Fələstinli fəalın ölümü və ABŞ-ın mövqeyi
Vaşinqton, DC – ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Tammi Brüs, amerikalı rəsmilər tərəfindən əvvəllər sanksiyaya məruz qalmış bir İsrailli köçkünün Əvdə Həsənin ölümündə ittiham edilməsi ilə bağlı suallara cavab verib. Çərşənbə axşamı keçirilən brifinqdə jurnalistlər Həsənin ölümü ilə bağlı şübhəli şəxs Yinon Levinin məsuliyyətə cəlb edilib-edilməyəcəyini soruşduqda, Brüs bir qədər qətiyyətsiz reaksiya göstərib. O bildirib ki, “İsrail bu cür vəziyyətlərlə bağlı istintaq aparır. Bunun son nəticəsinin nə olacağını bilmirəm, nə də nəyin baş verməli olduğu barədə şərh verəcək və ya fərziyyə irəli sürəcəyəm.”
Brüslə müxbirlər arasında baş verən gərgin mübahisə, Yinon Levinin İordan çayının işğal olunmuş qərb sahilindəki Ümm əl-Xeyr kəndində Həsənə atəş açdığını əks etdirən videonun yayılmasından bir gün sonra baş verib. Otuz bir yaşlı Fələstinli fəal sinəsindən aldığı güllə yarasından dünyasını dəyişib. Levi, ABŞ prezidenti Co Baydenin keçmiş administrasiyası dövründə Fələstinlilərə qarşı zorakılıq törətdiyi üçün sanksiya tətbiq edilən bir neçə İsrailli köçkün arasındadır. Lakin ABŞ prezidenti Donald Tramp yanvar ayında ikinci dəfə vəzifəyə gəldikdən qısa müddət sonra bu sanksiyaları icra sərəncamı ilə ləğv edib. Böyük Britaniya və Avropa İttifaqı isə Leviyə qarşı sanksiyaları qüvvədə saxlayır.
Həsən, Masafer Yatta sakini idi və “Başqa Torpaq Yoxdur” adlı Akademiya Mükafatına layiq görülmüş sənədli filmin yaradılmasında iştirak etmişdi. Bu film, beynəlxalq hüquqa əsasən qanunsuz sayılan İsrail yaşayış məskənlərinin və İordan çayının qərb sahilində Fələstinlilərə qarşı hücumların təsirlərini əks etdirirdi. Çərşənbə axşamı keçirilən brifinqdə Brüs, Həsənin güllələnmə hadisəsinin Qəzzadakı “müharibə zonası”nda baş verdiyini iddia etsə də, sonradan səhvini düzəldərək, hadisənin İordan çayının qərb sahilində baş verdiyini qeyd edib. Buna baxmayaraq, o, Tramp administrasiyasının zorakılığın baş verdiyi hər yerdə buna qarşı mübarizə aparmaq niyyətində olduğunu vurğulayıb. O, hadisəni Manhattanda baş verən əlaqəsiz bir atışmaya istinad edərək, “Bu, eyni arqumentdir. Biz bunu İordan çayının qərb sahilində görürük. Ümumiyyətlə, zorakılıq olan zaman bilirik. Dünən Nyu-Yorkda da bir atışmanın şahidi olduq,” deyib. Dövlət Departamenti, Həsənin qətlindən sonra Tramp administrasiyasının sanksiya siyasətinə yenidən baxıb-baxmayacağı barədə “Əl-Cəzirə”nin sonrakı sorğusuna cavab verməyib. Çərşənbə axşamı İsrail mediası Levinin qəsdən adam öldürmə və qanunsuz silah istifadəsi ittihamları ilə ev dustaqlığına buraxıldığını bildirib.
ABŞ prezidenti Donald Trampın sanksiya siyasətində dəyişikliklər
Üç uşaq atası olan Həsən, ABŞ-da bir sıra nüfuzlu müdafiə və lobbi qrupları ilə əməkdaşlıq edirdi. Onun ölümü, ABŞ prezidenti Donald Trampın İordan çayı kimi işğal olunmuş ərazilərdəki qanunsuz İsrailli yaşayış məskənlərinə dair siyasətinə yenidən diqqət çəkib. Tramp birinci prezidentlik dövründə bu yaşayış məskənlərinin qanunsuz olduğunu tanıyan uzun müddətdir davam edən siyasəti ləğv etmişdi. Bu yaşayış məskənləri beynəlxalq hüququn pozulması hesab olunur və geniş şəkildə Fələstinliləri yerindən-yurdundan didərgin salmaq və torpaqlarını ələ keçirmək vasitəsi kimi qəbul edilir.
Lakin İsrail yaşayış məskənləri son illərdə sürətlə yayılmaqda davam edir və Fələstin liderləri ilə gələcək sülh sazişləri üçün əsas maneə hesab olunur. Bu ilin əvvəlində vəzifəyə gələn ABŞ prezidenti Donald Tramp, Bayden dövrünə aid bir çox icra sərəncamını, o cümlədən İsrailli köçkünlərə qarşı sanksiyaları ləğv edib. Bu addımın, İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahunun rəhbərlik etdiyi İsrail hökumətinin təzyiqləri fonunda atıldığı bildirilir. Bayden, Qəzzadakı müharibə zamanı İsrailə yardım göndərməkdə davam etdiyi üçün tənqid olunsa da, onun administrasiyası İordan çayının işğal olunmuş qərb sahilindəki yaşayış məskənləri mövzusunda daha sərt mövqe nümayiş etdirməyə hazır idi. Baydenin 2024-cü ilin fevralında verilən icra sərəncamında deyilir ki, “İordan çayının qərb sahilindəki vəziyyət — xüsusilə ekstremist köçkün zorakılığı, insanların və kəndlərin məcburi köçürülməsi, əmlakın məhv edilməsi — dözülməz səviyyəyə çatıb.” Sənəddə əlavə olunur ki, İsrailin İordan çayının qərb sahilindəki hərəkətləri “İordan çayının qərb sahili və Qəzzanın, İsrailin və daha geniş Yaxın Şərq regionunun sülhünə, təhlükəsizliyinə və sabitliyinə ciddi təhlükə” təşkil edir.
İsrailli köçkünlərin zorakılığı və artan gərginlik
İsrailli köçkünlər və hərbi qüvvələr tərəfindən törədilən zorakılıq, İsrailin 2023-cü il oktyabrın 7-də Qəzzada müharibəsinin başlamasından bəri kəskin artıb, İordan çayının qərb sahilində ən azı 1000 Fələstinli öldürülüb. Hüquq müdafiəçiləri bildirirlər ki, zorakılıq törədən köçkünlər Fələstinlilərə hücum edərkən çox vaxt hərbçilər tərəfindən qorunurlar. Ölənlər arasında ABŞ vətəndaşları da var, ən son Florida sakini olan 20 yaşlı Seyfullah Musallat Sinjil kəndində ailəsinin torpağını ziyarət edərkən döyülərək öldürülüb. Musallatın öldürülməsini pisləyən nadir bəyanatda, İsrail yaşayış məskənlərinin qatı tərəfdarı olan ABŞ-ın İsraildəki səfiri Mayk Hakabi, ölkəni “cinayət və terror aktı” adlandırdığı hadisəni “aqressiv şəkildə araşdırmağa” çağırıb. Bu günə qədər qətl ilə bağlı heç kim həbs olunmayıb və ya ittiham irəli sürülməyib.
Çərşənbə günü edilən hücumdan sonra, solyönümlü İsrailpərəst lobbi qrupu J Street, ABŞ qanunvericilərini, Levi kimi köçkünlərə qarşı Bayden dövrünə aid sanksiyaları qanuniləşdirəcək qanunvericiliyi dəstəkləməyə çağırıb. Qrup, üzvlərinin Həsənlə “dərin, şəxsi əlaqələri” olduğunu bildirib və onun öldürülməsindən “ürəyi qırıldığını və dəhşətə gəldiyini” vurğulayıb. Çərşənbə axşamı X sosial media platformasında yayımlanan postunda, Konqres üzvü Deliya Ramirez Həsənin öldürülməsini “hökumətimizin və İsrailin İordan çayının qərb sahilindəki zorakılığı təşviq etməyə və göz yummağa davam etdiyinin ağrılı xatırlatması” adlandırıb. O yazıb: “Biz İordan çayının qərb sahilində zorakılıq törədən köçkünlərə qarşı sanksiyaları bərpa etməli və ekstremist və artan zorakılıqları qonşularımızı əlimizdən alan hər kəsi — o cümlədən Trampı və Netanyahunu — məsuliyyətə cəlb etməliyik.”
24 saat
