Yeni Sosial Məhdudiyyətlər: Hökumət “Kəmərsıxma” Siyasətinə Keçir
Neft-qaz gəlirlərindəki azalmanın fonunda Azərbaycan hökuməti əhalini “kəmərsıxma” siyasətinə öyrəşdirmək məqsədilə sosial sahələrdə yeni məhdudiyyətlər tətbiq etməyə hazırlaşır. Bu planın əsas hədəflərindən biri icbari tibbi sığorta ilə bağlı imtiyazların azaldılmasıdır.
İcbari Tibbi Sığortada Gözlənilən Dəyişikliklər Və Zərərçəkənlər
Mediada yayılan məlumatlara görə, “Tibbi Sığorta Haqqında” Qanuna təklif edilən və yaxın zamanda qəbul ediləcəyi gözlənilən dəyişikliklər qüvvəyə mindikdən sonra iki əsas kateqoriyadan olan vətəndaşlar icbari tibbi sığorta haqlarını artıq özləri ödəməli olacaqlar. Bu qrupa əmək müqaviləsi olmadan qeyri-rəsmi çalışan, eləcə də işsiz statusu ala bilməyən, lakin faktiki olaraq gəlirsiz yaşayan şəxslər daxildir. Ekspertlərin fikrincə, statistikada “evdar qadın” kimi göstərilən, əslində isə işsiz olan minlərlə insan da bu siyahıya əlavə ediləcək.
Hazırda mövcud qanunvericiliyə əsasən, rəsmi işi olmayan şəxslərin icbari tibbi sığortası üçün dövlət büdcəsindən illik 90 manat vəsait ayrılır. Son illərdə İcbari Tibbi Sığorta Agentliyinə yönəldilən təxminən 1.5 milyard manatlıq transfert bu məqsədə xidmət edib. Lakin yeni dəyişikliklər qüvvəyə mindiyi təqdirdə, 2026-cı ildən etibarən illik sığorta haqqı 192 manat təşkil edəcək və vətəndaşlar bu məbləği öz vəsaitləri hesabına ödəməli olacaqlar.
Müstəqil İqtisadçıların Narahatlığı Və Sosial Bərabərsizlik
Müstəqil iqtisadçılar bu təklifi sosial baxımdan yolverilməz hesab edirlər. Onların dəyərləndirmələrinə görə, Azərbaycanda qeyri-rəsmi məşğulluğun miqyası 2.2-2.5 milyon nəfər civarındadır. Buna əlavə olaraq, işsiz, lakin “evdar qadın” kimi qeydə alınan təxminən 700 min nəfər də nəzərə alındıqda, 3 milyona yaxın insanın sığortasız qalması riski yaranır. Qanunvericiliyə əsasən, əmək və ya mülki müqavilə bağlamadan çalışan, fərdi sahibkar kimi qeydiyyata alınmayan və bələdiyyədə uçota düşməyən ailə təsərrüfatı üzvləri qeyri-formal məşğul əhali sayılır.
Rəşad Mahmudovun Mövqeyi Və Ekspertlərin Tənqidi
Milli Məclisin Səhiyyə Komitəsinin sədri, tanınmış ürək cərrahı Rəşad Mahmudov İcbari Tibbi Sığorta Fondunun maliyyə müstəqilliyinə keçməsini vacib sayır. Rəşad Mahmudovun sözlərinə görə, sığortanın maliyyələşdirilməsində dövlətlə yanaşı, işəgötürənlər və iqtisadi fəal vətəndaşlar da iştirak etməlidir. Rəşad Mahmudov düşünür ki, bu mexanizm qeyri-formal məşğulluğun azaldılmasına səbəb olacaq.
Lakin ekspertlər Rəşad Mahmudovun bu yanaşması ilə razılaşmırlar. Onlar vurğulayırlar ki, qeyri-rəsmi işləmək əksər hallarda işçilərin deyil, işəgötürənlərin seçimidir. İş tapmaqda çətinlik çəkən və ailəsini güclə dolandıran vətəndaşların sahibkarlara şərt qoymaq imkanı yoxdur. Bundan başqa, ekspertlər bildirirlər ki, “qeyri-formal məşğul” kimi təqdim edilən insanların böyük hissəsi əslində işsizdir. Hökumət işsizliyin real miqyasını gizlətmək və müavinət öhdəliklərindən yayınmaq üçün onları bu kateqoriyaya daxil edir. Nəticədə, on minlərlə insan işsizlik müavinətindən məhrum edildikdən sonra indi də icbari tibbi sığorta haqqını ödəməyə məcbur olacaq ki, bu da sosial bərabərsizliyi daha da dərinləşdirəcəkdir.
Büdcə və maliyyə məsələləri belə dəyişikliklərin əsasını təşkil etsə də, onların sosial nəticələri daha ciddi narahatlıq doğurur.
Leave a Reply