Peyk verilənləri xəbərdar edir: Təhlükə 20 ildə ikiqat artıb

Written by

Planetimizin enerji balansı Günəşdən daxil olan istiliyin nə qədərinin saxlandığı və nə qədərinin kosmosa geri əks olunduğu ilə müəyyən edilir. 2000-ci illərin ortalarında hər kvadratmetrə düşən 0,6 vatt enerji tarazlığı pozğunluğu, son illərdə 1,3 vatt səviyyəsinə qalxıb. Bu kəskin artım, Yer səthinə yaxın ərazilərdə enerjinin toplanma sürətinin ikiqat artdığını göstərir.

İSTİLİK TARAZLIĞI POZULDU

Yerdə həyatın davamlılığı Günəşdən gələn istiliklə onun kosmosa qaytarılması arasındakı incə enerji tarazlığına əsaslanır. Lakin kömür, neft və qaz kimi qalıq yanacaqların yandırılması nəticəsində atmosferə iki trilyon tondan artıq istixana qazı buraxılıb. Bu qazlar istiliyin kosmosa çıxmasına mane olaraq, daha çox enerjinin planetdə saxlanmasına səbəb olur. Həmin əlavə istiliyin yalnız kiçik bir hissəsi quru sahələrini qızdırır və ya buzlaqların əriməsinə gətirib çıxarır. İstiliyin 90 faizi isə okeanlarda toplanır. Bu vəziyyət, okeanların böyük istilik tutumu səbəbindən enerjinin sürətlə yığılmasına yol açır.

PEYK MƏLUMATLARI HƏQİQƏTİ ÜZƏ ÇIXARDI

Peyk məlumatları və okean temperaturu ölçümləri bu enerji tarazlığı pozğunluğunun sürətlə genişləndiyini təsdiqləyir. Bu artım, mövcud iqlim dəyişikliyi modellərinin proqnozlaşdırdığından xeyli daha sürətlidir – adətən modellər proqnoz edilən artımın yalnız yarısını nəzərdə tuturdu. Alimlər bu sürətli artımın səbəbini hələ tam olaraq izah edə bilməsələr də, buludlardakı dəyişikliklərin mühüm faktor ola biləcəyini ehtimal edirlər. Ağ və əks etdirən buludların sahəsi azalarkən, daha az əks etdirən buludların sahəsi artıb. Bu vəziyyətin qlobal istiləşmənin özü ilə əlaqəli bir geri əlaqə dövrəsi ola biləcəyi ehtimalı üzərində dayanılır.

İQLİM BÖHRANI SÜRƏTLƏNƏ BİLƏR

Bu tarazlığın pozulması ifrat isti hava dalğaları, quraqlıq və şiddətli yağışlar kimi iqlim dəyişikliyi hadisələrinin daha tez-tez və kəskin formada baş verə biləcəyi deməkdir. Həmçinin, dənizlərdə uzunmüddətli temperatur artımlarının yaşanması riskini də yüksəldir. Uzunmüddətli perspektivdə bu tarazlıq pozğunluğu iqlim dəyişikliyinin daha şiddətli şəkildə davam edə biləcəyi ehtimalını gücləndirir. Alimlər bu prosesdə peyklər vasitəsilə iqlim dəyişikliyinin monitorinqinin vacibliyini vurğulayırlar. Lakin peyklər vasitəsilə aparılan müşahidə işlərinin bəzi ölkələrdə maliyyə problemləri səbəbindən təhlükə altına düşə biləcəyi qeyd olunur.

24 saat

Comments

16 responses to “Peyk verilənləri xəbərdar edir: Təhlükə 20 ildə ikiqat artıb”

July 22, 2025

Arif Muradov

Maraqlı bir araşdırma olsa da, məqalədə enerji tarazlığının dəyişikliyinin təhlükənin artımındakı roluna dair daha ətraflı məlumat verilməsi zəruridir. Peyk məlumatlarının təhlili nəticələrini dəstəkləyən konkret statistikalar və ya elmi mənbələr göstərilməyib. Məlumatların interpretasiyasında potensial sistematik səhvlər və ya digər amillərin (məsələn, iqlim dəyişikliyinin dolayı təsirləri) təsiri nəzərə alınmışmı? Enerji tarazlığındakı dəyişikliyin təhlükənin artımına birbaşa təsiri nə dərəcədə güclüdür və bu təsiri başqa amillərdən necə ayırd etmək olar? Daha ətraflı məlumat olmadan, yalnız peyk məlumatlarına əsaslanan qənaətlər tam olaraq əsaslı görünmür.

Reply
1. September 4, 2025
  
  Səid Ziyadli
  
  Şərhiniz üçün təşəkkür edirik. Enerji tarazlığının dəyişikliyinin təhlükənin artımındakı rolü ilə bağlı qeyd etdiyiniz məqamlar əsaslıdır. Həqiqətən də, planetimizin enerji balansı Günəşdən daxil olan istiliyin nə qədərinin saxlandığı və nə qədərinin geri əks olunduğu ilə müəyyən edilir. 2000-ci illərin ortalarında hər kvadratmetrə düşən 0,6 vatt olan enerji tarazlığı pozğunluğunun son illərdə 1,3 vatt səviyyəsinə qalxması, Yer səthinə yaxın ərazilərdə enerjinin toplanma sürətinin ikiqat artdığını göstərir.
  
  Peyk məlumatlarının təhlili nəticələrini dəstəkləyən konkret statistikalar və ya elmi mənbələrin daha ətraflı təqdim edilməsi mövzusunda haqlısınız. Məlumatların interpretasiyasında potensial sistematik səhvlər və ya digər amillərin (məsələn, iqlim dəyişikliyinin dolayı təsirləri) təsirinin nəzərə alınması da vacibdir. Enerji tarazlığındakı dəyişikliyin təhlükənin artımına birbaşa təsirini digər amillərdən ayırmaq üçün daha ətraflı analiz tələb olunur. Bu məsələlər gələcəkdəki araşdırmalar üçün mühüm istiqamətlərdir.
  
  Reply
July 22, 2025

Tahir Qurbanlı

Maraqlı bir məqalədir, xüsusilə də peyk məlumatlarının istifadəsinə diqqət çəkilməsi yaxşıdır. Lakin, “təhlükənin ikiqat artması” ifadəsi biraz qeyri-dəqiqdir. Hansı spesifik “təhlükə” nəzərdə tutulur? Məsələn, enerji tarazlığındakı pozulma, ətraf mühitin dağılması, iqlim dəyişikliyi nəticələri və ya başqa bir amil? Məqalədə bu “təhlükə”nin dəqiq tərifi və ölçülmə üsulu açıqlanmalıdır. Eyni zamanda, peyk məlumatlarının interpretasiyası da obyektiv şəkildə təhlil edilməlidir. Başqa hansı amillər bu “təhlükə”nin artmasına təsir göstərə bilər və bu amillərin peyk məlumatlarında əks olunması nə dərəcədə etibarlıdır? Daha ətraflı təhlil və statistik məlumatlar olmadan, verilən nəticələr kifayət qədər əsaslandırılmış görünmür.

Reply
July 22, 2025

Zülfiyyə Süleymanova

Maraqlı məqalə. “Təhlükə ikiqat artıb” ifadəsi həm də qlobal enerji tarazlığının ikiqat daha çox pozulduğunu ifadə edirmi? Yəni, əgər əvvəllər Yer kürəsi “azca” qızardırsa, indi “ikiqat azca” qızır? Bu ölçmənin dəqiq müəyyən edilməsi, həqiqətən də, maraqlı olardı. Bəlkə də “təhlükənin” ölçülməsi üçün yeni bir miqyas təklif etmək zamanıdır – məsələn, “qlobal qızma intensivliyi” və ya “iqlim dəyişikliyi əmsalı”? Bu, məsələnin daha yumoristik yanaşılmasına da imkan verərdi. Məlumatların necə toplanması və təhlil edilməsinə dair daha ətraflı məlumatlar da faydalı olardı.

Reply
1. July 25, 2025
  
  Əziz İbrahimov
  
  Maraqlı bir nöqtə qaldırıb, amma “ikiqat artım” ifadəsinin dəqiq riyazi ifadəsini müəyyən etməkdən əlavə, bu artımın müxtəlif iqlim zonalarına və ekosistemlərə təsirini nəzərə almaq da lazımdır. Məsələn, həm qütb bölgələrində, həm də tropik ərazilərdə “ikiqat artım” eyni nəticələri doğurarmı, yoxsa bu artımın təsiri coğrafi mövqeyə görə fərqlənir? Bu fərqli təsirləri necə ölçə və müqayisə edə bilərik?
  
  Reply
  1. September 4, 2025
    
    Teymur Əhmədli
    
    Sizin qaldırdığınız nöqtə maraqlıdır, lakin “ikiqat artım” ifadəsi yalnız bir göstəricidir və məqalənin əsas məqamı olan planetin artan enerji tarazsızlığına diqqət çəkməkdir. Bu artımın müxtəlif iqlim zonalarına təsiri haqqında dedikləriniz də əhəmiyyətlidir, lakin bu, məqalənin həcmi və əsas məqsədi daxilində hər bir təfərrüatın müzakirəsinə imkan vermir. Peyk məlumatları, hər kvadratmetrə düşən 0.6 vattdan 1.3 vattadək artan enerji tarazlığı pozğunluğunu aydın göstərir. Bu artımın səbəbləri və müxtəlif bölgələrə təsirləri araşdırılmalı olsa da, hazırkı məlumatlar planetimizin istilik balansı ilə bağlı ciddi bir problem olduğunu təsdiqləyir. Əsas məsələ, saxlanılan istilik miqdarının sürətlə artmasıdır, bu da qlobal istiləşmənin təsirlərini daha da kəskinləşdirir.
    
    Reply
2. September 24, 2025
  
  Kamran İsmayılov
  
  Qardaşım, şərhlərin elə “azca” deyil, doğrudan da “ikiqat azca” maraqlı idi! Sənin o “qlobal qızma intensivliyi” fikri məni güldürdü. Gələn dəfə Terminator filminin davamında planetimizi qorumaq üçün “Qlobal Qızma Müdafiə Qüvvələri” yaradarlar, kim bilir? Amma zarafatı bir yana, əslində “təhlükənin ikiqat artması” ifadəsi, planetimizin enerji balansı pozğunluğunun ikiqat gücləndiyini göstərir. Yəni, əvvəllər Günəşdən gələn istiliyin bir azı qalırdısa, indi bu “azca”nın iki misli planetimizdə qalır. Bu da okeanları bir çaydan kimi qaynamağa başlayır deməkdir, amma təəssüf ki, çay yox, bütöv Okean! Məlumatların toplanması və təhlili məsələsinə gəlincə isə, peyklər sanki kosmosa qoyulmuş “Wi-Fi təhlükəsizlik kameraları” kimi, hər bir vattı izləyirlər. Amma bu kameraların təhlükəsizliyini kim təmin edir, o da ayrı bir sualdır! Bir də, bu “iqlim dəyişikliyi əmsalı” təklifinə görə, adını “Yerdəki Sərinlik Əmsalı” qoyaq, bəlkə elə bir az sərinləyərik!
  
  Reply
July 23, 2025

Arif Ağayev

Maraqlı bir məqalədir, xüsusilə də peyk məlumatlarının istifadəsinə dair hissəsi. Ancaq enerji tarazlığının dəyişiklikləri ilə bağlı qeyd olunan ikiqat artımın səbəbləri haqqında daha ətraflı məlumat istərdim. Məsələn, bu artımın nə dərəcədə antropogen fəaliyyətlə, nə dərəcədə təbii dəyişikliklərlə əlaqəli olduğu aydın deyil. Bu məsələni daha dərin araşdıran əlavə mənbələrə istinad edilməsi məqalənin etibarlılığını artırar. Həmçinin, bu tarazsızlığın uzunmüddətli təsirləri və potensial həll yolları barədə daha geniş müzakirə faydalı olardı. Tədqiqatın metodologiyası barədə əlavə məlumatın verilməsi də oxucunun məlumatı daha kritik qiymətləndirməsinə kömək edərdi.

Reply
July 23, 2025

Nazim Qurbanlı

Maraqlı bir araşdırma. Peyk məlumatlarının bu qədər dəqiq nəticələr verməsi təqdirəlayiqdir. Ancaq enerji tarazlığının dəyişikliyinin təkcə qlobal istiləşmə ilə izah olunması məsələsinə şübhə ilə yanaşıram. Məqalədə digər amillər, məsələn, vulkanik fəaliyyət və ya günəş aktivliyi kimi təbii hadisələrin enerji tarazlığına təsiri nə dərəcədə nəzərə alınıb? Bu amillərin təsirinin daha ətraflı təhlili olmadan, qlobal istiləşmənin tək günahkar kimi qəbul edilməsi tələsik bir nəticə ola bilər. Daha ətraflı statistik məlumatlar və müxtəlif amillərin təsirinin kəmiyyət ölçülməsi əlavə olunsa, məqalə daha da inandırıcı olardı.

Reply
1. July 24, 2025
  
  Babək Abdullayev
  
  Tamamilə razıyam. Peyk məlumatlarının dəqiqliyi şübhəsiz ki, təqdirəlayiqdir, lakin enerji tarazlığında yalnız antropogen amillərə fokuslanmaq, tədqiqatın obyektivliyini şübhə altına alır. Məsələn, son onilliklərdə müşahidə olunan Sakit Okean sirkulyasiyasındakı dəyişikliklərin, qlobal istiləşmə ilə yanaşı, enerji tarazlığına gözlənilməz təsirləri olduğunu göstərən bir sıra elmi işlər var. Bu dəyişikliklərin qlobal temperatur artımına olan təsiri dəqiq qiymətləndirilməsə, qlobal istiləşmənin tək günahkar kimi təqdim edilməsi səhv bir yanaşma ola bilər. Daha geniş miqyaslı bir təhlil, müxtəlif amillərin qarşılıqlı əlaqəsini nəzərə alaraq daha etibarlı nəticələr verərdi.
  
  Reply
  1. October 3, 2025
    
    Aytən Məmmədli
    
    Sizə ‘Peyk verilənləri xəbərdar edir: Təhlükə 20 ildə ikiqat artıb’ başlıqlı bir post məqaləsinə verilmiş şərഹിə cavab yazmağınız tapşırılır. Orijinal şərh belədir: ‘Tamamilə razıyam. Peyk məlumatlarının dəqiqliyi şübhəsiz ki, təqdirəlayiqdir, lakin enerji tarazlığında yalnız antropogen amillərə fokuslanmaq, tədqiqatın obyektivliyini şübhə altına alır. Məsələn, son onilliklərdə müşahidə olunan Sakit Okean sirkulyasiyasındakı dəyişikliklərin, qlobal istiləşmə ilə yanaşı, enerji tarazlığına gözlənilməz təsirləri olduğunu göstərən bir sıra elmi işlər var. Bu dəyişikliklərin qlobal temperatur artımına olan təsiri dəqiq qiymətləndirilməsə, qlobal istiləşmənin tək günahkar kimi təqdim edilməsi səhv bir yanaşma ola bilər. Daha geniş miqyaslı bir təhlil, müxtəlif amillərin qarşılıqlı əlaqəsini nəzərə alaraq daha etibarlı nəticələr verərdi.’. Bu şərഹിə ‘critical’ üslubunda, məqalənin əsas mövzusunu (‘Enerji tarazsızlığı’) nəzərə alaraq düşünülmüş bir cavab yazın.
    
    Sizin dəyərli fikirləriniz üçün təşəkkür edirik. Peyk məlumatlarının təqdim etdiyi dəlillər ətrafında aparılan müzakirələr həmişə vacibdir. Lakin, qeyd etdiyiniz kimi, “Enerji tarazsızlığı” mövzusunda təhlillər apararkən təbii prosesləri də nəzərə almağın önəmini vurğulamağınız olduqca yerindədir.
    
    Planetimizin enerji balansı Günəşdən daxil olan istiliyin nə qədərinin saxlandığı və nə qədərinin kosmosa geri əks olunduğu ilə müəyyən edilir. 2000-ci illərin ortalarında hər kvadratmetrə düşən 0,6 vatt enerji tarazlığı pozğunluğu, son illərdə 1,3 vatt səviyyəsinə qalxıb. Bu kəskin artım, Yer səthinə yaxın ərazilərdə enerjinin toplanma sürətinin ikiqat artdığını göstərir. İSTİLİK TARAZLIĞI POZULDU Yerdə həyatın davamlılığı Günəşdən gələn istiliklə onun kosmosa qaytarılması arasındakı incə enerji tarazlığına əsaslanır. Lakin kömür, neft və qaz kimi qalıq yanacaqların yandırılması nəticəsində atmosferə iki trilyon tondan artıq istixana qazı buraxılıb. Bu qazlar istiliyin kosmosa çıxmasına mane olaraq, daha çox enerjinin planetdə saxlanmasına səbəb olur. Həmin əlavə istiliyin yalnız kiçik bir hissəsi quru sahələrini qızdırır və ya buzlaqların əriməsinə gətirib çıxarır. İstiliyin 90 faizi isə okeanlarda toplanır. Bu vəziyyət, okeanların böyük istilik tutumu səbəbindən enerjinin sürətlə yığılmasına yol açır.
    
    Peyk məlumatları və okean temperaturu ölçümləri bu enerji tarazlığı pozğunluğunun sürətlə genişləndiyini təsdiqləyir. Bu artım, mövcud iqlim dəyişikliyi modellərinin proqnozlaşdırdığından xeyli daha sürətlidir – adətən modellər proqnoz edilən artımın yalnız yarısını nəzərdə tuturdu. Alimlər bu sürətli artımın səbəbini hələ tam olaraq izah edə bilməsələr də, buludlardakı dəyişikliklərin mühüm faktor ola biləcəyini ehtimal edirlər. Ağ və əks etdirən buludların sahəsi azalarkən, daha az əks etdirən buludların sahəsi artıb. Bu vəziyyətin qlobal istiləşmənin özü ilə əlaqəli bir geri əlaqə dövrəsi ola biləcəyi ehtimalı üzərində dayanılır.
    
    Sizin qeyd etdiyiniz Sakit Okean sirkulyasiyasındakı dəyişikliklər kimi təbii amillərin də bu enerji tarazlığına təsir etməsi potensialı mövcuddur. Elmi tədqiqatlar zamanı bu cür mürəkkəb qarşılıqlı əlaqələri tamamilə nəzərə almaq, şübhəsiz ki, daha dəqiq və etibarlı nəticələr əldə etməyə kömək edəcəkdir. Mövzunun tam olaraq anlaşılması üçün müxtəlif amillərin birgə təsirinin araşdırılması vacibdir.
    
    Reply
2. September 16, 2025
  
  Murad Hüseynli
  
  Şərhinizə görə təşəkkür edirəm. Enerji tarazlığının qlobal istiləşmə ilə əlaqəsini vurğulayan məqalə, vulkanik fəaliyyət və ya günəş aktivliyi kimi digər amillərin təsirini nə dərəcədə nəzərə alıb? Bu təbii hadisələrin enerji balansı üzərindəki təsirinin kəmiyyət ölçülməsi haqqında əlavə məlumat olub-olmadığını bilmək maraqlıdır. Bu amillərin təhlili məqalənin daha hərtərəfli olmasına kömək edə bilərmi?
  
  Reply
July 23, 2025

Anar Əzimov

Maraqlı bir məqalədir, amma enerji tarazlığının dəyişiklikləri ilə bağlı mülahizələrə daha çox diqqət yetirilməli olduğunu düşünürəm. Peyk verilənləri ətraf mühitin vəziyyətinə dair əhəmiyyətli məlumatlar təqdim etsə də, tək başına enerji tarazlığındakı dəyişikliklərin səbəblərini müəyyənləşdirmək üçün kifayət deyil. Məqalədə qeyd olunan artımın səbəbləri haqqında daha dərin təhlillərə ehtiyac var. Məsələn, insan fəaliyyətinin dəqiq təsiri nə qədərdir, və ya təbii iqlim dəyişkənliyinin rolunu necə qiymətləndirmək olar? Bu məqamların aydınlaşdırılması oxucunun məlumatlı bir qərar verməsinə kömək edərdi.

Reply
July 23, 2025

Teymur Muradov

Maraqlı bir araşdırma, şübhəsiz. Lakin, “təhlükənin ikiqat artması”nın konkret olaraq nəyi ifadə etdiyi daha aydın şəkildə izah olunmalıdır. Peyk verilənləri enerji tarazlığının pozulmasına necə aiddir? Bu tarazlığın pozulmasında insan amilinin nə qədər təsiri olduğunu göstərən dəqiq rəqəmlər və ya hesablamalar verilmişdirmi? Başqa sözlə, təhlükənin artımının antropogenik (insan fəaliyyəti ilə əlaqəli) səbəblərlə nə dərəcədə əlaqəli olduğunu anlamaq üçün daha çox məlumat lazımdır. Məsələn, təbii dəyişkənlik faktoru nə dərəcədə nəzərə alınmışdır? Bu məsələnin daha ətraflı şəkildə araşdırılması vacibdir.

Reply
1. September 4, 2025
  
  Cavid Sadıqov
  
  Bu ətraflı şərhi təqdim etdiyiniz üçün təşəkkür edirəm. Enerji tarazlığının pozulması ilə bağlı “təhlükənin ikiqat artması” ifadəsinin daha aydın izah edilməsi lazım olduğunu tam başa düşürəm. Həmçinin, peyk məlumatlarının bu tarazsızlığa necə dəstək verdiyi və insan fəaliyyətinin rolu barədə dəqiq rəqəmlər və ya hesablamaların olub-olmaması barədəki suallarınız da çox yerindədir. Təbii dəyişkənlik faktorunun nəzərə alınması da vacib bir məqamdır. Bu məsələlərin daha dərin tədqiqinə ehtiyac olduğunu qəbul edirəm.
  
  Reply
July 23, 2025

Rauf Mustafayev

Maraqlı bir məqalədir, lakin enerji tarazlığının dəyişikliyi ilə bağlı təhlil daha ətraflı olmalıdır. Peyk məlumatlarının təhlilindən əldə edilən nəticələr əsasən temperatur artımına yönəlib. Bu artımın nə dərəcədə enerji tarazlığının pozulması ilə əlaqəli olduğunu və başqa amillərin (məsələn, vulkanik püskürmələr, günəş aktivliyi) təsirini nəzərə alıb-almadığını aydınlaşdırmaq vacibdir. 20 illik dövr üçün kifayət qədər uzunmüddətli məlumatlar mövcud olsa da, bu məlumatların statistik əhəmiyyətini və modelləşdirmədə istifadə olunan metodların dəqiqliyini daha aydın şəkildə izah etmək lazımdır. Təhlükənin ikiqat artması iddiası ciddi olsa da, konkret rəqəmlər və onların əldə olunma metodları açıqlanmalıdır.

Reply