Nepal Baş Naziri KP Şarma Oli ölkəni bürüyən antikorrupsiya etirazları dalğası səbəbindən vəzifəsindən istefa verməyə məcbur qalıb. Bu etirazlar 19 nəfərin ölümü və 100-dən çox insanın yaralanması ilə nəticələnib. Buna baxmayaraq, on minlərlə etirazçı küçələrdə qalaraq yolları bağlayıb, parlamentə və digər hökumət binalarına od vurub.
Baş Nazir Oli çərşənbə axşamı, onun administrasiyası son onillikdəki ən qanlı iğtişaşlara səbəb olmaqda günahlandırıldıqdan sonra Prezident Ramçandra Paudelə ünvanladığı məktubunda yazıb: “Ölkədəki əlverişsiz vəziyyəti nəzərə alaraq, problemin həllini asanlaşdırmaq və konstitusiyaya uyğun olaraq siyasi yolla həll etməyə kömək etmək üçün bu gündən etibarən istefa verirəm.”
Fasiləsiz komendant saatına baxmayaraq, çərşənbə axşamı minlərlə Nepal gəncləri paytaxt Katmandunun küçələrinə qayıdaraq dəyişiklik tələb edib və çevik qüvvələrlə toqquşublar. Bəzi etirazçılar hökumət binalarını yandırıblar.
“Z nəslinin etirazı” adlandırılan bu nümayişlər hökumətin sosial media platformalarını, o cümlədən Facebook, X və YouTube-u əngəlləməsi ilə başlayıb. Hökumət bu addımı şirkətlərin qeydiyyatdan keçmədiyini və dövlət nəzarətinə tabe olmadığını əsas gətirərək izah edib.
Lakin etirazlar daha geniş narazılıqları əks etdirəcək şəkildə genişlənib. Xüsusilə, bir çox gənc, siyasi liderlərin övladlarının – “nepo kids” adlananların – lüks həyat tərzi sürdüyü və çoxsaylı üstünlüklərdən yararlandığı, əksər gənclərin isə iş tapmaqda çətinlik çəkdiyi üçün qəzəbləniblər.
Hökumətin qadağanı ləğv etməsinə və tətbiqlərin yenidən onlayn olmasına baxmayaraq, çərşənbə axşamı etirazlar yenidən alovlanaraq paytaxtdan ölkənin bir çox şəhərinə yayılıb. Aparıcı etiraz simalarından Sudan Qurung yeni bərpa olunmuş Instagram səhifəsindəki paylaşımında bildirib: “Nepal hökuməti devrildi, gənclər etirazı qazandı. Gələcək bizimdir.”
Dövlətin simvolik rəhbəri olan Prezident Ram Çandra Paudel etirazçılara sülh yolu ilə həll tapmaq və gərginliyin daha da artmasının qarşısını almaq üçün dialoqa başlamağı çağırıb. Nepal Ordusunun rəisi Ashok Rac Siqdel də video mesajında etirazçıları daha çox insan və əmlak itkisinin qarşısını almaq üçün nümayişləri dayandırmağa və dialoq masasına gəlməyə səsləyib.
Nepalın zəif idarəçiliklə mübarizəsi
Bu iğtişaşlar 2008-ci ildə küçə nümayişlərinin Nepalın əsrlik monarxiyasını devirməsindən bəri ən ciddi hadisədir. Demokratik islahatlara baxmayaraq, 30 milyon əhalisi olan Himalay ölkəsi zəif idarəçilik və yayılmış korrupsiya ilə mübarizə aparır. İqtisadi imkanlar məhdud olaraq qalır, bu da milyonlarla Nepal vətəndaşını ailələrini dolandırmaq üçün Körfəz ölkələri, Cənubi Koreya və Malayziyada iş axtarmağa məcbur edir.
Dünya Bankının məlumatına görə, ötən il gənclər arasında işsizlik səviyyəsi təxminən 20 faiz təşkil edib. Hökumətin hesablamalarına görə, hər gün 2000-dən çox gənc Yaxın Şərq və ya Cənub-Şərqi Asiyada iş tapmaq üçün ölkəni tərk edir.
73 yaşlı Oli, ötən ilin iyul ayından etibarən dördüncü dəfə Baş Nazir vəzifəsini icra edirdi və monarxiya sonrası dövrdə 14-cü Baş Nazir olmuşdu. İki kabinet naziri bazar ertəsi axşamı “mənəvi səbəblər” göstərərək istefa vermişdi.
Şahidlərin sözlərinə görə, etirazçılar şinləri yandırıb, daş atıb və bir neçə siyasətçinin evlərinə od vurublar. Yerli media, hərbi helikopterlərin mühasirəyə alınmış evlərdən nazirləri təxliyə etdiyini bildirib. Kütlə Baş Nazirin iqamətgahını da dağıdıb və parlamentin, əsas nazirliklərin yerləşdiyi Singha Durbar hökumət kompleksini yandırıb.
Sosial mediada yayılan görüntülər keçmiş Baş Nazir Şer Bahadur Deuba və həyat yoldaşı, Xarici İşlər Naziri Arzu Rana və Maliyyə Naziri Bişnu Paudelın əsgərlər müdaxilə etməzdən əvvəl nümayişçilər tərəfindən hücuma məruz qaldığını göstərir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının insan haqları rəisi Volker Türk zorakılıqdan “dəhşətə gəldiyini” bildirib və danışıqlara çağırış edib. Lakin bu çağırışlara məhəl qoyulmadığı görünürdü.
Sərhədsiz Reportyorlar (RSF) təşkilatı böyük bir nəşriyyatın – Kantipur Media Group-un qərargahının yandığını bildirib və “etirazçıları jurnalistləri hədəf almamağa” çağırıb. Katmandu hava limanının sözçüsü Rinji Şerpa isə bildirib ki, hava limanı açıq qalsa da, yanğınlardan əmələ gələn tüstü görünmə qabiliyyətinə təsir etdiyi üçün bəzi uçuşlar ləğv edilib.
