Prezident İlham Əliyev: Azərbaycan-Qazaxıstan Əlaqələri Strateji Tərəfdaşlıq Səviyyəsindədir
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Qazaxıstana dövlət səfəri ərəfəsində “Kazinform”a verdiyi müsahibəsində iki ölkə arasında siyasi dialoqun yüksək səviyyəsini, Azərbaycan-Qazaxıstan əlaqələrinin strateji tərəfdaşlıq xarakterini, nəqliyyat, logistika, neft-qaz sahələrində sürətli inkişafı, həmçinin yaşıl enerji sektorunda birgə işin perspektivlərini və Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) çərçivəsində təşəbbüsləri şərh edib.
Siyasi Əlaqələrdə Yüksək Etimad və Strateji Əməkdaşlıq
Prezident İlham Əliyev Azərbaycan və Qazaxıstan arasında siyasi əlaqələrin yüksək dərəcədə möhkəmlik və qarşılıqlı etimadla xarakterizə olunduğunu vurğulayıb. O qeyd edib ki, xalqlarımızın uzun illər ərzində tarixi qardaşlığa, dostluğa, qarşılıqlı dəstəyə, ortaq türk kimliyinin möhkəm təməlinə, oxşar mədəni ənənələrə və mənəvi dəyərlərə əsaslanaraq, həqiqi strateji tərəfdaşlıq və müttəfiqlik münasibətləri qurulub.
Dövlət başçısı bu səfərin son üç ildə Qazaxıstana yeddinci səfəri olduğunu, Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin isə Azərbaycana altı dəfə səfər etdiyini diqqətə çatdırıb. Bu intensiv yüksək səviyyəli təmaslar ikitərəfli əməkdaşlığın möhkəmlənməsinə töhfə verən mühüm amildir. Prezident Əliyev Qazaxıstanın modernləşdirilməsinə və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinə yönəlmiş islahatların uğurla həyata keçirilməsini xüsusi təsir bağışladığını bildirib və bu nailiyyətlər münasibətilə qardaş Qazaxıstan xalqını təbrik edib. O, işğaldan azad edilmiş Füzuli şəhərində Kurmanqazı adına Uşaq İncəsənət Mərkəzinin tikintisinə görə Qazaxıstana minnətdarlığını ifadə edib.
Azərbaycan ilə Qazaxıstan arasında 20 il əvvəl imzalanmış Strateji Tərəfdaşlıq və Müttəfiqlik Münasibətləri haqqında Müqavilənin əhəmiyyəti xüsusi qeyd edilib. Bu sənəd siyasi, iqtisadi-ticari, investisiya, mədəni-humanitar və digər sahələrdə səmərəli əməkdaşlıq mexanizmlərinin yaranmasına zəmin yaradıb. Həmçinin, ilk iclası ötən il Bakıda keçirilən Ali Dövlətlərarası Şuranın rolu vurğulanıb. Astanada keçiriləcək ikinci iclasda qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın perspektivləri və münasibətlərin yeni səviyyəyə qaldırılması istiqamətində atılacaq addımlar müzakirə olunacaq. Hər iki ölkə BMT, TDT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı kimi beynəlxalq platformalarda da fəal əməkdaşlıq edir, bir-birini dəstəkləyir.
İqtisadi-Ticarət Əlaqələrində Sürətli Artım
Azərbaycan-Qazaxıstan əlaqələrinin iqtisadi-ticari spektri çox genişdir. Prezident Aliyev iqtisadi-ticari qarşılıqlı fəaliyyətin davamlı artımını məmnuniyyətlə qeyd edib. Bildirib ki, ölkədə Qazaxıstan kapitalı ilə 250-yə yaxın kommersiya strukturu qeydə alınıb ki, bu da investisiya mühitinə olan yüksək etimadı təsdiqləyir.
Qarşılıqlı ticarətdə də müsbət dinamika müşahidə olunur. 2024-cü ildə iki ölkə arasında əmtəə dövriyyəsinin həcmi 470 milyon dollar təşkil edib. 2025-ci ilin yanvar-avqust aylarında isə bu göstərici əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə üç dəfə artaraq 547 milyon dollara çatıb. Bu artım Orta Dəhlizin potensialından effektiv istifadə və nəqliyyat-logistika infrastrukturunun sistemli modernləşdirilməsi ilə əlaqədardır. İnvestisiya əməkdaşlığı da möhkəmlənir: Azərbaycanın Qazaxıstan iqtisadiyyatına investisiyası 225 milyon dollara, Qazaxıstanın isə Azərbaycana sərmayəsi 136 milyon dollara çatıb.
Nəqliyyat, Enerji və Rəqəmsal İnfrastrukturda Strateji Əməkdaşlıq
Nəqliyyat-logistika sahəsində Azərbaycan-Qazaxıstan əlaqələri iqtisadi artım və regional bazarların inteqrasiyası üçün yeni imkanlar açan strateji əhəmiyyətə malikdir. 2024-cü ildə iki ölkə arasında tranzit daşımaları 20 faiz artaraq 3,5 milyon tondan çox olub. Orta Dəhliz ölkələr arasında davamlı və səmərəli əlaqələrin təmin edilməsində əsas rol oynayır. 2022-ci ildə Aktauda Türkiyə, Azərbaycan və Qazaxıstan ərazilərindən keçən Orta Dəhlizin inkişafı üzrə “2022–2027-ci illər üçün Yol Xəritəsi” imzalanıb. Bu sənəd nəqliyyat-logistika infrastrukturunun sinxron inkişafını, əməliyyatların optimallaşdırılmasını, vahid tarif siyasətini nəzərdə tutur.
Rəqəmsal inteqrasiya sahəsində Xəzər dənizinin dibi ilə sualtı fiber-optik kommunikasiya xətlərinin tikintisi əhəmiyyətli layihədir. 2025-ci ilin martında Bakıda imzalanan tikinti müqaviləsi işlərin 2026-cı ilin sonuna tamamlanmasını nəzərdə tutur. Neft-qaz sektorunda SOCAR və “KazMunayQaz” Milli Şirkəti arasında Aktau-Ceyhan marşrutu üzrə ildə 1,5 milyon ton Qazaxıstan neftinin tranziti ilə bağlı baş saziş imzalanıb. 2024-cü ildə tranzit həcmlərinin artırılması və tariflərin aşağı salınması haqqında saziş də imzalanıb. Aktau və Ələt limanları vasitəsilə daşımaların səmərəliliyini artırmaq üçün infrastrukturun modernləşdirilməsi Orta Dəhlizin mövqeyini möhkəmləndirəcək.
Yaşıl energetikanın inkişafı da ikitərəfli gündəlikdə mühüm yer tutur. 2024-cü ildə Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan enerji sistemlərinin birləşdirilməsinə və bərpaolunan enerji mənbələrinin təşviqinə yönəlmiş bir sıra strateji sazişlər və memorandumlar imzalayıb. Bu təşəbbüslər ölkələrin davamlı inkişafa və ekoloji təmiz texnologiyalara keçidə ortaq öhdəliyini göstərir.
Türk Dövlətləri Təşkilatının Birgə Fəaliyyətdə Mühüm Rolu
Prezident İlham Əliyev Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Azərbaycan-Qazaxıstan əlaqələrinin möhkəmlənməsində aparıcı rola malik olduğunu qeyd edib. TDT siyasi dialoqun dərinləşdirilməsi, iqtisadi əlaqələrin genişləndirilməsi və humanitar əməkdaşlığın inkişafı üçün təşəbbüskar platforma kimi çıxış edir. 2009-cu ildə qədim Azərbaycan torpağı Naxçıvanda yaradılan təşkilat türk xalqları arasında həmrəyliyin möhkəmlənməsinə mühüm töhfələr verib.
Şuşada keçirilən ilk qeyri-rəsmi Zirvə Görüşü və bu yaxınlarda Qəbələdə baş tutan TDT Dövlət Başçıları Şurasının 12-ci Zirvə Görüşündə təşkilat çərçivəsində əməkdaşlığın əsas məsələləri səmərəli şəkildə müzakirə edilib. Bu görüşlərdə TDT-nin möhkəmlənməsinə, Türk dünyasının daha sıx birliyinə və qlobal arenada güc mərkəzinə çevrilməsinə töhfə verən bəyannamələr imzalanıb. Beynəlxalq Türk Akademiyası, TÜRKSOY, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu, Türk Dövlətləri Parlament Assambleyası (TÜRKPA) kimi qurumlar çərçivəsində də sıx əməkdaşlıq həyata keçirilir. Gələn il Bakıda keçirilmiş Birinci Türkoloji Qurultayın 100 illik yubileyinin TDT çərçivəsində təntənəli şəkildə qeyd edilməsi planlaşdırılır.
Mədəni-Humanitar Bağların Möhkəmləndirilməsi
Xalqlarımızı çoxəsrlik tarix, mədəniyyət, din və ortaq dəyərlər birləşdirir. Mədəni əlaqələrin inkişafı qardaşlıq bağlarının möhkəmlənməsində mühüm rol oynayır. 2023-cü ildə Azərbaycanda Qazaxıstan, 2024-cü ildə isə Qazaxıstanda Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri keçirilib. Bu tədbirlər yaradıcılıq əlaqələrinin dinamik inkişafını və mədəni ənənələrin qarşılıqlı zənginləşməsini əks etdirir.
Prezident İlham Əliyev Kemel Tokayevin “Gecə açılan atəş” adlı povestlər toplusunun Azərbaycan dilində nəşrini məmnuniyyətlə qeyd edib. Həmçinin, 2023-cü ildə Bakıda Kemel Tokayevin 100, Mir Cəlal Paşayevin 115 illik yubileylərinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçirilib.
Xəzər Dənizinin Ekoloji Problemləri və Birgə Fəaliyyət Zərurəti
Prezident Əliyev Xəzər dənizinin dayazlaşması probleminə toxunaraq, vəziyyətin sadəcə iqlim dəyişikliyi ilə bağlı olmadığını vurğulayıb. O qeyd edib ki, 2022-ci ildə keçirilən VI Xəzər Zirvə Görüşündə bu məsələ qaldırılsa da, vəziyyət daha da ağırlaşıb. Dayazlaşma həm ekoloji, həm də iqtisadi risklər yaradan su səviyyəsinin sürətli azalmasıdır.
Yaranmış şəraitdə bütün Xəzəryanı ölkələr arasında sıx əməkdaşlıq qurmaq, fəal elmi informasiya mübadiləsi aparmaq və nəticələrin azaldılması üçün koordinasiyalı tədbirlər görmək çox vacibdir. Xəzər dənizinin səviyyəsinin aşağı düşməsi biomüxtəliflik və ekosistemin davamlılığını təhdid edir. Azərbaycan və Qazaxıstan, digər Xəzəryanı ölkələr kimi, regional və beynəlxalq platformalarda Xəzərin mühafizəsi təşəbbüslərini fəal şəkildə irəli sürməlidirlər. Artan transmilli ekoloji risklər şəraitində Xəzər dənizi yalnız bir su hövzəsi deyil, ortaq məsuliyyətimizin və birgə əməkdaşlığımızın zəruriliyinin simvoluna çevrilir.
