ABŞ prezidenti Donald Trampın Qızıl Günbəz layihəsi: ilk böyük sınaq 2028-ci il seçkilərindən əvvəl planlaşdırılır
Konuya bələd olan iki mənbənin bildirdiyinə görə, bu tarix ABŞ prezidenti Donald Trampın Birləşmiş Ştatları tamamilə qoruya biləcək bir kosmik qalxan görmə qabiliyyətini həyata keçirmək üçün hərbi rəsmilərə təzyiq etdiyini göstərir. Bu, həm də Trampın keçən may ayında “üç il ərzində bitirəcəyik” deyərək verdiyi vədi əks etdirir. Həmin vaxt Tramp qeyd etmişdi: “Qızıl Günbəz tamamilə qurulduqda, dünyanın digər ucundan buraxılan raketləri belə dayandıra biləcək gücdə olacaq.”
Birdən çox hədəf ssenarisi
Müdafiə rəsmilərindən biri bildirib ki, raket sınaqları adətən xeyli əvvəldən planlaşdırılır. Lakin mövcud planlaşdırmaya əsasən, sınağın 2028-ci ilin son rübünə təsadüf etməsi, noyabr (2028) ayında nümayiş etdiriləcək bir “qələbə” əldə etmək istəyindən xəbər verir. Həmin rəsmi, Müdafiə Nazirliyinin də prosesi ləngidəcək hər şeydən çəkinmək istədiyini vurğulayıb.
Müdafiə rəsmisinin sözlərinə görə, Raket Müdafiə Agentliyi (MDA) sınağı “FTI-X” (Birləşdirilmiş Uçuş Sınağı) adlandırmağı planlaşdırır. Bu, həmçinin müdafiə sisteminin bir çox sensor və silah sisteminin birlikdə işləyərək eyni anda bir neçə hədəfi zərərsizləşdirməyə çalışacağı bir ssenari deməkdir.
Əsl çətinlik: Kosmosda yerləşən kəsici raket
Müdafiə rəsmisi qeyd edib ki, kosmik qalxan ideyası ABŞ tərəfindən on illərdir araşdırılır. May ayında Qızıl Günbəzin hazırlanmasına cavabdeh təyin olunan Kosmik Qüvvələrin generalı Maykl Qutleyn ötən həftə qatıldığı kosmik sənaye sammitində bu çətinliyə toxunub.
“Əsl texniki çətinlik, kosmik qalxanın əsas elementi olan kəsici raketin qurulması olacaq. Düşünürəm ki, bu texnologiya artıq mövcuddur. Fikrimcə, biz onun bütün fiziki elementlərinin işlədiyini sübut etmişik. Lakin hələ sübut etmədiyimiz məsələ, bunu iqtisadi cəhətdən edə bilərikmi? Və sonra, bunu genişləndirə bilərikmi? Təhdidlə mübarizə aparmaq üçün kifayət qədər peyk qura bilərikmi? Bu peykləri istehsal edəcək sənaye potensialını kifayət qədər sürətlə artıra bilərikmi?”
Xərclər yüz milyardlarla dolları tapacaq
İkinci mənbəyə görə, 2028-ci ildə aparılacaq sınaqlar proqramın yalnız “birinci mərhələsi”ni təşkil edə bilər. Həmin şəxs qeyd edib ki, hazırda layihənin əsas məqsədi sürətlə irəliləmək və mövcud sistemlərə əsaslanaraq genişmiqyaslı raket əleyhinə qalxan konsepsiyasının daha çox maliyyələşməyə layiq olduğunu nümayiş etdirməkdir.
Tramp may ayında Qızıl Günbəz üçün 25 milyard dolların Konqresin qısa müddət əvvəl qəbul etdiyi vergi və xərclərin azaldılması paketindən ayrıldığını elan etmişdi. Lakin layihənin ümumi dəyərinin yüz milyardlarla dollara çatacağı gözlənilir.
Qızıl Günbəzin tələb edəcəyi bəzi texnologiyalar artıq sınaq mərhələsindədir. Məsələn, “Northrop Grumman”ın baş icraçı direktoru Keti Uorden bu həftə keçirilən gəlir hesabatı görüşündə şirkətin kosmik qalxan kəsici raketləri sınaqdan keçirməyə başladığını və bunun hökumətin “sürətlə irəliləmək” məqsədini dəstəkləməkdə mühüm rol oynayacağını bildirib.
Müdafiə Nazirliyi ötən ay həmçinin Raket Müdafiə Agentliyinin Alyaskada “Lockheed Martin” tərəfindən inşa edilmiş uzunmənzilli radar sistemini uğurla sınaqdan keçirdiyini açıqlayıb. Bu radar Rusiyadan və Çindən gələn ballistik raket hədəflərini izləyə bilir. Belə bir sensorun bu müdafiə sisteminin əsas komponentlərindən biri olacağı gözlənilir.
Ümumi dizayn aydın deyil
Xəbərə görə, layihədə iştirak etmək istəyən müdafiə şirkətləri və rəsmiləri hələ də Qutleyndən sistemin ümumi dizaynına dair plan təqdim etməsini gözləyirlər. Bu plan tezliklə təqdim edilməlidir, çünki may ayının sonunda Qutleynə proqramın ilkin arxitekturasını müəyyənləşdirmək üçün 60 gün, tətbiq planı hazırlamaq üçün isə 120 gün vaxt verilmişdi. Bu təfərrüatlar Müdafiə naziri Pit Heqsetin imzası ilə əldə olunan qeyddə yer alır.
Qızıl Günbəzə dair planlaşdırmaların əksər hissəsi Müdafiə Nazirliyinin layihəni mümkün qədər tez qura bilməsini təmin etmək məqsədi daşıyır. Bu da bəzi müdafiə rəsmiləri arasında layihənin kifayət qədər nəzarətdən kənar qalacağı barədə narahatlıqları artırır. Bir rəsmi bildirib:
* “Nəticədə, bu sistemi işə salmaq üçün böyük miqdarda pul xərclənə bilər, lakin sistem sınaq tələblərinə cavab verməyə və ya istənilən funksiyanı yerinə yetirməyə bilər.”
Məsələn, Müdafiə Nazirliyi daxilində çox da tanınmayan “Əməliyyat Sınaqları və Qiymətləndirmə İdarəsi” Raket Müdafiə Agentliyinin sınaq planlarını adekvatlıq baxımından araşdırmağa borcludur. Lakin əldə olunan məlumata görə, bu idarə adıçəkilən müdafiə sistemini və əlaqəli proqramlara nəzarət edəcəyini elan etdikdən qısa müddət sonra Müdafiə naziri Heqset tərəfindən fəaliyyətsiz hala gətirilib.
Qutleyn, sistemin qurulması üçün texnologiya tədarükü və olduqca gəlirli müqavilələrin verilməsi sahəsində də xüsusi səlahiyyətlərə malik olacaq. Müvafiq qeyddə onun yalnız Müdafiə nazirinin müavini Stefan Feynbərqə hesabat verəcəyi bildirilir.
Onlarla şirkət yarışır
Mənbələrə görə, onlarla şirkət Qızıl Günbəzin hazırlanmasında rol almaq üçün yarışır. Ən güclü namizədlər arasında “SpaceX”, “Anduril” və “Palantir” yer alır. Bu üç şirkətin Müdafiə naziri Heqsetə birbaşa təqdimat etdiyi və Heqsetin bu şirkətlərin təklif etdiklərini açıq şəkildə istədiyi bildirilir.
Leave a Reply