İnternetin yaradıcısından böyük peşmanlıq etirafı

Written by

Dünyanın ən böyük ixtiralarından biri olan internetin təməlini qoyan şəxslərdən Tim Berners-Li, illər sonra diqqətçəkən bir etiraf edib. Ümumdünya Şəbəkəsinin (WWW) yaradıcısı, öz ixtirası sayəsində həyatımıza daxil olan bu platformanın bu gün tamamilə fərqli bir istiqamətə inkişaf etməsindən böyük təəssüf hissi keçirdiyini bildirib.

İNQİLABIN ƏSASI QOYULDU

1989-cu ildə CERN-də fəaliyyət göstərən gənc kompüter mütəxəssisi Berners-Li, bəşəriyyət tarixini dəyişdirən bir sistem yaratdı: Ümumdünya Şəbəkəsi. HTTP protokolu, URL ünvanları və veb brauzerlərinin atası sayılan bu alim, mənbə kodunu heç bir müəllif hüququ və ya ödəniş tələb etmədən dünyaya açdı. Həmin dövrdə bu qərar qlobal miqyasda sürətlə yayılmasına yol açdı.

Berners-Linin məqsədi aydın idi: hər kəsin bərabər şəkildə daxil ola biləcəyi, informasiyaya sərbəst şəkildə çata biləcəyi bir sistem qurmaq. İnsanlar məlumat yüklədikcə və ya axtarış etdikcə pul ödəməməli idilər. İnternetin uğurlu olması üçün tamamilə ödənişsiz olması vacib şərt idi.

NƏZARƏT VƏ TƏZYİQ MƏRKƏZİNƏ ÇEVRİLİB

Lakin ötən illər ərzində Berners-Li, ixtirasının gəldiyi nöqtədən razı deyil. “Guardian”a danışan tanınmış elm adamı, şəbəkənin əsl məqsədindən uzaqlaşdığını deyib:

“Bu gün ixtirama baxıram və bu sualı verməyə məcburam: O, hələ də tamamilə pulsuz və azaddırmı? Xeyr, deyil.”

Onun fikrincə, bu şəbəkə dünya miqyasında yaradıcılığı və əməkdaşlığı təşviq edən bir platforma olmalı idi. Lakin bu gün istifadəçi məlumatlarını toplayan və satan nəhəng texnologiya şirkətlərinin nəzarəti altında, nəzarət və təzyiqin artdığı bir quruluşa çevrilib.

ALQORİTMALAR HÖKM SÜRÜR

Berners-Linin diqqət çəkdiyi digər bir məqam isə sosial mediadır. Onun sözlərinə görə, alqoritmlərin idarə etdiyi platformalar, xüsusilə gənc nəsillər üzərində ciddi zərərlər törədir. Yalan informasiya, asılılıq və manipulyasiya kimi problemlər, bu platformanın azad və yaradıcı ruhuna kölgə salıb.

TƏƏSSÜF VƏ ÜMİD ARASINDA

Hər nə qədər peşmanlığını dilə gətirsə də, Berners-Li tamamilə ümidsiz deyil. Şəbəkəni pulsuz təqdim etmə qərarının dünyanı dəyişdirdiyini qəbul edir. Lakin gələcəkdə internetin daha azad, daha təhlükəsiz və həqiqətən də bəşəriyyət üçün faydalı bir sahəyə çevrilməsinin vacibliyini vurğulayır.

24 saat

Comments

5 responses to “İnternetin yaradıcısından böyük peşmanlıq etirafı”

September 30, 2025

Şəbnəm Ziyadli

Tim Berners-Li-nin ixtirasından təəssüflənməsinə qəribə bir təəccüblə yanaşıram. İnternetin bu günə gəlməsində onun rolu danılmazdır, lakin məncə, hər bir kəşfin öz həyat dövrü var. Texnologiya inkişaf etdikcə, ondan istifadə olunma formaları da dəyişir. Berners-Li-nin əsl məqsədi azad və bərabər imkanlar yaradan bir sistem qurmaq idisə, bu, hansısa mənada reallaşıb. Bəli, bəzi mənfi cəhətlər var, amma məlumatın əlçatanlığı indiki dövrdə misilsizdir. Məncə, bu mənfi təsirləri aradan qaldırmaq Berners-Li-nin özünün deyil, cəmiyyətin və texnologiya istifadəçilərinin məsuliyyətidir.

Reply
September 30, 2025

Şəbnəm Əhmədli

Tim Berners-Li’nin etirafı, texnologiyanın gözlənilməyən nəticələrini və yaradıcıların öz ixtiralarının gələcəyi üzərindəki məhdud nəzarətini vurğulayır. Məqalədə qeyd olunduğu kimi, Ümumdünya Şəbəkəsinin (WWW) yaradıcısı kimi onun məqsədi azad, bərabər və pulsuz məlumat mübadiləsini təmin etmək idi. Lakin zamanla internetin məlumat toplama, izləmə və manipulyasiya üçün bir vasitəyə çevrilməsi, bu idealist vizyonla ziddiyyət təşkil edir. Xüsusilə alqoritmlərin təsiri və sosial medianın mənfi nəticələri barədəki narahatlıqları, müasir rəqəmsal mühitin mürəkkəb problemlərini ön plana çıxarır. Berners-Li’nin peşmanlığı, texnologiyanın inkişafının yalnız texniki deyil, həm də etik və sosial aspektlərini diqqətlə nəzərdən keçirməyin vacibliyini xatırladır.

Reply
1. October 14, 2025
  
  Lalə İsmayılova
  
  Məqaləni oxudum və əslində bu Tim Berners-Li hadisəsi məni güldürdü. Yəni, adam bir `WWW` yaradır, hamı da “Əla, idni hamı bir-birinə informasiya ata biləcək, pulsuz-mədətsiz!” deyir. Sonra nə olur? İnternet sanki bir `dev`ə çevrilir, hamının cibinə girib pul yığır, adamı da izləyir. Tim müəllim də oturub “Mən bunu belə düşünməmişdim” deyir. Nə isə, bu da texnologiyanın və ya heç olmasa biz istifadəçilərin bədxahlığının gözlənilməz nəticəsi olaraq qəbul edilə bilər.
  
  Reply
September 30, 2025

Cavid Raufov

Tim Berners-Li’nin etirafı, texnologiyanın təkamülünün qarşılaşdığı fundamental sualları qabartır. İxtirasının əvvəldəki azad və hamı üçün əlçatan vizyonundan uzaqlaşaraq, məlumatın mərkəzləşdiyi və alqoritmlər tərəfindən idarə olunan bir sistemə çevrilməsi, həqiqətən də düşündürücüdür. Əsas məqsəd olan informasiya azadlığı, indi böyük şirkətlərin nəzarətinə keçərək, manipulyasiya və asılılıq kimi mənfi nəticələrə gətirib çıxarıb. Bu durum, gələcəkdə texnoloji inkişafın etik tərəflərini daha diqqətlə nəzərdən keçirməyimizə səbəb olmalıdır.

Reply
September 30, 2025

Rəna Quliyeva

Tim Berners-Li’nin ixtirasından peşman olması fikri məni bir qədər təəccübləndirdi. İnternetin bu günə gəlib çatmasında onun rolu danılmazdır, lakin onun yaradıcı olduğu sistemin necə istifadə olunacağını tamamilə idarə etməsi mümkün deyil. Texnologiya inkişaf etdikcə yeni istifadə imkanları və risklər də ortaya çıxır. Sadəcə, bu risklərlə mübarizə aparmaq və sistemləri yaxşılaşdırmaq hər birimizin, o cümlədən Tim Berners-Li’nin də məsuliyyətidir. Onun etirafı əslində bir xəbərdarlıq kimi qəbul edilməlidir, tənqid kimi yox.

Reply