ABŞ hökumətində büdcə kəsirləri ilə bağlı iddialar yenidən gündəmdə
## Tramp administrasiyasının büdcə iddiaları şübhə doğurur
ABŞ prezidenti Donald Trampın rəhbərliyi dövründə yaradılan, lakin sabiq sahibkar Elon Maskın gedişindən sonra diqqət mərkəzindən kənarda qalan Hökumət Səmərəliliyi Departamenti (DOGE) tərəfindən edilən büdcə kəsirləri ilə bağlı iddialar yenidən gündəmə gəlib. Departamentin “qəbzlər divarı” adlandırdığı platformada yayımladığı məlumatlarda, əslində, qənaət olunan vəsaitlərin həcminin şişirdildiyi ortaya çıxıb.
CBS News-un apardığı araşdırma nəticəsində, DOGE tərəfindən ən böyük üç büdcə kəsiri kimi təqdim edilən müqavilələrdən əldə olunan qənaətin, iddia edilən məbləğin 3%-dən də az olduğu müəyyən edilib.
## İddia olunan qənaətlərin gerçək dəyəri
İyul ayının 27-də DOGE, federal hökumətdə xərclərin azaldılması məqsədilə ləğv edilən 705 müqaviləni öz veb-saytında yayımlayıb. Bu müqavilələr arasında Səhiyyə və İnsan Xidmətləri Departamentinə (HHS) aid olan, pandemiya dövründə sığortası olmayan və ya yetərsiz sığortası olan şəxslər üçün COVID-19 testləri və müalicəsi ilə bağlı üç müqavilə xüsusilə diqqət çəkib. DOGE bu müqavilələrin ləğvi ilə 6,4 milyard dollar qənaət edildiyini iddia edib.
Lakin CBS News-un müqavilə qeydləri əsasında apardığı təhlil göstərir ki, faktiki qənaət bu məbləğin cüzi bir hissəsini, təxminən 165 milyon dollar təşkil edir.
Məlum olub ki, Donald Tramp administrasiyası və DOGE fəaliyyətə başlayanda, bu üç müqavilədə xərclənməmiş 165 milyon dollar vəsait qalıb. Müqavilələrdə təxminən 7 milyard dollar potensial dəyər olsa da, federal müqavilələr üzrə ekspertlər bildirirlər ki, bu cür maksimal məbləğlərə nadir hallarda çatılır.
DOGE, potensial dəyəri 6,4 milyard dollar azaldaraq, bunu qənaət kimi qeydə alıb. Lakin pandemiya bitdiyi və müqavilələrin müddəti 2025-ci ilin may ayında başa çatdığı üçün, “Walgreens” və “CVS” kimi podratçıların COVID-19 testləri və müalicəsinə bu məbləğə yaxın vəsait xərcləməsi ehtimalı çox aşağıdır.
Amerikanın Müəssisə İnstitutunun əməkdaşı Nat Malkus bildirib ki, xərcləmə heç vaxt bu rəqəmə çatmayacaqdı. O əlavə edib ki, hökumət müqaviləni ləğv etmədən də əlavə vəsait ayırmamaqla eyni nəticəni əldə edə bilərdi.
## “Qəbzlər divarı”nın doğruluğu sual altındadır
DOGE-nin “qəbzlər divarı”nın bəzən kəsirlərin həcmini şişirtdiyi və hesabatlarda çoxsaylı səhvlər aşkarlandığı barədə CBS News da daxil olmaqla, bir çox xəbər agentliyi məlumat yayıb.
Hazırda DOGE yalnız ləğv edilmiş müqavilələr hesabına 52,2 milyard dollar qənaət etdiyini iddia edir. Malkus isə ləğvlərin faktiki nəticələrini təhlil edərək, bu rəqəmin 17,8 milyard dollara yaxın olduğunu bildirir. Lakin bu belə olsa, yalnız Konqres artıq xərcləməyə səs verdiyi vəsaitləri geri almağa razılaşacağı təqdirdə mümkün ola bilər.
DOGE veb-saytı daşınmaz əmlak icarəsi və personal ixtisarları kimi digər kəsirləri də nəzərə alaraq, ümumilikdə 199 milyard dollar qənaət edildiyini bildirir. Lakin bu məbləğin təxminən yarısı üçün heç bir sənəd təqdim edilmir. DOGE-nin məlumatına görə, bu qənaət ABŞ-da adambaşına 1236,02 dollara bərabərdir.
Malkus bu rəqəmlərin uydurma olduğunu, sadəcə olaraq şəffaflıq nümayişi olduğunu bildirib.
HHS bu üç müqavilə ilə bağlı CBS News-un şərh istəyinə cavab verməyib. Ağ Ev isə sorğunu Ümumi Xidmətlər Administrasiyasına yönləndirib, lakin onlar da şərh verməkdən imtina ediblər.
Qənaət olunduğu iddia edilən vəsaitlərin əhəmiyyətli bir hissəsi ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinə (USAID) edilən kəsirlər nəticəsində əldə edilib. “The Lancet” tibb jurnalında dərc olunan son sələfi araşdırmaya görə, bu kəsirlər insan itkisinə səbəb ola bilər. Araşdırmanın hesablamalarına görə, humanitar yardımların azalması 2030-cu ilə qədər 5 yaşdan kiçik 14 milyon uşağın ölümünə səbəb ola bilər.
Malkus CBS News-a bildirib ki, onların iddiaları ümumilikdə “Bəli, bu çox ağrılıdır, amma buna dəyər” deməkdir.
Bu yeniləmə, DOGE-nin yaradıcısı olan Elon Maskın Ağ Evdəki müşavirlik vəzifəsindən getməsindən sonra ikinci yeniləmədir.
Mask hökumətdəki xüsusi işçi müddəti bitməmişdən qısa müddət əvvəl jurnalistlərə bildirmişdi ki, bu DOGE-nin sonu deyil, əslində başlanğıcıdır.
O, mayın 30-da Oval kabinetdə DOGE komandasının zamanla daha da güclənəcəyinə, DOGE-nin təsirinin isə artacağına əmin olduğunu bildirərək, zamanla DOGE-nin 1 trilyon dollar qənaət edəcəyinə əmin olduğunu əlavə edib.
İyun ayının sonlarında “The Washington Post” qəzeti federal rəsmilərə qrantların verilməsi prosesini DOGE vasitəsilə aparmağı dayandırmaq, qrupdan bütün qrant imkanları üçün onlayn klirinq evinə nəzarəti geri almaq barədə təlimat verildiyini bildirib. DOGE-nin son yeniləməsində yalnız bir əlavə ləğv edilmiş qrant əlavə edilib.
Son həftələrdə DOGE ilə əlaqəli bir neçə dövlət işçisi vəzifəsindən ayrılıb. Onların arasında Daxili İşlər Departamentinin əməkdaşı Tyler Hassen də var. “The New York Times” qəzetinin məlumatına görə, onun son iş günü cümə günü olub. Hassen əvvəlcə DOGE-də işçi kimi işə götürülüb, daha sonra Daxili İşlər Departamentində xərcləri azaltmaq vəzifəsi verilib. O, daxili işlər nazirinin əsas müavini vəzifəsinə təyin edilib.
Daxili işlər naziri Doug Burgum ona büdcə və işçi heyətində ixtisarlar etmək üçün geniş səlahiyyətlər vermişdi və onun rəhbərliyi altında DOGE ilə əlaqəli bir işçi 1 milyard dollara başa gələn bir sorğunun ləğv edildiyi iddiasını irəli sürmüşdü. Bu iddia Elon Mask və Burgum tərəfindən də təkrarlanıb, lakin onu dəstəkləyəcək heç bir dəlil təqdim edilməyib.
24 saat
