Orion Bürcündə Həyatın Kimyəvi Təməl Daşları Aşkarlandı
Max Planck İnstitutunun tədqiqatçılarının The Astrophysical Journal elmi dərgisində yayımlanan yeni işi, həyatın toxumlarının kosmosda necə yarana biləcəyi ilə bağlı mövcud fikirləri dəyişdirir. Araşdırma, Orion bürcündəki bir protoulduzun ətrafında bir düzəndən çox mürəkkəb üzvi molekulun sıx şəkildə aşkarlandığını göstərir. Bu tapıntı, sözügedən kimyəvi maddələrin ulduzların formalaşmasına müşayiət edən şiddətli proseslərdən sağ çıxa biləcəyini və deməli, kainatda bolluqla rast gəlinə biləcəyini sübut edir. Beləliklə, bu kəşfə görə, Yerdəki kimi həyat üçün münasib şəraitə malik bir planetin formalaşmasını gözləməyə ehtiyac qalmamış ola bilər.
İki Əsas Üzvi Molekul: Etilen Qlikol və Qlikolonitril
Astronomların xüsusilə diqqət yetirdiyi iki əhəmiyyətli üzvi molekul etilen qlikol və qlikolonitrildir. Hər iki maddə də DNT və RNT-nin təməl daşları olan nuklein turşularının ilkin birləşmələridir. Max Planck İnstitutunun astronomu və araşdırmanın aparıcı müəllifi Abubakar Fadul bu tapıntılar haqqında belə deyib: “Kəşfimiz, kimyəvi zənginləşmə və mürəkkəbləşmə prosesinin ulduzlararası buludlardan tam inkişaf etmiş planet sistemlərinə qədər uzanan bir düz xətt üzrə getdiyini göstərir.” Tədqiqatçıların açıqlamasında isə bu ifadəyə yer verilir: “Bu, həyatın toxumlarının kosmosda birləşdiyini və bu vəziyyətin kainatda geniş yayıldığını düşündürür.”
Əvvəlki Fərziyyələrə Ziddiyət
Bu günə qədər hakim olan fərziyyəyə görə, üzvi molekulların əksəriyyəti bir ulduz sisteminin yaranması zamanı, soyuq qaz buludlarının çökməsi nəticəsində ulduzlararası bir bulud əmələ gətirməklə məhv olurdu. Bu prosesdə protoulduz ətrafına zərərli radiasiyalar yayaraq ətrafındakı qazı qızdırır və güclü şok dalğaları ilə bombardman edir. Bu isə sonda, ulduzun orbitində kiçik dünyaların yarana biləcəyi bir ilkin planet diski buraxır. Lakin elm adamları, bu şiddətli prosesin sistemdəki bütün kimyəvi inkişafı sıfırladığına və bu prosesin yalnız münasib şəraitə malik bir planet yarandıqda yenidən başlaya biləcəyinə inanırdılar. Lakin artıq bunun tam əksinin doğru ola biləcəyi görünür. Max Planck İnstitutundan digər astronom Kamber Şvars belə deyir: “Nəticələrimiz, ilkin planet disklərinin kompleks molekulları daha əvvəlki mərhələlərdən miras aldığını və bu molekulların formalaşmasının planetöncəsi disk mərhələsində də davam edə biləcəyini göstərir.”
Buzlu Toz Zərrəcikləri İçindəki Sirr
Mürəkkəb üzvi molekulları aşkar etmək olduqca çətindir, çünki bu molekullar adətən “buzlu toz zərrəcikləri” adlanan hissəciklər içində təcrid olunurlar. Bu hissəciklər, həmin molekulların ilk yarandığı yerlərdir. Lakin V883 adlanan bu sistemdə, ulduz hələ də diskdə qalan qazı udarkən kosmosa radiasiya partlayışları göndərir. Fadul izah edir: “Bu partlayışlar, ətrafdakı diskin normalda donmuş olan bölgələrini qızdıracaq qədər güclüdür; beləliklə, aşkar etdiyimiz kimyəvi maddələr azad olur.”
Həyatın Toxumları Necə Atıldı?
Bu qazlar azad olduqda sürətlə qızır və astronomların aşkar edə biləcəyi şüalanma əmələ gətirir. Tədqiqatçılar bu şüalanmanı, Çilidə yerləşən 66 ayrı antenanın birlikdə işləməsi ilə yaranan nəhəng bir radioteleskop olan ALMA vasitəsilə aşkar ediblər. Futurism dərgisində yer alan şeiriyyət dolu bir ifadə ilə, “gənc bir ulduzun dağıdıcı təbiəti, həyatın toxumlarının kosmosda sərbəst şəkildə dövr etməsinə imkan verir” kimi görünür. Əgər həyatın toxumlarının ilkin maddələri bir ulduz sisteminin şiddətli yaranışına tab gətirə bilirsə, bu onların kimyəvi təkamülünün hələ planetlər yaranmadan çox əvvəl başlaya biləcəyi anlamına gəlir. Qısacası, həyatın təməl daşları kosmosda yarana bilər və kainatın hər yerində bol miqdarda mövcud ola bilər.
Leave a Reply