İranın İsrailin hücumlarına cavab olaraq başlatdığı raket zərbələri, ilkin günə nisbətən fırladılan raketlərin sayı azalsa da, davam edir. İyunun 13-dən bəri İran İsrailə müxtəlif tipli 400-dən çox raket atıb. Raketlərin əhəmiyyətli hissəsi İsrailin hava müdafiə sistemləri tərəfindən havada məhv edilsə də, bəzi raketlər Xayfa və Təl-Əviv də daxil olmaqla İsrailin müəyyən bölgələrində ciddi dağıntılara səbəb olub. İran Səhiyyə Nazirinin müavini Əbdürrəhman Rüstəmiyan, İsrailin İrana hücumlarında həyatını itirən mülki şəxslərin sayının 430-a, yaralıların sayının isə 3 min 500-ə yüksəldiyini bildirib. İsrailə düşən İran raketləri də azı 25 nəfərin ölümünə və çox sayda insanın yaralanmasına səbəb olub.
İsrail Müdafiə Qüvvələrinin (IDF) Daxili Cəbhə Komandanlığından verilən açıqlamada, sözügedən raketin hərb başlığının təxminən 7 kilometr yüksəklikdə açıldığı və ən azı 20 alt sursat buraxdığı qeyd olunub. İsrail mediasına görə, hər biri təxminən 2,5 kiloqram partlayıcı maddə ehtiva edən alt sursatlar, təxminən 16 kilometr diametrində bir əraziyə yayılaraq böyük ziyan vurub.
Klaster Başlıqlı Raket Növü Nədir?
İsrailə atılan klaster başlıqlı raketin növü əvvəlcə dəqiq müəyyən edilmədi, lakin iyunun 19-da İran İnqilab Keşikçiləri Korpusu Komandanlığı tərəfindən yayımlanan və İsrailə yönələn raket atışlarını əks etdirən videoda Xürrəmşəhr-4 raketlərinin olduğu görüldü. Xürrəmşəhr-4 raketi İranın əlindəki ən inkişaf etmiş raketlərdən biri hesab edilir. Xürrəmşəhr raketinin ilk dəfə 2017-ci ildə ictimaiyyətə açıqlandığı, təxminən 2 min kilometr mənzilli, maye yanacaqlı orta mənzilli bir ballistik raket olduğu təxmin edilir. Raketin, BM-25 Musudan olaraq da bilinən Şimali Koreyanın Hwasong-10 raketinin bir variantı olduğu güman olunur.
İran 2017-ci ildən bəri Xürrəmşəhr raketlərinin müxtəlif variantlarını inkişaf etdirir. Bu çərçivədə təqdim edilən son raket, 2023-cü ildə ictimaiyyətə tanıdılan Xürrəmşəhr-4 raketi oldu. Son təqdim edilən raketin daha ağır hərb başlığı daşıya bildiyi və birdən çox, daha kiçik hərb başlığı daşıya biləcəyi iddia edildi. İranın daha əvvəl Şahab-3 raketlərində də klaster başlıqlardan istifadə etdiyinə dair görüntülər mövcud idi. İsrailə fırladılan raketlər arasında Şahab-3 raketinin variantları olan Emad və Qədr raketlərinin olduğu da açıqlanmışdı.
Daha Geniş Əraziyə Təsir və Zərbə Dəqiqliyinin Artırılması
Atılan raketlərdə klaster başlıqların olması, İran ballistik raketlərinin ərazi hədəflərinə dəqiqliklə zərbə endirmə potensialını artırdı və tək bir raketin eyni anda hədəf ala biləcəyi ümumi ərazini böyütdü. Bu tip hərb başlığının istifadəsi, İsrailin hava müdafiə elementlərinin də atılan raketlərə qarşı durmasını çətinləşdirdi. İran indiyə qədər İsrailə qarşı qisas hücumlarında Siccil, Hacı Qasım, Xeybər Şekan və Fəttah-1 də daxil olmaqla bir çox raket növündən istifadə edib.
Hacı Qasım, Xeybər Şekan və Fəttah-1 tipli raketlərin bərk yanacaqlı olduğu məlumdur. Bərk yanacaqlı raketlər, maye yanacaqlı raketlərə nisbətən daha sürətli atıla bilir və daha təhlükəsiz hesab olunur. Bərk yanacaqlı raketlər, atəşdən əvvəl yanacaq doldurulmadığı üçün daha qısa müddətdə atışa hazır vəziyyətə gələ bilir və bu səbəbdən əvvəlcədən aşkar edilməsi maye yanacaqlı raketlərə nisbətən daha çətin olur. İranlı rəsmilər bu üç raketin raketdən müdafiə tədbirlərinə qarşı xüsusi olaraq dizayn edildiyini, raketlərin eniş mərhələsində yüksək manevr qabiliyyətinə malik olduğunu açıqlamışdılar. 2023-cü ildə təqdim edilən Fəttah-1 hipersonik raket kimi təqdim edilmiş və İran bu raketin təqdimatı ilə diqqəti öz üzərinə çəkmişdi.
“Dəmir Qübbə”nin Effektivliyi 90%-dən 65%-ə Düşdü
İranın son günlərdə həyata keçirdiyi raket hücumlarında İsrailin hava müdafiə sistemi olan Dəmir Qübbənin effektivliyi diqqətəçəkən şəkildə azaldı. NBC News-ə danışan yüksək səviyyəli keçmiş İsrail kəşfiyyat rəsmisinə görə, sistem raketlərin yalnız 65%-ni dayandıra bilib. Bu nisbət, əvvəlki gün 90% idi. Rəsmi, İranın istifadə etdiyi yeni nəsil raketlərin həm daha sürətli olduğunu, həm də inkişaf etmiş istiqamətləndirmə sistemləri ilə hədəflərə daha dəqiq çatdığını qeyd etdi.
Eyni mənbə, İranın əlində hələ də geniş bir raket ehtiyatı olduğunu və Tehranın “strateji səbir” doktrinası ilə hərəkət etdiyini bildirdi. Hücumların bu qədər dəqiq olmasının, İranın artıq kəmiyyət yerinə keyfiyyətli, yüksək dəqiqlikli raketlərə yönəldiyini də təsdiqlədi.
İranın İsrailin hücumlarına cavab olaraq başlatdığı raket zərbələri, ilkin günə nisbətən fırladılan raketlərin sayı azalsa da, davam edir. İyunun 13-dən bəri İran İsrailə müxtəlif tipli 400-dən çox raket atıb. Raketlərin əhəmiyyətli hissəsi İsrailin hava müdafiə sistemləri tərəfindən havada məhv edilsə də, bəzi raketlər Xayfa və Təl-Əviv də daxil olmaqla İsrailin müəyyən bölgələrində ciddi dağıntılara səbəb olub. İran Səhiyyə Nazirinin müavini Əbdürrəhman Rüstəmiyan, İsrailin İrana hücumlarında həyatını itirən mülki şəxslərin sayının 430-a, yaralıların sayının isə 3 min 500-ə yüksəldiyini bildirib. İsrailə düşən İran raketləri də azı 25 nəfərin ölümünə və çox sayda insanın yaralanmasına səbəb olub.
İsrail Müdafiə Qüvvələrinin (IDF) Daxili Cəbhə Komandanlığından verilən açıqlamada, sözügedən raketin hərb başlığının təxminən 7 kilometr yüksəklikdə açıldığı və ən azı 20 alt sursat buraxdığı qeyd olunub. İsrail mediasına görə, hər biri təxminən 2,5 kiloqram partlayıcı maddə ehtiva edən alt sursatlar, təxminən 16 kilometr diametrində bir əraziyə yayılaraq böyük ziyan vurub.
Klaster Başlıqlı Raket Növü Nədir?
İsrailə atılan klaster başlıqlı raketin növü əvvəlcə dəqiq müəyyən edilmədi, lakin iyunun 19-da İran İnqilab Keşikçiləri Korpusu Komandanlığı tərəfindən yayımlanan və İsrailə yönələn raket atışlarını əks etdirən videoda Xürrəmşəhr-4 raketlərinin olduğu görüldü. Xürrəmşəhr-4 raketi İranın əlindəki ən inkişaf etmiş raketlərdən biri hesab edilir. Xürrəmşəhr raketinin ilk dəfə 2017-ci ildə ictimaiyyətə açıqlandığı, təxminən 2 min kilometr mənzilli, maye yanacaqlı orta mənzilli bir ballistik raket olduğu təxmin edilir. Raketin, BM-25 Musudan olaraq da bilinən Şimali Koreyanın Hwasong-10 raketinin bir variantı olduğu güman olunur.
İran 2017-ci ildən bəri Xürrəmşəhr raketlərinin müxtəlif variantlarını inkişaf etdirir. Bu çərçivədə təqdim edilən son raket, 2023-cü ildə ictimaiyyətə tanıdılan Xürrəmşəhr-4 raketi oldu. Son təqdim edilən raketin daha ağır hərb başlığı daşıya bildiyi və birdən çox, daha kiçik hərb başlığı daşıya biləcəyi iddia edildi. İranın daha əvvəl Şahab-3 raketlərində də klaster başlıqlardan istifadə etdiyinə dair görüntülər mövcud idi. İsrailə fırladılan raketlər arasında Şahab-3 raketinin variantları olan Emad və Qədr raketlərinin olduğu da açıqlanmışdı.
Daha Geniş Əraziyə Təsir və Zərbə Dəqiqliyinin Artırılması
Atılan raketlərdə klaster başlıqların olması, İran ballistik raketlərinin ərazi hədəflərinə dəqiqliklə zərbə endirmə potensialını artırdı və tək bir raketin eyni anda hədəf ala biləcəyi ümumi ərazini böyütdü. Bu tip hərb başlığının istifadəsi, İsrailin hava müdafiə elementlərinin də atılan raketlərə qarşı durmasını çətinləşdirdi. İran indiyə qədər İsrailə qarşı qisas hücumlarında Siccil, Hacı Qasım, Xeybər Şekan və Fəttah-1 də daxil olmaqla bir çox raket növündən istifadə edib.
Hacı Qasım, Xeybər Şekan və Fəttah-1 tipli raketlərin bərk yanacaqlı olduğu məlumdur. Bərk yanacaqlı raketlər, maye yanacaqlı raketlərə nisbətən daha sürətli atıla bilir və daha təhlükəsiz hesab olunur. Bərk yanacaqlı raketlər, atəşdən əvvəl yanacaq doldurulmadığı üçün daha qısa müddətdə atışa hazır vəziyyətə gələ bilir və bu səbəbdən əvvəlcədən aşkar edilməsi maye yanacaqlı raketlərə nisbətən daha çətin olur. İranlı rəsmilər bu üç raketin raketdən müdafiə tədbirlərinə qarşı xüsusi olaraq dizayn edildiyini, raketlərin eniş mərhələsində yüksək manevr qabiliyyətinə malik olduğunu açıqlamışdılar. 2023-cü ildə təqdim edilən Fəttah-1 hipersonik raket kimi təqdim edilmiş və İran bu raketin təqdimatı ilə diqqəti öz üzərinə çəkmişdi.
“Dəmir Qübbə”nin Effektivliyi 90%-dən 65%-ə Düşdü
İranın son günlərdə həyata keçirdiyi raket hücumlarında İsrailin hava müdafiə sistemi olan Dəmir Qübbənin effektivliyi diqqətəçəkən şəkildə azaldı. NBC News-ə danışan yüksək səviyyəli keçmiş İsrail kəşfiyyat rəsmisinə görə, sistem raketlərin yalnız 65%-ni dayandıra bilib. Bu nisbət, əvvəlki gün 90% idi. Rəsmi, İranın istifadə etdiyi yeni nəsil raketlərin həm daha sürətli olduğunu, həm də inkişaf etmiş istiqamətləndirmə sistemləri ilə hədəflərə daha dəqiq çatdığını qeyd etdi.
Eyni mənbə, İranın əlində hələ də geniş bir raket ehtiyatı olduğunu və Tehranın “strateji səbir” doktrinası ilə hərəkət etdiyini bildirdi. Hücumların bu qədər dəqiq olmasının, İranın artıq kəmiyyət yerinə keyfiyyətli, yüksək dəqiqlikli raketlərə yönəldiyini də təsdiqlədi.
