ABŞ dövlət katibi Marko Rubio, Fransa prezidenti Emmanuel Makronun Fələstin dövlətini tanıma planını Vaşinqtonun “qəti şəkildə rədd etdiyini” bildirib. Bu açıqlama, ABŞ prezidenti Donald Tramp administrasiyasının Fələstinlilər üçün iki dövlətli həlli hədəfləyən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının qarşıdan gələn konfransına qatılmayacağını elan etdiyi vaxta təsadüf edir.
Fransanın Qərarı və Beynəlxalq Reaksiyalar
Rubio cümə axşamı X sosial şəbəkəsində etdiyi paylaşımda Makronun “ehtiyatsız qərarını” tənqid edərək, bunun “yalnız HƏMAS təbliğatına xidmət etdiyini və sülhü geriyə atdığını” vurğulayıb. Makron daha əvvəl Fransanın Fələstin dövlətini rəsmi olaraq tanıma qərarını sentyabr ayında BMT Baş Assambleyasında rəsmiləşdirəcəyini açıqlamışdı. O, X-də yazırdı: “Orta Şərqdə ədalətli və davamlı sülhə sadiq qalaraq, Fələstin Dövlətini tanımağa qərar verdim.”
BMT-nin 193 üzvündən ən azı 142 ölkəsi hazırda Fələstin dövlətini tanıyır və ya tanımaq niyyətindədir. Lakin ABŞ, Böyük Britaniya və Almaniya da daxil olmaqla bir sıra güclü Qərb ölkələri bunu etməkdən imtina edib. Avropa Birliyinə üzv Norveç, İrlandiya və İspaniya may ayında Fələstin dövlətini tanıma prosesinə başladıqlarını bildirmişdilər. Ancaq Makronun qərarı, İsrailin ən yaxın müttəfiqlərindən və G7 üzvü olan Fransanı, Avropada bu addımı atan ən böyük və ehtimal ki, ən nüfuzlu ölkəyə çevirəcək.
İsrailin Sərt Tənqidi
İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu qərarı pisləyərək, belə bir addımın “terroru mükafatlandırdığını və başqa bir İran tərəfdaşının yaranması riskini” daşıdığını söyləyib. O bildirib: “Bu şərtlərdə bir Fələstin dövləti İsraillə yanaşı sülhdə yaşamaq üçün deyil, onu məhv etmək üçün bir başlanğıc meydanı olardı.” Netanyahu əlavə edib: “Aydın olaq: Fələstinlilər İsraillə yanaşı bir dövlət istəmirlər; onlar İsrailin yerinə bir dövlət istəyirlər.”
İsrailin müdafiə naziri İsrail Kats da bu addımı “rəzalət və terrora təslimiyyət” kimi qiymətləndirib. O, İsrailin “təhlükəsizliyimizə zərər verəcək, varlığımızı təhlükəyə atacaq bir Fələstin qurumunun” yaradılmasına icazə verməyəcəyini əlavə edib.
ABŞ-ın Mövqeyi və Trampın Fələstinlə Bağlı Fikirləri
ABŞ-ın uzun müddətdir davam edən rəsmi mövqeyi iki dövlətli həlli dəstəkləsə də, ABŞ prezidenti Donald Tramp özü onun həyata keçirilməsinə dair şübhələrini ifadə edib. Yanvar ayında Ağ Evə qayıtdıqdan sonra Tramp, ABŞ-ın Qəzzanı “ələ keçirəcəyini”, ərazidəki iki milyondan çox Fələstin əhalisini köçürəcəyini və onu Orta Şərqin Rivierası”na çevirəcəyini irəli sürmüşdü. Trampın planı hüquq müdafiəçiləri, ərəb dövlətləri, Fələstinlilər və BMT tərəfindən “etnik təmizləmə” kimi pislənilib.
İyun ayında Vaşinqtonun İsraildəki səfiri Mayk Hukabi də müstəqil bir Fələstin dövlətinin ABŞ-ın xarici siyasət hədəfi olaraq qalmadığını düşünmədiyini bildirmişdi. Onun şərhləri Dövlət Departamenti sözçüsü Tami Brus tərəfindən Hukabinin “öz adına danışdığı” və siyasətin hazırlanmasının Tramp və Ağ Evin işi olduğu barədə açıqlama verməsinə səbəb olmuşdu.
BMT Konfransı və Qəzza Müharibəsi Konteksti
Cümə axşamı Dövlət Departamentinin sözçü müavini Tommi Piqqott, ABŞ-ın iki dövlətli həll mövzusunda BMT-də keçiriləcək qarşıdan gələn konfransa qatılmayacağını bildirib. Fransa və Səudiyyə Ərəbistanının həmsədrlik etdiyi və 28-30 iyul tarixlərində baş tutacaq konfrans, onilliklərdir davam edən münaqişəyə son qoymaq və Fələstin dövlətini tanımaq üçün bir yol xəritəsi çəkməyi hədəfləyir. Piqqott jurnalistlərə açıqlamasında Vaşinqtonun “iştirak etməyəcəyi”ndən başqa mövzu haqqında “əlavə bir şey” demədiyini bildirib.
HƏMAS-ın 7 oktyabr 2023-cü il tarixində İsrailin cənubuna etdiyi və 1139 nəfərin həlak olması, 200-dən çox əsrin Fələstin anklavına aparılması ilə nəticələnən hücumlarından sonra İsrailə Qəzzada davam edən ölümcül müharibəni bitirməsi üçün artan təzyiqlər var. İsrailin Qəzzaya sonrakı 21 aylıq hücumu nəticəsində təxminən 60.000 Fələstinli həlak olub, daha 144.000 nəfər isə yaralanıb. ABŞ, Misir və Qətərin vasitəçiliyi ilə aylardır davam edən atəşkəs danışıqları indiyədək irəliləyişə nail ola bilməyib. Bazar ertəsi, Böyük Britaniya, Yaponiya və çoxsaylı Avropa ölkələri daxil olmaqla 28 ölkə, İsrailə Qəzzadakı müharibənin “dərhal bitməli olduğunu” bildirən birgə bəyanat yayımladı. Birgə bəyanat həmçinin “humanitar yardımın damcı-damcı verilməsini və su, yemək kimi əsas ehtiyaclarını qarşılamaq istəyən mülki şəxslərin, o cümlədən uşaqların qeyri-insani şəkildə öldürülməsini” pisləyib.
24 saat