Category: Siyasət

ABŞ prezidenti Donald Trampın imzalanacaq qanun layihəsi Sosial Müdafiə ödənişlərini tamamilə vergiyə cəlb etməkdən azad edirmi?

ABŞ prezidenti Donald Trampın “böyük, gözəl qanun layihəsi” Konqres tərəfindən təsdiqlənərkən, Sosial Müdafiə Administrasiyası (SMA) bu qanunvericiliyin “əksər benefisiarlar üçün Sosial Müdafiə ödənişlərindən federal gəlir vergilərini aradan qaldırdığını” bəyan edib. Bu iddia, milyonlarla yaşlı və əlil şəxs üçün xoş xəbər kimi səslənsə də, reallıq tam fərqlidir. Qanun layihəsi həqiqətən də iddia edilən kimi tam azadolmanı təmin etmir. SMA-nın mətbuat açıqlamasında vergi və xərc paketi nəticəsində Sosial Müdafiə benefisiarlarının təxminən 90%-nin federal gəlir vergisi ödəməyəcəyi bildirilsə də, bu rəqəm Ağ Evin İqtisadi Müşavirlər Şurasının iyun ayında apardığı təhlilə əsaslanır. Həmin təhlildə iddia edilir ki, təqaüdçülərin 88%-i – yəni 51,4 milyon insan – bu tədbir çərçivəsində ödənişlərindən heç bir vergi ödəməyəcək, çünki onların tutulmaları vergiyə cəlb olunan faydalarını üstələyəcək. Şura qanun layihəsini “ölkəmizin yaşlı vətəndaşları üçün Amerika tarixində ən böyük vergi güzəşti” adlandırır. Lakin siyasət ekspertləri, bu qanun layihəsinin bəzi Sosial Müdafiə alanlar üçün yeni vergi güzəşti təklif etməsinə baxmayaraq, onun Sosial Müdafiə ödənişləri üzərindəki vergiləri aradan qaldırdığını deməyin yanıltıcı olduğunu bildirirlər.

“Böyük, gözəl qanun” Sosial Müdafiəyə necə təsir edir?

Qanun layihəsi Sosial Müdafiə ödənişləri üzərindəki vergiləri ləğv etmir, əksinə, benefisiarların federal gəlir vergisini azaltmaq üçün istifadə edə biləcəyi müvəqqəti bir güzəşt tətbiq edir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu güzəşt təkcə Sosial Müdafiə ödənişlərinə deyil, bütün gəlirlərə şamil edilir. Mərkəzi Amerikanın Tərəqqi Mərkəzindən Bobbi Koqan bildirir ki, qanun layihəsi Sosial Müdafiə ödənişlərinin vergitutma qaydasını dəyişdirmir. Belə ki, Konqresin respublikaçı büdcə tədbiri kimi uzlaşma qanun layihələrinə Sosial Müdafiə ilə bağlı tövsiyələri məhdudlaşdıran qayda səbəbindən Sosial Müdafiə üzərindəki vergilərin aradan qaldırılması mümkün deyil. Qanun layihəsi 65 və yuxarı yaşda olan yaşlılar üçün 6000 dollara qədər müvəqqəti vergi güzəşti təmin edir. Bu vergi güzəşti, düzəliş edilmiş ümumi gəliri 75000 dollar və ya daha az olan şəxslər və birgə sənəd verən cütlüklər üçün 150000 dollar və ya daha az olanlar üçün keçərlidir. Güzəştin 2028-ci ilin sonunda başa çatması planlaşdırılır. AARP təhlilində qeyd olunur ki, “hər bir həyat yoldaşı, əgər hər ikisi 65 yaşdan yuxarıdırsa, cəmi 12000 dollara qədər bu güzəştdən yararlana bilər.” Gəliri bu məbləğlərdən yuxarı olanlar üçün güzəşt mərhələli şəkildə azaldılır. 65 yaşdan kiçik Sosial Müdafiə alanlar və müəyyən edilmiş gəlir həddini aşan şəxslər yeni vergi güzəşti üçün uyğun deyil. Bu, onsuz da çox az qazandıqları üçün federal gəlir vergisi ödəməyən bir çox aşağı gəlirli yaşlı vətəndaşa da fayda verməyəcək. Vergi Fondu, qeyri-partizan bir siyasət analitik mərkəzi, iyun ayında dərc etdiyi hesabatında qeyd edib ki, Sosial Müdafiə ödənişlərinin vergidən azad edilməsi ən aşağı 20% vergi ödəyicilərinin vergidən sonrakı gəlirlərini dəyişdirməyəcək, çünki “bu vergi ödəyiciləri onsuz da Sosial Müdafiə ödənişlərindən azaddırlar.” Milli Qeydiyyatdan Keçmiş Sosial Müdafiə Analitikləri Assosiasiyasının həmtəsisçisi Martha Shedden bildirir ki, qanun layihəsindən ən çox faydalananlar daha yüksək gəlirli yaşlı vətəndaşlar olacaq.

Sosial Müdafiəyə daha çox təzyiq?

Müvəqqəti vergi güzəşti Sosial Müdafiə alan bəzi şəxslərə kömək edə bilsə də, Koqan bunun pensiya proqramının kövrək maliyyə vəziyyətini pisləşdirə biləcəyini bildirir. Sosial Müdafiə, əgər Konqres tədbir görməsə, 2034-cü ilə qədər etimad fondunu tükətmə təhlükəsi ilə üz-üzədir. Koqan bildirir ki, “etimad fonduna daxil olan pulun yetərli olmaması ilə bağlı onsuz da problemimiz var. Bu qanun layihəsi etimad fonduna daha az pulun daxil olmasına səbəb olur.” Pensilvaniya Universitetinin fiskal məsələləri araşdıran analitik mərkəzi olan Penn Wharton Büdcə Modeli, Sosial Müdafiə ödənişləri üzərindəki gəlir vergilərinin aradan qaldırılmasının 10 il ərzində federal gəlirləri 1,5 trilyon dollar azaldacağını və 2054-cü ilə qədər federal borcu 7% artıracağını təxmin edir. Sosial Müdafiənin maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırmaqla yanaşı, yaşlı amerikalılara vergi güzəşti təklif etmək mövzusunda debatlar davam edərkən, bir şey aydın görünür: ödənişlərin azaldılması siyasi cəhətdən xoşagəlməzdir. AARP tərəfindən maliyyələşdirilən Milli Sosial Sığorta Akademiyasının yanvar ayında dərc etdiyi sorğuya əsasən, amerikalıların 85%-i ödənişlərin azaldılmaması və ya artırılması lazım olduğunu düşünür, hətta bu, bəzi və ya bütün amerikalılar üçün vergilərin artırılması demək olsa belə. AARP-nin İctimai Siyasət üzrə Baş Direktoru Deb Whitman sorğunun nəticələrindən sonra verdiyi açıqlamada bildirib ki, “demək olar ki, bütün amerikalılar Sosial Müdafiə ödənişlərinin qorunmasını istəyir və proqramın gələcək nəsillər üçün mənalı dəstək təmin etməyə davam etməsini təmin etmək üçün lazım olanı etməyə hazırdırlar.”

24 saat