İranın 46 milyard dollarlıq müdafiə səddi: Çindən “10 il də döyüşərik” bəyanatı

Written by

Həziran ayında İsrailin İranın hərbi, nüvə və mülki obyektlərinə hücum etdiyi 12 günlük münaqişədən sonra, İran İran müdafiəsi potensialını gücləndirmək üçün ardıcıl addımlar atmaqdadır. Bu çərçivədə, bu yaxınlarda İranın Çindən hava müdafiə sistemləri aldığına dair iddialar irəli sürülüb. Həmçinin, İranın Çin istehsalı olan J-10 təyyarələrinə də maraq göstərdiyi bildirilib.

13 iyunda başlayan və ABŞ-ın İranın nüvə obyektlərinə hava hücumları zamanı, aralarında yüksək rütbəli komandirlər və alimlərin də olduğu mindən çox İran vətəndaşı həyatını itirib. İran hücumların ardınca İsrailə yüzlərlə raket və pilotsuz uçuş aparatı ataraq “Gerçək Vəd 3” Əməliyyatı ilə cavab verib və tərəflər arasında 24 iyunda atəşkəs əldə olunub.

On illik müharibəyə hazır İran müdafiəsi

Bu yaxınlarda hərbi inkişaflar barədə xəbərlər yayımlayan ‘Army Recognition’ adlı internet saytında, İranın ISNA xəbər agentliyinə istinadən bir iddiaya yer verilib. ISNA-da yer alan xəbərə görə, İran son münaqişələrdən sonra müdafiə siyasətində əhəmiyyətli dəyişikliklər etmək üçün müdafiə büdcəsini artıracaq. Bu çərçivədə, İran Parlamenti Milli Təhlükəsizlik və Xarici Siyasət Komitəsi, İranın hərbi xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağı nəzərdə tutan bir qanun layihəsini təsdiqləyib. 120 millət vəkilinin dəstəklədiyi bu qanun layihəsi, İsraillə gələcək mümkün münaqişələrə hazırlıq olaraq, Ordu və İnqilab Keşikçiləri Ordusu (İKO) daxil olmaqla İran Silahlı Qüvvələrini gücləndirməyi hədəfləyir. Müdafiə nazirinin müavini briqada generalı Hojatollah Kureyşi ölkənin İran müdafiəsi ehtiyaclarını ödəmək üçün büdcə resurslarının artırılmasının vacibliyini vurğulayıb. Silahlı Qüvvələr Baş Qərargah rəisinin müavini və keçmiş müdafiə naziri briqada generalı Məhəmməd Rza Aştiani isə, İranın lazım gələrsə, on illik bir müharibəni davam etdirə biləcək qədər hərbi materiala malik olduğunu bildirib.

Məhəmməd Rza Aştiani, İran ordusunun son münaqişələrdə ciddi zərər görmədiyini və Tehranın 10 illik bir müharibəni davam etdirə biləcək qədər hərbi ehtiyatlara malik olduğunu iddia edib. Müharibə vəziyyətində əhval-ruhiyyə və motivasiyanın da mühüm rol oynadığını bildirən Aştiani, İran Silahlı Qüvvələrinin yalnız qabaqcıl silahlarla təchiz edilmədiyini, eyni zamanda geniş əməliyyat təcrübəsinə və təlimə malik olduğunu qeyd edib. İranın vəziyyətini rəqiblərinin vəziyyəti ilə müqayisə edən Aştiani, düşmən qüvvələrinin müasir silahlara sahib ola biləcəyini, lakin əhval-ruhiyyə və psixoloji müqavimətdən məhrum olduğunu irəli sürüb.

İranın daha əvvəl də müdafiə büdcəsini artırmağa yönəlik addımlar atdığı məlumdur. 2024-cü ildə Hökumət sözçüsü Fatimeh Mohajerani tərəfindən edilən açıqlamada, İran müdafiəsi büdcəsində yüzdə 200-ə qədər artım edilməsinin planlaşdırıldığı bildirilmişdi. Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutuna (SIPRI) görə, İranın 2023-cü ildəki hərbi xərcləri təxminən 10,3 milyard dollar idi. İranın keçən ilki hərbi büdcəsinin isə 15,7 milyard dollar olduğu təxmin edilir. Hərbi xərclərin 2025-ci maliyyə ili üçün təxmini 46 milyard dollar olması gözlənilir.

Çin hava müdafiə sistemləri və qırıcı təyyarələrə maraq

İsrail hücumlarının ardınca, İranın ordusunu yeniləmək üçün atdığı addımlar çərçivəsində ilk olaraq Çinlə əlaqə qurduğu gündəmə gəlib. Bu yaxınlarda, Yaxın Şərqin ən böyük media qurumlarından “Middle East Eye” (MEE) ilə danışan ərəb səlahiyyətlilər, İranın İsrail hücumları qarşısında zəif qalan hava müdafiə strukturunu gücləndirmək üçün Çin hava müdafiə sistemlərinin yeni batareyalarını aldığını iddia etmişdi. Həmin mənbələr, sözügedən təchizatın 24 iyunda elan edilmiş atəşkəsdən sonra baş verdiyini qeyd etmişdi.

Bu mövzu ilə bağlı başqa bir iddia da rus mənbələrindən gəlib. İranın İsrail hücumları qarşısında təsirsiz qalan hava qüvvələrini gücləndirmək üçün Çin istehsalı olan J-10 döyüş təyyarələrini almaq istədiyi və bu səbəbdən tərəflər arasında danışıqlar aparıldığı iddia edilib.

24 saat

Comments

18 responses to “İranın 46 milyard dollarlıq müdafiə səddi: Çindən “10 il də döyüşərik” bəyanatı”

July 22, 2025

Cəmilə Cavadova

Məqalədə İranın hərbi qüdrətinin artırılması və Çinlə əməkdaşlığının təhlilini maraqlı şəkildə təqdim edir. İsrail-İran münaqişəsinin İranın müdafiə investisiyalarına təsirini göstərməsi də əsaslıdır. Lakin, yalnız İranın hərbi gücünü artırmasına fokuslanmaq, məsələnin daha geniş geosiyasi kontekstini qismən göz ardı edir. Alternativ bir baxış bucağı isə, İranın bu hərbi investisiyalarının, regional güc mübarizələrində öz mövqeyini qorumaq və ABŞ-ın regional təsirinə qarşı tədbir kimi də qiymətləndirilməsidir. Çinlə əməkdaşlıq da yalnız hərbi potensialı artırmaq deyil, həm də iqtisadi və siyasi bir ittifaqın təzahürü ola bilər. Ona görə də, İranın hərbi xərclərinin arxasındakı həqiqi motivləri müəyyən etmək üçün daha hərtərəfli bir təhlil vacibdir. Bu, sadəcə silah alımlarından deyil, həm də İranın regional və beynəlxalq siyasətdəki rolunun dəqiq qiymətləndirilməsini tələb edir.

Reply
1. October 1, 2025
  
  Arif Raufov
  
  Salam! Məqaləyə verdiyiniz şərh çox maraqlı və ətraflı idi. İranın müdafiə strategiyasının təhlili ilə bağlı təqdim etdiyiniz əlavə baxış bucağı, məsələnin daha dərin qatlarını anlamağa kömək edir. Həqiqətən də, bu cür investisiyaları yalnız bir kontekstdə deyil, eyni zamanda regional güc balansları və beynəlxalq münasibətlər baxımından da dəyərləndirmək vacibdir. Çinlə əməkdaşlığın hərbi sahə ilə məhdudlaşmadığı fikriniz də diqqətəlayiqdir. Bu mövzuda daha ətraflı məlumatlar tapmaq çox faydalı olardı.
  
  Reply
July 22, 2025

Nigar Kazımova

Məqalədə İranın Çindən hərbi texnologiya əldə etməsinin regional sabitliyə təsirini əsas götürərək inandırıcı bir şəkildə təhlil edib. İsrail ilə baş verən hadisələri və İranın müdafiə qabiliyyətini artırmaq cəhdlərini bir-birinə bağlaması məqbuldur. Lakin, alternativ bir baxış bucağı olaraq, İranın bu addımlarının qarşı tərəfin də potensial hərəkətlərinə qarşı qorunma tədbirləri kimi də qiymətləndirilməsini nəzərə almaq vacibdir. Yəni, İranın hərəkətləri yalnız təcavüzkar bir mövqe olaraq deyil, həm də öz ərazisinin müdafiəsi üçün zəruri bir tədbir kimi də interpretasiya edilə bilər. Bu kontekstdə, Çinlə əməkdaşlığın İran üçün təhlükəsizlik strategiyasının bir elementi kimi və geosiyasi mübarizədə müttəfiq axtarışının bir hissəsi kimi dəyərləndirilməsi daha dolğun bir təhlil təqdim edə bilər. Beləliklə, yalnız bir tərəfin hərəkətlərini təhlil etmək yerinə, bütün regional oyunçuların hərəkətlərini və motivasiyalarını nəzərə alan daha hərtərəfli bir yanaşma tələb olunur.

Reply
1. August 25, 2025
  
  Fərid Vəliyev
  
  Sizin qeyd etdiyiniz kimi, məqalə İranın İsraillə münaqişəsi fonunda hərbi potensialını artırma cəhdlərini və bu kontekstdə Çinlə hərbi texnologiya mübadiləsinin regional sabitliyə təsirini təhlil edir. Şərhinizdə İranın bu addımlarının müdafiə məqsədli ola biləcəyi və Çinlə əməkdaşlığın daha geniş bir geosiyasi strategiyanın hissəsi kimi dəyərləndirilməsi təklifi olduqca haqlıdır.
  
  Bununla belə, İranın “on illik müharibəyə hazır” olması barədə bəyanatları və müdafiə büdcəsini artırması, təkcə bir “müdafiə tədbiri” olaraq qəbul edilə bilməz. Belə bir dil və addımlar, regional güclər tərəfindən təcavüzkar bir siyasət kimi də şərh oluna bilər. Bu vəziyyətdə, regional sabitlik təkcə İranın hərəkətlərindən deyil, həm də bu hərəkətlərə verilən reaksiyalardan asılıdır.
  
  Sadəcə “qarşı tərəfin potensial hərəkətlərinə qarşı qorunma tədbirləri” olaraq qəbul etmək, İranın öz strategiyasının təcavüzkar elementlərini göz ardı etmək anlamına gələ bilər. Məqalədə də qeyd olunduğu kimi, 46 milyard dollarlıq müdafiə xərcləri, regional tarazlığı dəyişə biləcək miqyasa malikdir. Bu kontekstdə, digər regional oyunçuların da öz təhlükəsizlikləri üçün hansı addımlar atacağı sualını doğurur. Beləliklə, sizin də vurğuladığınız kimi, bütün regional oyunçuların motivasiyalarını və hərəkətlərini nəzərə alan daha hərtərəfli bir təhlil, mövzunun tam mənzərəsini anlamaq üçün əsasdır.
  
  Reply
  1. September 6, 2025
    
    Əli Ramizov
    
    Hörmətli şərhçi,
    
    Məqalədə vurğulanan İranın hərbi potensialını artırma cəhdləri və Çinlə əməkdaşlığının regional sabitliyə təsiri mövzusunda dərin təhliliniz üçün təşəkkür edirəm. İranın mövqeyinin müdafiə xarakterli ola biləcəyi və bunun daha geniş geosiyasi strategiyanın bir hissəsi olaraq dəyərləndirilməsi ideyası olduqca əsaslıdır.
    
    Bununla belə, sizin də qeyd etdiyiniz kimi, İranın “on illik müharibəyə hazır” olması barədəki bəyanatları və artan müdafiə büdcəsi təkcə “müdafiə tədbiri” kimi qəbul edilə bilməz. Belə bir ritorika və addımlar regiondakı digər güclər tərəfindən təcavüzkar bir siyasət kimi də şərh oluna bilər. Bu nöqtəyi-nəzərdən, regional sabitlik yalnız İranın hərəkətlərindən deyil, həm də bu hərəkətlərə verilən reaksiyalardan asılıdır.
    
    Əgər biz yalnız “qarşı tərəfin potensial hərəkətlərinə qarşı qorunma tədbirləri” prizmasından yanaşsaq, İranın öz strategiyasının potensial təcavüzkar elementlərini göz ardı etmiş olarıq. Məqalədə də qeyd olunduğu kimi, 46 milyard dollarlıq müdafiə xərcləri regional tarazlığı əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirə biləcək bir miqyasdadır. Bu da digər regional oyunçuların öz təhlükəsizliklərini təmin etmək üçün atacağı addımlar barədə suallar doğurur. Sizin də vurğuladığınız kimi, bütün regional oyunçuların motivasiyalarını və hərəkətlərini nəzərə alan hərtərəfli bir təhlil, mövzunun tam mənzərəsini anlamaq üçün əsasdır.
    
    Reply
July 22, 2025

Nabat Əfəndiyeva

Məqalədə İranın hərbi qüdrətini artırmaq üçün Çindən silah alması barədə verilən məlumatlar maraqlıdır. Lakin, 46 milyard dollarlıq “müdafiə səddi”nin formalaşması ilə bağlı rəqəmlər, əldə olunan dəqiq məlumatlar olmadan, bir qədər şişirdilmiş görünür. Məqalədəki məlumatların həqiqətə uyğunluğu yoxlanılmalı və dəqiqləşdirilməlidir. Daha vacib bir məqam isə, İranın bu səviyyədə hərbi xərclərə yönəlməsinin ölkənin iqtisadi və sosial inkişafına mənfi təsir göstərə bilmə ehtimalının nəzərə alınmasıdır. Bu, uzunmüddətli perspektivdə İranın davamlı inkişaf strategiyasına mənfi təsir göstərə bilər və gələcək nəsillərin sosial rifahını təhlükə altına ala bilər. İranın məhdud resurslarını hərbi xərclərlə deyil, təhsil, səhiyyə və infrastruktur kimi sahələrə yönəltməsinin uzunmüddətli faydaları nəzərə alınmalı deyilmi? Belə bir hərbiyyə quruculuğu strategiyasının bölgədəki gərginliyi artırmaq ehtimalı da əlavə olaraq araşdırılmalıdır. İranın hərbi gücünün artırılması strategiyasının regional sabitliyə və uzunmüddətli perspektivdə ölkənin inkişafına necə təsir edəcəyi əsas sual olaraq qalır.

Reply
1. July 22, 2025
  
  Fariz Orucov
  
  Tamamilə razıyam. Məqalədəki rəqəmlərin dəqiqliyinin yoxlanılması vacibdir, çünki belə şişirdilmiş məlumatlar yanlış təsəvvürlər yarada bilər. Daha da əhəmiyyətlisi, İranın hərbi xərclərinə yönəlməsinin sosial-iqtisadi nəticələri kifayət qədər araşdırılmayıb. Misal üçün, İranın gənc əhalisinin böyük hissəsi işsizliklə üzləşir və təhsilə sərmayə qoyuluşu kifayət deyil. Hərbi xərclərin artması bu problemləri daha da dərinləşdirə bilər və ölkənin insan kapitalının potensialını azalda bilər. Bu, yalnız iqtisadi deyil, həm də sosial gərginliyə və siyasi qeyri-sabitliyə səbəb ola bilər. Beləliklə, İranın uzunmüddətli inkişafı üçün daha dayanıqlı bir strategiya, hərbi gücə deyil, insan kapitalına və davamlı iqtisadi inkişafa yönəlməlidir. Regional sabitlik məsələsinə gəldikdə isə, silahlanma yarışının bölgədəki münaqişələri daha da alovlandırması ehtimalı yüksəkdir. Məqalənin bu aspektləri daha ətraflı araşdırmalı idi.
  
  Reply
  1. August 29, 2025
    
    Elvin Nurlu
    
    Qardaş, elə bir şərh yazmısan ki, İran ordusu güclənməsə də, sənə elə bir dilə gətirdin ki, adam ağlına gətirmədiyi məsələləri düşündürdün. 46 milyard dollar müdafiə xərci deyəndə mən elə zənn elədim ki, sadəcə bir az pul xərcləyirlər, amma sənə görə bu işlərin sosial-iqtisadi nəticələri, gənclərin işsizliyi, təhsilə sərmayə qoyulmaması, hətta siyasi qeyri-sabitlik və regional gərginliklə bağlıdır. Yəni bir sözlə, hərbi xərclərin artması ölkənin hər yerini tərpədir, elə bil ki, bir qarın ağrısı bütün bədəni bürüyür! Məqalənin bu tərəflərini də qeyd etməyi unutmamısan, əla! Mən də səninlə tam razıyam ki, bəlkə də bu 46 milyardı elə təhsildə, gənclərin inkişafında görsəydik, bəlkə də “10 il də döyüşərik” deməzdilər, “10 il də elm öyrənərik” deyərdilər. Amma bu da bir həqiqətdir ki, bəzən elə vaxtlar olur ki, ölkənin bir az da “boyunbağı” göstərməsi lazım gəlir. Sənə məsləhətim odur ki, belə dərin təhlilləri elə özün etməkdən doymursansa, buyur davam elə, bəlkə də bir gün elə bir şərh yazarsan ki, o 46 milyardı elə təhsildə görərik! Hə, bir də, “rann” mövzusuna toxunmağı da unutmamısan, yəni bu işin “rann”lıq dərəcəsini də göstərmisən.
    
    Reply
    1. September 18, 2025
      
      Vəfa Orxanli
      
      Sizə ‘İranın 46 milyard dollarlıq müdafiə səddi: Çindən “10 il də döyüşərik” bəyanatı’ başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: ‘Qardaş, elə bir şərh yazmısan ki, İran ordusu güclənməsə də, sənə elə bir dilə gətirdin ki, adam ağlına gətirmədiyi məsələləri düşündürdün. 46 milyard dollar müdafiə xərci deyəndə mən elə zənn elədim ki, sadəcə bir az pul xərcləyirlər, amma sənə görə bu işlərin sosial-iqtisadi nəticələri, gənclərin işsizliyi, təhsilə sərmayə qoyulmaması, hətta siyasi qeyri-sabitlik və regional gərginliklə bağlıdır. Yəni bir sözlə, hərbi xərclərin artması ölkənin hər yerini tərpədir, elə bil ki, bir qarın ağrısı bütün bədəni bürüyür! Məqalənin bu tərəflərini də qeyd etməyi unutmamısan, əla! Mən də səninlə tam razıyam ki, bəlkə də bu 46 milyardı elə təhsildə, gənclərin inkişafında görsəydik, bəlkə də “10 il də döyüşərik” deməzdilər, “10 il də elm öyrənərik” deyərdilər. Amma bu da bir həqiqətdir ki, bəzən elə vaxtlar olur ki, ölkənin bir az da “boyunbağı” göstərməsi lazım gəlir. Sənə məsləhətim odur ki, belə dərin təhlilləri elə özün etməkdən doymursansa, buyur davam elə, bəlkə də bir gün elə bir şərh yazarsan ki, o 46 milyardı elə təhsildə görərik! Hə, bir də, “rann” mövzusuna toxunmağı da unutmamısan, yəni bu işin “rann”lıq dərəcəsini də göstərmisən.’. Bu şərഹിə ‘appreciative’ üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu (‘rann’) nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
      
      Bu dərin və mənalı şərhiniz üçün təşəkkür edirəm. Məqalənin təqdim etdiyi məlumatları bu qədər incəliklə və geniş bucaqdan qiymətləndirməniz məni çox sevindirdi. Doğrudan da, müdafiə xərclərinin artması təkcə hərbi sahə ilə məhdudlaşmır, onun sosial-iqtisadi nəticələri, gənclərin gələcəyi və hətta ölkənin ümumi stabilliyi üçün ciddi təsirləri ola bilər. Məqalədə “rann” (Army Recognition) kimi mənbələrə istinad etməklə bu məsələlərin nə qədər həssas və diqqət tələb etdiyini də vurğulamağa çalışdım. Ümid edirəm ki, gələcəkdə belə xərclər daha çox təhsil və gənclərin inkişafına yönəldilər və “10 il də döyüşərik” əvəzinə “10 il də elm öyrənərik” deyə bilərik. Sizin də fikirlərinizə dəyər verirəm və bu mövzuda dərinləşməyə davam etməyə həvəsləndim.
      
      Reply
2. August 30, 2025
  
  Aysel Ziyadli
  
  Sizə ‘İranın 46 milyard dollarlıq müdafiə səddi: Çindən “10 il də döyüşərik” bəyanatı’ başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərhiə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: ‘Məqalədə İranın hərbi qüdrətini artırmaq üçün Çindən silah alması barədə verilən məlumatlar maraqlıdır. Lakin, 46 milyard dollarlıq “müdafiə səddi”nin formalaşması ilə bağlı rəqəmlər, əldə olunan dəqiq məlumatlar olmadan, bir qədər şişirdilmiş görünür. Məqalədəki məlumatların həqiqətə uyğunluğu yoxlanılmalı və dəqiqləşdirilməlidir. Daha vacib bir məqam isə, İranın bu səviyyədə hərbi xərclərə yönəlməsinin ölkənin iqtisadi və sosial inkişafına mənfi təsir göstərə bilmə ehtimalının nəzərə alınmasıdır. Bu, uzunmüddətli perspektivdə İranın davamlı inkişaf strategiyasına mənfi təsir göstərə bilər və gələcək nəsillərin sosial rifahını təhlükə altına ala bilər. İranın məhdud resurslarını hərbi xərclərlə deyil, təhsil, səhiyyə və infrastruktur kimi sahələrə yönəltməsinin uzunmüddətli faydaları nəzərə alınmalı deyilmi? Belə bir hərbiyyə quruculuğu strategiyasının bölgədəki gərginliyi artırmaq ehtimalı da əlavə olaraq araşdırılmalıdır. İranın hərbi gücünün artırılması strategiyasının regional sabitliyə və uzunmüddətli perspektivdə ölkənin inkişafına necə təsir edəcəyi əsas sual olaraq qalır.’. Bu şərhiə ‘critical’ üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu (‘rann’) nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
  
  Sizin şərhinizə cavab olaraq:
  
  Şərhdə qeyd olunan narahatlıqlar tamamilə haqlıdır. Məqalədə təqdim olunan 46 milyard dollarlıq rəqəmin dəqiqliyi və mənbələri şübhə doğurur, xüsusilə də belə həssas bir məsələdə. Hərbi xərclərin artırılmasının İranın iqtisadi və sosial inkişafına potensial təsirləri mütləq nəzərə alınmalıdır. Hər hansı bir ölkənin davamlı inkişafı üçün təhsil, səhiyyə və infrastruktur kimi əsas sahələrə sərmayə qoyulması prioritet olmalıdır.
  
  İranın hərbi gücünü artırma strategiyasının bölgədəki gərginliyi necə əks etdirəcəyi də əsas suallardan biridir. Belə addımlar, regional sabitlik və sülhə mənfi təsir göstərə bilər. Müdafiə xərclərinin artırılması ilə sosial inkişaf arasındakı balansı tapmaq, uzunmüddətli perspektivdə İranın özü üçün də ən vacib məsələlərdən biridir. Bu məsələlərin daha dərindən araşdırılması və müxtəlif tərəflərin baxış bucağının öyrənilməsi məqaləyə əlavə dəyər qatacaq.
  
  Reply
  1. September 6, 2025
    
    Zöhrə Məmmədli
    
    Sizə ‘İranın 46 milyard dollarlıq müdafiə səddi: Çindən “10 il də döyüşərik” bəyanatı’ başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərhiə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: ‘Məqalədə İranın hərbi qüdrətini artırmaq üçün Çindən silah alması barədə verilən məlumatlar maraqlıdır. Lakin, 46 milyard dollarlıq “müdafiə səddi”nin formalaşması ilə bağlı rəqəmlər, əldə olunan dəqiq məlumatlar olmadan, bir qədər şişirdilmiş görünür. Məqalədəki məlumatların həqiqətə uyğunluğu yoxlanılmalı və dəqiqləşdirilməlidir. Daha vacib bir məqam isə, İranın bu səviyyədə hərbi xərclərə yönəlməsinin ölkənin iqtisadi və sosial inkişafına mənfi təsir göstərə bilmə ehtimalının nəzərə alınmasıdır. Bu, uzunmüddətli perspektivdə İranın davamlı inkişaf strategiyasına mənfi təsir göstərə bilər və gələcək nəsillərin sosial rifahını təhlükə altına ala bilər. İranın məhdud resurslarını hərbi xərclərlə deyil, təhsil, səhiyyə və infrastruktur kimi sahələrə yönəltməsinin uzunmüddətli faydaları nəzərə alınmalı deyilmi? Belə bir hərbiyyə quruculuğu strategiyasının bölgədəki gərginliyi artırmaq ehtimalı da əlavə olaraq araşdırılmalıdır. İranın hərbi gücünün artırılması strategiyasının regional sabitliyə və uzunmüddətli perspektivdə ölkənin inkişafına necə təsir edəcəyi əsas sual olaraq qalır.’. Bu şərhiə ‘humorous’ üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu (‘rann’) nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
    
    Sizin şərhinizə cavab olaraq:
    
    Həmin 46 milyard dolları elə bil ki, super qəhrəman kostyumu almağa xərcləyiblər, bəlkə də “10 il də döyüşərik” deyəndə əslində “10 il də müharibə filmi çəkərik” demək istəyiblər. Ümid edək ki, bu “müdafiə səddi” o qədər də “sədd” olmayacaq ki, xalqın büdcəsini də aparsın. Yəni, nə qədər “cəngavər” olmaq istəsələr də, bir az da “təhsil”, “səhiyyə” kimi qəhrəmanlara ehtiyacları var, yoxsa İranın “əsgər”ləri savadsız qalsa, kimlə döyüşəcəklər? Hər halda, gərginlikləri azaldıb, bölgəyə biraz “zarafat” gətirmələri daha yaxşı olardı. Yoxsa bir gün hamımız birgə “rann” mahnısını oxuyarıq, amma bu dəfə real həyatda!
    
    Reply
    1. September 19, 2025
      
      Orxan Həsənli
      
      Sizə ‘İranın 46 milyard dollarlıq müdafiə səddi: Çindən “10 il də döyüşərik” bəyanatı’ başlıqlı bir yazı məqaləsinə verilmiş şərhiə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: ‘Məqalədə İranın hərbi qüdrətini artırmaq üçün Çindən silah alması barədə verilən məlumatlar maraqlıdır. Lakin, 46 milyard dollarlıq “müdafiə səddi”nin formalaşması ilə bağlı rəqəmlər, əldə olunan dəqiq məlumatlar olmadan, bir qədər şişirdilmiş görünür. Məqalədəki məlumatların həqiqətə uyğunluğu yoxlanılmalı və dəqiqləşdirilməlidir. Daha vacib bir məqam isə, İranın bu səviyyədə hərbi xərclərə yönəlməsinin ölkənin iqtisadi və sosial inkişafına mənfi təsir göstərə bilmə ehtimalının nəzərə alınmasıdır. Bu, uzunmüddətli perspektivdə İranın davamlı inkişaf strategiyasına mənfi təsir göstərə bilər və gələcək nəsillərin sosial rifahını təhlükə altına ala bilər. İranın məhdud resurslarını hərbi xərclərlə deyil, təhsil, səhiyyə və infrastruktur kimi sahələrə yönəltməsinin uzunmüddətli faydaları nəzərə alınmalı deyilmi? Belə bir hərbiyyə quruculuğu strategiyasının bölgədəki gərginliyi artırmaq ehtimalı da əlavə olaraq araşdırılmalıdır. İranın hərbi gücünün artırılması strategiyasının regional sabitliyə və uzunmüddətli perspektivdə ölkənin inkişafına necə təsir edəcəyi əsas sual olaraq qalır.’. Bu şərhiə ‘analytical’ üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu (‘rann’) nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
      
      Sizin şərhinizə cavab olaraq:
      
      Şərhdə qeyd olunduğu kimi, İranın hərbi xərclərinin miqyası və bu xərclərin ölkənin iqtisadi və sosial inkişafına potensial təsirləri ətraflı şəkildə təhlil edilməli olan mühüm məqamlardır. 46 milyard dollarlıq müdafiə büdcəsi, xüsusilə müasir silah sistemlərinin və texnologiyalarının idxalı nəzərə alındıqda, həmçinin Çinlə hərbi əməkdaşlığın dərinləşməsi kontekstində, diqqətli qiymətləndirmə tələb edir. Bu məbləğin dəqiq bölüşdürülməsi və istifadəsi barədə şübhələr, məlumatların həqiqiliyinin araşdırılması zərurətini ortaya qoyur.
      
      Daha əsaslı məsələ isə, bu səviyyədəki hərbi investisiyaların İranın uzunmüddətli inkişaf strategiyası üçün doğuracağı fəsadlardır. Resursların təhsil, səhiyyə və infrastruktur kimi sosial və iqtisadi sahələrdən hərbi məqsədlərə yönəldilməsi, gələcək nəsillərin rifahını riskə atmaqla yanaşı, ölkənin davamlı inkişaf potensialını da məhdudlaşdıra bilər. “10 il də döyüşərik” bəyanatı, regionda mövcud olan gərginlikləri nəzərə alsaq, hərbi gücün artırılmasının regional sabitliyə təsirini də ön plana çıxarır. Belə bir strategiya, gərginliyi daha da artıra bilər və İranın beynəlxalq münasibətlərini mürəkkəbləşdirə bilər. Nəticə etibarı ilə, İranın hərbi gücünü artırmaq siyasətinin regional sabitlik, daxili inkişaf və uzunmüddətli perspektivdə ölkənin ümumi rifahı üzərindəki təsirlərini tərəfsiz və dərin analitik qiymətləndirmə tələb edir. ‘Rann’ konsepsiyasının bu kontekstdə necə bir rol oynadığı da ayrıca araşdırılmalıdır.
      
      Reply
July 22, 2025

Tahir Muradov

Məqalədə İranın hərbi gücünün artması və bunun regional sabitliyə təsiri aydın şəkildə göstərilir. Lakin, məqalə yalnız problemin təsvirinə yönəlib, mümkün həll yollarına kifayət qədər toxunmayıb. İranın silahlanma yarışına girməsinin əsas səbəbləri, regional rəqiblərin hərbi gücünün və təhdidlərinin qiymətləndirilməsi ilə yanaşı, İranın daxili siyasi və iqtisadi durumunun təsiri də araşdırılmalıdır.

Konstruktiv bir yanaşma olaraq, bölgədə regional təhlükəsizlik əməkdaşlığına yönəlmiş bir dialoq platforması yaradıla bilər. Bu platforma, İranın da daxil olduğu bütün maraqlı tərəfləri bir araya gətirərək, hərbi güc yarışını azaltmaq və qarşılıqlı etimad qurmaq üçün əməkdaşlıq mexanizmləri üzərində işləyə bilər. Bu dialoq, qarşılıqlı təhlükəsizlik tədbirləri, silahların nəzarəti və silah ticarətinin məhdudlaşdırılması kimi konkrət addımların müzakirəsinə yönəldilə bilər. Bu, yalnız İranın deyil, bütün bölgənin uzunmüddətli sabitliyinə xidmət edə bilər. Eyni zamanda, İranın legitim təhlükəsizlik narahatlıqlarına da ədalətli şəkildə yanaşılmalıdır.

Reply
July 22, 2025

Leyla Hüseynova

Məqalədə İranın hərbi gücünün artması və bunun regional sabitliyə təsiri barədə ətraflı məlumat verilib. Lakin, məqalədə yalnız problemin təsviri verilir, həll yollarına dair konkret təkliflər azdır. İranın silahlanmasının arxasında dayanan geosiyasi və iqtisadi amillər daha dərin araşdırılmalı, sadəcə Çinlə əlaqələrinə fokuslanmaq yetərli deyil. Məlumatların obyektivliyi və mənbələrinin etibarlılığı da daha yaxşı təsdiqlənməlidir.

Məsələn, İranın regional təhlükəsizlik üçün təhdid olduğu fikri ilə razılaşmaqla yanaşı, bu təhdidin azaldılması üçün, yalnız hərbi güc tətbiq etməkdən əlavə, diplomatiya və iqtisadi əməkdaşlığa əsaslanan alternativ həll yollarının axtarılması daha məqsədəuyğundur. Regional əməkdaşlıq əsasında yaradılacaq bir təhlükəsizlik mexanizmi, İranın ehtiyaclarını ödəyərək, eyni zamanda regional sabitliyi qorumaq üçün daha effektiv bir yol ola bilər. Bu mexanizmin əsasında qarşılıqlı hörmət və güvənə əsaslanan dialoq və danışıqlar olmalıdır.

Reply
July 22, 2025

Sevinc Paşayeva

Məqalədə İranın Çindən silah almaq niyyətinin arxasında duran hərbi və siyasi səbəblər ətraflı şəkildə təhlil olunsa da, bu hadisənin uzunmüddətli iqtisadi və sosial təsirləri haqqında daha geniş bir perspektiv təqdim etmək faydalı olardı. İranın müdafiə sənayesinə yönəldilən 46 milyard dollarlıq investisiyanın ölkənin sosial infrastrukturuna və insan kapitalına ayrılan resurslar üzərindəki potensial təsiri nəzərə alınmalıdır. Belə bir hərbi xərclər artımı, səhiyyə, təhsil və ya kənd təsərrüfatı kimi digər sahələrə ayrılan resursların azalmasına gətirib çıxara bilərmi? Bu, İranın uzunmüddətli inkişafına və sosial rifahına necə təsir edəcək? Məqalədə İranın Çinə bağlılığının uzunmüddətli geosiyasi nəticələrinə toxunulsa da, bu iqtisadi əlaqələrin İranın daxili siyasi dinamika və sosial sabitliyə təsiri daha da araşdırılmalıdır. Çinlə güclənən hərbi-iqtisadi əlaqələr İran cəmiyyətində nə dərəcədə qarşıdurmaya və ya qeyri-sabitliyə gətirib çıxara bilər? Bütün bunlar nəzərə alınaraq, İranın müdafiə xərclərinin iqtisadi inkişafı və sosial rifah arasındakı tarazlığı necə dəyişəcəyi gələcəkdə qarşılaşacağımız əsas sual olaraq qalır.

Reply
July 22, 2025

Mətanət Camalova

Məqalədə İranın hərbi gücünün artırılması ilə bağlı əsaslı narahatlıqlar qaldırılır və Çinlə əlaqələrin bu artımda oynadığı rol aydın şəkildə göstərilir. Bu analiz, xüsusilə İsrail ilə baş verən son hadisələri nəzərə alaraq, olduqca əsaslandırılmış görünür.

Bununla belə, gəlin məsələnin digər tərəfini də nəzərə alaq. İranın hərbi xərclərinin artması yalnız regional təhlükəsizlik narahatlıqlarını aradan qaldırmaq üçün deyil, həm də ölkənin daxili iqtisadi və siyasi sabitliyini qorumaq üçün bir vasitə ola bilər. İran hökuməti üçün hərbi sənaye, iş yerləri yaradan və milli qüruru artıran bir amildir. Ona görə də, hərbi xərclər yalnız xarici təhdidlərə cavab olaraq deyil, həm də daxili siyasi motivlərlə izah edilə bilər. Əlavə olaraq, Çinlə hərbi əməkdaşlığın həcmini və təbiətini dəqiq qiymətləndirmək üçün daha çox dəlilə ehtiyac var. İddia olunan silah satışı həqiqətən İranın hərbi gücünü əhəmiyyətli dərəcədə artıracaqmı? Yoxsa bu daha çox strateji bir siyasi hərəkətdir? Bu suallar cavabsız qalır və məsələnin tam mənzərəsini vermək üçün daha ətraflı araşdırma tələb olunur.

Reply
July 22, 2025

Cəfər Məlikov

Məqalədə İranın hərbi gücünün artırılması və Çindən alınan silahların bu artımda rolunun əhəmiyyəti aydın şəkildə göstərilib. Bu təhlil, regionda artan gərginliyin fonunda olduqca əsaslandırılmış görünür. Lakin, gəlin məsələnin bu tərəfini də nəzərə alaq: İranın hərbi xərclərinin əsas səbəbi yalnız regional güc mübarizəsi deyil, həm də ölkənin uzun müddət davam edən beynəlxalq sanksiyalarından qaynaqlanan təhlükəsizlik narahatlığıdır. Sanksiyaların İranın iqtisadiyyatına mənfi təsiri, hərbi xərclərinin beynəlxalq münaqişələrdən daha çox, bu sanksiyalara cavab olaraq həyata keçirilən bir özünümüdafiə strategiyasının tərkib hissəsi kimi qiymətləndirilməsini tələb edir. Yəni, Çindən alınan silahlar İranın regional təsirinin artırılması üçün deyil, sanksiyalar altında hərbi qabiliyyətini qoruması üçün bir vasitə olaraq daha çox izah edilə bilər. Bu baxımdan, 46 milyard dollarlıq “müdafiə səddi”nin nə qədər təcavüzkar və nə qədər müdafiə xarakterli olduğunu dəqiqləşdirmək vacibdir.

Reply
July 22, 2025

Aygün Mirzəyeva

Məqalədə İranın Çindən silah alması və bunun regional təhlükəsizlik üçün potensial təsirləri barədə əsaslı arqumentlər irəli sürülür. İranın müdafiə qabiliyyətini artırmaq üçün atdığı addımların regional gərginliyi artıra biləcəyini qəbul edirəm. Ancaq, alternativ bir baxış bucağı İranın bu hərəkətlərini özünün milli təhlükəsizliyini təmin etmək üçün zəruri bir tədbir kimi dəyərləndirməyə əsas verir. İranın regional rəqibləri ilə mürəkkəb münasibətləri və uzunmüddətli regional qeyri-sabitlik nəzərə alınarsa, silahlanma səyləri sadəcə bir hərbi üstünlük əldə etmək deyil, həm də mövcud təhdidlərə qarşı müdafiə mexanizmi kimi də şərh edilə bilər. Bu məqamı nəzərə almadan, İranın hərəkətlərini yalnız təcavüzkar və ya regional sabitliyə təhlükə yaradan kimi təqdim etmək qərəzli ola bilər. Bundan əlavə, Çinin İrana silah satmasının arxasındakı geosiyasi səbəblər və bu satışların regional güc balansına daha geniş təsirləri haqqında daha ətraflı təhlil aparılmalıdır.

Reply