ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası ötən ay Memfisdə zorakılığa qarşı mübarizə üçün federal işçi qrupu yaratdı. Lakin bu qərar, təqdim edilən cinayət statistikasının şəhər polis idarəsinin məlumatları ilə uyğunsuzluğu səbəbindən mübahisələrə səbəb oldu.
Fərqli rəqəmlər, eyni şəhər
ABŞ prezidentinin 2025-ci ilin sentyabrında yaydığı press-relizdə Memfisdə 2024-cü ildə zorakılıq hallarının artdığı iddia edilsə də, Memfis Polis İdarəsinin (MPD) məlumatları bunun əksini göstərir. MPD-nin açıqlamasında qeyd olunur ki, qətl hadisələri son altı ilin ən aşağı səviyyəsində, ağırlaşdırılmış hücumlar son beş ilin və cinsi zorakılıq isə son iyirmi ilin ən aşağı səviyyəsindədir.
Belə bir ziddiyyət necə mümkündür? Texniki olaraq, hər iki tərəf haqlı ola bilər.
Cinayət statistikasında fərqliliklər
Ağ Ev, Federal Təhqiqat Bürosunun (FTB) “ABŞ-da Cinayət” məlumatlarına əsaslanıb. Bu məlumatlarda Memfisdə 2024-cü ildə 15,000-dən çox zorakılıq cinayəti qeydə alınıb. Bu rəqəm, şəhərin eyni dövr üçün bildirdiyi rəqəmdən xeyli çoxdur.
Bu fərqin iki əsas səbəbi var: coğrafiya və cinayətlərin hesablanma metodu.
FTB cinayətləri doqquz rayonu əhatə edən metro ərazisində hesablayır. Bu əraziyə Tennessee, Mississippi və Arkansas ştatlarının bəzi hissələri daxildir və əhalisi Memfisin əhalisindən iki dəfə çoxdur. Memfis Polis İdarəsi isə yalnız şəhər daxilində baş verən cinayətləri qeydə alır.
İkinci mühüm amil FTB-nin zorakılıq cinayətlərinin hər bir qurbanını hesablamasıdır, halbuki Memfis polisi hər bir hadisəni qeydə alır. Bir atışma nəticəsində üç nəfər yaralanarsa, FTB məlumatlarında bu, üç hücum kimi qeydə alınır, lakin şəhər polis məlumatlarında yalnız bir hadisə kimi qeyd edilir.
Cinayət Ədliyyatı Şurasının baş əməkdaşı doktor Thaddeus Consonun fikrincə, siyasi liderlər cinayətlər haqqında danışarkən çox diqqətli olmalıdırlar.
Zorakılıq cinayətinin tərifi
Cinayət statistikasındakı fərqliliklərin digər səbəbi “zorakılıq cinayəti” anlayışının vahid tərifinin olmamasıdır. Müxtəlif hüquq-mühafizə orqanları bu anlayışı bir qədər fərqli şəkildə təyin edirlər.
FTB-nin tərifinə görə, zorakılıq cinayətləri dörd əsas kateqoriyaya bölünür: qətl/qeyri-səhlənkar adam öldürmə, zorlama, soyğunçuluq və ağırlaşdırılmış hücum.
Cinayət məlumatlarını toplamaq və dərc etmək üçün FTB bu yaxınlara qədər Xülasə Hesabat Sistemi (SRS) adlanan uzunmüddətli sistemdən istifadə edirdi. Bu proqram dörd zorakılıq cinayəti kateqoriyasını hesablayır və hətta çoxsaylı qurbanlar olsa belə, hər bir hadisəni bir dəfə qeydə alır.
2021-ci ildə FTB Milli Hadisə Əsaslı Hesabat Sistemi (NIBRS) adlanan yeni sistemə keçdi. Bu sistem SRS ilə eyni zorakılıq cinayəti kateqoriyalarından istifadə edir, lakin hər bir hadisəni deyil, hər bir qurbanı hesablayır.
Yerli polis idarələri, məsələn, Memfis, adətən internetdə statistika dərc edərkən FTB-nin zorakılıq cinayəti təriflərindən istifadə edirlər. Bununla belə, Memfis bütün qətl növlərini daxil edir və qeyri-ölümcül atışmalar kimi alt kateqoriyaları sadalayır.
Federal Ədliyyə Statistika Bürosu “sadə hücumu” zorakılıq cinayəti statistikasına əlavə edir. Bu, heç bir silahın istifadə edilmədiyi və ciddi xəsarətlərə səbəb olmayan hücumları əhatə edir. Onlar həmçinin polisə heç vaxt bildirilməyən, lakin agentlik tərəfindən aparılan illik sorğularda qeydə alınan cinayətləri də daxil edirlər.
Bütün bu müxtəlif təriflərlə bir agentliyin cinayət statistikası cinayətlərin artdığını, digəri isə azaldığını göstərə bilər.
Cinayət statistikasına baxarkən diqqətli olmaq qurbanlara və onların hekayələrinə hörmət əlamətidir.
Məlumatlara əsaslanarkən aşağıdakı məqamlara diqqət yetirmək tövsiyə olunur:
- Təriflər: Hansı cinayətlər daxildir?
- Nə hesablanır: Rəqəmlər hadisələrə əsaslanır, yoxsa qurbanların sayına?
- Vaxt çərçivəsi: Rəqəmlər ilin əvvəlindən, son 12 ayın ortalaması, yoxsa tək bir ay üçün nəzərdə tutulub?
- Hesabat boşluqları: Bir çox cinayət polisə bildirilmir.
