ABŞ-ın sabiq prezidenti Co Bayden öz prezident kitabxanası üçün yeri müəyyənləşdirib.
## Prezident Kitabxanası layihəsi üçün komanda formalaşdırılıb
Sabiq prezident Co Bayden öz prezident kitabxanasını Delaver ştatında inşa etmək qərarına gəlib. 82 yaşlı sabiq prezident muzey və arxivin tikintisi üçün vəsait toplamaq və yerini müəyyənləşdirmək məqsədilə keçmiş köməkçilərindən, dostlarından və siyasi müttəfiqlərindən ibarət bir qrup yaradıb.
Bu yaxınlarda Co və Jill Bayden Fondu keçmiş dövlət katibi Antoni Blinken, uzun illər müşaviri Stiv Riçetti və Demokratların məşhur vəsait toplayanı Rufus Gifford daxil olmaqla, 13 nəfərdən ibarət idarə heyətini təsdiqləyib. Qeyd edək ki, Gifford idarə heyətinin sədri vəzifəsini icra edəcək.
## Prezident Kitabxanası komandası maliyyə toplamaqda çətinlik çəkir
Baydenin kitabxana komandası partiyasının gələcəyi ilə bağlı fikir ayrılıqlarının olduğu və bir çox böyük Demokrat donorun maliyyə yardımlarını dayandırdığı bir vaxtda, 46-cı prezidentin irsi layihəsi üçün pul toplamaq kimi çətin bir vəzifə ilə üzləşib.
Tarixən prezident kitabxanası layihələrinə ianə verən korporasiyalar və qurumların ABŞ prezidenti Donald Trampın Baydeni daim tənqid etməsi və sol meyilli hesab etdiyi qrupları hədəfə alması səbəbindən ianə verməkdə tərəddüd edəcəyi də hələlik bəlli deyil.
## Siyasi iqlim dəyişib
Kitabxana idarə heyətinin sədri təyin olunan Gifford bildirib ki, bu cür məsələlər barədə düşünməyən insanlar belə artıq bu barədə düşünməyə başlayıblar. Bununla belə, biz büdcə yaratmayacağıq və ya əldə edə bilməyəcəyimiz bir məqsəd qoymayacağıq.
Onu da qeyd edək ki, prezident kitabxanalarının tikintisi üçün xərclər son onilliklər ərzində xeyli artıb. Corc H.V. Buş kitabxanasının tikintisi 1997-ci ildə açılışı zamanı təxminən 43 milyon dollara başa gəlmişdi. Bill Klintonun kitabxanası təxminən 165 milyon dollara, Corc Buşun komandası isə kitabxananın açılışına qədər 500 milyon dollarlıq vəsait toplamağı bacarmışdı. Obama Fondu isə Çikaqoda yerləşən prezident kitabxanasının tikintisi, qlobal proqramların dəstəklənməsi və fondun yaradılması üçün 1,6 milyard dollarlıq vəsait toplamağı planlaşdırır.
Baydenin kitabxana komandası hələ planlaşdırma mərhələsindədir, lakin Gifford layihənin dəyərinin Obama Prezident Mərkəzi və Corc H.V. Buş Prezident Kitabxanası və Muzeyi arasında bir yerdə olacağını proqnozlaşdırır.
Baydenin müşavirləri Milli Arxiv və Sənədlər İdarəsi tərəfindən idarə olunan 13 prezident kitabxanasından 12-sinin rəsmiləri ilə görüşüblər. Onlar proqram və yerləşmə məsələlərini müzakirə etmək üçün Obama kitabxanasının rəsmiləri ilə də görüşüblər və potensial əməkdaşlıqları qiymətləndirmək üçün Delaver rəhbərləri ilə danışıqlara başlayıblar.
## Kitabxanalar şəxsi vəsaitlərlə inşa edilir
Kitabxanaların tikintisi və proqramlarının dəstəklənməsi sabiq prezident tərəfindən yaradılan qeyri-kommersiya təşkilatlarına ianə edilən şəxsi vəsaitlərlə ödənilir.
İlkin planda Bayden kitabxanasına Baydenin dörd illik prezidentlik dövrünü əks etdirən geniş muzey daxil edilməsi nəzərdə tutulur. Baydenlər həmçinin kitabxananın liderlik, xidmət və vətəndaş iştirakı üçün mərkəz olmasını, siyasət toplantıları üçün təhsil və tədbir məkanının olmasını istəyirlər.
Co Bayden 2024-cü ildə keçirilən seçkilərdən 107 gün əvvəl ikinci dəfə prezidentliyə namizədliyini geri götürüb və son prezident kitabxanası planlaşdırılması ilə bağlı hərəkətə keçməkdə sələflərinə nisbətən daha yavaş davranıb.
Bill Klinton ikinci müddətinin ilk həftələrində kitabxanasının Litl Rokda (Arkanzas ştatı) yerləşəcəyini elan etmişdi. Barak Obama prezidentlik müddəti bitməmişdən əvvəl Çikaqonun cənub tərəfindəki Cekson Parkını prezident mərkəzi üçün yer olaraq seçmişdi, Corc Buş isə ikinci müddəti bitməmişdən əvvəl Dallasdakı Cənubi Metodist Universitetini seçmişdi.
Bir müddət vəzifədə olan Corc H.V. Buş 1991-ci ildə, yenidən seçki kampaniyasında məğlub olmasından bir il əvvəl prezident kitabxanasını Texas A&M Universitetində quracağını elan etmişdi.
## Tramp qanuni razılaşmalardan gələn vəsaitləri öz kitabxanasına yönəldir
Donald Tramp 2020-ci ildə Baydenə məğlub olduqdan sonra prezident kitabxanası ilə bağlı planları barədə susqunluğunu qoruyub saxlayır. Lakin Respublikaçı Paramount Global, ABC News, Meta və X ilə bağlı məhkəmələrdə milyonlarla dollar qazanıb və bu razılaşmaların bir hissəsi gələcək Tramp kitabxanasına yönəldiləcək.
ABŞ prezidenti Donald Tramp, həmçinin Qətər hökumətindən pulsuz “Air Force One” təyyarəsi əldə edib. O bildirib ki, 400 milyon dollarlıq təyyarə, Ronald Reyqanın istifadə etdiyi “Boeing 707” təyyarəsinin istismardan çıxarılaraq muzey eksponatı kimi nümayiş etdirilməsi kimi, vəzifəsindən ayrıldıqdan sonra gələcək prezident kitabxanasına ianə ediləcək.
Baydenin kitabxana idarə heyətinə daxil olan digər şəxslər arasında keçmiş yüksək vəzifəli Ağ Ev köməkçiləri Elizabet Aleksandr, Julissa Reynoso Pantaleon və Sedrik Riçmond; Kanadada keçmiş səfir və telekommunikasiya rəhbəri David Koen; Delaver xeyriyyəçisi Tatiana Brandt Copeland; Bayden Fondunun xəzinədarı və keçmiş Senat köməkçisi Ceff Pek; Baydenin uzun illər dostu Fred C. Sears II; keçmiş əmək naziri Marti Volş; keçmiş İdarəetmə və Büdcə Ofisinin direktoru Şalanda Yanq və Delaverin keçmiş qubernatoru Cek Markell var.
Baydenin Pensilvaniya ilə dərin əlaqələri var, lakin o, siyasi karyerasına başladığı Delaver ştatında qərarlaşıb. O, ilk dəfə 1970-ci ildə Nyukasl dairə şurasına seçilib və Obamanın vitse-prezidenti vəzifəsini icra etməzdən əvvəl 36 il Delaveri Senatda təmsil edib.
Prezident Pensilvaniyanın Skranton şəhərində anadan olub və 10 yaşına qədər orada yaşayıb. Atası dolanışığını güclə təmin etdiyi üçün ailəsi Delaverə köçüb və orada avtomobil satışı ilə məşğul olub.
Fəhlə sinfinin nümayəndəsi olan Skranton, Baydenin uzun siyasi karyerası ərzində tez-tez xatırlanan bir məqama çevrilib. O, həmçinin vitse-prezidentlikdən sonra Pensilvaniya Universitetində professor vəzifəsində çalışıb və universitetdə onun adı ilə adlandırılan diplomatiya və qlobal əlaqələr mərkəzinə rəhbərlik edib.
Giffordun sözlərinə görə, Baydenlər sonda kitabxananın məhz Delaverdə yerləşməli olduğunu hiss ediblər, çünki bu ştat “onun bütün siyasi karyerasını irəli aparıb”. Delaverdəki seçilmiş rəsmilər Baydenin bu addımını alqışlayırlar.
Qubernator Mett Meyer bildirib: “Delaver üçün o, hər zaman ən sevimli oğlumuz olacaq. Delaverdəki yeni prezident kitabxanası gələcək nəsillərə onun müqavimət, ailə hekayəsini və köklərini heç vaxt unutmadığını görmək imkanı verəcək”.
