admin

Tag: Conflict

  • ABŞ-İsrail-İran: Təhlükəli məqam, BMT TŞ-də əsas çəkişmə

    ABŞ-İsrail-İran: Təhlükəli məqam, BMT TŞ-də əsas çəkişmə

    BMT-də gərginlik artır: İran və müttəfiqləri ABŞ-ın hərbi əməliyyatlarını pisləyir, ABŞ və İsrail isə ittihamları rədd edir.

    BMT Təhlükəsizlik Şurası İrana Qarşı Hərbi Əməliyyatları Müzakirə Edir

    Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası ABŞ-ın İrana məxsus nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələrdən sonra təcili iclasa toplaşıb. Bu hərbi əməliyyat bir sıra üzv dövlətlərin kəskin qınamalarına və Yaxın Şərqdə atəşkəs çağırışlarının yenidən səslənməsinə səbəb olub. ABŞ və müttəfiqi İsrail isə hücumu təqdir ediblər.

    Rusiya, Çin və Pakistan diplomatların sözlərinə görə, “dərhal və qeyd-şərtsiz atəşkəs” tələb edən qətnamə layihəsi təqdim ediblər. Təklif birbaşa olaraq ABŞ və ya İsrailin adını çəkməsə də, İranın nüvə obyektlərinə edilən hücumları pisləyir. Qətnamə layihəsinin nə zaman səsverməyə çıxarılacağı hələlik dəqiqləşməyib. Bu qətnamənin qəbul edilməsi üçün ən azı doqquz üzv dövlətin dəstəyi və beş daimi üzvdən — ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Rusiya və Çin — heç birinin veto hüququndan istifadə etməməsi tələb olunur. ABŞ-ın özünü qınayan bir qətnaməyə veto qoyacağı gözlənilir.

    Atəşkəs Tələbi və Diplomatiyanın Gələcəyi

    Şurada çıxış edən BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş regionun “ölümcül, aşağı doğru bir spiralın astanasında” dayandığı barədə xəbərdarlıq edib. Quterreş bildirib ki, “ABŞ-ın İranın nüvə obyektlərini bombalaması onsuz da çətin vəziyyətdə olan regionda təhlükəli dönüş anını ifadə edir. Biz indi cavab tədbirlərinin girdabına düşmək riski ilə üz-üzəyik. Biz dərhal və qətiyyətlə hərəkət etməli, döyüşləri dayandırmalı və İranın nüvə proqramı ilə bağlı ciddi, davamlı danışıqlara qayıtmalıyıq”. Bu çağırış regionda atəşkəsin vacibliyini bir daha vurğulayıb.

    Tərəflərin Mövqeyi: ABŞ və İsrail Müdafiədə, İran Cavab Hazırlığında

    ABŞ-ın BMT-dəki müvəqqəti səfiri Doroti Şi hərbi əməliyyatları müdafiə edərək, Vaşinqtonun həm vətəndaşlarını, həm də müttəfiqlərini qorumaq üçün İranın zənginləşdirmə qabiliyyətini məhv etmək addımı atdığını bildirib. Şi, “Vaşinqtonun müttəfiqini və öz maraqlarımızı müdafiə etmək üçün qətiyyətli addım atmağın vaxtı gəldi” deyib. O əlavə edib: “İran gərginliyi artırmamalıdır… İranın amerikalılara və ya Amerika bazalarına qarşı birbaşa və ya dolayı istənilən hücumu dağıdıcı cavabla qarşılanacaq”.

    İranın BMT-dəki səfiri Əli Bəhreyni isə İsrail və ABŞ-ın İrana qarşı hücumlarının “boşluqda” baş vermədiyini bildirib və bunların ABŞ-ın və onun Avropalı tərəfdaşlarının “siyasi motivli hərəkətlərinin” nəticəsi olduğunu vurğulayıb. O, ABŞ-ın “diplomatiyanı məhv etmək qərarına gəldiyini” və İran ordusunun cavabının “vaxtını, təbiətini və miqyasını” özünün müəyyənləşdirəcəyini qətiyyətlə bildirib.

    Bu arada, İsrailin BMT-dəki elçisi Danni Danon hücumların dünyanı “daha təhlükəsiz bir yerə” çevirdiyini söyləyərək qınama çağırışlarını rədd edib. Ondan İsrailin Tehranda rejim dəyişikliyini dəstəkləyib-dəstəkləmədiyi soruşulduqda, “Bu, İran xalqının qərar verəcəyi bir şeydir, bizim deyil” deyib.

    Beynəlxalq Reaksiyalar və Nüvə Təsisatlarına Dəyən Ziyan

    Çinin BMT-dəki səfiri Fu Conq ABŞ-ın zərbələrini pisləyib və təmkinli olmağa çağırıb. “Biz dərhal atəşkəsə çağırırıq”, – deyən səfir əlavə edib: “Çin vəziyyətin nəzarətdən çıxma riski ilə bağlı dərindən narahatdır”.

    Rusiyanın BMT-dəki elçisi Vasili Nebenzya hücumları Vaşinqtonun qlobal normalara qarşı növbəti hörmətsizlik əlaməti kimi qiymətləndirib. “ABŞ Pandora qutusunu açıb,” deyən o, “Heç kim hansı fəlakət və ya əziyyətin ardınca gələcəyini bilmir” deyə vurğulayıb.

    Pakistanın səfiri Asim İftixar Əhməd də ABŞ-ın bombalanmasını qınayaraq, bunun dərin narahatlıq doğurduğunu bildirib. O deyib: “İsrailin təcavüzü və qanunsuz hərəkətləri nəticəsində gərginliyin və zorakılığın kəskin artması dərindən narahat edicidir.” Pakistanın bu açıqlaması, ölkənin ABŞ prezidenti Donald Trampın Nobel Sülh Mükafatına namizədliyini irəli sürəcəyini bildirməsindən bir gün sonra gəlib.

    ABŞ prezidenti Donald Trampın Amerikan qüvvələrinin İranın əsas nüvə obyektlərini “məhv etdiyini” elan etməsi 1979-cu il İslam inqilabından sonra Tehrana qarşı ən əhəmiyyətli Qərb hərbi əməliyyatı olub.

    MAQATE-nin Hesabatı və Beynəlxalq Təzyiqlər

    Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) rəhbəri Rafael Qrossi Şuraya bildirib ki, yeraltı zərərin miqyası hələ də dəqiq olmasa da, Fordov zənginləşdirmə sahəsində zərbə kraterləri görünür. İsfahandakı tunellərin girişlərinin vurulduğu, uzun müddət İsrailin təxribat hədəfi olan Natanzın isə yenidən zərbə aldığı bildirilib.

    İran Qrossini İsrail və ABŞ-ın ona hücum etməsi üçün yol açmaqda əlbir olmaqda günahlandırıb. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə gözətçisi Şurası, İsrailin ilkin hücumunu həyata keçirməsindən bir gün əvvəl, iyunun 12-də İranın beynəlxalq nüvə təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etmədiyini elan edən bir qətnaməni təsdiqləmişdi.

    24saat

  • İsrail-İran münaqişəsi: 22 iyun 2025-ci il əsas hadisələri

    İsrail-İran münaqişəsi: 22 iyun 2025-ci il əsas hadisələri

    İsrail-İran münaqişəsinin doqquzuncu günündə baş verən əsas hadisələr bunlardır.

    22 iyun, Bazar günü vəziyyət belədir:

    Döyüşlər və ABŞ Zərbələri

    ABŞ prezidenti Donald Tramp dünya ictimaiyyətinə öz ölkəsinin ordusu tərəfindən İranın üç əsas nüvə obyektinə zərbələr endirildiyini bildirdi.

    Tramp sosial media paylaşımında yüksək dərəcədə gücləndirilmiş Fordo nüvə obyektinin “yox olduğunu” iddia etdi.

    ABŞ müdafiə naziri Pit Hekseth Pentaqonda jurnalistlərə verdiyi açıqlamada, bu ABŞ zərbələrinin “inanılmaz və üstün müvəffəqiyyət” olduğunu bildirsə də, heç bir sübut və ya əlavə təfərrüat təqdim etmədi.

    ABŞ dövlət katibi Marko Rubio İrana qarşı daha bir təhdid səsləndirərək, hər hansı bir cavab addımının “indiyə qədər etdikləri ən böyük səhv olacağını” qeyd etdi.

    Türkiyənin İstanbul şəhərində İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) iclasında çıxış edən İranın xarici işlər naziri Abbas Araqçi, ABŞ-ın İranın üç nüvə obyektinə hücum etməklə “çox böyük bir qırmızı xətti” keçdiyini bildirdi.

    İran Atom Enerjisi Təşkilatından verilən məlumata görə, Fordo, Nətənz və İsfahan şəhərlərindəki nüvə obyektləri “beynəlxalq hüququ, xüsusilə də Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsini pozaraq düşmənlər tərəfindən vəhşicəsinə hücuma məruz qalıb”.

    İsrailin Baş naziri Binyamin Netanyahu İrana hücum etmək kimi “cəsarətli qərarına” görə ABŞ prezidenti Trampı təbrik etdi.

    İsrailin təcili yardım xidmətləri İran raketlərinin və düşən qəlpələrin 10 müxtəlif yerə düşdüyünü bildirdi. İranın bu son cavab hücumu ABŞ-ın zərbələrindən sonra baş verib.

    İsrail ordusu qərbi İranda “hərbi hədəflər” olduğunu iddia etdiyi ərazilərə daha çox hücum həyata keçirdiyini açıqladı.

    İran İnqilab Keşikçiləri Korpusu (İİRQ) İranın ən son raket zərbələrinin İsrailin Ben Qurion Beynəlxalq Hava Limanını və araşdırma obyektlərini hədəf aldığını bildirdi.

    İİRQ hazırda cavab tədbirlərinin bir hissəsi olaraq ən qabaqcıl raketlərindən biri olan Xeybər Şekan raketini yerləşdirir. 2022-ci ildə təqdim edilən Xorramşəhr-4 kimi də tanınan bu raket İranın ballistik raket arsenalında ən ağır faydalı yükə malik olduğu düşünülür.

    Tələfat və Fəsadlar

    İran Qırmızı Aypara Cəmiyyətinin rəhbəri Pir Hüseyn Kolivənd, ABŞ-ın İranın nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələr nəticəsində ölüm halı qeydə alınmadığını bildirdi.

    İran Parlamentinin spikeri Məhəmməd Baqir Qalibafın müşaviri İranın Fordoya ABŞ hücumunu gözlədiyini dedi. Müşavirə görə, “obyekt çoxdan boşaldılıb və hücum nəticəsində geri dönməz ziyan dəyməyib”.

    İran Atom Enerjisi Təşkilatı radiasiya sistemi məlumatları və sahə tədqiqatlarının Fordo, İsfahan və Nətənz obyektlərinin yaxınlığındakı ərazilərdə çirklənmə və ya sakinlər üçün təhlükə əlamətləri göstərmədiyini bildirib.

    İsrail Hava Limanları İdarəsi “son inkişaflara”, yəni ABŞ-ın İrana hücumuna istinad edərək, hava məkanını növbəti xəbərdarlığa qədər bağladığını açıqladı.

    Flightradar24-ün məlumatına görə, aviaşirkətlər ABŞ-ın raket zərbələrindən sonra Yaxın Şərqin əhəmiyyətli ərazilərindən uzaq durmağa davam edir.

    İranın məhkəmə xəbərləri agentliyi Mizan Onlayn bildirir ki, İsrail üçün casusluqda təqsirli bilinən bir şəxs edam edilib.

    ABŞ hücumlarından qısa müddət sonra İranın 40 raket atması nəticəsində İsraildə ən azı 27 nəfər yaralanıb. Hədəflərdən biri Təl-Əvivdəki Ramat Əviv olub, raketlər yaşayış binalarının fasadlarında dəliklər açıb.

    Yarımrəsmi Təsnim xəbər agentliyi İsrailin Təbriz şəhərini bombaladığını, İİRQ-nin Şəhid Mədəni düşərgəsini hədəf aldığını və ən azı iki nəfərin yaralandığını bildirdi.

    İranın Fars Xəbər Agentliyi xəbər verdi ki, İsrail qüvvələrinin mərkəzi Yəzd əyalətindəki iki hərbi obyekti vurması nəticəsində doqquz təhlükəsizlik personalı həlak olub.

    Çoxsaylı ABŞ hərbi bazalarına ev sahibliyi edən Körfəz ölkələri, İrana qarşı bombalanma nəticəsində bölgədə müharibənin genişlənməsi ehtimalına görə yüksək həyəcan vəziyyətindədir.

    Bəhreyn hökumət işçilərinin 70 faizinə növbəti xəbərdarlığa qədər evdən işləməyi tapşırıb.

    ABŞ Daxilində Müxalifət

    ABŞ Konqresinin Demokratik üzvlərindən biri olan Sara Ceykobs, hücuma ilk cavablarından birində dedi: “Trampın İrana qarşı zərbələri təkcə konstitusiyaya zidd deyil, həm də ABŞ-ı başqa bir sonsuz və ölümcül müharibəyə sürükləmə riski yaradan bir eskalasiyadır.”

    Nümayəndələr Palatasının Demokratik lideri Həkim Cefriz Trampın zərbələr üçün Konqres icazəsi almadığını və “hər hansı bir mənfi nəticəyə” görə tam məsuliyyət daşıyacağını bildirdi.

    Fələstin əsilli amerikalı konqresmen Rəşidə Tlaib, Trampın qanunvericilərin təsdiqi olmadan İrana zərbə əmri verməsinin ABŞ Konstitusiyasının “aşkar pozuntusu” olduğunu qeyd etdi.

    Trampın Konqresin təsdiqi olmadan İrana hücum etmək qabiliyyətini məhdudlaşdırmağa yönəlmiş qanunvericilik səyinə rəhbərlik edən Respublikaçı konqresmen Tomas Massi, bu zərbələrin müharibə qərarları üzərində səlahiyyət verən ABŞ Konstitusiyasını pozduğunu bildirdi.

    ABŞ senatoru Kris Merfi Demokratların tənqid chorusuna qoşuldu. “Mən ötən həftə kəşfiyyat brifinqi aldım” dedi. “İran ABŞ üçün heç bir yaxın təhlükəsizlik təhdidi yaratmırdı.”

    Qlobal Reaksiyalar, Siyasət və Diplomatiya

    Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası, ABŞ-ın İranın nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələrdən sonra Bazar günü təcili iclas keçirəcək.

    BMT Baş katibi Antonio Quterreş “dərin narahatlıq” ifadə edərək, hücumu “təhlükəli eskalasiya” adlandırıb və Yaxın Şərqdəki münaqişənin tez bir zamanda “nəzarətdən çıxa” biləcəyi barədə xəbərdarlıq edib.

    Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin rəhbəri beynəlxalq hüququn seçim deyil, öhdəlik olduğunu bildirdi.

    Çin ABŞ-ın hücumunu “qətiyyətlə pisləyib”, qeyd edib ki, İranın nüvə obyektləri BMT-nin Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin təminatları altındadır.

    Rusiyanın Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedev, millətlərin “mütləq əksəriyyətinin İsrail və ABŞ-ın hərəkətlərinə” qarşı olduğunu bildirdi.

    Livanın Hizbullahı, Fələstin Həmas qrupu və Yəmənin Husiləri, hamısı İranın müttəfiqləri, Hizbullahın “vəhşicəsinə və xaincəsinə” adlandırdığı ABŞ-ın İranın nüvə obyektlərinə hücumunu pislədilər.

    Səudiyyə Ərəbistanı, “İran İslam Respublikasındakı inkişafları, xüsusilə də ABŞ tərəfindən İranın nüvə obyektlərinin hədəf alınmasını dərin narahatlıqla izlədiyini” bildirdi.

    Körfəz ölkələri Qətər, Oman və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri də hücumların bölgə üçün nəyi əks etdirə biləcəyi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etdilər.

    Türkiyənin Xarici İşlər Nazirliyi ABŞ zərbələrinin eskalasiya riskini daha da artırdığını xəbərdar etdi.

    Britaniyanın Baş naziri Keyr Starmer ABŞ-ın hərbi əməliyyatını dəstəkləyərək, hücumların Tehranın nüvə proqramının yaratdığı “təhlükəni” “yüngülləşdirdiyini” bildirdi.

    Avropa İttifaqının xarici siyasət rəhbəri Kaya Kallas dialoqa qayıtmağa çağırır. “İrana nüvə silahı inkişaf etdirməyə icazə verilməməlidir” dedi, “çünki bu, beynəlxalq təhlükəsizliyə təhdid olardı.”

    24saat

  • Tramp rəsmiləri: ABŞ İrana hücumları rejim dəyişikliyi deyil

    Tramp rəsmiləri: ABŞ İrana hücumları rejim dəyişikliyi deyil

    Birləşmiş Ştatların vitse-prezidenti JD Vans və müdafiə naziri Pit Heqset, İranın üç nüvə obyektinə qarşı görünməmiş sürpriz hücumdan sonra Vaşinqtonun bu ölkədə “rejim dəyişikliyi” axtarmadığını və Tehranla müharibə vəziyyətində olmadığını bəyan ediblər.

    Bu açıqlamalar, Birləşmiş Ştatların İsrailin İranın əsas düşməninə qarşı endirdiyi zərbələrə qoşulmasından və bu hərbi addımların İran tərəfindən gündəlik cavab atəşləri ilə qarşılanmasının onuncu günündə verilib.

    Vans bazar günü bildirib ki, Birləşmiş Ştatlar İranın nüvə proqramını uğurla ləngidib və ABŞ prezidenti Donald Tramp indi diplomatik həll yolu tapmağa ümid edir.

    NBC News-un “Meet the Press” proqramında Kristen Uelkerlə söhbətində Vans, ölkəsinin “İranla müharibədə olmadığını, lakin İranın nüvə proqramı ilə mübarizə apardığını” vurğulayıb.

    Vans əlavə edib: “Biz bu prosesi daha da uzatmaq və ya genişləndirmək istəmirik. Biz onların nüvə fəaliyyətlərinə son qoymaq niyyətindəyik. İranlılarla uzunmüddətli razılaşma barədə danışmaq arzusundayıq.”

    Bu arada, Pit Heqset Birləşmiş Ştatların İrana qarşı endirdiyi silsilə zərbələrin ölkənin nüvə fəaliyyətlərini “darmadağın etdiyini” iddia edərək, Vaşinqtonun Tehranda “rejim dəyişikliyi” hədəfi olmadığını bir daha təsdiqləyib.

    ABŞ-ın bu zərbələrinin obyektlərə, yaxud Tehranın daim mülki məqsədlər üçün olduğunu iddia etdiyi atom səylərinə nə dərəcədə təsir etdiyi barədə müstəqil təsdiq yoxdur.

    Pentaqon rəhbəri, ABŞ prezidenti Donald Trampın Fordoudakı əsas yeraltı uran zənginləşdirmə müəssisəsi, habelə İsfahan və Natanzdakı nüvə komplekslərinə hücumlar edildiyini elan etməsindən sonra İran rəhbərliyini münaqişədən çıxış yolu tapmağa çağırıb.

    Heqset Pentaqonda keçirilən mətbuat konfransında əməliyyatın “İran qoşunlarını və ya İran xalqını hədəf almadığını” qeyd edib.

    ABŞ Birləşmiş Qərargah Rəisləri Komitəsinin sədri general Den Keynlə birlikdə keçirdiyi brifinqdə Heqset əlavə edib: “Yalnız onu təsdiq edə bilərəm ki, iranlılara çoxsaylı kanallar vasitəsilə həm açıq, həm də gizli mesajlar çatdırılır və onlara danışıqlar masasına oturmaq üçün hər cür imkan verilir.”

    O, bu missiyanın “rejim dəyişikliyi ilə bağlı olmadığını və olmadığını” vurğulayıb.

    İranın xarici işlər naziri Abbas Araqçi daha əvvəl ABŞ-ın ölkəsinə endirdiyi zərbələrin diplomatiya ehtimalını alt-üst etdiyini və cavab tədbirlərinin hazırlandığını açıq şəkildə bildirib.

    İranın Reaksiyası və Beynəlxalq Həyəcan

    Abbas Araqçi bazar günü İstanbulda İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) iclasında çıxışı zamanı Birləşmiş Ştatların İranın nüvə obyektlərinə hücum etməklə “çox böyük bir qırmızı xətti” keçdiyini bildirib.

    ABŞ prezidenti Donald Trampın müdaxiləsi, “əbədi müharibədən” qaçmaq barədə əvvəlki vədlərinə baxmayaraq, İsrailin keçən həftə İrana qarşı görünməmiş bombardman kampaniyası başlatmasından sonra onsuz da gərgin olan münaqişəni dramatik şəkildə genişləndirməklə təhdid edir; Tehran isə Vaşinqtonun bu münaqişəyə qoşulacağı təqdirdə cavab verəcəyini vəd etmişdi.

    İsrailin bu ayın əvvəlində, Birləşmiş Ştatların qeyd-şərtsiz dəstəyi ilə İrana zərbə endirməsindən əvvəl, ABŞ və İran Omanın vasitəçiliyi ilə nüvə danışıqlarının bir neçə raundunda iştirak etmişdilər.

    “Hərbi Təyyarələr ABŞ-dan Havalandı”

    Pit Heqsetin yanında duran general Den Keyn bildirib ki, İranın nüvə komplekslərindəki dağıntıların qiymətləndirilməsi vaxt aparacaq.

    O, əlavə edib: “Dəyərləndirmə hələ də davam edir və nəyin qaldığı barədə şərh vermək üçün çox tezdir.” Keyn təsdiqləyib ki, B-2 bombardmançıları cümə günü Birləşmiş Ştatlardan hədəflərə 18 saatlıq uçuş üçün “zərbə paketi” çərçivəsində havaya qalxıb.

    “Gecə Yarısı Çəkici Əməliyyatı” bir neçə “aldatma və çaşdırma” manevrlərini əhatə edib. B-2-ləri qorumaq üçün yüksək sürətli söndürmə atəşi istifadə edilib və Keyn bildirib ki, İran müdafiəsi tərəfindən “heç bir atəş açıldığına” dair əlamət yoxdur.

    Keyn deyib: “İranın qırıcıları uçmadı və görünür, İranın raket sistemləri bizi görmədi.”

    O, Yaxın Şərqdə yerləşən ABŞ qoşunlarını potensial İran cavab zərbələrindən qorumaq üçün görülən xüsusi tədbirlər barədə şərh verməkdən imtina edib.

    Keyn vurğulayıb: “Birləşmiş qüvvələrimiz Birləşmiş Ştatları – qoşunlarımızı və regiondakı maraqlarımızı müdafiə etməyə hazır olaraq qalır.”

    Əl-Cəzirənin Vaşinqtondan xəbər verən Alan Fişer bildirib ki, Pit Heqset Birləşmiş Ştatlar adından bunun açıq bir əməliyyat olmadığına dair çox aydın bir mesaj verib, baxmayaraq ki, əməliyyatın qəsdən məhdud olduğu, lakin ABŞ ordusunun imkanlarının məhdud olmadığı barədə xəbərdarlıq da edilib.

    Fişer deyib: “Aydın olan odur ki, bu, yaxşı koordinasiya olunmuş bir əməliyyat idi.”

    “Lakin Birləşmiş Qərargah Rəisləri Komitəsinin sədrindən eşitdiyimiz kimi, onlar hələ də obyektlərdən tam kəşfiyyat məlumatları almalıdırlar və bu, bir qədər vaxt aparacaq,” Fişer qeyd edib. “Beləliklə, onlar bunun böyük bir uğur olub-olmadığını bilmirlər. Amma bu, real bir mesaj göndərir.”

    Bundan əlavə, ABŞ dövlət katibi Marko Rubio CBS-ə bildirib ki, hazırda İrana qarşı heç bir hərbi əməliyyat planlaşdırılmır.

    İran Obyektlərində Can İtkisi Yoxdur

    ABŞ prezidenti Donald Tramp ABŞ qüvvələrinin bazar gününə keçən gecə üç İran nüvə obyektinə “çox uğurlu hücum” etdiyini açıqlayıb.

    Tramp Truth Social platformasında yazıb: “Biz Fordou, Natanz və İsfahan daxil olmaqla, İranın üç nüvə kompleksinə qarşı çox uğurlu əməliyyatımızı başa çatdırdıq.”

    ABŞ prezidenti Donald Trampın İsrailin İrana qarşı hərbi kampaniyasına qoşulmaq qərarı onsuz da gərgin olan münaqişəni daha da artırıb və potensial tammiqyaslı regional müharibə təhlükəsi yaradır.

    İran dövlət televiziyasının məlumatına görə, İran Qırmızı Aypara Cəmiyyətinin rəhbəri Pir Hüseyn Kolivand Birləşmiş Ştatların nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələrdə ölüm hallarının olmadığını bildirib.

    Dövlət mediasının istinad etdiyi İran səhiyyə nazirliyinin sözçüsü, ABŞ hücumlarında yaralanan və xəstəxanalara göndərilənlərin heç birində radiasiya çirklənməsinin aşkar edilmədiyini qeyd edib.

    Şənbə günü İran prezidenti Məsud Pezeşkian ölkəsinin mülki nüvə proqramını davam etdirmək hüququnun “təhdidlər və ya müharibə ilə əlindən alına bilməyəcəyini” söyləyib. Tehran atom bombası axtarışında olduğunu inkar edir.

    ABŞ prezidenti Donald Tramp İsrailin İrana ilk zərbəni iyunun 13-də endirməsindən sonra İrana qarşı ritorikasını sərtləşdirərək, onun heç vaxt nüvə silahına sahib ola bilməyəcəyi barədə israrlı mövqeyini təkrarlayıb. O, hərbi addım atmaq barədə qərarsız görünsə də, İsrailin baş naziri Benjamin Netanyahu onun diqqət yetirdiyi əsas səslərdən biri olub.

    Dublin Universitet Kollecinin ABŞ və beynəlxalq siyasət üzrə professoru Skott Lukas Əl-Cəzirəyə bildirib ki, Donald Trampın bu yaxınlara qədər diplomatiyanı seçməyə meyilli göründüyü halda İrana zərbə endirmək qərarı verməsinin səbəbi “Çünki Donald Tramp israillilər tərəfindən oyuna gətirildi; bəziləri manipulyasiya edildiyini deyə bilər.”

    24saat

  • ABŞ Fordouya zərbə vurdu: Peyk görüntülərində böyük ziyan

    ABŞ Fordouya zərbə vurdu: Peyk görüntülərində böyük ziyan

    ABŞ prezidenti Donald Tramp Birləşmiş Ştatların üç İran nüvə obyektini “tamamilə məhv etdiyini” və bu zərbələri “misilsiz uğurlu” adlandırdığını bəyan edib.

    Hərbi qüvvələr, ağır şəkildə möhkəmləndirilmiş Fordov müəssisəsi, habelə Nətənz və İsfahan obyektlərini hədəf almaq üçün “bunker dağıdan” adlandırılan bombalardan və raketlərdən istifadə ediblər.

    Prezident Trampın İsrailin hərbi kampaniyasına qoşulmaq qərarı regionda kəskin gərginlik artımına səbəb olub. Regionda 21 aydan çoxdur ki, İsrailin Qəzzada həyata keçirdiyi soyqırım müşahidə olunur.

    ABŞ-ın bu müdaxiləsi İsrailin Tehranı atom bombası hazırlamaqda ittiham etdikdən sonra İranın nüvə və hərbi obyektlərinə əsassız zərbə endirməsindən bir həftə sonra baş verib.

    İran, eləcə də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə nəzarəti orqanı Tehranın nüvə silahı inkişaf etdirmək astanasında olması ilə bağlı iddiaları rədd edib.

    Hücum Necə Baş Verdi və Hansı Obyektlər Hədəf Alındı?

    ABŞ prezidenti Donald Tramp İranın üç əsas nüvə obyektinin bombalandığını elan etdi:

    • Fordov Yanacaq Zənginləşdirmə Zavodu – Qom şəhərinin yaxınlığında, yeraltında dərinlikdə yerləşən, ağır möhkəmləndirilmiş uran zənginləşdirmə obyekti.
    • Nətənz Nüvə Obyekti – İranın mərkəzi hissəsində, İsfahan yaxınlığında yerləşən, ölkənin əsas uran zənginləşdirmə kompleksi.
    • İsfahan Nüvə Texnologiyaları Mərkəzi – İsfahan şəhərinin cənubunda yerləşən, çevirmə və tədqiqat üçün kritik əhəmiyyətə malik müəssisə.

    ABŞ Birləşmiş Qərargah Rəisləri Komitəsinin sədri, General Den Keynin (Dan Caine) sözlərinə görə, cümə günü gecə yarısı “Gecə Çəkici” əməliyyatının bir hissəsi olaraq, hər biri iki nəfərdən ibarət heyəti olan yeddi B-2 stels bombardmançı təyyarəsindən ibarət böyük bir qrup ABŞ-dan havaya qalxıb.

    Taktiki sürprizi qorumaq üçün aldadıcı bir qrup Sakit okean üzərindən qərbə uçarkən, əsas zərbə qrupu 18 saatlıq uçuş zamanı minimal rabitə ilə şərqə doğru hərəkət edib.

    Şərq vaxtı ilə saat 17:00-da (yerli vaxtla 01:30, QMT ilə 21:00), regionda yerləşən bir ABŞ sualtı gəmisi İsfahandakı yerüstü infrastruktur hədəflərinə iyirmi beşdən çox Tomahawk raketi atıb.

    Şərq vaxtı ilə saat 18:40-da (İran vaxtı ilə 02:10, QMT ilə 22:40), aparıcı B-2 bombardmançı təyyarəsi Fordov üzərinə iki GBU-57 Massive Ordnance Penetrator (MOP) atıb, ardınca isə Fordov və Nətənz obyektlərinə ümumilikdə 14 MOP atılıb.

    Bütün üç nüvə obyekti – Fordov, Nətənz və İsfahan – Şərq vaxtı ilə saat 18:40-dan 19:05-ə qədər (yerli vaxtla 01:30-dan 02:10-a qədər; QMT ilə 22:40-dan 23:10-a qədər) vurulub. Sonuncu Tomahawk raketləri dalğası sürprizi qorumaq üçün İsfahana ən sonda zərbə endirib.

    Ümumilikdə, 125-dən çox ABŞ təyyarəsi, o cümlədən stels bombardmançıları, qırıcı təyyarələr, onlarla yanacaqdolduran təyyarələr, müşahidə təyyarələri və dəstək heyəti əməliyyatda iştirak edib.

    Pentaqon bunu ABŞ tarixində ən böyük B-2 döyüş əməliyyatı və B-2 üçün ikinci ən uzun missiya kimi təsvir edib. Potensial qisas tədbirlərinin qarşısını almaq üçün regionda qüvvələrin müdafiə səviyyəsi yüksəldilib.

    İranın Nüvə Obyektləri Harada Yerləşir?

    İranın nüvə proqramı bir neçə əsas obyektdə yayılıb. İran proqramının sülh məqsədli olduğunu və enerji ilə tibbi tədqiqatlara yönəldiyini israr etsə də, ABŞ və İsrail bu mövzuda dərin şübhələrini saxlayırlar.

    ABŞ-ın 2018-ci ildə 2015-ci il nüvə sazişindən çıxmasından sonra İranın uran zənginləşdirməsinə yenidən başlaması gərginliyi daha da artırıb. ABŞ prezidenti Barak Obamanın dövründə nüvə sazişinə kəskin etiraz edən İsrail, İranın nüvə silahı əldə etməsinin qarşısını hər vəchlə alacağına söz verib. İyunun 13-də, ABŞ-İran nüvə danışıqlarının altıncı raundundan bir gün əvvəl İsrail İrana zərbələr endirib.

    Fordov Obyektinə Hücum

    İranın Fordov Yanacaq Zənginləşdirmə Zavodu Tehranın təxminən 95 km (60 mil) cənub-qərbində yerləşir və dağın dərinliklərində, bəzi məlumatlara görə 80-90 metr (260-300 fut) yeraltında inşa edilib ki, hava zərbələrinə və bunker dağıdan hücumlara qarşı dayana bilsin.

    Əl-Cəzirənin fakt yoxlama agentliyi Sanadın məlumatına görə, üç yerdə ziyan izləri aşkar edilib: bunker dağıdan bombalardan yaranan iki krater və nüvə reaktorunu qorumaq üçün nəzərdə tutulmuş zədələnmiş hava müdafiə obyekti.

    İran parlamentinin sədrinin müşaviri Mehdi Məhəmmədi ABŞ hücumunun gözlənilən olduğunu və zərbələr zamanı geri dönməz ziyan dəymədiyini iddia edib. O, əlavə edib ki, səlahiyyətlilər hər üç obyekti əvvəlcədən təxliyə etmişdilər.

    Nətənz Obyektinə Hücum

    Nətənz nüvə obyekti, İranın ən böyük uran zənginləşdirmə sahəsidir və İsfahan əyalətində yerləşir.

    Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) məlumatına görə, iyunun 15-də baş verən əvvəlki hücumda, uranın 60 faizə qədər zənginləşdirildiyi pilot yanacaq zənginləşdirmə zavodunun yerüstü hissəsi İsrail zərbəsi nəticəsində dağıdılıb.

    Nətənzin əsas elektrik infrastrukturu, məsələn, yarımstansiya, əsas enerji binası, fövqəladə təchizat və ehtiyat generatorlar da məhv edilib. Yeraltı kaskad zalına birbaşa zərbə olmasa da, elektrik enerjisinin itirilməsi uran zənginləşdirməsi üçün istifadə edilən sentrifuqalara ziyan vura bilər.

    İsfahan Obyektinə Hücum

    İsfahan Nüvə Texnologiyaları Mərkəzi İsfahan şəhərinin cənubunda yerləşən əsas çevirmə və tədqiqat müəssisəsidir. O, zənginləşdirmə və reaktor istifadəsi üçün xammalın hazırlanmasında kritik rol oynayır.

    İsrailin iyunun 13-də İrana zərbələr endirməsindən bəri İsfahan üçüncü dəfədir ki, hədəfə alınır, bu da regional gərginliyin artması qorxusunu yaradıb.

    Bunker Dağıdan Bombalar

    İranın nüvə obyektlərinə endirilən zərbələr B-2 stels bombardmançıları tərəfindən “bunker dağıdan” adlandırılan bombalar və sualtı qayıqlardan atılan Tomahawk qanadlı raketləri ilə həyata keçirilib.

    Mütəxəssislər uzun müddətdir ki, dağın dərinliklərində gizlənən Fordov Yanacaq Zənginləşdirmə Zavodunun yalnız ABŞ-ın 30.000 funt (13.600 kq) çəkili Massive Ordnance Penetrator (MOP) bombası ilə məhv edilə biləcəyini qeyd edirdilər. Bu, dünyanın ən güclü bunker dağıdan bombasıdır və ABŞ bu silaha sahib olan yeganə ölkə olaraq qalır.

    Çirklənmə Əlamətləri Yoxdur

    İranın nüvə agentliyi bazar günü bəyan edib ki, radiasiya monitorinqi və sahə qiymətləndirmələri hədəf alınan ərazilərin yaxınlığında sakinlərin çirklənməsi və ya riski ilə bağlı heç bir əlamət aşkar etməyib.

    Agentlik sosial mediada yayımladığı bəyanatda, “Fordov, Nətənz və İsfahan nüvə obyektlərinə qarşı qanunsuz ABŞ hücumundan sonra heç bir çirklənmə qeydə alınmayıb. Bu obyektlərin ətrafındakı sakinlər üçün heç bir təhlükə yoxdur. Təhlükəsizlik stabil olaraq qalır” deyib.

    Ayrı bir açıqlamada, İran Atom Enerjisi Təşkilatı zərbələrə baxmayaraq nüvə fəaliyyətlərini davam etdirəcəyinə söz verib və qeyd edib ki, “Böyük İran xalqını əmin edirik ki, düşmənlərinin düşmənçilik sui-qəsdlərinə baxmayaraq, minlərlə sadiq və inqilabi alimin səyləri nüvə şəhidlərinin qanı üzərində qurulan bu milli sənayenin dayanmayacağına zəmanət verəcəkdir”.

    BMT-nin nüvə nəzarəti orqanı BAEA də hədəf alınan ərazilər yaxınlığında radiasiya səviyyələrində artım müşahidə etməyib.

    Hücumlar İsrail və İran arasında bir həftədən çox davam edən hava döyüşlərinin fonunda baş verib, bu döyüşlərdə İranda 400-dən çox, İsraildə isə 24 nəfər həlak olub.

    Altı İran alimi, o cümlədən iki tanınmış nüvə alimi də İsrail zərbələri nəticəsində öldürülüb.

    24saat

  • ABŞ zərbələri İranın nüvə proqramını nə qədər ləngidəcək?

    ABŞ zərbələri İranın nüvə proqramını nə qədər ləngidəcək?

    ABŞ bazar günü səhər saatlarında İranın üç əsas nüvə obyektinə zərbə endirib. Bu addım, İsrailin Qəzzada həyata keçirdiyi amansız hücumlar fonunda İsrailin İranla müharibəsinə sərt şəkildə müdaxilə etməklə Yaxın Şərqdə hərbi gərginliyin artması qorxusunu körükləyib.

    ABŞ prezidenti Donald Tramp bazar günü səhər televiziya ilə yayımlanan çıxışında zərbələri “İranın yaratdığı nüvə təhlükəsini” dayandırmaq məqsədi daşıdığını bildirərək əsaslandırıb. Natanz, İsfahan və Fordo nüvə obyektləri, yəni zənginləşdirilmiş uran istehsalı və ya saxlanması ilə əlaqəli sahələr hədəfə alınıb.

    Tramp deyib: “Bu gecə dünyaya hesabat verə bilərəm ki, zərbələr heyrətamiz hərbi uğurla nəticələndi. İranın əsas zənginləşdirmə obyektləri tamamilə və bütövlüklə məhv edildi.” O, Tehrana qisas almaqdan çəkinməsi barədə xəbərdarlıq edib.

    İsrail və ABŞ prezidenti Donald Tramp İranın zənginləşdirilmiş uranı atom başlıqları hazırlamaq üçün istifadə edə biləcəyini iddia edir. Lakin İran öz nüvə proqramının yalnız mülki məqsədlər üçün olduğunu təkid edir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının atom enerjisinə nəzarət qurumu, Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) də İranın nüvə silahı hazırlamaq ərəfəsində olduğuna dair İsrail iddialarını rədd edib.

    ABŞ rəsmilərinin yüksək koordinasiyalı olduğunu bildirdiyi zərbələri pisləyən İranın xarici işlər naziri Abbas Araqçı, diplomatiya dövrünün keçdiyini və ölkəsinin özünü müdafiə etmək haqqına malik olduğunu deyib.

    O, Türkiyənin İstanbul şəhərində keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib: “Vaşinqtondakı müharibəpərəst, qanunsuz administrasiya, bu təcavüz aktının təhlükəli nəticələrinə və genişmiqyaslı fəsadlarına görə yeganə və tam məsuliyyət daşıyır.”

    Bu vaxt İran rəsmiləri zərərin miqyasını ətraflı bildirməyib və zərbələrin əhəmiyyətini azaltmağa çalışıblar. İran dövlət yayımçısının siyasi direktor müavini Həsən Abedini dövlət televiziyasında çıxış edərək, üç nüvə obyektinin “bir müddət əvvəl” boşaldıldığını və “materiallar əvvəldən çıxarıldığı üçün ciddi ziyan görmədiyini” deyib.

    Hədəfə alınan nüvə obyektləri və hücumların İran üçün nə demək olduğu barədə bilməli olduğunuz məqamlar aşağıdakılardır:

    Zərbələr Hansı Nüvə Obyektlərinə Yönəlib?

    ABŞ prezidenti Donald Tramp bazar günü bildirib ki, bombaların tam yükləməsi İranın Fordo, Natanz və İsfahan nüvə obyektlərini “məhv edib”. Reuters xəbər agentliyinin məlumatına görə, İran rəsmiləri də bu üç obyektin vurulduğunu təsdiqləyiblər.

    1. Fordo 2006-cı ildən fəaliyyətdə olan yeraltı nüvə zənginləşdirmə obyektidir. Tehranın şimalında, İranın Qum şəhərindən təxminən 48 km (30 mil) aralıda dağların dərinliklərində tikilmiş bu obyekt təbii örtüyə malikdir. Bazar günkü zərbələrin əsas hədəfi olan Fordo, B-2 stels bombardmançılarından atılan 14 “Massive Ordnance Penetrator” (MOP) və ya “bunker-buster” bombası ilə vurulub. ABŞ Müdafiə naziri Pit Heqseth bazar günü verdiyi brifinqdə belə deyib. 13 000 kq (28 700 funt) ağırlığında olan GBU-57 MOP ən güclü bunker-buster bombası olub, 60 metr (200 fut) dərinliyə nüfuz edə bilir və 2 400 kq (5 300 funt) partlayıcı maddə daşıyır, bombardmançılar isə aşkar edilməsi çətindir. İsrail daha əvvəl iyunun 13-də Fordoya hücum edərək səthi zədəyə səbəb olmuşdu, lakin təhlükəsizlik analitikləri yalnız ABŞ-ın bunker busterlərinin obyekti nüfuz edə biləcəyinə inanır. Zərərin miqyasının müstəqil qiymətləndirilməsi hələ mövcud deyil.
    2. Natanz İranın ən böyük zənginləşdirmə obyekti hesab olunur və Tehrandan təxminən 300 km (186 mil) cənubda yerləşir. Onun iki obyektdən ibarət olduğuna inanılır. Biri Pilot Yanacaq Zənginləşdirmə Zavodu (PFEP) – yerdən yuxarıda yerləşən və sentrifuqaların yığılması üçün istifadə olunan sınaq və tədqiqat müəssisəsidir. Qeyri-kommersiya təşkilatı Nüvə Təhdidi Təşəbbüsünə görə, bu obyektdə minə yaxın sentrifuqa var idi. Digər obyekt, yerin dərinliyində yerləşən Yanacaq Zənginləşdirmə Zavodu (FEP)-dir. ABŞ Birləşmiş Qərargah Rəisləri Şurasının sədri General Den Keyn bazar günü bildirib ki, Natanz və İsfahana “iki ondan çox” Tomahawk raketi atılıb. ABŞ mediası daha əvvəl raketlərin sualtı qayıqlardan buraxıldığını bildirmişdi.
    3. İsfahan mərkəzi İsfahan şəhərində yerləşən atom tədqiqat obyektidir. O, 1970-ci illərdə tikilib və uranın çevrilməsi üçün istifadə olunub. Rəsmilərin bildirdiyinə görə, təxminən 125 təyyarənin iştirak etdiyi ABŞ bombardman missiyasının İran hava məkanından çıxmazdan əvvəl vurulan sonuncu yer idi. Heqseth deyib ki, iranlılar missiyanı aşkarlamayıblar və sonradan xəbərdar ediliblər.

    Obyektlər Tamamilə Dağıdılıbmı?

    ABŞ-ın Fordodakı zərbələrinin təsirinin müstəqil qiymətləndirilməsi hələ də qeyri-müəyyəndir.

    Heqseth bazar günü deyib ki, ABŞ-ın “ilkin qiymətləndirməsinə görə, bütün yüksək dəqiqlikli döyüş sursatlarımız istədiyimiz yerə düşüb və arzuolunan effekti verib”, xüsusilə Fordoda ciddi ziyan qeyd edib.

    Bir İran qanunvericisi Əl-Cəzirəyə deyib ki, obyekt səthi ziyan görüb. BAEA rəhbəri Rafael Qrossinin sözlərinə görə, İsrailin keçən həftə zavoda endirdiyi zərbələr yeraltı zavodda “məhdud, əgər varsa, ziyan”a səbəb olub.

    Bazar günkü zərbədən sonra Natanzdakı zərərin miqyası da qeyri-müəyyəndir. Qrossi keçən həftə jurnalistlərə bildirib ki, əvvəlki İsrail hücumları yerdən yuxarıdakı zavodu “tamamilə dağıdıb” və yeraltı uran zavodunun sentrifuqalarına “birbaşa vurulmasa da, ciddi ziyan dəyib, hətta tamamilə məhv olub”.

    Bu vaxt BAEA bazar günü bildirib ki, İsfahandakı altı bina ABŞ hücumları nəticəsində ziyan görüb, o cümlədən çirklənmiş avadanlıqlarla işləyən bir emalatxana. Agentlik daha əvvəl bildirmişdi ki, əvvəlki İsrail hücumları obyektin dörd binasına, o cümlədən zavodun mərkəzi kimya laboratoriyasına ziyan vurub.

    İran və Küveyt kimi qonşu Körfəz ölkələrindən gələn ilkin hesabatlar onu da göstərir ki, heç bir obyektdən əhəmiyyətli radioaktiv material sızması baş verməyib. Analitiklərin fikrincə, bu, İran rəsmilərinin hədəfə alınan obyektlərdən zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarını çıxarmış ola biləcəyinə işarə edə bilər.

    İRAN-ın xəbər agentliyinin məlumatına görə, İran Atom Enerjisi Təşkilatının direktor müavini və Milli Nüvə Təhlükəsizliyi Sistemi Mərkəzinin rəhbəri Rza Kardan bazar günü təsdiqləyib ki, obyektlərdən kənarda “heç bir radiasiya çirklənməsi və ya nüvə radiasiyası müşahidə edilməyib”.

    “Əhalinin təhlükəsizliyini və sağlamlığını qorumaq üçün ilkin planlar hazırlanmış və tədbirlər görülmüşdü, və bu səhər nüvə obyektlərinə cinayətkar hücumlara baxmayaraq, əvvəlcədən planlaşdırılmış tədbirlər sayəsində, bu sahələrdən və obyektlərdən kənarda heç bir radiasiya çirklənməsi və ya nüvə radiasiyası müşahidə edilməyib”, – Kardan bildirib.

    BAEA də hədəfə alınan obyektlərin yaxınlığındakı radiasiya səviyyələrinin artmadığını deyib.

    Agentlik bazar günü sosial media paylaşımında bildirib: “İranda Fordo da daxil olmaqla üç nüvə obyektinə hücumlardan sonra, BAEA bu vaxta qədər obyekt xaricində radiasiya səviyyəsində artım olmadığını təsdiq edə bilər.”

    Quincy Məsuliyyətli Dövlətçilik İnstitutunun icraçı vitse-prezidenti Trita Parsi deyir ki, İranın ABŞ hücumlarından əvvəl ehtiyat tədbirləri görməsi ehtimalı yüksəkdir.

    Əl-Cəzirəyə deyib: “Görünür, onlar artıq əvvəlcədən xəbərdarlıq almışdılar.”

    “Onlar başa düşdülər ki, [Tramp] hərbi aktivləri hərəkətə gətirmək və faktiki olaraq zərbə endirmək üçün vaxt qazanır. Odur ki, düşünürəm ki, onlar bir müddətdir bu aktivləri köçürüblər – hazırda onların harada olması qeyri-müəyyəndir.”

    Bu, İranın Nüvə Səylərini Dayandıracaqmı?

    Zərbələrin İranın ümumi proqramına təsiri hələ məlum deyil.

    Bununla belə, analitiklər bildirirlər ki, İranın proqramında silahlaşma səviyyəsinə çatmaq üçün o qədər irəlilədiyinə dair heç bir aydın dəlil yox idi.

    Parsi deyib ki, İranın ən qiymətli atom aktivləri zənginləşdirilmiş uran ehtiyatıdır.

    O əlavə edib: “Onlar bunu saxlamağa davam etdikcə, hələ də çox proqrama malikdirlər ki, bu da silahlandırıla bilər.”

    “Və düşünürəm ki, biz İsraillilərdən tezliklə eşitməyə başlayacağıq ki, bu, Trampın iddia etdiyi kimi uğurlu zərbə deyil, əksinə İrana qarşı daha davamlı bombardman kampaniyasına ehtiyac olduğu barədə iddia irəli sürməyə başlayacaqlar.”

    İranın Nüvə Proqramı Daha Əvvəl Çətinliklərlə Üzləşibmi?

    • Bəli. İranın atom ambisiyaları 1950-ci illərdə, ABŞ və İsrailin yaxın müttəfiqi olan Şah Məhəmməd Rza Pəhləvinin rəhbərliyi altında başlamışdı. Şahın ilkin vizyonu İranın atom potensialını həm enerji istehsalı, həm də daha az dərəcədə silah istehsalı üçün qurmaq idi. ABŞ, Almaniya və Fransa ölkəni yardım və texnologiya ilə dəstəkləyirdilər. Lakin 1979-cu il İslam İnqilabından sonra, Ayətullah Ruhullah Xomeyninin rəhbərliyi altında yeni hökumət, bahalı olduğunu və İranın Qərb texnologiyasından asılılığını davam etdirdiyini əsas gətirərək, proqramın bəzi hissələrini dayandırdı və ya fasilə verdi.
    • Ləğv edilmiş və ya dayandırılmış proqramlar, İran-İraq müharibəsi (1980-1988) zamanı ölkə İraqın işğalından sonra resursları müharibə səylərinə yönəltməyə məcbur qaldıqda daha da ziyan gördü. Sənaye istehsalat nəhəngi Siemens ilə əməkdaşlıq çərçivəsində tikilməkdə olan Buşehr reaktoru sahəsi İraq tərəfindən ciddi şəkildə bombalandı və demək olar ki, tamamilə zədələndi. Siemens nəticədə layihədən çıxdı. Hökumət daha sonra proqramını yenidən işə saldığını bildirdi, baxmayaraq ki, İran rəhbərliyi həmişə enerjini mülki məqsədlər üçün izlədiyini israr edib.
    • Stuxnet – İsrail və ABŞ tərəfindən hazırlanmış, lakin 2010-cu ildə aşkar edilmiş kompüter virusu İranın imkanlarına böyük ziyan vurdu. “Olimpik Oyunlar” ləqəbli proqram, İran şəbəkəsini kompromatlaşdırdı və sentrifuqaların öz-özünə dağılmasına səbəb oldu. Məlumatlara görə, bu proqram ABŞ-ın keçmiş prezidenti Barak Obama dövründə sürətlə genişlənmiş, lakin Corc U. Buş administrasiyası zamanı başlamışdı.
    • 2015-ci il İranın atom sazişi (rəsmi olaraq Hərtərəfli Birgə Fəaliyyət Planı və ya JCPOA kimi tanınır) çərçivəsində ölkə sanksiyaların yüngülləşdirilməsi müqabilində zənginləşdirmə imkanlarını məhdudlaşdırmağa məcbur edildi. İran, Çin, Rusiya, ABŞ, Fransa, Almaniya, Böyük Britaniya və Avropa İttifaqı arasında imzalanan saziş, zənginləşdirməni 3.67 faizlə məhdudlaşdırdı. 1979-cu il İslam İnqilabından bəri tətbiq edilən bəzi sanksiyalar tədricən ləğv edildi. Tehran sazişin şərtlərinə əməl etdi, BAEA-nın məlumatına görə. O, həmçinin BAEA-ya müntəzəm monitorinq imkanı verməyə razılaşdı. Lakin ABŞ prezidenti Donald Tramp 2018-ci ildə ilk dövründə sazişdən çıxdı və “maksimum təzyiq” kampaniyası çərçivəsində sanksiyalar tətbiq etdi, bu da Tehranı BAEA ilə əməkdaşlığı davam etdirsə də, şərtləri rədd etməyə məcbur etdi.

    24saat

  • ABŞ İrana zərbə: Nüvə hədəfləri. İsrail-İran gərginliyi

    ABŞ İrana zərbə: Nüvə hədəfləri. İsrail-İran gərginliyi

    NewsFeed

    ABŞ Prezidenti Trampın əmri ilə İrandakı Nüvə Obyektlərinə Zərbələr

    Əl-Cəzirə telekanalının “NewsFeed” proqramının 22 iyun 2025-ci il tarixli məlumatına əsasən, ABŞ prezidenti Donald Tramp Birləşmiş Ştatların hərbi qüvvələrinə İrandakı üç nüvə obyektinə hava zərbələri endirmək barədə sərt əmr verib. Bu hərbi addım, ABŞ-ın İsrailin İrana qarşı davam edən müharibəsinə aktiv şəkildə qoşulması kimi qiymətləndirilir. Tehran rəsmiləri bu hücumu qətiyyətlə pisləyərək, onu beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulması kimi dəyərləndirib.

    Hücumun Detalları və Strateji Əhəmiyyəti

    Pentaqon tərəfindən hədəf alınan konkret nüvə obyektləri barədə ətraflı məlumat verilməsə də, bu zərbələrin Tehranın nüvə proqramına ciddi zərbə vurmaq və regiondakı strateji balansda dəyişiklik yaratmaq məqsədi daşıdığı bildirilir. ABŞ-ın bu müdaxiləsi, illərdir davam edən gərginliyi yeni və daha təhlükəli müstəviyə çıxarıb. Regionda yaranmış vəziyyət, xüsusilə də İsrail-Tehran qarşıdurmasının fonunda, böyük narahatlıqlara səbəb olub.

    İranın Reaksiyası və Beynəlxalq Hüquq Çərçivəsi

    İran Xarici İşlər Nazirliyi ABŞ-ın bu hərbi əməliyyatını ölkənin suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə birbaşa təcavüz hesab edərək kəskin şəkildə qınayıb. Bəyanatda vurğulanır ki, bu cür birtərəfli hərəkətlər beynəlxalq hüquq normalarına ziddir və regionda onsuz da kövrək olan sabitliyi ciddi təhdid altında qoyur. Tehran, bu təxribata qarşı müvafiq cavab tədbirləri görəcəyini bəyan edib.

    Müharibənin Gələcək Perspektivləri

    ABŞ-ın İsrailin tərəfində bu cür açıq hərbi müdaxiləsi, Yaxın Şərqdəki münaqişənin miqyasını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirmək potensialına malikdir. Beynəlxalq ictimaiyyət gərginliyin eskalasiyasının qarşısını almaq üçün tərəfləri təmkinə çağırsa da, vəziyyət getdikcə daha da mürəkkəbləşir. Regionda baş verən bu hadisələr fonunda, beynəlxalq təşkilatlar və diplomatik dairələr narahatlıqlarını ifadə edərək, Yaxın Şərqdəki vəziyyəti yaxından izləyir.

    24saat