ABŞ prezidenti Donald Trampın atəşkəs narahatlığı
İsrail və İran arasında elan edilmiş atəşkəs erkən gərginlik əlamətləri göstərməyə başlayıb. Bu vəziyyət ABŞ prezidenti Donald Trampın narazılığına, hətta canlı yayımda səsləndirdiyi xoşagəlməz ifadəyə səbəb olub. Prezident Tramp razılaşmanın elanından cəmi bir neçə saat sonra İsraili onu pozmaqda ittiham edib. Birləşmiş Ştatlar və Qətərin vasitəçiliyi ilə əldə edilmiş atəşkəs günlərlə davam edən intensiv raket hücumlarından sonra bazar ertəsi axşam qüvvəyə minib. İsrailin son zərbələri İsfahan yaxınlığındakı İran hərbi infrastrukturunu hədəf almış, bu da Tehranın cavab dron zərbələrinə səbəb olmuşdu. Gərgin başlangıcdan sonra çərşənbə axşamı raket və dronların hər iki istiqamətdə ilk dəfə olaraq susması ilə vəziyyət sabitləşib.
Prezident Tramp NATO sammitinə yola düşərkən Ağ Evin Cənub qazonunda jurnalistlərə açıqlamasında qeyd edib ki, İran atəşkəsi pozsa da, “İsrail də bunu etdi”. O əlavə edib: “Mən onlardan narazıyam. İrandan da narazıyam. Lakin İsrail bu səhər hərbi əməliyyatlara davam edirsə, bundan çox narazıyam.” Tramp vurğulayıb: “Mən İsraili sakitləşdirməliyəm. Razılaşma əldə olunan kimi İsrail çıxıb indiyə qədər şahidi olmadığı saysız-hesabsız bomba atdı.” Haaqada keçiriləcək NATO sammitinə hazırlaşarkən, Trampın qəzəbi Ağ Evin qazonunda partlayıb: “Bizim iki ölkə o qədər uzun və şiddətli mübarizə aparır ki, nə etdiklərini bilmirlər.”
Prezident Trampın Xəbərdarlıqları və Tərəflərin Mövqeləri
Bundan bir gün əvvəl Prezident Tramp “Truth Social” tətbiqində “Atəşkəs qüvvədədir!” deyə paylaşım etmişdi. O yazırdı: “İsrail İrana hücum etməyəcək. Bütün təyyarələr geri dönəcək və evə yollanacaq, eyni zamanda İrana dostcasına ‘Təyyarə Salamı’ verəcək. Heç kim zərər görməyəcək.” Trampın İsrailə qarşı qeyri-adi dərəcədə ictimai qəzəbi, ABŞ liderinin müttəfiqini real vaxtda döyüş təyyarələrini geri çağırmağa məcbur etməyə çalışdığını göstərirdi. Həmin səhər o, “Truth Social”da yazmışdı: “İSRAİL. O BOMBALARI ATMAYIN” – hansı bombaları nəzərdə tutduğu bəlli deyildi. “ƏGƏR ATSANIZ, BU CİDDİ POZUNTU OLACAQ. PİLOTLARINIZI İNDİ EVƏ GƏTİRİN!”
İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu tezliklə razılaşmış kimi göründü. Onun ofisindən çərşənbə axşamı verilən açıqlamada İsrailin Trampın çağırışından sonra Tehran yaxınlığında bir hücum daha həyata keçirdiyi, lakin “daha çox zərbələrdən” çəkinəcəyi bildirildi. İsrailin müdafiə naziri İsrael Katz isə çərşənbə axşamı əvvəl bildirmişdi ki, o, İranın atəşkəsin “açıq şəkildə pozulması” kimi qiymətləndirilən raket atışlarına cavab olaraq Tehrandakı hədəflərə yeni zərbələr endirmək üçün orduya əmr verib. İran hər hansı bir raket atdığını inkar edərək, İsrailin hücumlarının atəşkəsin başlaması nəzərdə tutulan vaxtdan bir saat yarım sonra da davam etdiyini bildirib. İranın xarici işlər naziri Abbas Araqçi isə öz növbəsində bildirib ki, ölkəsi İsrail tərəfindən atəşə tutulmasa, ona atəş açmayacaq, lakin “hərbi əməliyyatlarımızın dayandırılması ilə bağlı yekun qərar daha sonra veriləcək.”
Regional Gərginliklər və Diplomatik Ümidlər
Gərgin başlanğıca baxmayaraq, Tramp atəşkəsi dəstəklədiyini bildirib, son günlərdəki qarışıq mesajlardan sonra İranda rejim dəyişikliyi istəmədiyini dəqiqləşdirib və atəşkəsin qüvvədə qaldığını israr edib. Əgər bu barışıq qüvvədə qalarsa, ABŞ-ın İsrail və Birləşmiş Ştatların gizli şəkildə atom bombası qurmaq üçün istifadə edildiyini iddia etdiyi İrandakı üç nüvə obyektinə həftə sonu ABŞ bombardmançılarını göndərərək atdığı riskli addımdan sonra Tramp üçün böyük siyasi qələbə olacaq. ABŞ kəşfiyyatı və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə nəzarətçisi daha əvvəl İranın nüvə silahı hazırladığına dair heç bir əlamət qeydə almamışdı.
Tehrandan yayımlanan xəbərlərə görə, İran rəsmiləri Trampın açıqlamalarını diplomatik əlaqələr üçün potensial bir açılış kimi qiymətləndirərək məmnuniyyətlə qarşılayıblar. İranın prezidenti Məsud Pezeşkiyan çərşənbə axşamı Səudiyyə Ərəbistanının vəliəhd şahzadəsi Məhəmməd bin Salmanla telefon danışığı zamanı ölkəsinin ABŞ ilə problemləri həll etməyə hazır olduğunu bildirib. İRNA-nın məlumatına görə, Pezeşkiyan ayrı-ayrı açıqlamalarında İsrailin “tətbiq etdiyi 12 günlük müharibənin sonunu” elan edib. O, “böyük millətimizin qəhrəmanlıq müqavimətindən sonra, İsrailin sərgüzəştçiliyi və təxribatı ilə tətbiq olunan bu 12 günlük müharibənin sona çatmasına və barışığın bərqərar olmasına şahidlik etdiyimizi” deyib. Pezeşkiyan xalqını “böyük qələbə” münasibətilə təbrik edərək, “terrorçu” İsrailin müharibəni başladığını və İranın onu uğurla bitirdiyini bildirib.
Vaşinqtondan verilən məlumatlara görə, Tramp Netanyahunun atəşkəsi pozmasından “olduqca qəzəbli” və bəlkə də “xəyanətə uğramış” hiss edir. Hər iki tərəfə – İsrailə və İrana qəzəbli olsa da, Trampın xüsusi hirsinin İsrailə yönəldiyi aydın görünürdü. Tramp bildirmişdi ki, barışıq çərşənbə axşamı Bakı vaxtı ilə təxminən 08:00-da (04:00 GMT) başlayan, İranın birtərəfli qaydada bütün əməliyyatları ilk dayandıracağı, İsrailin isə 12 saat sonra buna əməl edəcəyi mərhələli 24 saatlıq proses olacaq. İsrail iyunun 13-də başlayan hücumla İranı bombalayırdı. ABŞ cümə gecəsindən şənbəyə keçən gecə dərindən basdırılmış və çətin əlçatan Fordov kompleksi və digər iki əraziyə qarşı əməliyyata qoşulmuşdu. İran rəsmiləri hava zərbələrində 400-dən çox insanın həlak olduğunu bildirirlər. Cavab raket zərbələri İsraildə 28 nəfərin ölümünə səbəb olub ki, bu da İran raketlərinin ilk dəfədir onun çox öyülən hava müdafiə sistemlərini – əsasən ABŞ tərəfindən təmin olunan – böyük sayda və gündəlik olaraq keçdiyi haldır.
24 saat
