Hasinanın İttiham Edilməsi
Dünən xüsusi tribunal Banqladeşin keçmiş Baş naziri Şeyx Hasina barəsində irəli sürülən insanlığa qarşı cinayətlər ittihamlarını qəbul edərək onu təqsirli bilib. Bu ittihamlar ötən il yüzlərlə tələbənin həlak olduğu kütləvi üsyanla əlaqədardır.
Hakim Qulam Mortuza Mozumderin rəhbərlik etdiyi üç nəfərlik panel keçmiş baş naziri, Daxili İşlər naziri Əsədüzzaman Xanı və sabiq polis rəisi Çaudhuri Abdullah Əl-Mamunu beş ittiham üzrə təqsirli bilib. Hasina və Xan məhkəmədə iştirak etmədən, yəni qiyabi şəkildə mühakimə olunurlar.
Müvəqqəti hökumət Avami Liqası partiyasını qadağan edib və üsyan zamanı keçmiş iqtidar partiyasının rolu ilə bağlı məhkəmə prosesinə icazə vermək üçün müvafiq qanunlara dəyişikliklər edib.
Hökumət və Müxalifətin Reaksiyaları
Panelin qərarına cavab olaraq, Şeyx Hasinanın Avami Liqası partiyası məhkəmə prosesini pisləyərək, tribunalı “kenquru məhkəməsi” adlandırıb.
X-dəki paylaşımında Avami Liqası Yunusun rəhbərlik etdiyi administrasiyanı məhkəmə sistemini manipulyasiya etməkdə ittiham edib.
Partiyanın bəyanatında deyilir: “Yunus rejimi bu əsas dövlət orqanını müxalifləri təqib etmək vasitəsinə çevirdiyi üçün insanlar məhkəmə sisteminə inamlarını itiriblər. Partiya sədrinə və digər liderlərimizə qarşı irəli sürülən ittihamı qətiyyətlə pisləyirik, çünki bu addım partiyamıza qarşı davam edən cadugər ovu və Yunus rejimi tərəfindən məhkəmə sisteminin silahlandırılmasına daha bir sübutdur”.
Hasina və Avami Liqası əvvəllər tribunalı və onun prokurorluq komandasını siyasi partiyalarla, xüsusilə də Camaat-e-İslami partiyası ilə əlaqələrinə görə tənqid ediblər.
Məhkəmə Prosesinin Detalları
Tribunal prosesə iyunun 5-də start verib. Səlahiyyətli orqanlar Hindistanda sürgündə olan keçmiş baş naziri və Xanı məhkəməyə gəlməyə çağıran qəzet elanları dərc ediblər. O, avqustun 5-dən bəri sürgündədir.
Banqladeşin Nobel Sülh Mükafatı laureatı Məhəmməd Yunusun rəhbərlik etdiyi müvəqqəti hökuməti Hindistana Hasinanın ekstradisiyası ilə bağlı rəsmi sorğu göndərsə də, Hindistan hələ cavab verməyib. Xan da böyük ehtimalla Hindistandadır.
Dünən həbs olunaraq panel qarşısına çıxarılan Əl-Mamun özünü təqsirli bilərək, sonrakı mərhələdə ittiham tərəfinin lehinə ifadə verəcəyini tribunala bildirib.
Baş prokuror Məhəmməd Tacul İslam daha sonra jurnalistlərə bildirib ki, Əl-Mamun hakimlərə “təsdiqedici şahid” (approver) olmaq üçün müraciət edib. Bu termin özünü təqsirli bilən və yüngülləşdirilmiş cəza qarşılığında cinayət iştirakçılarına qarşı dövlət şahidi kimi ifadə verməyə razılaşan şəxsə aiddir. İslam deyib: “Tribunal onun təsdiqedici şahid olmaq xahişini qəbul edib”.
İttiham tərəfi tribunala keçmiş baş nazirin sızdırılmış səs yazısını və digər sənədləri sübut olaraq təqdim edib.
Onun və Xan üçün dövlət tərəfindən təyin olunmuş vəkil Əmir Hüseynin onların adlarının işdən çıxarılması ilə bağlı vəsatəti tribunal tərəfindən rədd edilib.
Tribunal avqustun 3-nü ittiham tərəfinin açılış bəyanatı, avqustun 4-nü isə şahid ifadələrinin qeydə alınması üçün təyin edib.
Üsyan və İnsan Haqları İddiaları
Prokurorluq beş ittiham irəli sürərək, keçmiş baş nazirin bütün dövlət qüvvələrinə, Avami Liqası partiyasına və onun tərəfdaşlarına kütləvi qətllərə, xəsarətlərə, qadın və uşaqlara qarşı yönəlmiş zorakılıqlara, cəsədlərin yandırılmasına və yaralılara tibbi yardımın rədd edilməsinə səbəb olan əməlləri törətməyi birbaşa əmr etdiyini iddia edib. İttihamlar onu vəhşiliklərin “ideoloqu, icraçısı və ali komandiri” kimi təsvir edir.
Fevral ayında BMT-nin insan haqları ofisi Banqladeşdə Hasinaya qarşı tələbə etirazlarına qarşı üç həftəlik sərt tədbirlər və onun avqustun 5-də devrilməsindən sonrakı iki həftə ərzində 1400-ə qədər insanın həlak olduğunu təxmin etmişdi.
Bu ayın əvvəlində tribunal keçmiş baş naziri ən azı 227 nəfəri öldürməyə “lisenziyası” olduğunu iddia etdiyi üçün məhkəməyə hörmətsizlikdə təqsirli bilərək altı ay həbs cəzasına məhkum edib. Bu cəza onun Hindistana qaçdığı vaxtdan bəri ona qarşı açılan istənilən işdə ilk hökm idi.
Məhkəməyə hörmətsizlik işi keçmiş baş nazirlə onun siyasi partiyasının tələbə qanadının liderlərindən biri arasında olduğu iddia edilən sızdırılmış telefon danışığının səs yazısından qaynaqlanır. Səs yazısında onun olduğu iddia edilən şəxsin “Mənə qarşı 227 iş var, deməli, indi 227 nəfəri öldürmək üçün lisenziyam var” dediyi eşidilir.
Tribunalın Təsis Edilməsi Konteksti
Tribunal 2009-cu ildə keçmiş baş nazir tərəfindən Banqladeşin 1971-ci ildə Pakistana qarşı Müstəqillik müharibəsi ilə bağlı cinayətləri araşdırmaq və mühakimə etmək üçün yaradılıb. Onun rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən tribunal doqquz aylıq müharibə zamanı əməllərinə görə siyasətçiləri, əsasən də Camaat-e-İslami partiyasının üzvlərini mühakimə edib.
Hindistanın köməyi ilə Banqladeş keçmiş baş nazirin atası və ölkənin ilk lideri Şeyx Mücibur Rəhmanın rəhbərliyi altında Pakistandan müstəqillik qazanıb.
Leave a Reply