Afrika qitəsində, xüsusilə də kiçik Esvatini Krallığında, Birləşmiş Ştatlardan gələn əcnəbi deportasiya olunanların ölkəyə gəlişi ciddi narazılıqlara səbəb olub. ABŞ Daxili Təhlükəsizlik Departamentinin sözçüsü tərəfindən “qəddar canilər” adlandırılan bu şəxslərin ölkə həbsxanalarına göndərilməsi, hökumətin təsdiqinə görə, geniş etirazlara yol açıb.
Esvatini, Nyu Cersi ştatı ölçüsündə olan, əvvəllər Svazilend kimi tanınan, mütləq hakimiyyətə malik bir monarx tərəfindən idarə olunur. Çərşənbə günü rəsmilər, ABŞ-dan beş nəfərin ölkənin cəzaçəkmə müəssisələrində təcrid olunmuş kameralarda saxlandığını bildirdilər. Hökumət “geniş yayılmış narahatlığı” qəbul etsə də, geri göndərilən kişilərin “ölkə və vətəndaşları üçün heç bir təhlükə yaratmadığını” israr edir. Hökumətin müvəqqəti sözçüsü Təbilə Mduli bildirib ki, bu köçürülmə ABŞ və cənubi Afrika dövləti arasında aylarla davam edən yüksək səviyyəli danışıqların nəticəsidir. Tənqidçilər ölkənin ABŞ-da yaşamağa layiq görülməyən şəxslər üçün “tullantı yeri” kimi istifadə edilməsini qəbuledilməz adlandırırlar.
ABŞ-ın Miqrasiya Siyasəti və Afrika Ölkələrinə Təzyiqlər
ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyasının Salvador cəzaçəkmə müəssisələrinə həyata keçirdiyi kütləvi köçürmə hadisələri dünya miqyasında geniş müzakirələrə səbəb olsa da, Ağ Ev eyni zamanda bir sıra Afrika ölkələri ilə digər millətlərdən olan şəxsləri qəbul etmək üçün gizli razılaşmalar əldə etməyə çalışır. Prezident Donald Trampın miqrasiyaya qarşı sərt siyasəti bəzi ölkələrin öz vətəndaşlarını geri götürməkdən imtina etməsi və ya məhdud şəkildə qəbul etməsi ilə logistik problemlərlə üzləşib.
ABŞ-ın müraciət etdiyi ölkələrdən bəziləri, məsələn Nigeriya, əcnəbi şəxslərin qəbul edilməsi üçün təzyiqlərə məruz qaldıqlarını bəyan ediblər. Nigeriyanın xarici işlər naziri Yusuf Tuqqar keçən həftə televiziya müsahibəsində bildirib ki, “ABŞ Afrika ölkələrinə Venesuelalıları, bəzilərini birbaşa həbsxanadan, qəbul etmələri üçün əhəmiyyətli təzyiqlər göstərir”. O, Vaşinqtonun artırılmış tarifləri və vizaların etibarlılıq müddətinin azaldılmasını da qeyd edib. Nigeriyadakı ABŞ missiyası isə viza dəyişikliklərinin “hər hansı bir ölkənin üçüncü ölkə vətəndaşlarına münasibətinin nəticəsi olmadığını”, əksinə “ABŞ immiqrasiya sistemlərini qorumaq” məqsədi daşıdığını israr edib.
Bu ayın əvvəlində, ABŞ Ali Məhkəməsi Tramp administrasiyasına bəzi miqrantları az xəbərdarlıqla öz vətənlərindən başqa ölkələrə deportasiya etmək üçün yol açdı. Bundan qısa müddət sonra, ABŞ tərəfindən cinayət qeydləri olduğu bildirilən səkkiz üçüncü ölkə şəxsi vətəndaş müharibəsi astanasında olan Cənubi Sudana göndərildi.
Esvatinidə Genişmiqyaslı Narazılıqlar
Daxili Təhlükəsizlik Departamentinin sözçüsü Trişa Maklaflin çərşənbə günü X platformasında verdiyi açıqlamada, Esvatiniyə gətirilən beş nəfərin Yamayka, Laos, Kuba, Yəmən və Vyetnam vətəndaşları olduğunu bildirib. O yazıb ki, “bu reys o qədər vəhşicəsinə cinayətlər törətmiş şəxsləri daşıyırdı ki, onların öz ölkələri belə onları geri qəbul etməkdən imtina etdi.” Maklaflin əlavə edib: “Bu əxlaqsız canilər Amerika cəmiyyətlərini terror edirdilər, lakin ABŞ prezidenti Donald Trampın sayəsində onlar artıq Amerika torpaqlarında deyillər.” Onun sözlərinə görə, məhbuslar uşaq təcavüzü, qətl və soyğun daxil olmaqla müxtəlif cinayətlərdə ittiham olunublar.
Esvatini hökumətinin sözçüsü Mduli bəyan edib ki, ölkə indi ABŞ və Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı (IOM) ilə əməkdaşlıq edərək bu məhbusların mənşə ölkələrinə tranzitini asanlaşdıracaq. Lakin o, cümə axşamı geri göndərilmə üçün hələlik heç bir vaxt cədvəli olmadığını vurğulayıb.
Esvatininin ABŞ-ın geri göndərdiyi şəxsləri qəbul etmək qərarı, həm onların varlığından qaynaqlanan risklər, həm də ABŞ-ın ölkəni “təhlükəsiz üçüncü ölkə” kimi təsvir etməsi səbəbindən ictimaiyyətdə geniş narazılıqla qarşılanıb. Bir milyondan bir qədər çox əhalisi olan dənizə çıxışı olmayan bu ölkə onsuz da yoxsulluq, işsizlik, yüksək cinayət nisbətləri və həddindən artıq dolu həbsxanalarla mübarizə aparır. “Human Rights Watch” təşkilatının məlumatına görə, demokratiyayönlü hərəkatlara qarşı repressiyalar dalğasından sonra insan hüquqları vəziyyəti də pisləşir. Dünya Bankına görə, əhalisinin yarısından çoxu gündə 4 dollardan az pul qazanaraq yaşayır.
Regional Təhlükəsizlik Narahatlıqları və Əməkdaşlıq Məsələləri
Müxalifət partiyası PUDEMO bəyan edib ki, ABŞ-dan gələn əcnəbi miqrantları qəbul etmək, onsuz da təcavüz və qətl kimi ağır cinayətlərlə mübarizə aparan “kövrək icmalarımız üçün ciddi risk yaradır”. Qrup CNN-ə göndərilən bəyanatda bildirib ki, “ölkəmiz başqa yerlərdə yaşamağa yararsız hesab edilənlər üçün bir zibilxana kimi istifadə edilməməlidir.”
Cənubi Afrikada yerləşən Svazilend Həmrəylik Şəbəkəsi adlı sürgün edilmiş vətəndaş cəmiyyəti qrupunun üzvü Laki Lükhele CNN-ə deyib ki, “Afrikanın Donald Tramp üçün tullantı yeri olduğunu düşünmək açıq-aşkar irqçilikdir”. Lükhele bildirib ki, ABŞ-dan daha çox deportasiya olunanların Esvatiniyə göndəriləcəyi barədə adsız mənbələrdən məlumat alıb və xəbərdarlıq edib ki, “Svazi həbsxanaları onsuz da doludur” və məhbuslar “gündə bir dəfə yemək alırlar”.
Esvatininin vətəndaş cəmiyyəti qruplarının koalisiyası olan Çox Tərəfdaşlı Forumu (MSF) isə bəyanatında ölkənin “suverenliyi və ləyaqətinin qeyri-müəyyən sövdələşmələr və ya siyasi məqsədəuyğunluq naminə qurban verilməməli” olduğunu vurğulayıb. Esvatininin ABŞ-ın geri göndərdiyi şəxsləri yerləşdirməkdən necə fayda götürəcəyi bəlli deyil. Hökumət sözçüsü Mduli CNN-ə “ABŞ ilə razılaşmanın şərtlərinin məxfi məlumat olaraq qaldığını” bildirib. O, ölkəyə daha çox əcnəbi şəxsin gəlib-gəlməyəcəyi ilə bağlı hazırda heç bir məlumat olmadığını deyib.
Esvatiniyə edilən deportasiyaların ABŞ tərəfindən bir təxribat və birbaşa milli təhlükəsizlik təhdidi olduğunu söyləyib.
Esvatininin ABŞ ilə ticarət imtiyazları, aprel ayında ABŞ prezidenti Donald Trampın tariflər siyahısına daxil edildikdən və ixracatına 10% vergi tətbiq edildikdən sonra təhlükə altına düşüb. Qonşu və ən böyük ticarət tərəfdaşı olan Cənubi Afrika da 30% tariflə üzləşib ki, bu da Esvatini Mərkəzi Bankında öz iqtisadiyyatı üçün “fəsadlar” barədə panikaya səbəb olub. Bu tariflər avqustun 1-dən qüvvəyə minəcək.
ABŞ-dan geri göndərilənlərin Esvatiniyə yerləşdirilməsi Cənubi Afrikada da geniş narazılıq doğurub, çünki ABŞ ilə münasibətləri ABŞ prezidenti Donald Tramp dövründə pisləşib. Cənubi Afrika hökumətindən bir mənbə CNN-ə deyib ki, “ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyasındakı bəzi şəxslərin bu (məhbusların Esvatiniyə göndərilməsi) hadisədən Cənubi Afrikanı qeyri-sabitləşdirmək üçün istifadə edə biləcəyinə dair bir hiss var”, xüsusilə də ölkənin məsaməli sərhədləri və Esvatininin çətin iqtisadi vəziyyəti nəzərə alınmaqla.
Corctaun Universitetinin Xarici Xidmət Məktəbinin dosenti Ken Opalo bildirib ki, Afrika ölkələri ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyası tərəfindən “təsadüfi ölkələrdən miqrantları qəbul etmək və ya onlara (ABŞ-a) mənasız görünən müəmmalı müqavilələrlə mineral sərvətlərini vermək kimi iyrənc işlər görməyə” məcbur edilir. O xəbərdarlıq edib: “Afrika ölkələrinin Ağ Evdən razılaşmalar bağlayıb etibarlı öhdəlik gözləmələri axmaqlıqdır, çünki onların əməliyyat xarakteri hər şeyin dəyişə biləcəyi deməkdir.”
Leave a Reply