Qəzzada Vəziyyət Pisləşir: Minlərlə İnsan Aclıqla Üz-üzədir
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sözçüsü Stefan Düjarrik gündəlik mətbuat konfransında Qəzzadakı son hadisələrə dair jurnalistlərə açıqlama verib.
Düjarrik, həftəsonu qidaya çatmağa çalışan fələstinlilərin yenidən öldürüldüyünü bildirərək, sahədəki tərəfdaşlarının xəstəxanaların dolub daşdığını və əksər xəstələrin qidaya çatmağa çalışarkən güllələndiyini qeyd etdiklərini vurğulayıb. O, mülki vətəndaşların öldürülməsini qətiyyətlə pislədiklərini deyib.
Humanitar Yardım Çatdırılması və Yanacaq Problemi
Dünya Qida Proqramının (WFP) məlumatına görə, Qəzzada hər üç nəfərdən biri günlərdir yemək yeyə bilmir. Düjarrik bunun daha çox sayda insanı aclıqdan ölmək təhlükəsi ilə üz-üzə qoyduğuna diqqət çəkib. O, İsrail rəsmilərinin humanitar yardımın paylanmasının təmin edilməsi üçün bütün keçid məntəqələrini açmalı və beynəlxalq humanitar hüquqa əsasən öhdəliklərini yerinə yetirməli olduğunu bildirib.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının sözçüsü İsrailin mart ayından bəri Qəzzaya yanacaq daxil olmasına icazə vermədiyini xatırladıb. BMT-nin əlində olan bütün yanacağı həyat xilasetmə təşəbbüslərinə sərf etdiyini ifadə edən Düjarrik, xidmət göstərənlərin yanacaqlarının tükənmək üzrə olduğunun altını cızıb. Yanacağın olmaması təcili yardımın, xəstəxanalar üçün elektrikin və heç kəs üçün təmiz suyun olmaması deməkdir. Düjarrik, yanacağın Qəzzada “həyatda qalmaq üçün can damarı” rolunu oynadığını qeyd edərək, gecikmə olmadan bölgəyə yanacaq daxil olmasına icazə verilməsi çağırışını edib.
Kütləvi Köçkünlük və Yardım Maneələri
İsrail rəsmilərinin dünən daha bir “təxliyə əmri” verdiyini bildirən Düjarrik, İsrailin mart ayında atəşkəsi pozmasından bəri 700 min insanın bir neçə dəfə yerdəyişməyə məruz qaldığını qeyd edib. O, bu insanların gedəcək təhlükəsiz yerlərinin olmadığını bir daha vurğulayıb.
Düjarrik, İsrail rəsmilərinin humanitar yardım səylərini əngəlləməyə davam etdiyini, dünən BMT-nin 8 yardım təşəbbüsündən 3-nü birbaşa rədd etdiklərini bildirib. O, maneəsiz yardım çatdırılmasının təcili təmin edilməli olduğunu vurğulayıb.
Acılı Həyat Mübarizəsi: Qəzza zolağında Humanitar Yardım Çatışmazlığı
Qəzza zolağında son həftələr ərzində 700-dən çox fələstinli ərzaq əldə etməyə çalışarkən həyatını itirib. Qəzza Səhiyyə Nazirliyinin açıqladığı yeni rəqəmlər ABŞ və İsrail tərəfindən dəstəklənən mübahisəli humanitar yardım proqramına qarşı yenidən sərt qınamalara səbəb olub.
Səhiyyə Nazirliyi şənbə günü bildirdi ki, “Qəzza Humanitar Fondu” (QHF) paylama məntəqələrində yardım axtararkən ən azı 743 fələstinli həlak olub, 4891-dən çox insan isə yaralanıb.
Mübahisəli Qəzza Humanitar Fondu Tənqidlərə Səbəb Olur
Bombardman edilən Fələstin anklavında mayın sonlarından fəaliyyətə başlayan QHF, onun podratçılarının, eləcə də İsrail qüvvələrinin yardım axtaran insanlara atəş açması barədə çoxsaylı xəbərlər fonunda geniş tənqidlərə məruz qalıb.
Əl-Cəzirə müxbiri Hani Mahmud nazirliyin son rəqəmləri ilə bağlı deyib: “Faciə odur ki, bu, paylama məntəqələrində, ərzaq bağlamaları gözləyən qurbanların sayının yenidən konservativ qiymətləndirilməsidir.”
Qəzza zolağından reportajında Mahmud qeyd edib ki, İsrailin Qəzzaya tətbiq etdiyi blokada səbəbindən yaranan kəskin çatışmazlıqlar fonunda Fələstin ailələri öz yaxınlarını doyurmaq üçün çarəsiz vəziyyətdədirlər. O, əlavə edib: “İnsanlar aclıq çəkir. Ehtiyatları rasionlaşdırırlar. Bir çox ailələr yemək yemir. Analar övladlarını doyurmaq üçün öz yeməklərindən vaz keçirlər.”
ABŞ-ın Dəstəyi və Artan Gərginlik
Həftənin əvvəlində “Associated Press” (AP) xəbər agentliyinin hesabatında, QHF-nin paylama məntəqələrində humanitar yardım axtaran fələstinli mülkilərə qarşı canlı güllələrin və şok qumbaralarının istifadə edildiyi qeyd olunub. İki adı açıqlanmayan ABŞ podratçısı AP-yə bildirib ki, ağır silahlanmış işçilər istədiklərini edirmişlər.
QHF AP-nin xəbərini “kateqorik olaraq yalan” adlandıraraq, “öz məntəqələrinin təhlükəsizliyinə son dərəcə ciddi yanaşdığını” bəyan edib.
ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası da QHF-ni müdafiə edərək, Dövlət Departamentinin sözçüsünün çərşənbə günü jurnalistlərə verdiyi açıqlamada, qrupun “Qəzza zolağına ərzaq və yardım çatdıran yeganə qurum” olduğunu vurğulayıb.
İyunun sonlarında Tramp administrasiyası mübahisəli İsrail tərəfindən dəstəklənən Qəzza yardım qrupu üçün 30 milyon dollar birbaşa maliyyələşdirmə vəd etmişdi.
Şənbə günü QHF, Qəzza zolağının cənubundakı Xan Yunisdə yerləşən məntəqələrindən birində iki ABŞ işçisinin ərzaq paylaması başa çatdıqdan sonra atılan qumbaralar nəticəsində yaralandığını bildirdi. Qrup deyib: “Yaralanan amerikalılar tibbi müalicə alırlar və vəziyyətləri stabildir.” Hücuma görə kimin məsuliyyət daşıdığı dərhal aydınlaşmayıb.
Beynəlxalq Təşkilatların Sərt Reaksiyası
Aparıcı humanitar yardım və insan hüquqları qrupları QHF-nin dərhal bağlanmasını tələb edərək, onu “iki milyon insanı gündəlik atəş və kütləvi itkilərlə üzləşdiyi sıx, hərbiləşdirilmiş zonalara məcbur etməkdə” günahlandırıblar.
Amnesty International qrupun fəaliyyətini “qeyri-insani və ölümcül hərbiləşdirilmiş sxem” kimi qiymətləndirib.
Amnesty bildirib: “Toplanmış bütün sübutlar, o cümlədən Amnesty International-ın qurbanlardan və şahidlərdən aldığı ifadələr, QHF-nin beynəlxalq narahatlıqları sakitləşdirmək üçün nəzərdə tutulduğunu, eyni zamanda İsrailin soyqırımının başqa bir aləti olduğunu göstərir.”
Buna baxmayaraq, İsrailin blokadası altında ərzaq, su və digər humanitar yardım ləvazimatlarının kəskin çatışmazlığı ilə üzləşən Qəzza zolağındakı bir çox fələstinli, risklərə baxmayaraq, qrupdan yardım istəməkdən başqa çarələri olmadığını bildirir.
QHF məntəqəsində hücum zamanı yaralanan fələstinli Məcid Əbu Ləbən Əl-Cəzirəyə deyib: “Uşaqlarım üç gün idi ki, heç nə yeməmişdilər, buna görə də yardım paylama mərkəzinə getməyə məcbur oldum.”
Əbu Ləbən əlavə edib: “Biz uşaqlarımızı hər vasitə ilə aldatmağa çalışırıq, amma onlar acdırlar. Buna görə də həyatımı riskə atıb Netzarimdəki [yardım paylama məntəqəsinə] getməyə qərar verdim.” O, Qəzza şəhərinin cənubunda İsrail ordusunun yaratdığı dəhlizi nəzərdə tuturdu.
“Gecə yarısı bir qədər ərzaq əldə etmək ümidi ilə yola çıxdım. Kütlələr irəliləyərkən, İsrail qüvvələri bizə artilleriya mərmiləri atdı. Xaosda hər kəs sadəcə sağ qalmağa çalışırdı.”
Qəzzada Humanitar Yardım Dramı: Bir Uşağın Gözləri ilə
Qəzzada yaşanan gərginlik və kəskin ərzaq qıtlığı fonunda, bölgəyə çatdırılan humanitar yardımın paylanması tez-tez yeni faciələrə yol açır. Bu yaxınlarda GHF adlı yardım paylama məntəqəsində baş verən dəhşətli hadisələr, bölgədəki humanitar böhranın miqyasını bir daha gözlər önünə sərdi. On iki yaşlı Fələstinli uşaq Mahmud, o anlarda şahid olduğu xaosu və ölümcül qətliamları dilə gətirərək, dünya ictimaiyyətinin diqqətini bu acınacaqlı vəziyyətə çəkib.
Qan və Göz Yaşları ilə Yazılan Xatirələr
Mahmudun sözlərinə görə, GHF yardım paylama məntəqəsinə yüzlərlə, bəlkə də minlərlə ac insan axışıb. Hər kəs ümidsizcəsinə bir parça çörək, bir tikə yemək ardınca qaçırdı. Qəfil başlayan atəş səsləri, izdihamın içində dəhşətli bir qorxu və panika dalğası yaratdı. Balaca Mahmud, insanların necə yerə yıxıldığını, bəzilərinin gözləri önündə can verdiyini izləyib. “Hər yerdə fəryadlar eşidilirdi, qaçırdıq, amma hara qaçacağımızı bilmirdik,” deyə o, yaşadığı şoku ifadə edib. Ətrafında qan gölündə uzanan cəsədlər, yaralıların iniltiləri bu dəhşətli mənzərəni tamamlayırdı.
Bu cür hadisələr Qəzza zolağında humanitar vəziyyətin nə qədər kritik həddə çatdığını bir daha sübut edir. Ərzaq qıtlığı, içməli su problemi və davamlı münaqişələr mülki əhalinin gündəlik həyatını dözülməz hala gətirib. Xüsusilə də uşaqlar, bu faciələrdən ən çox əziyyət çəkən təbəqədir və onların psixologiyasında dərin izlər buraxır.
Sağ Qalmaq Uğrunda Mübarizə və Beynəlxalq Çağırışlar
Fələstinli uşaq Mahmud o an tək düşündüyü şeyin özünü və kiçik bacısını qorumaq olduğunu söyləyib. Hadisə yerindən qaçaraq xilas olanlar arasında o da vardı, lakin yaşadığı psixoloji travma hələ də davam edir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və digər beynəlxalq təşkilatlar dəfələrlə Qəzzada blokada altında yaşayan əhalinin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün çağırışlar etsələr də, bölgədəki vəziyyətdə köklü dəyişiklik müşahidə olunmur. Bu faciə, Qəzzada müharibənin mülki insanlara, xüsusən də uşaqlara vurduğu ağır zərbələrin bariz nümunəsidir. Təhlükəsiz bir şəkildə humanitar yardımın belə paylana bilməməsi, bölgədəki böhranın nə qədər dərin olduğunu açıq şəkildə göstərir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) Sözçüsü Stefan Dujarric gündəlik mətbuat konfransında Qəzzadakı vəziyyətlə bağlı jurnalistlərə açıqlamalar verib.
BMT-dən Bölgədəki Vəziyyətlə Bağlı Təşviş və Tələblər
Dujarric, İsrailin “yeni təxliyə əmrlərinin” yenə də minlərlə insanı yerindən edəcəyinə diqqət çəkərək, BMT Baş Katibinin bu vəziyyətdən “dərin narahatlıq” duyduğunu bildirib. O, Baş Katibin İsrailin hava və digər hücumları nəticəsində ərazidə davam edən mülki vətəndaş itkilərini qınadığını vurğulayıb.
Mülki əhaliyə hörmət edilməsinin və onların qorunmasının vacibliyinin altını çəkən Dujarric, “Bitərəflik, müstəqillik və ayrı-seçkilik etməmək kimi humanitar prinsiplər çərçivəsində tam, təhlükəsiz və davamlı humanitar yardım təmin edilməlidir,” deyib.
Dujarric, Baş Katibin vasitəçilərin davam etdirdiyi səyləri məmnuniyyətlə qarşıladığını və tərəfləri ərazidə dərhal davamlı atəşkəsə nail olmağa çağırdığını bir daha qeyd edib.
Bölgədə Dəhşətli Aclıq və Yardım Maneələri
Bölgədəki həmkarlarından aldığı məlumata görə, humanitar yardım paylanmasına qoyulan məhdudiyyətlər səbəbindən insanların aclıqla mübarizə apardığını, hər 5 nəfərdən 1-nin “dəhşətli səviyyədə” aclıq çəkdiyini açıqlayıb. Dujarric, təxminən 90 min qadın və uşağın aclıq səbəbindən təcili müalicəyə ehtiyacı olduğunu bildirib.
Əraziyə təcili yanacaq tədarükünün vacibliyini təkrarlayan Dujarric, İsrailin BMT-nin humanitar yardım əməliyyatlarını əngəlləməyə davam etdiyini vurğulayıb. O, İsrailin dünən 15 humanitar yardım cəhdindən 5-ni birbaşa rədd etdiyini, 2-sinin isə sonradan əngəlləndiyini qeyd edib.
Qəzza zolağında humanitar vəziyyət kritik həddə çatır
İsrailin Qəzza zolağı boyunca davam edən hücumları nəticəsində onlarla fələstinli həlak olub. Ölənlər arasında humanitar yardım paylama mərkəzlərində qida axtaran şəxslər də var. Mühasirəyə alınmış ərazidə onsuz da fəlakətli səviyyədə olan humanitar böhran gündən-günə daha da pisləşir.
Tibbi mənbələr bazar günü “Əl-Cəzirə”yə bildiriblər ki, İsrailin Qəzzanın müxtəlif yerlərinə, o cümlədən Qəzza şəhərinə və ərazinin şimalına endirdiyi zərbələr nəticəsində azı 47 nəfər həlak olub. Ölənlərin 29-u Qəzza şəhəri və şimal hissədə qeydə alınıb.
Yerli təcili yardım işçilərinin “Əl-Cəzirə” müxbirinə verdiyi məlumata görə, Rafahın şimalında mübahisəli Qəzza Humanitar Fondu (QHF) tərəfindən idarə olunan ərzaq paylama mərkəzləri yaxınlığında azı beş fələstinli yardım axtaran şəxs həlak olub.
Qəzza Hökumət Media Ofisinin məlumatına görə, ABŞ və İsrail tərəfindən dəstəklənən QHF mayın sonundan İsrailin sərt blokadası fonunda Qəzza zolağına məhdud yardım çatdırılmasını öz üzərinə götürdüyü vaxtdan bəri, İsrail əsgərləri müntəzəm olaraq paylama mərkəzləri yaxınlığında fələstinlilərə atəş açıb, nəticədə 580-dən çox insan həlak olub, 4000-dən çoxu isə yaralanıb.
İsrailin “Haaretz” qəzetində dərc olunan son hesabatda adı açıqlanmayan İsrail əsgərlərinin silahsız yardım axtaran kütlələri dağıtmaq üçün onlara atəş açmaq əmri aldıqları qeyd olunub.
Mərkəzi Qəzzanın Deyr əl-Balah bölgəsindən xəbər verən “Əl-Cəzirə” müxbiri Tareq Abu Əzzoum bildirib ki, Qəzza zolağı boyunca ağır bombardmanlar davam edir və səhər saatlarından bəri bir sıra ölümcül hadisələr barədə məlumatlar daxil olur. Əzzoum qeyd edib ki, Qəzza şəhərinin Zeytun məhəlləsində yaşayış evinə endirilən İsrail zərbəsi nəticəsində iki uşaq həlak olub. Həmçinin, cənubi Xan Yunisdə yerləşən əl-Mavasi sahil ərazisindəki müvəqqəti çadıra bir neçə raket zərbəsi endirilib, nəticədə beş nəfər həyatını itirib.
Əzzoum əlavə edib: “Şahidlər tələ quraşdırılmış partlayıcı qurğuların bütün yaşayış məhəllələrini dağıtmaq üçün istifadə olunduğunu bildirirlər. İsrail ordusu isə Xan Yunisdəki Həmas batalyonlarını məğlub etmək üçün əməliyyatlarını bu bölgədə cəmləşdirdiyini iddia edir.”
Daha da dərinləşən humanitar böhran
Humanitar böhran getdikcə dərinləşir, körpələr və azyaşlı uşaqlar qida çatışmazlığından dünyalarını dəyişirlər.
Dörd həftədir Qəzza şəhərində könüllü tibb bacısı kimi çalışan avstraliyalı Kristi Blek bildirib ki, işlədiyi xəstəxanada tibbi ləvazimatlar, o cümlədən burun-mədə zondu ilə qidalanmaya ehtiyacı olan hamilə qadınlar üçün formula çatışmazlığı müşahidə olunur. Bu vəziyyət, bir çox qadını süd əmələ gəlməsi üçün zəruri qidalardan məhrum edir, eyni zamanda körpə formulalarının da az olduğunu göstərir.
“Bizim ən həssas təbəqəmiz ölür,” Blek “Əl-Cəzirə”yə deyib. “Son bir neçə gündə Qəzza şəhərində bir neçə körpənin öldüyünü gördük. Buradakı vəziyyət həqiqətən də ümidsizdir.”
O, əlavə edib ki, qidalanma çatışmazlığı yaraların sağalmasını da çətinləşdirir və Qəzza zolağına atılan bombaların sayının artması səbəbindən tənəffüs yolları xəstəliklərində əhəmiyyətli artım müşahidə olunur.
“Uşaqların yemək tapmaq üçün zibil qablarını eşələdiyini görürük… Doqquz-on yaşlarında olsalar da, iki yaşlı uşaq kimi görünən uşaqlar var,” o qeyd edib.
Atəşkəs danışıqları
Mühasirəyə alınmış əraziyə İsrailin aramsız bombardmanı davam etsə də, ABŞ və İsrailin İranın nüvə obyektlərini bombalaması və sonradan İsrail ilə İran arasında əldə edilən atəşkəs fonunda müharibəni bitirmək üçün yeni təkan əlamətləri var.
Bazar günü ABŞ prezidenti Donald Tramp atəşkəsi təmin etməkdə qərarlı görünürdü. “QƏZZADA RAZILAŞMA ƏLDƏ EDİN. GİRÖVLƏRİ GERİ QAYTARIN!!” o, “Truth Social” platformasında yazdığı paylaşımda qeyd edib. Onun şərhləri bir gün əvvəl “atəşkəsin bir həftə ərzində əldə oluna biləcəyinə inandığını” bildirdikdən sonra gəlib. “Məncə, yaxındır. Mən bu işdə iştirak edən bəzi insanlarla danışdım,” Tramp şənbə günü deyib.
İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu atəşkəs təşəbbüsü barədə şərh verməsə də, keçən həftə bildirmişdi ki, döyüşlərdə 60 günlük fasiləni təmin etmək üçün pərdəarxası danışıqlar aparılır.
Danışıqlar, İsrailin Qəzza zolağını yenidən bombalamağa başlaması ilə pozduğu atəşkəsin ilk mərhələsini uzatmaq üçün ABŞ-ın mart ayında irəli sürdüyü təklif ətrafında cərəyan edir. ABŞ prezidenti Donald Trampın sözlərinə görə, Netanyahu hazırda Həmasla razılaşma üzərində danışıqlar aparır.
Netanyahu bazar günü axşam təhlükəsizlik rəsmiləri ilə İsrailin Qəzza zolağında müharibəsini müzakirə etmək və növbəti addımları müəyyənləşdirmək üçün görüşməyə hazırlaşır. Ordu bildirib ki, Qəzzadakı hərbi məqsədlərinə nail olmağa daha da yaxındır.
İordaniyanın paytaxtı Ammandan xəbər verən “Əl-Cəzirə” müxbiri Həmdə Salhut deyib ki, “Netanyahu böyük təzyiq altındadır, çünki Tramp uzun müddətdir ki, Qəzzada atəşkəs görmək istədiyini açıq şəkildə ifadə edir.” O, əlavə edib ki, “İsrailin İrana hücumlarından təxminən iki həftə əvvəl, İsrail ordusunun Qəzza zolağındakı davranışları səbəbindən Avropa müttəfiqlərindən böyük təzyiq var idi.”
Bu arada, Qüds Rayon Məhkəməsi, İsrail liderinin məxfi diplomatik və təhlükəsizlik əsaslarını əsas gətirərək verdiyi xahişi qəbul edərək, Netanyahunun uzun sürən korrupsiya məhkəməsində bu həftəki dinləmələri ləğv edib. ABŞ prezidenti Donald Trampın məhkəmənin Netanyahunun Həmas və İranla danışıqlarına mane ola biləcəyinə dair sosial mediadakı paylaşımının məhkəmənin qərarına təsir edib-etmədiyi aydın deyil.
Reuters-in gördüyü məhkəmə qərarında, Netanyahu, İsrailin kəşfiyyat xidməti Mossadın rəhbəri və hərbi kəşfiyyat rəisinin təqdim etdiyi yeni əsasların dinləmələrin ləğvini əsaslandırdığı bildirilib.
Netanyahu 2019-cu ildə rüşvətxorluq, dələduzluq və etimadı pozma ittihamları ilə ittiham olunub – o, bütün bu ittihamları rədd edir. O, əleyhinə açılan məhkəmə işini demokratik yolla seçilmiş sağçı lideri devirmək üçün təşkil olunmuş solçu cadugər ovu kimi qiymətləndirib.
Cümə günü məhkəmə, İsrail və İran arasında ötən çərşənbə axşamı sona çatan 12 günlük münaqişədən sonra diplomatik və təhlükəsizlik məsələləri səbəbindən Netanyahunun ifadəsini növbəti iki həftə ərzində təxirə salmaq xahişini rədd etmişdi.
O, bazar ertəsi çarpaz sorğu-sual üçün ifadə verməli idi.
“Nəzarətdən çıxmış prokurorların Bibi Netanyahuya etdikləri DƏLİLİKdir,” ABŞ prezidenti Donald Tramp “Truth Social” platformasında yazıb. O bildirib ki, İsrailə milyardlarla dollar dəyərində yardım göstərən Vaşinqton “buna dözməyəcək”.
İsrail prokurorluğunun sözçüsü Trampın paylaşımı barədə şərh verməkdən imtina edib. Netanyahu Trampın şərhlərini X platformasında yenidən paylaşıb və əlavə edib: “Bir daha təşəkkür edirəm, @realDonaldTrump. Birlikdə, Yaxın Şərqi Yenidən Böyük edəcəyik!”
ABŞ prezidenti Donald Trampın sözlərinə görə, Netanyahu “hazırda” Həmasla razılaşma üzərində danışıqlar aparsa da, nə liderlər, nə də tərəflərin rəsmiləri tezliklə atəşkəs perspektivlərinə dair şübhələrini dilə gətiriblər.
Mayın 27-dən bəri İsrail və ABŞ-ın dəstəklədiyi Qəzza Humanitar Fondu (QHF) tərəfindən idarə olunan humanitar yardım paylama məntəqələrində ərzaq gözləyən ən azı 583 fələstinli həlak olub, 4186 nəfər isə yaralanıb. Bu məlumat Qəzza Zolağının Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən açıqlanıb.
Mühasirədə olan anklavda kütləvi aclıq təhlükəsi yarandığı bir vaxtda, ölümlər gündəlik olaraq baş verir. Beynəlxalq təşkilatlar bir neçə həftədir ki, Qəzzanın 2,1 milyon sakininin bazarların boşalması, təmiz suyun azlığı və humanitar yardım tədarükünün nizamlı olmaması səbəbindən fəlakətli ərzaq qıtlığı ilə üzləşdiyini xəbərdar edirlər.
QHF-nin fəaliyyətinin ilk səkkiz günündə 100-dən çox insan İsrail qüvvələrinin atəşi nəticəsində öldürülüb.
Əl-Cəzirə telekanalının Qəzza şəhərindən reportaj verən müxbiri Hani Mahmud bildirib ki, İsrail digər qrupların təchizat gətirməsinə ciddi məhdudiyyətlər qoymağa davam etdiyi üçün QHF zolaqda yeganə ərzaq mənbəyi olaraq qalır.
Mahmud deyib: “Burada bir çox insan QHF-nin mərkəzlərindən uzaq durmağa çalışır, çünki ora getmək təhlükəlidir və yardım axtaranlara qəsdən atəş açılır. Lakin yenə də uzaq durmaq bir həll yolu deyil, çünki ərzaq bağlamaları yoxdursa, bu o deməkdir ki, uşaqlar yatağa ac gedəcəklər.”
Humanitar yardım paylama məntəqələri haradadır?
Əvvəlki Birləşmiş Millətlər Təşkilatının rəhbərlik etdiyi paylama şəbəkəsi zolaq boyu təxminən 400 məntəqədə fəaliyyət göstərsə də, ABŞ şirkəti üçün işləyən silahlı özəl təhlükəsizlik podratçıları tərəfindən qorunan QHF cəmi dörd “böyük mərkəz” qurub: üçü cənubda və biri mərkəzi Qəzzada. Şimalda, vəziyyətin ən ağır olduğu yerdə isə heç bir məntəqə yoxdur.
[Əl-Cəzirə]
QHF mərkəzləri nizamlı deyil, bəzən cəmi bir saat açıq olur. Bir dəfə bir məntəqə Facebook-da açıldığını elan edib, lakin səkkiz dəqiqə sonra təchizatın artıq qurtardığını bildirib.
Mərkəzlər ilk gələnə ilk xidmət verilir prinsipi ilə işləyir, bu da çarəsiz kütlələrin məhdud resurslar uğrunda mübarizəsi zamanı tez-tez xaos yaradır.
İnsanlar bu humanitar yardım paylama məntəqələrinə necə daxil olurlar?
Bu mərkəzlərə çatmaq təhlükəlidir. Fələstinlilər bəzən aktiv döyüş zonalarından keçərək, biometrik nəzarət-buraxılış məntəqələrini aşaraq və ağır ərzaq tədarükünü ailələrinə daşıyaraq kilometrlərlə yol qət etməli olurlar.
Mövcud sistem ən həssas təbəqəni – yaşlıları, yaralıları və əlilləri – yəni bu səfərləri edə bilməyənləri kənarda qoyur.
Qutuların içərisində nə var?
Yardım qutuları minimum yaşayış ehtiyaclarını belə çətinliklə qarşılayır. Ümumdünya Ərzaq Proqramı gündə adambaşına 2100 kalori tövsiyə etdiyi halda, İsrail yardımı 1600 kalori ilə məhdudlaşdırıb.
QHF bağlamaları bir qədər çox – təxminən 1750 kalori – təklif etsə də, qida tələblərini çox az qarşılayır və tərkibində təmiz su, dərman, yorğan və ya yanacaq yoxdur. Bir çoxları üçün qutu almaq rahatlıq deyil, nadir bir bəxtdir.
Əl-Cəzirə müxbiri Hind əl-Xudari Qəzzadan verdiyi reportajda ərzaq paylarının ailələri uzun müddət saxlamağa kifayət etmədiyini bildirib.
O, tipik bir QHF qutusunun tərkibində 4 kq un, bir neçə paket makaron, iki banka paxla konservi, bir paket çay və bir neçə peçenye olduğunu təsvir edib. Bəzi bağlamalara mərcimək və az miqdarda şorba qarışığı daxil edilsə də, miqdar minimaldır.
Yardım axtaranlar qəsdən güllələnirmi?
İsrailin “Haaretz” qəzetinin İsrailli əsgərlərə istinadən yazdığına görə, qoşunlara fələstinlilərin kütlələrinə atəş açmaq və heç bir təhlükə yaratmayan insanlara qarşı lazımsız ölümcül güc tətbiq etmək əmri verilib.
Bir əsgər “Haaretz”ə deyib: “Tanklardan pulemyotlarla atəş açdıq və qumbara atdıq. Bir hadisə zamanı dumanın pərdəsi altında irəliləyən bir qrup mülki şəxs vuruldu.”
Başqa bir halda, bir əsgər yerləşdiyi Qəzza bölgəsində “hər gün bir ilə beş nəfər arasında insanın öldürüldüyünü” bildirib.
Həmin əsgər deyib: “Bu, bir qətl sahəsidir.”
QHF nədir?
2023-cü il oktyabrın 7-də müharibə başlamazdan əvvəl Qəzzaya gündə təxminən 500 yük maşını humanitar yardım daxil olurdu. İsrailin anklavda müharibəyə başlamasından sonra bu vəziyyət dəyişdi. Humanitar yardım tədarükü gündə 80 yük maşınından azaldı, mart ayında isə İsrail təxminən üç ay davam edən bütün təchizat blokadası zamanı onları tamamilə dayandırdı.
Mayın 27-də QHF ənənəvi Birləşmiş Millətlər Təşkilatı çərçivəsindən kənarda yeni paylama sistemi tətbiq edərək, humanitar yardım əməliyyatlarını öz üzərinə götürdü.
Bu il ABŞ-da qurulan təşkilat “The New York Times” qəzeti tərəfindən “İsrailin ideyası” kimi təsvir edilib – bu, İsrailin 2023-cü ildə Qəzzanın gələcəyini planlaşdırmağa başladığı uzunmüddətli strategiyasının bir hissəsidir.
QHF maliyyə mənbələrini ictimaiyyətə açıqlamayıb. O, 100 milyon dollar vəsaitə zəmanət aldığını bildirsə də, təfərrüatlar qeyri-müəyyən olaraq qalır. ABŞ Dövlət Departamenti bu yaxınlarda 30 milyon dollar dəstək vəd edib.
Qəzzanın uşaqları necə təsirlənir?
UNICEF Qəzzada uşaqların qeyri-sağlam qidalanmasının “həyəcanverici sürətlə” artdığını xəbərdar edib.
Təkcə may ayında 6 aylıqdan 5 yaşa qədər ən azı 5119 uşaq kəskin qeyri-sağlam qidalanma səbəbindən xəstəxanalara yerləşdirilib – bu, aprel ayına nisbətən təxminən 50 faiz, müvəqqəti atəşkəsin daha geniş humanitar yardım girişinə imkan verdiyi fevral ayına nisbətən isə 150 faiz artım deməkdir.
UNICEF-in Yaxın Şərq və Şimali Afrika üzrə regional direktoru Eduar Beyqbeder bildirib: “İlin əvvəlindən may ayının sonuna qədər cəmi 150 gün ərzində 16,736 uşaq – gündə orta hesabla 112 uşaq – müalicəyə qəbul edilib.”
O əlavə edib: “Bu halların hər birinin qarşısını almaq olar. Onların ehtiyac duyduğu qida, su və qidalanma müalicələri əngəllənir. Bunlar həyat bahasına başa gələn süni qərarlardır.”
Ərzaq humanitar yardımının paylanması ilə bağlı sənədləşdirilmiş 19 ölümcül hadisənin yarısından çoxunda uşaqlar tələfatlar arasında olub, bu da Qəzzanın ən gənc sakinlərinin həssaslığını vurğulayır.
Fələstinlilər İsrailin atəşinə və snayper təhlükəsinə baxmayaraq, 2025-ci il iyunun 28-də Xanyunisdə, Qəzza zolağında ərzaq bağlamaları almaq üçün “ölüm yolu” kimi tanınan bir marşrutla hərəkət edirlər [Doaa Albaz/Anadolu]
İsrail Qəzza əhalisini aclıqla necə təhdid edir?
İsrailin yardım blokadası səbəbindən Qəzza Zolağındakı hər beş fələstinlidən biri aclıqla üzləşir. Humanitar yardım paylama məntəqələrindəki xaos Qəzzada hökm sürən dəhşətli aclığı vurğulayır.
Ən son İnteqrasiya olunmuş Qida Təhlükəsizliyi Faza Təsnifatı (IPC) hesabatına görə, anklav əhalisinin 93 faizi – 1,95 milyon insan – kəskin ərzaq qıtlığı ilə üzləşir.
Xüsusilə Qəzzanın şimalında bəzi qubernatorluqlar daha ağır aclıq səviyyələri ilə üzləşir.
IPC bildirib ki, İsrailin davam edən blokadası “qubernatorluqlar daxilində və arasında daha çox kütləvi yerdəyişməyə səbəb ola bilər”, çünki insanların sağ qalması üçün vacib olan əşyalar tükənəcək.
İsrail Ordusunun Silahsız Mülki Şəxsləri Hədəf Aldığı Etirafları
Qəzza bölgəsində xidmət edən bəzi İsrail ordusu əsgərləri, silahsız Fələstinli humanitar yardım axtaranları hədəf aldıqlarını etiraf ediblər. Bu etiraflar, beynəlxalq ictimaiyyətdə ciddi narahatlıq doğurmuş və müharibə qaydalarına zidd hərəkətlərə dair sualları yenidən gündəmə gətirmişdir.
Yardım Alanlara Atəş Açılması
Məlumata görə, əsgərlər aclıqdan əziyyət çəkən əhaliyə paylanan ərzaq və digər ləvazimatları almağa çalışan silahsız mülki vətəndaşlara qarşı atəş açıldığını bildiriblər. Bu hərəkətlərin bir neçə dəfə təkrarlanması, əsgərlər arasında belə əməliyyatların məqsədəuyğunluğu barədə ciddi daxili müzakirələrə səbəb olduğu qeyd edilir.
Beynəlxalq Qaydaların Pozulması İttihamları
Müharibə qanunları, silahlı münaqişələr zamanı mülki əhalinin qorunmasını və onlara qarşı hər hansı hədəfin yolverilməzliyini tələb edir. Bu cür hərəkətlərin beynəlxalq humanitar hüquqa zidd olduğu vurğulanır. İsrail ordusu daxilindəki etiraflar, münaqişə zonalarında mülki şəxslərin təhlükəsizliyinin təmin olunmasına dair çağırışları daha da gücləndirir.
Mülki Həyatın Təhlükəsi
Qəzzada yaranan ağır humanitar yardım böhranı fonunda, yardım axtaran silahsız insanların hədəf alınması vəziyyəti daha da gərginləşdirir. Bu cür hadisələr bölgədəki ümumi insan haqları vəziyyətinə dair narahatlıqları artırır və beynəlxalq nəzarətin gücləndirilməsinin vacibliyini önə çıxarır.
Papa Leo XIV: Beynəlxalq Hüquq Zəifləyir, Güc Ön Plana Çıxır
Katoliklərin pontifiki Papa Leo XIV, dünyada qızışan münaqişələr və qlobal təşkilatların sui-istifadə və müharibə cinayətlərinə son qoymaqda davamlı uğursuzluqları fonunda, beynəlxalq qanunlar üzərində kobud gücün artmasından təəssüfləndiyini bildirib.
Cümə axşamı sosial media paylaşımında pontifik qeyd edib ki, “bu gün beynəlxalq hüquq və humanitar hüququn gücünün artıq məcburi görünməməsi, əvəzində başqalarına üstün gəlmək haqqının yaranması həqiqətən ürək ağrıdır”. O, bunu bəşəriyyət və millət liderləri üçün “layiq olmayan və biabırçı” bir vəziyyət adlandırıb.
Qəzza Müharibəsi Fonunda Vəziyyət
Leo XIV açıqlamalarında konkret detallara varmasa da, onun sözləri aparıcı hüquq müdafiəçiləri və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) ekspertlərinin “soyqırım” kimi xarakterizə etdiyi İsrailin Qəzzaya hücumunun dayandırılması üçün artan çağırışlar fonunda səslənib.
İsrail Fələstinlilərlə davam edən münaqişəsi zamanı beynəlxalq hüquq çərçivəsində mülki əhalinin qorunmasını nəzərdə tutan qaydaları pozmaqda ittiham olunur. ABŞ-ın dəstəklədiyi İsrail ordusu Qəzzanın böyük hissələrini yerlə-yeksan edib, əhalinin demək olar ki, hamısını köçürüb və səhiyyə rəsmilərinin məlumatına görə, ərazidə ən azı 56.156 nəfəri qətlə yetirib.
Bu ayın əvvəlində, Co Bayden administrasiyası dövründə Vaşinqtonun İsrailin hərəkətlərini müdafiə edən ABŞ Dövlət Departamenti sözçüsü Metyu Miller, İsrail ordusunun Qəzzada “şübhəsiz ki” müharibə cinayətləri törətdiyini etiraf edib. Bu etiraf Qəzza müharibəsi ətrafındakı müzakirələri daha da qızışdırıb.
Beynəlxalq Təşkilatların Qərarları və İqnor Edilməsi
İsrail bir sıra beynəlxalq qətnamələrə, o cümlədən Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin (BCM) və BMT-nin ən ali tribunalının İsrailin Qəzzadakı blokadası və qətliamları ilə bağlı qərarlarına məhəl qoymur. Ötən il BCM İsrailin Şərqi Qüds, İordan çayının qərb sahili və Qəzza daxil olmaqla Fələstin ərazilərini işğalını qanunsuz elan edərək, onun “mümkün qədər tez” bitirilməsinə çağırıb.
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu və keçmiş müdafiə naziri Yoav Qallant haqqında Qəzzada müharibə cinayətləri, o cümlədən aclıqdan silah kimi istifadə etmə ittihamları ilə həbs qərarı verib. Lakin BCM-in əksər üzvləri, xüsusilə Avropada, ittihamlara baxmayaraq İsraillə dərin ticarət və hərbi əlaqələrini davam etdirirlər.
Pontifikin Fəryadı və Humanitar Çağırışlar
May ayında vəfat edən Papa Fransiskin yerinə keçərək ABŞ-dan olan ilk pontifik olan Leo XIV, Qəzza müharibəsinin dayandırılmasını xahiş etmişdi. May ayında 1.4 milyard katolik üçün ən yüksək mənəvi səlahiyyət sahibi olan Leo “Atəşkəs indi!” deyə çağırış etmişdi.
O qeyd etmişdi ki: “Qəzza zolağından səmərə yüksələn fəryadlar eşidirik, anaların və ataların cansız uşaq cəsədlərinə sarıldığı, davamlı olaraq bir az yemək, su və bombalardan daha təhlükəsiz sığınacaq axtarışında yerlərini dəyişməyə məcbur qaldıqları fəryadlar.”
Qlobal Münaqişələr: Sudan və Ukrayna
Qəzza müharibəsi davam etdiyi bir vaxtda, Sudan və Ukraynada da ölümcül münaqişələr və sui-istifadə halları ilə bağlı xəbərlər təkrarlanmaqdadır. Bu vəziyyət, beynəlxalq hüququn pozulmasının və güc siyasətinin qlobal miqyasda necə genişləndiyini göstərir.
İsrailin İranın hərbi və nüvə obyektlərinə hava zərbələri endirməsi, əsas nüvə alimləri və hərbi komandirləri öldürməsi nəticəsində 13 iyun 2025-ci ildə İsrail-İran münaqişəsi başladı. 12 gün davam edən şiddətli mübarizə alovlandı.
200-dən çox İsrail qırıcısı İranın 100-dən artıq nüvə və hərbi obyektini, eləcə də yaşayış məntəqələrini hədəf aldı.
İran buna cavab olaraq İsrail şəhərlərinə yüzlərlə ballistik raket atdı. Növbəti günlərdə İsrail və İran arasında qarşılıqlı raket zərbələri endirildi, hər iki tərəfdən itkilər artdı.
Birləşmiş Ştatlar iyunun 22-də İranın Natanz, Fordov və İsfahan nüvə obyektlərinə yeraltı sığınacaqları dağıdan zərbələr endirərək hərbi əməliyyatlara qoşuldu.
İranın Qatardakı ən böyük hərbi hava bazasına raket atmasından cəmi bir neçə saat sonra, iyunun 24-də ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə kövrək atəşkəs əldə edildi.
İranda zərərçəkənlərin sayı necə oldu?
İranın Səhiyyə və Tibbi Təhsil Nazirliyinin məlumatına görə, minlərlə insan yaralanıb, yüzlərlə insan həlak olub və ictimai infrastruktur zərər görüb.
24 iyun tarixinə olan məlumata əsasən:
• Ümumi yaralı sayı: 4,746 (o cümlədən 185 qadın)
• Ümumi həlak olanların sayı: 610 (o cümlədən 49 qadın və 13 uşaq. Ən kiçiyi iki aylıq idi.)
• Yaralanan səhiyyə işçiləri: 20
• Həlak olan səhiyyə işçiləri: 5
• Zədələnən təcili yardım maşınları: 9
• Zədələnən xəstəxanalar: 7
• Zədələnən sağlamlıq mərkəzləri: 4
• Zədələnən təcili yardım məntəqələri: 6
İranda bombardman başlayanda, minlərlə iranlı paytaxtdan və digər böyük şəhərlərdən Xəzər dənizinə yaxın şimal əyalətlərinə qaçmağa cəhd etdilər.
Demək olar ki, doqquz milyon insan, xüsusilə Tehran olmaqla, böyük şəhərlərdən avtomobilləri ilə yola düşdü.
Onların arasında Zein* də var idi.
34 yaşlı Zein, Tehranndakı evini tərk edərək, paytaxtın şimalında, Xəzər dənizi sahilində yerləşən Mazandaran vilayətinin Kələrdaşt şəhərinə üz tutdu. Şəhərdən çıxışda sıx tıxac səbəbindən bu səfər demək olar ki, 16 saat çəkdi.
“Bizim bölgədə yaxınlıqda bir çox hərbi zonalar var. Verdikləri xəbərdarlıqlara görə özümüzü təhlükəsiz hiss etmirdik və narahat idik,” deyir. “Düşünürəm ki, Tehran çox çaxnaşmaya düşmüşdü və biz yalnız özümüzü Tehrandan çıarıb daha təhlükəsiz hiss edə biləcəyimiz bir yerə çatmaq barədə düşünürdük.”
1980-ci illərdə İran-İraq müharibəsinin dağıntılarını yaşamış valideynlərinin nəslindən fərqli olaraq, bu, Zeinin belə intensiv hərbi əməliyyatları ilk dəfə yaşaması idi.
“Evinizə bir daha dönə bilib-bilməyəcəyinizi bilməməyin qorxusu. Evinizin hələ də yerində olub-olmayacağı. Min narahatlıqla şəhərinizi tərk etməlisiniz və belə qorxulu vəziyyətdə, yollar, tıxac və idarəçiliyin olmaması səbəbindən bir şəkildə özünüzü təhlükəsiz yerə çatdırmalısınız,” deyir o. “Və heç bir dəstək yoxdur – hər şeyi özünüz tapmalısınız.”
İsrailin İrana qarşı hücumları nə qədər geniş idi?
Əl-Cəzirənin Sanad fakt-yoxlama agentliyinin məlumatına görə, İsrail və ABŞ İrana ən azı 145 hava zərbəsi endirib.
Faktiki say daha yüksək ola bilər, çünki başqa bir mənbə, Silahlı Münaqişə Yeri və Hadisə məlumatları (ACLED), İsrail qüvvələrinin İrana ən azı 508 hava zərbəsi endirdiyini qeyd edib.
İran İsrailə necə cavab verdi və hücum etdi?
ACLED-in məlumatına görə, İran İsrailə ən azı 120 dəfə hücum edib. Bu zərbələrə ballistik raketlər və dronlar daxil idi. Bir çoxu ABŞ-ın köməyi ilə tutuldu, bəziləri isə yaşayış məntəqələrinə düşdü.
İran əsasən Təl-Əviv və ətrafındakı əraziləri hədəf aldı, əhəmiyyətli zərbələrdən biri Soroka Tibb Mərkəzinə endirilmişdi – bu zərbə nəticəsində onlarla insan yaralanmışdı. Digər hədəflər arasında İsrail Hərbi Kəşfiyyat Məktəbi, Hayfadakı Daxili İşlər Nazirliyi, Veyzmann Elm İnstitutu, bir neft emalı zavodu və elektrik stansiyaları var idi.
İsrail ordusunun məlumatına görə, İran İsrailə 1000-ə qədər ballistik raket və dron atıb və təxminən 90 faizi ələ keçirilib. İsrail-İran münaqişəsində tərəflər aktiv şəkildə qarşılıqlı atışmaya davam edirdi.
İsraildə zərərçəkənlərin sayı necə oldu?
İsrail Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına görə, 24 iyun tarixinə İsrail ərazisində həlak olanların və yaralananların sayı belə idi:
Ümumi yaralı/xəstəxanalıq sayı: 3,238
Ümumi həlak olanların sayı: 28
İranın İsrailin müdafiə sistemlərindən keçə bilən raket və dronları əsasən Təl-Əviv və Hayfadakı yaşayış məntəqələrinə düşərək mənzil binalarına ziyan vurdu.
Təl-Əvivdən Hayfaya qədər İran zərbələrindən zərər çəkən bir çox sakin sığınacaqlara qaçmaq imkanı tapdı.
Reuters xəbər agentliyinin məlumatına görə, təhlükəsiz otaqları olan bir çox ailə 12 günün əksər hissəsini orada keçirib, digərləri isə həyəcan siqnalı verilən zaman ictimai sığınacaqlardan istifadə edirdilər. Bu hərbi əməliyyatlar zamanı mülki əhalinin təhlükəsizliyi əsas narahatlıq mənbəyi idi.
*Adı Zeinin istəyi ilə kimliyini qorumaq üçün dəyişdirilmişdir.
Qəzza zolağında davam edən hərbi əməliyyatlar mülki əhali arasında dərin izlər buraxır, xüsusilə də uşaqların həyatını alt-üst edir. Bu yaxınlarda yayılan və ürək ağrıdan bir hadisə bölgədə yaşanan faciənin miqyasını bir daha gözlər önünə sərdi. Təcili tibbi yardım maşınına yerləşdirilən yaralı uşaq paramedikə titrək səslə “Mən öləcəmmi?” sualını ünvanlayıb.
Humanitar Böhranın Acı Realitəsi
Hər gün bombardmanlar, dağıntılar və insan itkiləri ilə üzləşən Qəzza sakinləri arasında ən həssas təbəqəni uşaqlar təşkil edir. Tibbi yardım göstərilən zaman belə bir sualın səslənməsi bölgədə hökm sürən dəhşətin göstəricisidir. Paramediklərin vəziyyəti də olduqca ağırdır; onlar təkcə yaralılara tibbi yardım göstərmir, həm də ölüm-dirim arasında çabalayan insanların, xüsusən də uşaqların qorxuları ilə üzləşməli olurlar. Bu cür suallar onların gündəlik işinin acı reallığına çevrilib.
Qorxu İlə Yaşayan Uşaqlar
Zədələnmiş bədəni və qorxu dolu gözləri ilə paramedikə müraciət edən bu yaralı uşaq minlərlə Qəzzalı uşağın taleyini əks etdirir. Onlar münaqişənin bütün ağırlığını çiyinlərində daşıyır, yaşlarının öhdəsindən gələ bilməyəcəyi qədər böyük travmalarla üzləşirlər. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının hesabatlarına görə, Qəzza zolağında minlərlə uşaq hərbi əməliyyatlardan birbaşa zərər görüb, ciddi psixoloji və fiziki problemlərlə qarşılaşıb. Bu hadisə sadəcə bir nümunə deyil, bütöv bir nəslin yaşadığı faciənin canlı təcəssümüdür.
