İran, ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyasının bu yaxınlarda ölkəsinin üç əsas nüvə obyektinə endirdiyi ani zərbələrə görə Birləşmiş Ştatlara qarşı qisas alacağını vəd edib. Ölkənin Xarici İşlər naziri Seyyid Abbas Əraqçı, Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşmək üçün Moskvada olarkən verdiyi bəyanatda, Tehranın “cavab verməli olduğunu” bildirib. Əgər bu dövlət verdiyi bəyanatın ardınca getsə, ABŞ-ın Yaxın Şərqdəki hərbi obyektlərinə hücumlar, dünya neftinin 20%-nin keçdiyi Hörmüz boğazının bağlanması, həmçinin terror və kiberhücumları əhatə edən asimmetrik müharibə kimi potensial addımlar atıla bilər.
ABŞ-ın Yaxın Şərqdəki Hərbi Obyektləri
ABŞ Xarici Əlaqələr Şurasının məlumatına görə, Birləşmiş Ştatlar Yaxın Şərqdə səkkiz ölkədə səkkiz daimi hərbi baza, eləcə də regionda daha on iki hərbi obyektə malikdir. Bunlara Qətərdəki Əl-Udeyd Hava Bazasında yerləşən təqribən 10.000 hərbçi, Bəhreyndəki ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Bəhreyn Hərbi Dəstək Aktivliyi bazasındakı təxminən 9.000 əsgər daxildir. Regionda ümumilikdə 40.000-dən 50.000-ə qədər ABŞ hərbi qulluqçusu xidmət edir.
Böyük Britaniyanın Kral Birləşmiş Xidmətlər İnstitutundan (RUSI) Yaxın Şərq təhlükəsizlik eksperti Burcu Özçelik CBS News-a açıqlamasında deyib: “Tehranın öz hədəf siyahısında bir sıra variantlar var. Onun İsraili hədəf almasından fərqli olaraq, coğrafi olaraq məsafəyə görə bu daha çətindir. Onun qısa mənzilli ballistik raketləri Fars körfəzindəki Amerika hərbi qurğularını daha həssas edir. Bu mənada onlar daha asan hədəflərdir.”
İraq, şərqdə bu dövlətlə təxminən 1000 mil məsafəli sərhədi paylaşdığı üçün “münaqişənin genişlənə biləcəyi növbəti potensial cəbhə kimi görünür”. Özçelik bildirib ki, bunun səbəbi Tehranla əlaqəli bir sıra şiə yarımhərbi qrupların hökumətdən müstəqil hərəkət edə bilməsidir. Belə qruplar keçmişdə İraqdakı ABŞ Əl-Əsəd Hava Bazasını və Bağdaddakı ABŞ səfirliyini hədəf alıblar.
Təyyarədaşıyan gəmilər və onları müşayiət edən eskadra minadaşıyanları, habelə müxtəlif amfibiya və digər dəstək gəmiləri daxil olmaqla, ABŞ hərbi dəniz qüvvələrinin aktivləri də potensial hədəflərdir. Hazırda USS Carl Vinson təyyarədaşıyan zərbə qrupu Ərəb dənizində yerləşdirilib, Prezident Tramp isə USS Nimitz təyyarədaşıyan gəmisini Cənubi Çin dənizindən Yaxın Şərqə yönəldib. USS Gerald R. Ford təyyarədaşıyan gəmisi də yoldadır. Bir neçə ABŞ idarə olunan raket eskadra minadaşıyanları Qırmızı dənizdə, Körfəzdə və Şərqi Aralıq dənizində patrul edir. Bu gəmilər Tehranın “ağır silahlı sürətli qayıqlar, qısa mənzilli ballistik raketlər, yer-hava raketləri” daxil olmaqla müxtəlif hücum formaları üçün mümkün hədəflər təmin edir. Özçelik deyib ki, bu, “Husilərin Qırmızı dənizdə tətbiq etdiklərinə bənzər olaraq Amerika gəmilərini və ya Amerika müttəfiqi gəmilərini hədəf ala bilər. Beləliklə, Tehran bu texnikaları, lakin potensial olaraq daha geniş və daha ölümcül miqyasda təkrarlayacaq.”
Hörmüz Boğazının Strateji Əhəmiyyəti
ABŞ hərbi aktivlərindən başqa, Tehran Hörmüz boğazından keçidi boğaraq qlobal iqtisadiyyat və enerji sektorunda ağrıya səbəb ola bilər. Dünya neftinin təxminən 20-25%-i, eləcə də oxşar faizdə mayeləşdirilmiş təbii qaz bu strateji su yolundan keçir. Bu kritik su yolu neftlə zəngin Fars Körfəzi ölkələrini Oman körfəzinə, oradan isə dünyaya birləşdirir. Ən dar nöqtəsində eni cəmi 21 mildir, şimalda bu ölkə, cənubda isə Oman və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri yerləşir. Onun donanması keçməyə çalışan gəmilərə zərər vermək üçün minlərlə mina yerləşdirə bilər. RUSI-dən Özçelik bildirib ki, bu, Tehranın nəzarətdən çıxıb spiralvari şəkildə pisləşdiyini göstərən, son çarə aktı olaraq simvollaşdırıla bilər.
“Biz bunu intihar missiyası tipli taktikalarından biri kimi qəbul edə bilərik,” o deyib. “Əgər bu dövlət bu qədər irəli getsə, cavab tədbirlərinin nəticələri çox baha başa gələcək və həmçinin ölkənin öz neft ixrac imkanları, eləcə də Körfəz ölkələri ilə münasibətləri və Çinlə neft ticarəti münasibətləri baxımından öz maraqlarına zidd olacaq.”
ABŞ dövlət katibi Marko Rubio bazar ertəsi Pekini bu su yolunun bağlanmasının qarşısını almağa kömək etməyə çağırıb. Bazar günü, Ölkənin dövlət xəbər agentliyi Press TV, onun parlamentinin, Məclisin, boğazı bağlamaq planını təsdiqlədiyini, lakin son qərarın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasına aid olacağını bildirmişdi.
Neft analistləri Hörmüz boğazının bağlanacağı təqdirdə qiymətlərin 50-60% arta biləcəyini proqnozlaşdırırlar. Bir barrel neft hazırda 70 dollar ətrafında ticarət olunur. Bu qiymət 120 dollara qədər yüksələ bilər. Neft İxrac Edən Ölkələr Təşkilatının (OPEC) kompensasiya üçün daha çox neft buraxıb-buraxmayacağı hər hansı mümkün qiymət şokunun müddətini müəyyən edəcək. Özçelik deyib: “Hətta qısa müddətli olsa belə və Hörmüz boğazı sonradan yenidən açılsa və ya Tehran bu təhdid səviyyəsini uzun müddət saxlamasa belə, bu ölkə bundan potensial olaraq əziyyət çəkəcək, həm statusu, həm də Körfəz regionundakı etibarlılığı, habelə regionun neft infrastrukturu baxımından, bu isə onun sanksiyaları pozan neft ticarətinə təsir edir.”
Terror və Kiberhücum Təhlükəsi
Özçelik qeyd edib ki, əsl uzunmüddətli davamlı təhdid “asimmetrik müharibə sahəsində və potensial olaraq dövlət tərəfindən dəstəklənən terrorizmdədir.”
Bazar günü, ABŞ Milli Terrorizm Xəbərdarlığı Sistemi ölkədə “artmış təhdid mühiti” barədə xəbərdarlıq edib. Xəbərdarlıqda konkret təhdidlər qeyd edilməsə də, bildirilib ki, “İranpərəst haktivistlərin ABŞ şəbəkələrinə qarşı aşağı səviyyəli kiberhücumları ehtimal olunur və bu ölkənin hökumətinə bağlı kiber aktyorlar ABŞ şəbəkələrinə qarşı hücumlar həyata keçirə bilərlər.”
“313 Team” olaraq bilinən İranpərəst haktivist qrupunun şənbə günü Prezident Trampın Truth Social mesajlaşma platformasında qısa müddətli kəsilmənin məsuliyyətini öz üzərinə götürməsindən sonra bu xəbərdarlıq edilib. Şənbə günü axşam saat 8 radələrində, daxil olmağa cəhd edən istifadəçilər “Şəbəkə uğursuz oldu” və “Zəhmət olmasa yenidən cəhd edin” mesajını alıblar. Platforma hazırda fəaliyyət göstərir.
Dünyada Tehran terror aktlarında iştirakda ittiham olunub. Ən son may ayında Londonda Britaniya səlahiyyətliləri İsrail səfirliyini hədəf alan terror planı hazırlamaqda ittiham olunan bir neçə İranlı şəxsi həbs edib. 2023-cü ildə, yenə Londonda, rejimi tənqid edən iki İranlı xəbər aparıcısını öldürmək üçün bu ölkənin planı da pozulub. Son on ildə Kipr, Almaniya, Türkiyə, Birləşmiş Ştatlar, Danimarka, Belçika və Fransada da digər terror planlarının qarşısı alınıb.
Tehranın hər hansı bir cavab tədbiri, istər ABŞ aktivlərinə birbaşa hücumlar, istərsə də boğazın bağlanması olsun, Tramp administrasiyasının xəbərdarlıq etdiyi kimi, Birləşmiş Ştatlardan cavab tələb edəcək ki, bu da ölkənin varlığını risk altına ala bilər. Prezident Tramp, şənbə günü axşam hücumları elan etdikdən sonra, Tehranı hər hansı bir cavab tədbirindən çəkinməyə çağıraraq, “Ya sülh olacaq, ya da onun üçün son səkkiz gündə gördüyümüzdən qat-qat böyük faciə yaşanacaq,” deyib.
Bir cavab yazın