Category: Yaxın Şərq

Birləşmiş Millətlər Təhlükəsizlik Şurası (BMT TŞ) İranın nüvə proqramı ilə bağlı sanksiyaların bərpasına yol aça biləcək bir səsverməyə hazırlaşır. Şura cümə günü Rusiya və Çin tərəfindən təklif olunan və bu cəzaların tətbiqini təxirə salmağı nəzərdə tutan qətnamə layihəsi üzrə səs verəcək. Birləşmiş Krallıq, Fransa və Almaniyanın Tehranı nüvə silahı hazırlamağın qarşısını almaq məqsədi daşıyan 2015-ci il sazişini pozmaqda ittiham etməsindən sonra, BMT-nin “snapback” cəzaları bazar günü saat 00:00 GMT-də qüvvəyə minəcək.

Əgər Şura danışıqların davam etdirilməsi üçün altı aylıq gecikməni nəzərdə tutan qətnaməni təsdiqləməzsə, bu, beynəlxalq ictimaiyyət üçün Tehrana qarşı silah embarqosunun və sərt qlobal aktivlərin dondurulmasının bərpasına yol açacaq. Bu məhdudiyyətlər, həmçinin uranın zənginləşdirilməsi və təkrar emalında istifadə oluna biləcək materialların satışını, eləcə də ballistik raket inkişafını və İranlı şəxslərin və qurumların səyahətini qadağan edir. Diplomatik dairələr BMT Təhlükəsizlik Şurasının Rusiya və Çinin qətnaməsini qəbul etməsinin ehtimal olunmadığını bildirirlər.

“Düşmən hərəkətləri”

BMT-nin nüvə nəzarətçisi Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) İsrail və ABŞ-ın iyun ayında əraziləri bombalamasından sonra Tehranla əməkdaşlığı bərpa etməyə və nüvə obyektlərində yoxlamaları davam etdirməyə çalışırdı. Səsvermədən öncə İran, əgər bu cəzalar tətbiq olunarsa, BAEA ilə əməkdaşlığı dayandıraraq cavab verəcəyini bəyan edib.

Xarici İşlər Naziri Abbas Əraqçi Telegram-da verdiyi açıqlamada, Tehranın bu ayın əvvəlində BAEA ilə nüvə obyektlərinin yoxlanılması barədə əldə etdiyi razılaşmanın, ölkəsinə qarşı heç bir düşmən hərəkət, o cümlədən “snapback” cəzalarının bərpası ilə bağlı hər hansı bir addım atılmadığı təqdirdə qüvvədə qalacağını bildirib. O, əks halda İran İslam Respublikasının praktik öhdəliklərini dayandıracağını əlavə edib.

İran Tələbə Xəbər Agentliyi də onun Fransa, Almaniya və Birləşmiş Krallıqdan ibarət “Avropa Troykası”nı cəzaların yenidən tətbiqi üçün təzyiq göstərdiyi üçün tənqid etdiyini sitat gətirib. Bu üç ölkə Tehranı BMT nüvə inspektorlarına nüvə obyektlərinə tam girişə icazə vermək üçün təzyiq edir.

Cümə axşamı Əraqçi Britaniyalı həmkarı Yvette Kuper ilə mübahisəni müzakirə etmək üçün görüşüb və İran Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, o, “üç Avropa ölkəsinin mövqeyini əsassız, qanunsuz və məsuliyyətsiz” adlandıraraq sərt şəkildə tənqid edib.

Çin və Rusiyanın cümə günü daha sonra BMT Təhlükəsizlik Şurasına sanksiyaların 2026-cı il aprelin 18-dək təxirə salınmasını nəzərdə tutan qətnaməni təqdim etməsi gözlənilir. Qətnamə layihəsi, ABŞ da daxil olmaqla, sazişin bütün ilkin tərəflərini “dərhal danışıqları bərpa etməyə” çağırır. Diplomatlar AFP xəbər agentliyinə bildiriblər ki, 15 üzvlü Təhlükəsizlik Şurasının qətnamənin keçməsi üçün lazım olan doqquz səsi toplayacağına inanmırlar.

Cümə axşamı BMT Baş Assambleyasının kənarında Boliviya Prezidenti Luis Arse Katakora ilə görüşən İran Prezidenti Məsud Pezeşkian öz bəyanatını təkrarlayaraq, BMT sanksiyalarının yenidən tətbiq ediləcəyi təqdirdə Tehranın “hər hansı bir ssenariyə tam hazır olduğunu” bildirib. Pezeşkian, çərşənbə günü BMT-dəki ilk çıxışında da Tehranın “heç vaxt nüvə bombası yaratmaq niyyətində olmadığını” bir daha vurğulayıb.

İran uzun müddətdir ki, Ali Rəhbər Ayətullah Əli Xameneyinin fətvasına istinad edərək nüvə silahı axtarışında olmadığını iddia edir və ABŞ kəşfiyyatı ölkənin nüvə silahı yaratmaq qərarına gəldiyi qənaətinə gəlməyib. Lakin İsrail, ABŞ və Avropa ölkələri İranın qabaqcıl nüvə işləri səbəbindən uzun müddətdir ki, şübhə ilə yanaşır və ölkənin qərar verdiyi təqdirdə qısa zamanda bomba yarada biləcəyinə inanırlar.

24 saat

ABŞ prezidentindən Qərb Sahili ilhaqına etiraz

ABŞ prezidenti Donald Tramp ilk dəfə olaraq İsrailin işğal altındakı İordan çayının Qərb Sahilini rəsmi şəkildə ilhaq etməsinə icazə verməyəcəyini açıq şəkildə bəyan edib. Bu açıqlama, regionda onsuz da gərgin olan vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir və beynəlxalq diplomatiya baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Trampın bu qətiyyətli mövqeyi, əvvəlki bəyanatlarından fərqli olaraq, daha sərt və prinsipial xarakter daşıyır.

İsrailin ilhaq planına qlobal müqavimət

İsrail hökumətinin üzvləri cari il ərzində adıçəkilən ərazini ilhaq edəcəklərini öncədən bildirmişdilər. Bu plan beynəlxalq ictimaiyyətin ciddi müxalifəti və kəskin tənqidləri ilə qarşılaşsa da, İsrail rəsmiləri öz niyyətlərindən geri çəkilməyəcəklərini vurğulamışdılar. ABŞ prezidentinin son bəyanatı bu İsrailin ilhaq planına ciddi əngəl törədir və gələcək sülh danışıqlarının taleyi ilə bağlı suallar doğurur. Regional sabitlik üçün bu addımın nəticələri xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

24 saat

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Sülh Missiyasının Kritikası

Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski 2025-ci il sentyabrın 24-də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Baş Assambleyasında etdiyi çıxışında beynəlxalq təşkilatların qlobal müharibələri dayandırmaqdakı zəifliyini kəskin tənqid edib. O, Qəzza, Sudan, Suriya və öz ölkəsi Ukraynada davam edən münaqişələrin beynəlxalq qurumların effektivliyini ciddi şəkildə şübhə altına aldığını bildirib.

Qlobal Münaqişələr Qarşısında Təşkilatların Zəifliyi

Volodimir Zelenski nitqində bu gün dünyada cərəyan edən dəhşətli münaqişələrin milyonlarla insanın həyatına mənfi təsir etdiyini vurğulayıb. Prezident beynəlxalq ictimaiyyətin, xüsusilə də BMT kimi nəhəng platformaların bu böhranların qarşısını almaq və ya onları dayandırmaq üçün yetərli gücə və ya siyasi iradəyə malik olmadığını dilə gətirib. O, BMT-nin ilkin yaradılma məqsədlərinin – sülh və təhlükəsizliyi təmin etməyin – hazırda necə geridə qaldığını qeyd edib.

Ukrayna lideri beynəlxalq təsisatların müharibələrə son qoymaqda passivliyini tənqid edərək, onların struktur və funksional islahatlara ehtiyac duyduğunu bildirib. O, münaqişə zonalarındakı insanların əziyyətlərinin beynəlxalq hüquq normalarının pozulmasının birbaşa nəticəsi olduğunu vurğulayıb.

Daha Effektiv Sülh Mexanizmlərinə Çağırış

Çıxışının sonunda Ukrayna lideri beynəlxalq cəmiyyəti dörd bölgədə – Qəzza zolağında, Sudanda, Suriyada və Ukraynada – milyonlarla insanın həyatını alt-üst edən münaqişələrə qarşı daha qətiyyətli addımlar atmağa çağırıb. O, dünya liderlərini və BMT Baş Assambleyası üzvlərini, mövcud təhdidlər qarşısında birləşməyə və insan həyatını qoruyan güclü beynəlxalq sistem qurmağa səsləyib. Bu, qlobal problemlərə cavab vermək üçün yeni bir yanaşmanın tələb olunduğunu göstərir.

Beynəlxalq hüququn müdafiəsi və münaqişələrin həlli sahəsindəki boşluqlar, Zelenskinin nitqinin əsas leytmotivini təşkil edib.

24 saat

İsrailin Təcrid Olunması və Yeni İqtisadi Model

İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu ölkəsinin artan təcridini etiraf edərək, vətəndaşları iqtisadi özünütəminat üçün hazır olmağa səsləyib. Uzun illər boyu “start-ap milləti” kimi tanınan İsrail, yüksək texnologiya sənayesi sayəsində qlobal iqtisadi qüvvəyə çevrilmişdi. Lakin Netanyahu indi xəbərdarlıq edir ki, dövlət yaxın gələcəkdə ticarətdən daha az asılı olaraq, tamamilə özünütəmin edən bir iqtisadiyyat qurmağa məcbur qala bilər. O, bu yeni modeli qədim Yunanıstanın şəhər-dövlətinə istinad edərək “Super-Sparta” adlandırıb.

Qəzza Müharibəsinin Təsirləri və Siyasətdə Geri Addım

Netanyahunun bu bəyanatı, Qəzza zolağında həyata keçirilən hərbi əməliyyatların İsrail üzərində yaratdığı təsirləri nadir hallarda etiraf etməsi kimi qiymətləndirilir. O, ölkənin qlobal miqyasda artan təcridlə üzləşdiyini açıq şəkildə bildirib. Baş nazirin bu baxışı bir çox israilli arasında ciddi narazılıq və reaksiya doğuraraq, onu bəyanatlarından geri çəkilməyə məcbur edib.

24 saat

Qərb Sahilində Artan Gərginlik: İki Gündə İki Fələstinli Həlak Olub

İsrail qüvvələri Cenin yaxınlığında keçirdiyi reyd zamanı 19 yaşlı gənci güllələyib. Bu, İsrailin ərazidə İsrailin işğalçılıq siyasəti planlarını sürətləndirdiyi bir vaxtda, iki gün ərzində işğal altındakı Qərb Sahilində baş verən ikinci ölüm hadisəsidir.

Hərbçilər çərşənbə günü Anza şəhərində Əhməd Cihad Barahmeh adlı gəncin öldürülməsini təsdiqləyib və qüvvələrinin ona “partlayıcı qurğu atdığı” iddiası ilə atəş açdığını bildirib.

Qeyd olunur ki, sinəsindən vurulan qurban Fələstin Qırmızı Aypara Cəmiyyətinin briqadası tərəfindən götürülüb, lakin daha sonra yaralarından dünyasını dəyişib.

Barahmehın ölümü, çərşənbə axşamı Əl-Cəzirə ərəb kanalının məlumatına görə, Ramallahın şimalındakı Əl-Muqayir kəndində silahlı qəsəbə sakinləri tərəfindən 20 yaşlı Səid Murad ən-Nasanın qətlə yetirilməsindən sonra baş verib.

İsrail qüvvələri Qəzzaya qarşı müharibə başlayandan bəri Qərb Sahilində demək olar ki, hər gün reydlər keçirir. İsrailin maliyyə naziri Bezalel Smotriçin ərazinin ilhaq edilməsi çağırışından sonra bu ay zorakılıq kəskin şəkildə artıb. Bu, İsrailin işğalçılıq siyasəti çərçivəsində atılan addımlardan biridir.

İsrailin soyqırım müharibəsi başlayandan bəri, işğal altındakı Qərb Sahilində 1000-dən çox fələstinli həlak olub.

Qəsəbə Sakinlərinin Hücumları və Beynəlxalq Birliyin Çağırışı

İsrail qəsəbə sakinləri hərbi dəstək alaraq fələstinli icmalara basqınlar edir, sakinləri hücum edir və öldürür, əmlakı və zeytun bağlarını yandırır. Fələstinlilər üçün nadir hallarda, hətta heç vaxt hüquqi çarə olmur. Bu təcavüzkar hərəkətlər regionda iki dövlətli həll perspektivini daha da uzaqlaşdırır.

Çərşənbə günü iki İsrail qəsəbə sakini Nablus yaxınlığındakı fələstinli Beyta şəhərinin bələdiyyə sədri Mahmud Barham və bələdiyyə işçisinə hücum edib. Həmin şəxslər onların maşınına ziyan vurub və hər iki kişini göyərtib.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Humanitar Məsələlərin Koordinasiyası Ofisinin (OCHA) məlumatına görə, bu il İsrail qəsəbə sakinlərinin hücumları nəticəsində Qərb Sahilində 540 fələstinli yaralanıb.

Fələstinli-Kanadalı insan haqları vəkili Diana Buttu Əl-Cəzirəyə deyib ki, işğal altındakı ərazidə fələstinlilər üçün vəziyyət “daha da pisləşir” və beynəlxalq birliyin İsrailin zorakılığını dayandırmaq üçün hərəkətə keçməsinin vaxtı çatıb.

O qeyd edib ki, İsrail qanunsuz məskunlaşma proqramı ilə Fələstin torpaqlarının parçalanması yolu ilə iki dövlətli həlli effektiv şəkildə məhv edib və bu vəziyyəti yalnız “siyasi iradə” ilə geri qaytarmaq olar.

“Qınamaq kifayət deyil, indi dünya fəal olmalıdır,” deyən Buttu, ölkələri Fələstin dövlətinin tanınması dalğasından sonra İsrailə qarşı silah embarqoları tətbiq etməyə çağırıb. Bu addımlar İsrailin işğalçılıq siyasətini dayandırmaq üçün kritik əhəmiyyət kəsb edir.

İsrailin Siyasətləri və Gələcək Perspektivlər

Qərb Sahilində bir sıra şəhərlərə reydlər keçirərkən, İsrail ərazinin İordaniya ilə yeganə əlaqə qapısı olan Kral Hüseyn (Allenby) Körpüsünün qeyri-müəyyən müddətə bağlanması barədə əmr verib. Bu, regionda gərginliyi artıraraq, iki dövlətli həllə nail olmağı çətinləşdirir.

Knesset-in solçu fələstinli üzvü Aida Tuma-Sliman, İsraili Fələstin dövlətini tanıyan bir çox ölkədən “xırda intiqam” almaqda ittiham edərək, Baş nazir Benyamin Netanyahunu “dağıdıcı və məhvedici siyasətlər” həyata keçirməkdə günahlandırıb.

“Netanyahu yaxın gələcəkdə əlavə addımlarla hədələyir. Nəhayət, köçürmə və məhv etmə hökumətinin təhlükəsini başa düşən dünya ölkələri Netanyahunun dağıdıcı və məhvedici siyasətlərini dayandırmaq üçün dərhal hərəkətə keçməlidir,” o, X (keçmiş Twitter) hesabında yazıb. Bu siyasətlər Fələstinlilərin iki dövlətli həll ümidlərini boğur.

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İşğal Altındakı Fələstin Əraziləri üzrə Təhqiqat Komissiyasının çərşənbə axşamı dərc etdiyi hesabatda, İsrail Qəzzada mülki həyatı “sistematik olaraq” məhv etməkdə, eyni zamanda fələstinliləri Qərb Sahilindən zorla çıxarmaq üçün “açıq niyyət” nümayiş etdirməkdə, beləliklə gələcək Fələstin dövlətinin istənilən imkanını effektiv şəkildə əngəlləməkdə ittiham olunub. Hesabatda İsrailin işğalçılıq siyasətinin regionda sülhü təhdid etdiyi qeyd edilir.

İordan çayının Qərb Sahilində baş verən hadisələr beynəlxalq diqqətin mərkəzində qalır.

24 saat

Greta Thunberg və Sumud Flotillasının Missiyası

2025-ci il sentyabrın 24-də İsveçli ekoloji fəal Greta Thunberg, İsrailin Fələstinin Qəzza zolağına tətbiq etdiyi uzunmüddətli mühasirəni yarmaq məqsədi ilə yola çıxan Sumud Flotillasının heyətinə qoşulub. Bu cəsarətli təşəbbüs, bölgədəki kritik humanitar böhrana beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini cəlb etməyi və əziyyət çəkən insanlara yardım çatdırmağı hədəfləyir.

Flotilla dənizdə olarkən yayımlanan kadrlar çərçivəsində, Thunberg fələstinli ana Hiba əl-Şeyx Xəlilin ürəkdağlayan həyat hekayəsini səsləndirib. Onun ifadələri, mühasirə altında yaşayan minlərlə insanın gündəlik mübarizəsini əks etdirən güclü bir mesajdır.

Qəzzada Ailələrin Ağır Taleyi

Hiba əl-Şeyx Xəlil, Qəzza zolağında beş uşağı ilə birlikdə yaşayan və dəfələrlə öz doğma yurdlarından didərgin düşən bir anadır. Onun hekayəsi, münaqişənin və blokadanın insanların həyatına vurduğu dərin zərbələri xatırladır.

Bu ailə, qida, təmiz su və sığınacaq kimi əsas ehtiyacları qarşılamaq üçün davamlı və ağır mübarizə aparır. Hibanın təcrübəsi, Qəzzada on minlərlə insanın qarşılaşdığı ümidsiz vəziyyəti, məcburi köçkünlüyü və gündəlik sağ qalma mübarizəsini simvolizə edir.

Mühasirənin Qırılması Uğrunda Beynəlxalq Həmrəylik

Sumud Flotillasının missiyası təkcə humanitar yardım çatdırmaqdan ibarət deyil, həm də beynəlxalq hüququn pozulması kimi qiymətləndirilən blokadanın qaldırılması üçün siyasi təzyiq vasitəsidir. Fəallar, bu dəniz səfərinin bölgədəki humanitar böhranın dərinliyini vurğulayaraq, davamlı və ədalətli bir həll yolu tapılmasına təkan verəcəyinə ümid edirlər.

Greta Thunberg kimi qlobal səviyyədə tanınan bir şəxsin bu humanitar kampaniyada iştirakı, məsələnin dünya gündəmində daha geniş yer almasına və beynəlxalq diqqətin artmasına səbəb olur. Onun səsi, siyasi liderləri və beynəlxalq təşkilatları bu münaqişənin həlli istiqamətində konkret addımlar atmağa təşviq etmək potensialına malikdir, beləliklə, daha çox insanın bu çətinliklərə biganə qalmamaq üçün hərəkətə keçməsinə kömək edir.

24 saat

Qəzza istiqamətli gəmilərə qarşı dron hücumları iddiaları

Fəallar tərəfindən yayılan məlumatlara əsasən, Qlobal Sumud Flotillası kimi tanınan və Qəzza zolağına doğru irəliləyən gəmilər karvanı İsrail dronlarının bir neçə dəfə hədəfinə çevrilib. Bu hadisə 2025-ci il sentyabrın 24-də baş verib. Humanitar yardım daşıyan bu missiyanın iştirakçıları, yolda gözlənilməz və təhlükəli insidentlərlə üzləşdiklərini bildiriblər.

Partlayıcı qurğular və xəsarətsiz insident

Qeyd edilir ki, hücumlar zamanı İsrail dronları flotiliyanı təşkil edən bir neçə qayıq yaxınlığına partlayıcı qurğular atıb. Flotiliyada iştirak edən fəallar hadisə nəticəsində heç bir şəxsin fiziki xəsarət almadığını qeyd etsələr də, bu cür müdaxilələr narahatlıq doğurur. Blokada altındakı regiona humanitar yardım çatdırmaq məqsədi daşıyan beynəlxalq səylərin təhlükəsizliyi ilə bağlı ciddi suallar yaranır.

24 saat