DÜNYA BUZLAQLARINI İTİRİR: KRİTİK HƏYƏCAN SİQNALI
ABŞ Milli Aviasiya və Kosmos İdarəsinin (NASA) məlumatlarına əsasən, dünya üzrə temperatur artımı davam edir və bu, buzlaqlar üçün ciddi təhlükə siqnalı verir. Antarktida hər il orta hesabla 135 milyard ton, Qrenlandiya isə təxminən 266 milyard ton buz kütləsi itirir. Bu ərimə təkcə qütb bölgələrini deyil, Avropanın dağ sistemlərindən Asiyanın yüksək zirvələrinə qədər geniş bir coğrafiyanı təhdid edir.
MÜTƏXƏSSİSLƏRDƏN TƏCİLİ XƏBƏRDARLIQ
Sürətli buzlaq çəkilməsi Zürix Federal Texnologiya İnstitutunun İnşaat, Ətraf Mühit və Xəritə Mühəndisliyi Bölümünün müəllimi Dr. Matthias Huss tərəfindən vurğulanıb. Huss qeyd edib ki, “Buz təbəqəsindəki dəyişikliyin əsas səbəbi iqlim dəyişikliyi şəraiti ilə birbaşa bağlıdır. Son əsrdə müşahidə olunan bu sürətli ərimə, insan fəaliyyəti nəticəsində artan temperaturların bir nəticəsidir.”
ƏRİMƏ SÜRƏTİ YÜZDƏ 36 ARTIQ
Mütəxəssislərin fikrincə, 2010-2020-ci illər arasında buzlaqların ərimə sürəti əvvəlki onilliklə müqayisədə təxminən 36 faiz artıb. Avropa Alp Dağları, Qafqaz və Qayalıq Dağları kimi kiçik buzlaqlara malik bölgələrdə itki nisbəti daha yüksəkdir. Ümumi buz həcmi baxımından isə Alyaska və Pataqoniya kimi bölgələr ən kritik vəziyyətdədir.
2100-CÜ İLƏ QƏDƏR YÜZDƏ 41-ƏDƏK ƏRİMƏ GÖZLƏNİLİR
İqlim dəyişikliyi mövcud sürətlə davam edərsə, əsrin sonuna qədər dünya üzrə buzlaqların 26-41 faizinin tamamilə əriyəcəyi proqnozlaşdırılır. Dr. Huss, bəzi ssenarilərdə Avropa Alp Dağları və Qafqaz Dağlarındakı bütün buzlaqların yoxa çıxa biləcəyini bildirib.
DƏNİZ SƏVİYYƏSİ ƏN AZI 1 METR YÜKSƏLƏCƏK
Buzlaq ərimələrinin ən dağıdıcı təsirlərindən biri dəniz səviyyəsinin artmasıdır. 2100-cü ilə qədər qlobal dəniz səviyyəsinin ən azı 1 metr yüksəlməsi gözlənilir. Bu vəziyyət, ilk növbədə Asiya və Avropa olmaqla, sahil bölgələrində yaşayan milyardlarla insan üçün ciddi təhlükə yaradacaq.
EKOSİSTEMLƏR DƏYİŞİKLİYƏ UĞRAYIR
Buzlaqların əriməsi təkcə quru kütlələrinə deyil, həm də okean ekosistemlərinə təsir edir. Ərimə ilə gələn çöküntü və qida maddələrinin balansı pozulur; bu vəziyyət balıq populyasiyalarından dəniz bitkilərinə qədər geniş bir ekoloji zənciri təsir edə bilər.
ELM DÜNYASINDAN TƏCİLİ TƏDBİR ÇAĞIRIŞI
Mütəxəssislər, qlobal karbon emissiyalarının məhdudlaşdırılmasının artıq bir seçim deyil, zərurətə çevrildiyini vurğulayıblar. Dr. Huss qeyd edib ki, “Əgər mövcud tendensiya davam edərsə, 2100-cü ilə qədər bir çox dağ silsiləsi buzlaqlarını tamamilə itirəcək. Karbon emissiyasının azaldılması, dünyanın gələcəyi üçün atıla biləcək ən kritik addımdır.”
Elmi ictimaiyyət qlobal istiləşmənin yalnız qütbləri deyil, insan həyatını, qida təhlükəsizliyini və təbii sərvətləri təhdid edən bir böhrana çevrildiyini xatırladır.