Çinin Nadir Torpaq Elementlərinə Qadağaları Beylikova Yataqlarını Dünyanın Gündəminə Gətirir
Qlobal texnologiya sektorunun həyati əhəmiyyət kəsb edən nadir torpaq elementlərinin əsas tədarükçüsü olan Çin, Cənubi Koreyanın paytaxtı Seulda planlaşdırılan ABŞ prezidenti Donald Tramp və Çin lideri Si Cinpin görüşündən bir neçə gün əvvəl bu strateji minerallara yeni məhdudiyyətlər tətbiq etdi. Bu addım, ağır sanksiyalarla ABŞ-ı Çinə alternativ axtarışına sövq edir, çünki Pekin nadir torpaq elementlərinin hasilatının təxminən 70%-nə, ayrılması və emalının 90%-nə, həmçinin maqnit istehsalının 93%-nə nəzarət edir.
Pekinin tətbiq etdiyi bu sərt məhdudiyyətlər, Azərbaycanla qonşu Türkiyənin Əskişəhər vilayətində yerləşən Beylikova rezervlərinin dəyərini daha da artırdı. Bu yataqlar, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın 25 sentyabrda Ağ Evə səfərindən sonra gündəmə gəlmişdi.
Pekinin Genişləndirilən Qadağaları
Si Cinpin hökuməti, Donald Trampın başlatdığı ticarət müharibəsindən sonra tətbiq etdiyi əvvəlki məhdudiyyətlərin üzərinə daha ağır qaydalar əlavə etdi. Çin Ticarət Nazirliyindən verilən açıqlamaya görə, nadir torpaq elementlərinin çıxarılması, əridilməsi, ayrılması prosesləri, maqnit materiallarının istehsalı, həmçinin nadir torpaq elementlərinin ikinci dərəcəli mənbə kimi istifadəsi və təkrar emalı ilə bağlı texnologiyaların ixracına qadağa qoyuldu.
Bundan əlavə, nadir torpaq elementlərinin emal olunduğu müəssisələrdə quraşdırma xətlərinin yaradılması, təmir, səhvlərin aradan qaldırılması, texniki xidmət və yeniləmə əməliyyatlarına dair texnologiyaların transferi də nəzarət altına alındı. Bu hərtərəfli qadağalar, Çinin bu strateji resurslar üzərindəki qlobal dominantlığını daha da möhkəmləndirməyə yönəlib.
ABŞ-ın Alternativ Axtarışları və Beylikova
Çinin məqsədi, ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Trampı danışıqlar masasına cəlb etməkdir. Lakin Tramp, Afrika, Cənubi və Şimali Amerika, eləcə də Ukraynadakı mədənlərdən istifadə edərək Çindən asılılığı aradan qaldırmağı hədəfləyir. Bu səbəbdən ABŞ, müttəfiq ölkələrdən bu elementləri hasil etməsini və emal etməsini istəyir. Qarşılığında isə daha yaxşı ticarət münasibətləri, hərbi dəstək və texnoloji mübadilə təklif edir.
Donald Trampın bu məsələdəki böyük hədəflərindən biri də Türkiyədəki Beylikova rezervləri oldu. Tərkibində 694 ton flüorit, barit və digər dörd elementin olduğu bu yataqlar, ABŞ üçün böyük strateji əhəmiyyət daşıyır. Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHP) Enerji və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə məsul başqan müavini Dəniz Yavuzilmaza görə, Ərdoğan ABŞ-dan mühüm güzəştlər müqabilində bu rezervləri masaya gətirib.
ABŞ ilə mümkün bir razılaşma, bu mədənlərin ən azı 50%-nin Türkiyədən çıxarılması şərti ilə nəticələnə bilər. Çünki Ukraynanın nadir torpaq elementləri ilə bağlı bağladığı saziş də bu şəkildə formalaşmışdı. Lakin Ukraynada davam edən müharibə, ölkədəki mədənlərin istismarının qarşısını alır. Buna baxmayaraq, dünyanın arxasınca qaçdığı, Türkiyədəki bu dəyərli Beylikova rezervləri, gələcəkdə qamyonlarla ABŞ-a göndərilə bilər.
Leave a Reply