada 60.000-dən çox insanın öldüyü soyqırımın “səssiz şahidi” olmaqda ittiham etdi. O, üzv dövlətləri BMT Təhlükəsizlik Şurasının təkrarlanan veto hüququnu qulaqardına vuraraq, Baş Assambleya vasitəsilə məcburi tədbirlər görməyə çağırdı. Petro “Qəzzada diplomatiya sınandı,” deyərək, hər gün “daha çox uşağın öldüyü, daha çox bomba düşdüyü, daha çox cəsədin məhv edildiyi” barədə xəbərdarlıq etdi.

İspaniyanın çağırışı

Baş debatın ikinci gününü açan İspaniya Kralı VI Felipe BMT Baş Assambleyasına “insan ləyaqətinin danılmaz olduğunu” söylədi və BMT-ni “güclünün qanununa” qarşı qaydalar əsasında qurulan nizamı müdafiə etmək üçün “əvəzolunmaz və əvəzsiz” bir qurum kimi təsvir etdi. O, Qəzzaya yönələrək, İsrailin müharibəsinin səbəb olduğu dağıntıları və kütləvi köçkünlüyü qınadı, eyni zamanda Həmasın 7 oktyabr 2023-cü il hücumlarını pislədi.

Suriyanın mövqeyi

Suriya Prezidenti Əhməd əl-Şaraa, Suriyanın siyasi keçidindən bəri ilk dəfə BMT Baş Assambleyasında çıxış edərkən, ölkəsinin son tarixini illərlə davam edən zülm, müharibə cinayətləri və dağıntılarla yadda qalan “həqiqət və yalan” arasındakı mübarizə kimi təsvir etdi. Əl-Şaraa Suriyanın kövrək keçidi dövründə yenidən İsrail təhdidlərinə qarşı xəbərdarlıq edərək, ölkəsinin suverenliyə və dialoqa sadiqliyini bir daha təsdiqlədi. O, sanksiyaların ləğv edilməsinə çağıraraq, ölkənin yenidən qurulmasına kömək etmək üçün beynəlxalq investisiyaları dəvət etdi. Qəzza müharibəsi ilə bağlı o, Suriyanın öz əziyyətinin onu “Qəzza xalqı ilə möhkəm dayanmağa” vadar etdiyini və müharibəyə dərhal son qoyulmasını tələb etdi.

İranın mövqeyi

İran Prezidenti Məsud Pezeşkian BMT-nin 80 illik yubileyinin “Birlikdə Daha Yaxşı” mövzusunu inanc və fəlsəfələr boyu paylaşılan əbədi əxlaqi prinsiplərə əsaslanan həmrəylik çağırışı kimi təqdim etdi: başqaları üçün öz istədiyini arzulamak. O, liderləri bu dəyərlərə qayıtmağa çağırdı və bugünkü qlobal nizamın təhlükəli dərəcədə qüsurlu olduğunu bildirdi. O, “Qəzzada soyqırıma”, Livanın evlərinin dağıdılmasına, Suriyanın viran olmasına, Yəməndəki aclığa və İranlı alimlərin qətlinə işarə edərək, özünümüdafiə adı altında törədilən suverenlik pozuntularını pislədi. O dedi ki, bu cür hərəkətlər bəşəriyyətin təməlini xəyanət edir.

Fələstinin çıxışı

Öncədən yazılmış videomüraciətində Fələstin dövləti Prezidenti Mahmud Abbas BMT Baş Assambleyasına bildirdi ki, Qəzza 220.000-dən çox insanın, əsasən də mülki vətəndaşların öldüyü və ya yaralandığı “soyqırım, dağıntı, aclıq və köçkünlük müharibəsi” yaşayıb. O, İsrail yaşayış məskənlərindəki zorakılığı pislədi və Netanyahunun “böyük İsrail” vizyonunu rədd edərək, məskunlaşanları “işğalçı ordunun himayəsi altında gündüz” fələstinliləri öldürməkdə ittiham etdi. Abbas həmçinin Fələstin Administrasiyasını Həmasdan uzaqlaşdırdı, onun 2023-cü il oktyabr hücumlarını qınadı və qrupun Qəzzada “idarəçilikdə rol oynamayacağını” israr etdi.

Qananın tələbi

Qana Prezidenti Con Dramani Mahama Qəzzadakı davam edən müharibəni və BMT-də Fələstin nümayəndə heyətinə qarşı münasibəti kəskin şəkildə tənqid etdi. O, PA lideri Abbas və komandasına viza verilməsinin BMT Baş Assambleyası üçün “pis presedent yaratdığı” barədə xəbərdarlıq edərək, Qananın uzun müddətdir Fələstin dövlətini tanıdığını və iki dövlətli həll yolunu dəstəklədiyini vurğuladı.

Birləşmiş Krallığın mövqeyi

Böyük Britaniyanın Baş nazir müavini David Lammy Qəzzadakı vəziyyəti “müdafiə olunmaz” və “tamamilə ədalətsiz” adlandıraraq, əziyyətə dərhal son qoyulmasını tələb etdi. O dedi ki, Birləşmiş Krallığın yeni tanıdığı Fələstin dövlətinin və İsrailin xalqları “daha yaxşısına layiqdir”. Lammy Həmasın 2023-cü il oktyabr hücumlarını pisləsə də, İsrailin Qəzzada aclığa səbəb olan yardım blokadasını da qınadı və böhranı bitirmək üçün yalnız təcili diplomatik addımların atıla biləcəyini vurğuladı.

Yəmənin mövqeyi

Yəmən Prezidenti Rəşad Məhəmməd əl-Əlimi Qəzzanı “qanamağa davam edən bir yara” kimi təsvir edərək, həm Yəmən, həm də Fələstini BMT üçün “mənəvi sınaq meydanı” – “haqqın qüvvəsinin” “güclünün haqqı” ilə üzləşməli olduğu yerlər adlandırdı. O, Fələstin Administrasiyası ilə həmrəyliyini ifadə edərək, Fələstin dövlətini hələ tanımayan bütün dövlətləri bunu etməyə çağırdı.

İsrailin cavabı

Baş nazir Benyamin Netanyahu BMT Baş Assambleyasına bildirdi ki, İsrail Həması, Hizbullahı, artıq devrilmiş Suriya Prezidenti Bəşər Əsədin qüvvələrini və İranın himayədarlarını əzmiş, eyni zamanda ABŞ ilə birgə kampaniya çərçivəsində İranın nüvə və raket proqramlarına ciddi zərbələr vurmuşdur. O, İranın hərbi nüvə potensialını bərpa etməsinə icazə verilməməsi barədə xəbərdarlıq edərək, BMT sanksiyalarının “geri qayıtmasını” tələb etdi. O, 2023-cü il oktyabr Həmas hücumlarını Holokostdan bəri yəhudilərin ən dəhşətli qırğını kimi qeyd etdi və Həması mülki insanları canlı sipər kimi istifadə etməkdə günahlandırdı. O, soyqırım ittihamlarını rədd edərək, İsrailin Qəzzaya ərzaq yardımı göstərərkən itkiləri minimuma endirmək üçün görünməmiş tədbirlər gördüyünü bildirdi. O, İsrailin 2023-cü il oktyabr hücumlarından sonra tətbiq edilən Fələstin dövlətini heç vaxt qəbul etməyəcəyini israr etdi.

Pakistanın tənqidi

Pakistanın Baş naziri Şahbaz Şərif BMT Baş Assambleyasına bildirdi ki, İsrailin Qəzzada “soyqırım hücumu” qadın və uşaqlar üzərində “təsəvvürəgəlməz terror” törətmişdir və bunu tarixin ən qaranlıq fəsillərindən biri adlandırdı. O, atəşkəs üçün dərhal addım atmağa çağırdı və dünyanın “Hind Rəcəbə uğursuzluq” gətirdiyini, final yalvarışları qlobal miqyasda yayımlanan fələstinli uşağın vəziyyətini vurğuladı. Şərif Pakistanın 1967-ci il öncəsi sərhədlər və Şərqi Qüds paytaxtı olan suveren Fələstin dövlətinə dəstəyini bir daha təsdiqləyərək, daha çox ölkəni Fələstin dövlətinin son tanınmalarına qoşulmağa çağırdı.

İrlandiyanın mövqeyi

İrlandiyanın Baş naziri Micheál Martin BMT Baş Assambleyasına bildirdi ki, Qəzza indi “ən monumental və nəticəli fəlakət” içindədir. O bəyan etdi: “Biz dünyanın ən müasir və ən yaxşı təchiz olunmuş ordularından birinin tələyə düşmüş və müdafiəsiz mülki əhali üzərində tətbiq etdiyi böyük qəzəbin şahidiyik.”

Banqladeşin dəstəyi

Banqladeşin müvəqqəti hökumətinin baş müşaviri Məhəmməd Yunus bildirdi ki, Dəkkə BMT-nin insan haqları komissiyasının İsrailin Qəzzada soyqırım törətdiyi qənaəti ilə razılaşır. O dedi: “Biz BMT-nin müstəqil beynəlxalq təhqiqat komissiyasının canlı yayımda baş verən bir soyqırıma şahid olduğumuza dair qənaəti ilə razıyıq.”

Rusiyanın tənqidi

Rusiyanın Xarici İşlər naziri Sergey Lavrov, İsrailin İrana və Qətərə hücumlarını tənqid edərək, işğal altındakı Qərb Şəriyəni ilhaq etmək çağırışlarına qarşı çıxaraq, bütün Yaxın Şərqi “partlatmaq” niyyətində olduğunu bildirdi. O, Qərb hökumətlərinin Fələstini tanımaqda gecikməsini şübhə altına alaraq, onların tezliklə “tanınacaq heç nəyin və heç kimin qalmayacağını” ümid etdiklərini irəli sürdü. Lavrov Fələstin hüquqlarını qorumaq üçün təcili addımlara çağırış edərək, Qəzza müharibəsini Qərbin ikiqat standartlarının daha geniş nümunəsi ilə əlaqələndirdi, ABŞ və müttəfiqlərini diplomatiyanı sabotaj etməkdə və BMT sistemini sarsıtmaqda ittiham etdi.

Səudiyyə Ərəbistanının çağırışı

Səudiyyə Ərəbistanının Xarici İşlər naziri Şahzadə Feysəl bin Fərhan Əl Səud İsrailin Qəzzadakı “vəhşi və nəzarətsiz” praktikalarını, o cümlədən aclıq, məcburi köçkünlük və sistematik qətlləri pislədi, Birləşmiş Qida Təhlükəsizliyi Faza Təsnifatı (IPC) tərəfindən aclıq elan edilməsini vurğuladı. O, təcavüzü dayandırmaq üçün təcili tədbirlər görməyə çağırdı. O, Fransa, Böyük Britaniya, Kanada, Avstraliya və bir neçə Avropa dövləti daxil olmaqla, ölkələrin Fələstin dövlətini yeni tanımalarını alqışladı.

24 saat

Tramp Qəzza müharibəsində sülhə yaxınlaşdığını elan etdi

ABŞ prezidenti Donald Tramp bazar ertəsi İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu ilə görüşdən sonra Yaxın Şərqdə sülhün əldə edilməsinə “yaxın” olduqlarını söyləyib. Ağ Evdə keçirilən birgə mətbuat konfransında Tramp “Ən azı, minimum çox, çox yaxın” ifadəsini işlədib. O, İsrailin Qəzza müharibəsinə son qoymaq və Fələstin ərazisində girov saxlanılan israilli əsirlərin azad edilməsini təmin etmək üçün yeni 20 bəndlik sülh planını açıqlayıb. Diplomatik mənbələr “Əl-Cəzirə”yə bildiriblər ki, HƏMAS-ın danışıqlar qrupu Trampın müharibəni bitirmək üzrə hazırladığı planı öyrənir.

Tramp Netanyahunun planı qəbul etməsinə görə təşəkkür etdi

Mətbuat konfransı başlayarkən Tramp “Hamıya çox təşəkkür edirəm. Bu, böyük, möhtəşəm bir gündür, bəlkə də sivilizasiya tarixində ən böyük günlərdən biridir”, deyib. O, sözlərinə əlavə edib: “Mən təkcə Qəzzadan danışmıram. Qəzza bir tərəfə, biz Qəzzadan qat-qat böyük bir şeydən danışırıq. Bütün məsələ, hər şeyin həlli. Buna Yaxın Şərqdə sülh deyilir”. Tramp İran, ticarət, İbrahim Sazişlərinin genişləndirilməsi və ən əsası, Qəzza müharibəsinə necə son qoyulacağı kimi vacib məsələləri Netanyahı ilə müzakirə etdiyini bildirib. O, Netanyahıya, Yaxın Şərq, Türkiyə, İndoneziya, Pakistan və Avropa liderlərinə təşəkkür edib.

Tramp öz sülh planını təqdim edir

ABŞ prezidenti Donald Tramp Qəzza müharibəsinə son qoymaq üçün hazırlanan, bir çox ölkənin töhfə verdiyini qeyd etdiyi sülh planını təqdim edib. O deyib: “Bu günorta, regiondakı dostlarımız və tərəfdaşlarımızla geniş məsləhətləşmələrdən sonra, insanların həqiqətən bəyəndiyini deməliyəm, sülh prinsiplərimizi rəsmi olaraq açıqlayıram”. Tramp daha sonra planın əsas öhdəliklərini sadalayıb: “Plana əsasən, Ərəb və Müsəlman ölkələri, bir çox hallarda yazılı şəkildə, Qəzzanın dərhal silahsızlaşdırılmasına, HƏMAS və bütün digər terror təşkilatlarının hərbi imkanlarının ləğv edilməsinə söz veriblər.”

O, əlavə edib: “Biz ölkələrə… HƏMAS-la məşğul olmaq üçün güvənirik. Və mən eşidirəm ki, HƏMAS da bunu həyata keçirmək istəyir. Bu, yaxşı əlamətdir.” Tramp HƏMAS-ın əməliyyat imkanlarının ləğv edilməsindən danışıb: “Bütün terror infrastrukturunu, o cümlədən tunelləri, silahları və istehsal müəssisələrini məhv etmək lazımdır. Biz çoxlu istehsal müəssisələrini məhv edirik. Bu, həmçinin xüsusilə Qəzza daxilində və ətrafında, Qəzzadakı yeni müvəqqəti hakimiyyətlə işləyərək yerli polis qüvvələrinin təliminə kömək edəcək.”

Ərəb və müsəlman dövlətlərinin roluna qayıdan Tramp, əməkdaşlığın vacibliyini vurğulayıb: “Ərəb və müsəlman ölkələrə HƏMAS-la məşğul olmaq öhdəliklərini yerinə yetirmək şansı verilməlidir. Onlar HƏMAS-la məşğul olmalıdırlar, çünki o, bizim məşğul olmadığımız yeganə qrup idi. Mən onlarla məşğul olmamışam.”

“Amma ərəb ölkələri və müsəlman ölkələri HƏMAS-la məşğul olacaqlar. Və mən inanıram ki, onlar artıq orada olublar. Güman edirəm ki, onların bir razılaşması var. Bəlkə də bunu qeyd etməyiblər, amma düşünürəm ki, var. Əks halda bu qədər irəli getməzdilər.”

Qəzzanın İdarə Edilməsi

Trampın sülh planına görə, Qəzza müharibəsi başa çatdıqdan sonra heç bir siyasi fraksiyaya aid olmayan, fələstinlilərdən ibarət “texnokrat” rəhbərlik Qəzzanı gündəlik əsasda idarə edəcək. Lakin bu Fələstin rəhbərliyi Fələstin xalqı tərəfindən deyil, sülh planının həyata keçirilməsinə nəzarət edəcək yeni beynəlxalq orqan tərəfindən seçiləcək. Tramp bildirib ki, “sülh şurası” adlanan bu təşkilata razılaşmanın uğurunu təmin etmək və əsas regional və beynəlxalq liderləri bir araya gətirmək tapşırılacaq.

O, nəzarət orqanına şəxsən özünün sədrliyi edəcəyini deyib: “Ona ABŞ prezidenti Donald J. Tramp adlı bir şəxs rəhbərlik edəcək. Mən bunu istəyirəm, əlavə işlər görmək lazımdır, lakin bu, o qədər vacibdir ki, mən bunu etməyə hazıram.” Tramp, orqana digər liderlərin də daxil olacağını izah edib: “Biz bunu doğru şəkildə edəcəyik… Şuramız olacaq. Şurada olmaq istəyən şəxslərdən biri Böyük Britaniyanın keçmiş baş naziri Toni Bleyerdir. Yaxşı adamdır, çox yaxşı adamdır. Və bəzi başqaları.” Tramp əlavə edib: “HƏMAS və digər terrorçu qruplar şurada heç bir rol oynamayacaq.”

Qəzzanın Təhlükəsizliyi və Uzunmüddətli İdarəetməsi

Trampın sülh planında HƏMAS silahsızlaşdırıldıqdan sonra Qəzzanın təhlükəsizliyinə nəzarət etmək üçün ABŞ və onun ərəb, digər tərəfdaşlarının yaradacağı Beynəlxalq Sabitləşmə Qüvvəsi (BSQ) qeyd olunur. Plan qeyd edir: “Bu qüvvə uzunmüddətli daxili təhlükəsizlik həlli olacaq. BSQ İsrail və Misirlə sərhəd bölgələrini, eləcə də yeni təlim keçmiş Fələstin polis qüvvələri ilə birlikdə təmin etmək üçün işləyəcək.”

Lakin mətbuat konfransında Trampın yanında dayanan Netanyahu, İsrailin başqa fikirləri olduğunu qeyd edib: “İsrail, proqnozlaşdırılan gələcək üçün təhlükəsizlik məsuliyyətini, o cümlədən təhlükəsizlik perimetrini özündə saxlayacaq. Qəzzanın nə HƏMAS, nə də Fələstin Muxtariyyəti tərəfindən idarə edilməyən, lakin İsraillə əsl sülhə sadiq olanlar tərəfindən idarə olunan sülhsevər mülki administrasiyası olacaq.” Netanyahunun şərhləri, Fələstin Muxtariyyətinin bir sıra islahatları həyata keçirsə, Qəzzanın uzunmüddətli idarəetməsini öz üzərinə götürə biləcəyini təklif edən Trampın sülh planı ilə ziddiyyət təşkil edir.

HƏMAS hələ də cavab verməlidir

Tramp deyib: “İndi HƏMAS-ın bu gün irəli sürdüyümüz sülh planının şərtlərini qəbul etməsinin vaxtıdır. Və yenə də, bu, bizim əvvəl məşğul olduğumuz HƏMAS-dan fərqli bir HƏMAS-dır, çünki bildiyiniz kimi, 20.000-dən çox insan öldürülüb.” O, əlavə edib: “Onların rəhbərliyi üç dəfə məhv edilib. Beləliklə, siz həqiqətən də son dörd-beş ildə məşğul olduğumuz insanlardan fərqli insanlarla işləyirsiniz.”

“Əl-Cəzirə”nin müxbiri Mərvan Bişaranın sözlərinə görə, bu təklif “HƏMAS-ın təslim olmasını” nəzərdə tutur. O deyib: “Daha yaxşı izah edə bilməzdim, amma Trampın planı HƏMAS tərəfindən təslim olmaq ultimatumu kimi qəbul ediləcək, əks halda ABŞ özünün ən yaxşı dostu olan İsraili dəstəkləyəcək.”

Bişara izah edib: “İndi onları bəlkə də daha yaxşısı üçün təslim olmaları lazım olduğuna inandırmaq olar, bəlkə də ən azı üç illik soyqırımdan və davamlı bombardmandan sonra… bəlkə bu qan tökülməsi dayanar.” O əlavə edib: “Lakin bütün bunlar Qəzzada terror şəbəkələri, terrorçular olduğu fikrinə əsaslanırsa və bu razılaşma onların tərksilah edilməsini və bir vaxtlar işğal altında idarə etdikləri ərazinin silahsızlaşdırılmasını təmin edəcəksə, bu, təslim olmaqdan başqa bir şey deyil.”

Trampın Fələstinlilərə Mesajı

Təklifi açıqlayarkən Tramp, sülh planının fələstinlilərə öz gələcəkləri üçün məsuliyyət götürmək imkanı vermək niyyətində olduğunu bildirib. O deyib: “Deməli, çox sayda Fələstinli sülh içində yaşamaq istəyir. Onlardan çoxunu görmüşəm və onların dəstəyi var.”

O, əlavə edib: “Mən Fələstinlilərə öz taleləri üçün məsuliyyət götürməyə çağırıram, çünki biz onlara bunu veririk. Biz onlara öz taleləri üçün məsuliyyət veririk, terrorizmi tamamilə qınamaq və qadağan etmək və daha parlaq gələcəyə doğru irəliləmək. Onlar HƏMAS-la yaşadıqları çətin həyatı istəmirlər.”

Tramp deyib: “Əgər Fələstin Muxtariyyəti 2020-ci ildə sülh vizyonumda qeyd etdiyim islahatları tamamlamasa, yalnız özlərini günahlandırmalı olacaqlar.”

Qəzzadan xəbər verən Tariq Əbu Azzoum, insanların bu planın uğuruna şübhə ilə yanaşdığını söyləyib: “Bir çox Fələstinlilər Trampın sülh planındakı HƏMAS-ın silahsızlaşdırılması və çıxarılması ilə bağlı mövcud tələblərin rədd edilə biləcəyinə inanırlar.”

O, əlavə edib: “Buna baxmayaraq, insanlar İsrail ordusunun Qəzzadan çıxarılmasını, Fələstinli məhbusların azad edilməsini və hərbi əməliyyatların yenidən başlamayacağına zəmanət verən hər cür hərbi əməliyyatların dayandırılmasını səbirsizliklə gözləyirlər ki, bu da cari planda tam aydın deyildi.”

ABŞ İsraili “lazım olanı etmək” üçün dəstəkləyəcək, əgər HƏMAS razılaşmanı rədd etsə

Tramp, HƏMAS-ın təklifi rədd etməsi ehtimalına da toxunaraq, ABŞ-ın İsrailə dəstəyini və qrupla birbaşa üzləşməyin vacibliyini vurğulayıb. Tramp Netanyahunun ləqəbindən istifadə edərək “Və əgər HƏMAS razılaşmanı rədd etsə, bu həmişə mümkündür… bildiyiniz kimi, Bibi, lazımi addımları atmaq üçün bizim tam dəstəyimiz olacaq,” deyib.

“Əl-Cəzirə”nin Nyu-Yorkdan xəbər verən Mayk Hannanın sözlərinə görə, “Görülən əsas məqam odur ki, HƏMAS hələ bu sülh planı ilə razılaşmayıb.” O, əlavə edib: “Bu, əsasən, HƏMAS bu 20 bəndlik sülh planını qəbul etməsə, Qəzza müharibəsində İsrailin intensivləşdirilmiş əməliyyatları üçün yaşıl işıq deməkdir.”

“Planınızı dəstəkləyirəm,” Netanyahu dedi

Netanyahu deyib: “Mən Qəzza müharibəsini bitirmək üçün müharibə məqsədlərimizə nail olan sülh planınızı dəstəkləyirəm. Bu, bütün girovlarımızı İsrailə qaytaracaq, HƏMAS-ın hərbi imkanlarını və siyasi hakimiyyətini ləğv edəcək və Qəzzanın bir daha İsrail üçün təhlükə yaratmamasını təmin edəcək.”

“Əl-Cəzirə”nin Birləşmiş Millətlər Təşkilatından xəbər verən Ceyms Beys, Netanyahunun niyyətlərini şübhə altına alıb: “Netanyahu bunu alqışlayıb, amma həqiqətən buna inanırmı? O, bir müddətdir müharibəni bitirməyə və ya yardımların daxil olmasına icazə verməyə hazır deyildi.”

Beys əlavə edib: “Plan Fələstin dövlətçiliyi üçün etibarlı bir yolun olması lazım olduğunu deyir, lakin bu, Netanyahunun bütün siyasi karyerası boyunca mübarizə apardığı bir şeydir. Beləliklə, düşünürəm ki, bu, Qəzza xalqı üçün qısamüddətli fayda gətirə bilər, lakin bunun necə baş verəcəyi ilə bağlı bir çox sual və yolda potensial maneələr var.”

İsrail “işi sona çatdıracaq”

Sülh planı üzrə razılaşmadan sonra baş verəcək hərəkətlər ardıcıllığı haqqında danışan Netanyahu, geri çəkilmələr, girovların azad edilməsi və beynəlxalq nəzarət orqanının rolu ilə əlaqəli mərhələli bir yanaşmanı açıqlayıb.

“Əgər HƏMAS sizin planınızla razılaşsa, cənab prezident, ilk addım mülayim bir geri çəkilmə, ardından 72 saat ərzində bütün girovlarımızın azad edilməsi olacaq. Növbəti addım HƏMAS-ın tamamilə tərksilah edilməsi və Qəzzanın demilitarizasiyası ilə məşğul olacaq beynəlxalq bir orqanın yaradılması olacaq.”

“İndi, əgər bu beynəlxalq orqan uğur qazansa, biz müharibəni birdəfəlik bitirmiş olacağıq. İsrail, tərksilah və demilitarizasiyanın dərəcəsi ilə əlaqədar əlavə geri çəkilmələr həyata keçirəcək, lakin proqnozlaşdırılan gələcək üçün təhlükəsizlik perimetrində qalacaq.”

Netanyahu, sülh planı rədd edilsə və ya pozulsa, alternativdən xəbərdarlıq edib: “Amma əgər HƏMAS sizin planınızı rədd etsə, cənab prezident, və ya onu guya qəbul edib sonra əsasən ona qarşı çıxsa, onda İsrail işi özü bitirəcək.”

O, əlavə edib: “Bu, asan yolla edilə bilər və ya çətin yolla, lakin ediləcək. Biz asan yolu üstün tuturuq, lakin bu edilməlidir.”

Vaşinqtondakı Siyasət Araşdırmaları İnstitutunun əməkdaşı Fllis Bennis “Əl-Cəzirə”yə deyib ki, “Burada Fələstin maraqlarını qorumaq üçün heç bir zəmanət yoxdur.”

O, əlavə edib: “Hər cür işarə var ki, əgər İsrail girovlarını geri aldıqdan sonra istənilən vaxt müharibəyə qayıtmağa qərar verərsə, deyəcəklər ki, ‘Yaxşı, biz gözlədiyimiz əməkdaşlığı almırıq, ona görə də Qəzza müharibəsinə qayıtmalıyıq; təəssüf ki, cənab prezident’.”

24 saat

İran Yenidən BMT Sanksiyaları Altında: Qərb Təzyiqi Artır

Təxminən bir onillik fasilədən sonra İran, Rusiya və Çinin müxalifətinə baxmayaraq, Qərbin Tehrana təzyiqləri artırması ilə bir daha BMT sanksiyalarına məruz qalıb. Sanksiyalar bazar günü Qrinviç vaxtı ilə gecə yarısı, İranla 2015-ci il nüvə razılaşmasının Avropalı imzaçıları landmark sazişin “geri qaytarma” (snapback) mexanizmini işə saldıqdan sonra avtomatik olaraq bərpa edilib.

Bu sanksiyalara silah embarqosu, aktivlərin dondurulması, səyahət qadağaları, həmçinin nüvə, raket və bank sanksiyaları daxildir. Gözlənilir ki, bu tədbirlər çətin vəziyyətdə olan İran iqtisadiyyatının bütün sektorlarına təsir edəcək və növbəti aylarda 90 milyondan çox insanın həyatına təsir edəcək. Sanksiyalar bütün üzv dövlətlər üçün məcburidir və qeyri-hərbi tədbirlərlə tətbiq ediləcək.

İranın bölgədəki gərgin vəziyyəti İsrail və ABŞ tərəfindən daha çox hərbi zərbələr endiriləcəyi qorxusunu artırır. Qeyd edək ki, İsrail və ABŞ iyunda ölkəyə 12 günlük hücumlar etmiş, minlərlə insanın ölümünə və milyardlarla dollarlıq ziyan vurulmasına səbəb olmuşdu. İranlılar narahatdır ki, İsrail iyun ayında qlobal nüvə nəzarətçisi tərəfindən verilmiş qətnaməni müharibə üçün bəhanə kimi istifadə etdiyi kimi, yenidən hücum etmək üçün bu sanksiyalardan istifadə edə bilər. Həmin müharibə İsrail rəsmiləri və ictimaiyyəti tərəfindən alqışlanmışdı.

İqtisadi Gərginlik və Xalqın Narahatlığı

Bazar günü bazar reaksiyaları İran sanksiyaları səbəbindən ölkənin artan təcrid olunması ilə bağlı iqtisadi narahatlığı nümayiş etdirdi. İş həftəsinin ikinci günündə Tehranın açıq valyuta bazarında İran rialı ABŞ dollarına nisbətdə 1,3 milyondan çox səviyyəsində ticarət olunurdu, lakin fəaliyyət dalğalanmalar fonunda məhdud idi. Bu, rial üçün bütün zamanların ən aşağı səviyyəsi idi; bir ay əvvəl Avropa gücləri geri qaytarma prosesini işə saldıqda rialın dəyəri dollara nisbətdə 1,06 milyon idi.

Tehranın Böyük Bazarında Çindən və digər ölkələrdən elektrik mühərrikləri satan 35 yaşlı Ruzbeh bildirib: “Vəziyyət heç də stabil görünmür. Son bir neçə ildə dolların dəyəri artdıqca, idxal olunan mallar da baha olacaq və qıtlaşacaq”. O, Al Jazeera-ya bildirib ki, bəzi satıcılar qiymət sabitliyi yaranana qədər bir neçə gün satışları dayandırır, digərləri isə vəziyyətdən istifadə edərək qiymətləri artırır. “Qiymətlər qalxdıqda, insanların alıcılıq qabiliyyəti artmadığı üçün satışlar azalır.”

Tehrandakı sərt xətt tərəfdarları bərpa olunan BMT sanksiyalarından məmnun görünürdülər. Ehtimal ki, bu, onların on il ərzində qəti şəkildə qarşı çıxdıqları və guya “xalis itki” hesab etdikləri nüvə razılaşmasının sonu deməkdir. İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının ultra-mühafizəkar üzvü və uzun müddətdir uğursuz prezidentliyə namizəd olan Səid Cəlili keçən həftə nüvə razılaşmasını və Qərblə əlaqələri pisləyən bir nitqin videosunu onlayn yerləşdirib. O, necə olacağını açıqlamasa da, “Bu gün düşmənin həddən artıq tələblərini zərərsizləşdirməli və onun gələcək təhdidlərinin qarşısını almalıyıq” deyib.

İran qəzetləri də insanların narahatlığını əks etdirirdi. İslahatçı “Şərq” qəzeti nüvə razılaşmasının “ölümünə” yas tuturdu. Ölkənin ən böyük iqtisadi qəzeti olan “Dünya-yi İqtisad” isə inflyasiyanın 28 ayın ən yüksək nöqtəsində, 40 faizdən çox olduğunu vurğulayırdı. Baş redaktoru Ali Rəhbər Ayətullah Əli Xameneyi tərəfindən təyin olunan “Keyhan” qəzeti isə vəziyyəti əhəmiyyətsiz göstərməyə çalışaraq, “danışıqlar olmadan iqtisadi artım müsbət, danışıqlarla isə mənfi idi” iddiasını irəli sürürdü. Xameneyi keçən həftə ABŞ ilə hər hansı danışıqları istisna etmişdi.

“Snapback” Mexanizminin Suistifadə Edilməsi İddiaları

“Geri qaytarma” prosesi, Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı (JCPOA) kimi tanınan nüvə razılaşmasının bir hissəsi idi. Bu mexanizm, İranın nüvə proqramının sülh xarakterli olmasını təmin etmək üçün müəyyən edilmiş ciddi məhdudiyyətlərdən geri çəkiləcəyi təqdirdə cəzalandırmaq üçün yaradılmışdı. Əvəzində isə sanksiyaların qaldırılması nəzərdə tutulurdu.

İran, Çin və Rusiya iddia edirlər ki, Qərb oktyabrın 18-də müddəti bitəcək bu mexanizmi sui-istifadə edib. Onlar bildirirlər ki, 2018-ci ildə JCPOA-dan çıxaraq birtərəfli İran sanksiyaları tətbiq edən ABŞ prezidenti Donald Tramp idi, halbuki İran öhdəliklərinə sadiq qalırdı. Tehran bundan bir il sonra məhdudiyyətlərdən tədricən imtina etməyə başlasa da, heç vaxt nüvə bombası əldə etmək niyyətində olmadığını vurğulayır.

İllər boyu davam edən qarşılıqlı tədbirlərdən sonra İranın uran zənginləşdirməsi 60 faizə qədər artmışdı – lakin İsrail və ABŞ-ın hücum üçün bəhanə kimi iddia etdikləri kimi, bomba yaratmağa cəhd etməmişdi. Yüksək zənginləşdirilmiş uranın taleyi və yeraltı nüvə obyektlərinə dəyən dəqiq zərər müharibədən sonra Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinə (MAEA) əksər ərazilərə giriş qadağan edildiyindən hələ də qeyri-müəyyən olaraq qalır.

Böhranı Yatırtma Cəhdləri və Beynəlxalq Münasibətlər

İranı on illərin ən zəif nöqtəsində görən və Ukrayna müharibəsi üçün Rusiyaya partlayıcı dronlar tədarük etməkdə ittiham edərək qəzəblənən ABŞ və onun üç Avropalı müttəfiqi – Fransa, Almaniya və Böyük Britaniya (E3 kimi tanınır) təzyiqləri artırıblar. Onlar İranın müvəqqəti anlaşma təkliflərini də rədd ediblər. Cümə günü Çin və Rusiya tərəfindən irəli sürülən, sanksiyaların geri qaytarılmasını təxirə salmaq üçün edilən dəfələrlə çağırışlar və BMT Təhlükəsizlik Şurasının son cəhdlə səsverməsi də rədd edildi.

İsrail iyunda İrana hücum edərkən, Almaniya kansleri Fridrix Mers hətta İsrailin Qərb üçün “çirkli işi” gördüyünü söyləmişdi. Qərbin bir vaxtlar İranın səlahiyyətli nümayəndəsi olmadığını iddia etdiyi Araqçı bazar günü bildirib ki, Qərb diplomatiyanı “basdırıb” və zorakılığı seçib. O, X-də israrla qeyd edib ki, “Ləğv edilmiş sanksiyalar bərpa edilə bilməz” və İran nüvə razılaşmasının əsasını təşkil edən BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnaməsinin əvvəlcədən planlaşdırıldığı kimi oktyabrda müddətinin bitəcəyini hesab edir.

Çin və Rusiya da eyni mövqedə görünürdülər; hər üç ölkə keçən ay bu addımın hüquqi əsasdan məhrum olduğunu vurğulamışdı. Moskva cümə günü Nyu-Yorkda keçirilən BMT Təhlükəsizlik Şurasının iclasında sərt bəyanat verdi və İran sanksiyalarını yenidən tətbiq etmək cəhdlərinin “hüquqi qüvvəsi olmadığını” bildirdi, hətta BMT Katibliyi ilə “münasibətlərimizi ciddi şəkildə yenidən nəzərdən keçirəcəyini” bildirdi. Cümə axşamı Rusiya və İran İranda bir neçə nüvə enerji reaktoru tikmək üçün 25 milyard dollarlıq anlaşma memorandumu imzaladılar. Çin, ABŞ sanksiyalarına baxmayaraq, illərdir İran neftinin ən böyük alıcısı olaraq qalır və təcrid olunmuş İrandan böyük endirimlərdən faydalanır. İki dünya gücünün, yaxud İranın digər məhdud müttəfiqlərinin İranla əhəmiyyətli dərəcədə əməkdaşlıq edərək ikinci dərəcəli BMT sanksiyalarına məruz qalma riskini gözə alıb-almayacağı hələ bəlli deyil.

“ABŞ Siyasəti İsrailə Həvalə Edilib”

Tehrandakı Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin tədqiqatçısı Əli Əkbər Dareyni bildirib ki, Avropalılar və ABŞ “son dərəcə düşmənçilik nümayiş etdirdilər” və nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsini (NPT) “qurban verdilər”. O, Al Jazeera-ya deyib ki, “ABŞ, Donald Tramp vəzifəyə gəldikdən sonra İran siyasətini İsrailə həvalə edib.”

Əkbər Dareyni əlavə edib ki, “ABŞ əvvəllər İranla müharibəyə cəlb edilməkdən imtina edirdi, lakin xristian evangelistlər və sionistlər, o cümlədən ABŞ-ın İsraildəki səfiri Trampı İsrailin İrana qarşı təcavüzkar müharibəsinə qoşulmağa razı salmaqda mühüm rol oynamışlar”. O bildirib ki, İran illərdir olduğu kimi sanksiyalardan yan keçməyə çalışacaq, lakin MAEA-nın İranın nüvə obyektlərinə nəzarətini dayandırmaq, NPT-dən çıxmaq və ya rəsmi olaraq geri çəkilmədən bütün NPT öhdəliklərinin icrasını dayandırmaq kimi başqa variantları da var.

“Amerikanın əsas prioriteti Çinə fokuslanmaq və onu cilovlamaqdır. Bunu etməzdən əvvəl ABŞ Yaxın Şərqi İsrailin üstün olduğu yeni regional nizama gətirməlidir. Əsas maneə İrandır, ona görə də onlar bu məqsədə çatmaq üçün İranı zəiflətməyə və sabitliyini pozmağa çalışırlar.”

24 saat

Səudiyyə Ərəbistanının BMT Baş Assambleyasındakı Kəskin Bəyanatı

Xarici İşlər Naziri Şahzadə Feysəl bin Fərhan Əl Səud 2025-ci il sentyabrın 28-də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında etdiyi çıxışda diqqətçəkən bəyanatlarla çıxış edib. Nazir, İsrailin Qəzzada apardığı müharibəni və Qətərə qarşı törətdiyi hücumu qətiyyətlə pisləyib. O, beynəlxalq ictimaiyyəti Yaxın Şərqdə gərginliyi artıran və beynəlxalq hüququ pozan bu cür hərəkətlərə son qoymaq üçün təcili addımlar atmağa çağırıb.

Qəzzada Müharibə və Qətərə Hücumun Qınanması

Şahzadə Feysəl, çıxışı zamanı Qəzza zolağında davam edən münaqişənin regional sabitliyə ciddi təhdid yaratdığını xüsusi olaraq vurğulayıb. O, İsrailin hərbi əməliyyatlarının humanitar fəlakətə səbəb olduğunu və beynəlxalq normaların kobud şəkildə pozulduğunu bildirib. Qətərə qarşı təşkil edilən hücumu da kəskin şəkildə qınayan nazir, bu cür birtərəfli hərəkətlərin bölgədəki sülh səylərini alt-üst etdiyini qeyd edib. O, bütün tərəfləri təmkinli olmağa və beynəlxalq hüquqa əməl etməyə səsləyib.

24 saat

Qəzzada Uşaq Ölümü Halları Ciddi Narahatlıq Doğurur

28 sentyabr 2025-ci il tarixində cənubi Qəzza Zolağının Khan Younis şəhərində cəmi iki ay yarımlıq bir körpənin vəfat etməsi, bölgədə hökm sürən dərin humanitar böhranın bariz göstəricisi olaraq qiymətləndirilir. Bu balaca canın qidasızlıq və zəruri tibbi müalicənin yoxluğu səbəbindən həyatını itirməsi, beynəlxalq təşkilatları və insan haqları müdafiəçilərini uşaq ölümü hallarının qarşısının alınması üçün təcili addımlar atmağa çağırır.

Qəzza Zolağında Sağlamlıq Vəziyyəti Kritik Həddədir

Uzun illərdir davam edən blokada və mütəmadi münaqişələr səbəbindən Qəzza Zolağında yaşayan milyonlarla insan, o cümlədən on minlərlə körpə və uşaq, əsas həyatı təminatlarla bağlı ciddi problemlərlə üzləşirlər. Tibbi ləvazimatların, dərmanların, qida məhsullarının və təmiz içməli suyun çatışmazlığı, həmçinin səhiyyə infrastrukturunun zəifliyi, xəstəliklərin yayılmasına və xüsusilə də həssas qrupa aid olan körpələrin ölüm riskinin artmasına səbəb olur. Uşaq sağlamlığı məsələləri bölgədəki ən prioritet problemlərdən biridir. Ekspertlər, bu tendensiyanın qarşısı alınmazsa, gələcəkdə uşaqlar arasında ölüm hallarının daha da arta biləcəyindən dərin narahatlıqlarını ifadə edirlər. Beynəlxalq humanitar təşkilatlar bölgəyə yardım axınının sürətləndirilməsi və mövcud məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması üçün səylərini artırmağa çağırırlar.

24 saat

İsrail-Premier Tech komandası İtaliyadakı yarışdan kənarlaşdırıldı

İsrail-Premier Tech velosiped komandası İtaliyanın qarşıdan gələn Giro dell’Emilia yarışmasından ictimai təhlükəsizlik narahatlıqları səbəbilə kənarlaşdırılıb. Yarış təşkilatçıları şənbə günü verdikləri açıqlamada bu qərarın, son Vuelta a Espana velosiped yarışında baş verən hadisələrdən sonra alındığını bildiriblər. Həmin yarışda fələstinliləri dəstəkləyən etirazçılar Madrid küçələrində İsrail-Premier Tech komandasının iştirakını əngəlləmək üçün nümayişlər keçirmiş, nəticədə yarışın son mərhələsi ləğv edilmişdi.

İsrailin Qazaya müdaxiləsi nəticəsində təxminən 66 min fələstinlinin həyatını itirməsi, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının bu əməli “soyqırım” kimi xarakterizə etməsindən sonra İsrailin qlobal idman, festival və musiqi yarışmalarından kənarlaşdırılması çağırışları artmaqdadır.

Yüksək ictimai təhlükəsizlik narahatlıqları

Giro dell’Emilia-nın təşkilatçısı Adriano Amiçi, oktyabrın 4-də Bolonyada başa çatacaq birgünlük yarışla bağlı açıqlamasında deyib: “Son hadisələri və final trasının xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, bütün idmançılar, texniki heyət və tamaşaçıların təhlükəsizliyi üçün bu il komandanın iştirakından imtina etmək məcburiyyətində qaldıq”. Amiçi Reuters agentliyinə verdiyi müsahibədə bildirib ki, “bu qərarı ictimai təhlükəsizlik səbəblərindən almışıq”. O, əlavə edib: “Həm İsrail-Premier Tech velosipedçiləri, həm də digərləri üçün təhlükə çox böyükdür. Yarışın son mərhələsi beş dəfə təkrarlanan bir dövrədə keçirilir, buna görə də yarışın pozulma ehtimalı olduqca yüksəkdir”.

İtaliyanın Milan şəhərində polis bazar ertəsi günü, həmkarlar ittifaqlarının İsrailin Qazadakı hərəkətlərinə etiraz olaraq təşkil etdiyi ümummilli tətil zamanı fələstinliləri dəstəkləyən nümayişçilərlə toqquşmuşdu. Giro dell’Emilia yarışı Bolonyanın tarixi mərkəzindən çox da uzaq olmayan Madonna di San Luka məbədinə yoxuşla başa çatır. Bolonya böyük tələbə əhalisinə və uzunmüddətli solçu siyasi tarixinə malikdir. Mərkəz-sol Demokrat Partiyasının nəzarətində olan Bolonyanın yerli hökuməti, İsrail hökumətinin “Qaza zolağındakı mülki əhaliyə qarşı ciddi cinayətlər” törətdiyini qeyd edərək, İsrail-Premier Tech komandasının yarışdan kənarlaşdırılmasını tələb etmişdi.

Gərgin Qaza münaqişəsi və beynəlxalq təzyiq

Şəhərin idman üzrə müşaviri Roberta Li Kalzi, İsrail-Kanada əmlak inkişaf etdiricisi Silvan Adamsa məxsus İsrail komandasının kənarlaşdırılması qərarını alqışlayıb. Dünya Yəhudi Konqresinin İsrail regionu üzrə prezidenti olan Adams, təşkilat tərəfindən “İsrailin qlobal imicini təşviq etməyə sadiq” biri kimi xarakterizə olunur. Kalzi açıqlamasında bildirib: “Qazada baş verənləri nəzərə alsaq, bu [İsrail] hökumətinə bağlı bir komandanın varlığını əhəmiyyətsiz hesab etmək ikiüzlülük olardı”.

Fələstinlilərin kütləvi qətlinə son qoymaq üçün beynəlxalq çağırışları davamlı olaraq gözardı edən İsrailə qarşı bütün cəbhələrdə təzyiq artır. Avropa futbolunun idarəedici orqanı olan UEFA-nın yaxın vaxtlarda İsrailin futbol komandasını öz yurisdiksiyası altındakı bütün yarışlardan kənarlaşdırmaq üçün səs verəcəyi gözlənilir. İsrailin kişi futbol komandası gələn ilki Dünya Kuboku üçün təsnifat mərhələsindədir. UEFA-nın 20 nəfərlik idarəetmə komitəsinin, səsvermə baş tutarsa, İsraili oyunlardan kənarlaşdırmaq üçün səs çoxluğu qazanacağı ehtimal edilir. Qaza münaqişəsindəki hərbi hücumu səbəbilə Eurovision Mahnı Müsabiqəsinin üzvləri də İsraili 2026-cı il yarışmasından kənarlaşdırmaq üçün səsvermə keçirəcəklər.

24 saat

Hezbollah Silahlarını Təhvil Verməyəcəyini Bəyan Etdi: Livan Hökumətinin Silahsızlanma Çağırışına Kəskin Cavab

Hezbollahın lideri Naim Qassem təşkilatın silahlarını yerə qoymayacağını bəyan edib. Bu açıqlama, İsrailin bir il öncə, 2024-cü il sentyabrın 27-də onun sələfi Həsən Nəsrallahı Beyrutun cənubuna endirilən hava zərbəsi ilə öldürməsindən sonra verilib. Livan hökuməti isə qruplaşmanın silahsızlanmasına dəstəyini ifadə edib.

Şənbə günü Beyrutda Nəsrallahın qəbri önündə minlərlə insanın iştirak etdiyi anım mərasimində çıxış edən Qassem, təşkilatın İsraillə son müharibədə xeyli zəifləyən hərbi imkanlarını qoruyub saxlayacağına söz verib. O, “Biz heç vaxt silahlarımızdan əl çəkməyəcək, onlardan imtina etməyəcəyik,” deyə bəyan edib. Qassem əlavə edib ki, Hezbollah “İsrailə xidmət edən hər hansı bir layihəyə qarşı mübarizəni” davam etdirəcək.

Livan Hökumətinin Tələbi və Hərəkatın Mövqeyi

Bu bəyanatlar Livanın yeni hökumətinin İranın dəstəklədiyi siyasi hərəkatı silahsızlandırmaqla bağlı açıq öhdəlik götürməsindən sonra səsləndirilib. Karizmatik sələfinin ölümünün ilk ildönümü ərəfəsində Livanda Hərəkatın tərəfdarları ilə əleyhdarları arasında gərginlik pik həddə çatıb. Livanın Baş naziri Nəvaf Salamın qadağasına baxmayaraq, bu həftə Beyrut sahillərindəki qayalara Nəsrallahın və onun varisi, cəmi bir neçə həftə sonra İsrail hava zərbəsində öldürülən Haşim Səfiyəddinin şəkilləri proyeksiya edilib.

Şənbə günü minlərlə qara geyimli kişi, qadın və uşaq Nəsrallahın dəfn olunduğu yerə axışıb. Bir çoxları şəhid liderin portretlərini daşıyıb. İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Əli Laricani də anım mərasimində iştirak edib.

İctimaiyyətin Rəyi və Müqavimət Mövzusu

Əri keçən sentyabrda İsraillə müharibədə həlak olan Fatimə adlı qadın AFP agentliyinə bildirib: “Biz buraya Livandakı hər kəsə Hərəkatın hələ də güclü olduğunu söyləmək üçün gəldik.” Xəbər agentliyinə danışan 21 yaşlı universitet tələbəsi Əli Cəfər, təşkilatın silahsızlanmasının baş verməyəcəyinə inandığını deyib. O, “Silahları təhvil vermək daxili və xarici düşmənlərin arzusudur – lakin bu, yalnız bir arzu olaraq qalacaq,” deyə vurğulayıb.

Nəsrallah 2024-cü il sentyabrın 27-də İsrailin Beyrutun cənubundakı bir kompleksə bir sıra bunker dağıdan bombalar atması nəticəsində həlak olub. O, hərəkata otuz ildən artıq müddətə rəhbərlik edib.

Münaqişənin Gedişatı və Son Zərbələr

İsrail 7 oktyabr 2023-cü ildə HƏMAS-ın hücumlarından sonra Qəzzada müharibəyə başladıqdan sonra, Hezbollah sahil zolağında hücuma məruz qalan Fələstin xalqı ilə həmrəylik əlaməti olaraq İsrailə raket zərbələri endirməyə başlayıb.

İsrail kəşfiyyat agentliyi, İsraillə mübarizəyə bir il qoşulduqdan sonra, 2024-cü il sentyabrın 17-də qruplaşmanın üzvləri tərəfindən istifadə edilən minlərlə çağrı cihazının içinə gizlicə yerləşdirilmiş partlayıcı maddələri detonasiya edərək ona ciddi zərbə vurub. Çağrı cihazı partlayışlarının qurbanları arasında səkkiz yaşlı bir qız da daxil olmaqla, bir çox Livan mülki vətəndaşı olub.

İsrail ordusu Nəsrallahı və digər yüksək rütbəli liderləri kütləvi hava bombardmanı kampaniyası ilə hədəf alıb öldürərkən, həmçinin minlərlə əsgəri sərhəddən keçirərək Livanın cənubundakı şəhər və kəndləri dağıdıb, əraziləri işğal edib. Livan və İsrail arasında 2024-cü ilin noyabrında atəşkəs razılaşması imzalanmasına baxmayaraq, İsrail hərbçiləri hələ də Livan ərazisini işğal altında saxlayır və Livanda mülki vətəndaşların ölümünə səbəb olan hava zərbələrini davam etdirir. İsrail bu zərbələrin Hərəkatın üzvlərinə qarşı olduğunu iddia edir.

24 saat