İsrail dronları və hərbi təyyarələrinin vızıltısı altında, Deir Balahda Cihan Abu Mandeel beş azyaşlı uşağının kiçik, müvəqqəti çadırlarında oyuncaq heyvanlarla oynadığını seyr edirdi. Bu, mühasirədə olan ərazidə İsrailin davam edən soyqırımı fonunda uşaqlığın qısa bir anı idi. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ekspertləri və Beynəlxalq Soyqırım Alimləri Assosiasiyası bu soyqırımı tanıyaraq bildirirlər ki, İsrail Qəzzada demək olar ki, hər həyat mənbəyini məhv edib, xəstəxanaları, universitetləri və bütün məhəllələri dağıdaraq binaların 90 faizinə ziyan vurub və ya tamamilə dağıdıb.
İsrail ən azı 67,160 nəfəri qətlə yetirib və 169,000 nəfəri yaralayıb. Minlərlə cəsəd hələ də sayılmamış, dağıntılar altında, yaşayanların və ölənlərin ümidləri və arzuları ilə birlikdə basdırılmış vəziyyətdədir. “Mən sadəcə bu qan tökülməsinin bitməsini istəyirəm,” – deyə 41 yaşlı Abu Mandeel dörd oğlundan ən kiçiyini qucağında tutaraq bildirib.
Gələcəyi Yenidən Qurmaq
Bu Zolaqdakı mülki əhali, ABŞ prezidenti Donald Trampın atəşkəs təklifini müzakirə etmək üçün Həmas və İsrailin Qahirədə dolayı danışıqlar apardığı bir vaxtda, davamlı sülhə ümid bəsləyir. İsrail son iki ildə saysız-hesabsız vasitəçilik səylərini pozsa da, bu dəfə Tramp daha böyük təzyiq göstərir. Lakin, dayanıqlı atəşkəs əldə edilsə belə, Qəzzadakı Fələstinlilər öz vətənlərini və icmalarını yenidən qurmaq kimi çətin bir vəzifə ilə üz-üzə qalacaqlar.
BMT-nin hesablamalarına görə, Qəzzanın yenidən qurulması üçün 50 milyard dollardan çox vəsait tələb olunacaq və Zolağın yenidən yaşanacaq hala gətirilməsi ən azı 15 il çəkə bilər. Brookings İnstitutunun 2017-ci il siyasət sənədinə görə, bu, İsrailin qeyri-qanuni mühasirəsinin əvvəlki daha qısa müharibələrdən sonra olduğu kimi, yenidənqurma işlərinə ciddi maneələr yaratmayacağı fərziyyəsinə əsaslanır. Beynəlxalq Böhran Qrupunda Dohada fəaliyyət göstərən Qəzzalı ekspert Azmi Kəşavi izah etdi ki, müharibədən sonrakı hər hansı bir ssenari, İsrailin inşaat materiallarının girişinə icazə verməsi üçün regional və beynəlxalq təzyiq tələb edir. Kəşavi bildirib: “Fələstinlilər həyatlarını bərpa etmək üçün əllərindən gələni etməyə qadirdirlər. Amma sadəcə yenidən qurmaq arzusu kifayət deyil… Bu, təkcə onlardan asılı deyil.”
Qruplar və Fraksiyalararası Münaqişə
Bu ərazinin gələcəyi üçün yenidənqurma vacib olsa da, Trampın planında yer alan Həmasın hakimiyyətdən getməsi halında ərazinin qanunsuzluğa və münaqişəyə sürüklənəcəyi ilə bağlı narahatlıqlar da var. Qəzzadan hələ də xəbər verən jurnalist Yasir əl-Banna izah edib ki, “Həmasın ərazini idarə etməsinin üstünlüklərindən biri onların təhlükəsizliyi təmin etməsidir.”
Soyqırım boyunca İsrail qəsdən Zolağın təhlükəsizlik qüvvələrini qətlə yetirib və bu əraziyə daxil olmasına icazə verilən az miqdarda yardımı oğurlayaraq maksimum qazanc əldə etmək üçün satan bədnam dəstələri dəstəkləyib. Kəşavi hesab edir ki, İsrail Zolağı tərk etsə, bu dəstələr davam etməyəcək, çünki Fələstin cəmiyyəti bu ünsürləri xain hesab edərək kənara atacaq. Lakin, o xəbərdarlıq edir ki, fraksiyalararası münaqişə – xüsusilə Fətih və Həmas arasında – problem yarada bilər. Fətih Qərb Sahilində beynəlxalq səviyyədə tanınan Fələstin Milli Assambleyasını (FMA) nəzarətdə saxlayır, Həmas isə Qəzza üzərində nəzarətini qoruyur.
2006-cı ildə, Həmasın FMA-ya rəhbərlik etmək üçün keçirilən seçkilərdə qalib gəlməsindən qısa müddət sonra Fətih və Həmas arasında gərginliklər artdı. Nəticə ABŞ və Avropa ölkələrini heyrətləndirdi, çünki onlar Həması İsraili tanımadığına və işğala qarşı silahlı müqavimətdən imtina etmədiyinə görə “terrorçu qrup” elan etmişdilər. ABŞ Həması devirmək üçün Fətihə dəstək verərək qısa vətəndaş müharibəsinə səbəb oldu. 2007-ci ilin iyun ayına qədər Həmas Fətih qüvvələrini Zolaqdan çıxararaq Fələstin milli hərəkatında parçalanmanı möhkəmləndirdi. Kəşavi deyib ki, bəzi sürgün edilmiş Fətih rəsmilərinin regional dövlətlər və bəlkə də İsrail tərəfindən dəstəklənərək Qəzzaya qayıtması Həmas və onun müttəfiqlərinə qarşı qisasçılığa səbəb ola bilər. O bildirib: “İsrail bu insanların bəzilərinin bu əraziyə qayıtmasına icazə versə… onlar Həması dəstəkləyən insanların arxasınca gedə bilərlər.”
Daimi Psixoloji Travma
Zolaqda qalmaq məcburiyyətində qalanlar dağıdıcı soyqırımın gətirdiyi daxili travma ilə mübarizə aparmalı olacaqlar. İsrailin amansız hücumları nəticəsində itirdikləri hər şeyi – ailəni, dostları, evləri və gələcəyi – dərk etməyə demək olar ki, heç kimin imkanı olmayıb.
2023-cü il oktyabrın 7-də soyqırım başlamazdan əvvəl, 2022-ci ildə aparılan bir araşdırmada “Uşaqları Xilas Edin” təşkilatı bu bölgədəki hər beş uşaqdan dördünün depressiya, kədər və qorxu ilə yaşadığını aşkar edib. Həkimlər Sərhədsiz Təşkilatının (MSF) məlumatına görə, soyqırım nəticəsində Qəzzalı Fələstinlilərə vurulan kollektiv travma son illərdə öyrənilmiş və ya görünmüş heç bir şeyə bənzəmir.
Ötən il MSF psixiatrı Əhməd Mahmud əl-Salem İordaniyanın Amman şəhərindəki bir klinikada Zolaqdan olan uşaqları müalicə edib. O, əksəriyyətinin dəhşətli yuxulardan, depressiyadan və yuxusuzluqdan əziyyət çəkdiyini aşkarlayıb.
London Psixiatriya İnstitutunun fəxri baş müəllimi Derek Summerfield bildirib ki, Zolaq uşaqlarının indi yaşadıqları qavranılmazdır. O qeyd edib ki, bu ərazidə ən azı 17,000 nəzarətsiz uşaq var və onların təhlükəsiz və sabit bir mühit yaşayıb-yaşamayacağı bəlli deyil.
O deyib: “Bu uşaqların gələcəyi travmanı dəf etmək qabiliyyətlərindən asılı deyil, çünki onların travması bitməyib. Bu, ətrafdakı cəmiyyətdə nə baş verdiyindən asılıdır. Lakin onların bütün cəmiyyəti məhv edilib və məhz buna görə də bu, soyqırımdır.”
Abu Mandeel, bütün valideynlər kimi Zolaqda, sadəcə uşaqlarına bir gələcək bəxş etmək istəyir. Məktəb yaşlı uşaqları soyqırım səbəbindən artıq iki il formal təhsildən məhrum olublar, lakin coğrafiya müəllimi bildirir ki, onların çox geridə qalmamaqları üçün onlara bəzi əsas dərslər verməyə çalışır.
“Mən sadəcə onların gələcəyinin bizimkindən daha yaxşı olmasını istəyirəm,” – deyə o bildirib. “Daimi qətliam məni uşaqlarım üçün çox qorxudur. Dürüstcə desəm, ümid edirəm ki, bir gün uşaqlarımı Qəzzadan çıxara biləcəyəm,” – deyə Abu Mandeel danışıb.
24 saat
