AİHM “NİDA” fəallarının şikayətlərini siyahıdan çıxardı
Sentyabrın 25-də Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi (AİHM) “NİDA” Vətəndaş Hərəkatının sabiq üzvləri Şahin Novruzlu və Məmməd Əzizovun şikayətləri üzrə işin siyahıdan çıxarılması ilə bağlı qərar qəbul edib. Bu qərar, fəalların uzun sürən hüquqi mübarizəsində yeni bir mərhələni əks etdirir.
Hüquq pozuntuları və ilkin AİHM qərarı
Xatırladaq ki, 2014-cü ilin mayında Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin hökmü ilə müxtəlif maddələrdə ittiham olunaraq məhkum edilən “NİDA” fəalları 2016-cı ildə prezidentin əfv sərəncamı ilə azadlığa buraxılmışdılar. Onlar məhkumluqlarını qanunsuz və siyasi motivli hesab edərək AİHM-ə müraciət etmiş, məhkəmə də 2021-ci ildə onların lehinə qərar çıxarmışdı. Həmin qərarda AİHM Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 5-ci (azadlıq və toxunulmazlıq) və 18-ci (siyasi məqsədlərlə hüquqların məhdudlaşdırılması) maddələrinin pozuntusunu tanımış, Azərbaycan hökumətini fəallara ümumilikdə 43,500 avro təzminat ödəməyə borclu etmişdi.
Ali Məhkəmənin bəraət hökmü və AİHM-in cavabı
2022-ci ildə hər iki fəal barəsində Ali Məhkəmənin Plenumu bəraət hökmü çıxarmışdı. Azərbaycan hökuməti bu bəraət qərarını əsas gətirərək Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsindən işin siyahıdan çıxarılmasını xahiş etmişdi. AİHM yeni qərarında Ali Məhkəmə Plenumunun qərarının qısa əsaslandırıldığını və Konvensiya pozuntularının açıq şəkildə tanınmadığını vurğulayıb. Buna görə də, şikayətçilərə təzminat ödənilməsinə baxmayaraq, şikayətlərin qəbuledilməz elan olunmasının mümkün olmadığı bildirilib. Məhkəmə yerli instansiyalar tərəfindən təyin edilən təzminat məbləğini əsassız saymayıb, lakin ərizəçilərin şikayət etdiyi hallar artıq mövcud olmadığından işi siyahıdan çıxarıb. Bununla yanaşı, Azərbaycan hökumətinin Məmməd Əzizova müdafiə xərcləri üçün 1000 avro, Şahin Novruzluya isə 500 avro ödəməli olduğu barədə qərar verilib.
Azərbaycan və AİHM münasibətlərində gərginlik
AİHM Azərbaycanda hüquqları pozulan və ədalət axtarışında olan vətəndaşlar üçün sonuncu məhkəmə instansiyası rolunu oynayır. 2024-cü ildə AİHM 39 nəfərin Azərbaycana qarşı şikayətlərinə mahiyyəti üzrə baxaraq qərar verib ki, bunlardan 38-də Konvensiyanın ən azı bir maddəsinin pozuntusu aşkarlanıb. Prezident Ilham Aliyev 2025-ci il aprelin 9-da ADA Universitetindəki forumda çıxış edərkən, Azərbaycanın Avropa Məhkəməsinin qərarlarını artıq tanımayacağını bəyan edib. O, əlavə edib ki, əgər Azərbaycanın nümayəndə heyəti Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) iclaslarında iştirak etmirsə və AİHM hakimlərinin seçilməsində səsvermədə iştirak edə bilmirsə, məhkəmənin Azərbaycanla bağlı çıxardığı qərarlar da etibarsız hesab olunacaq. Ilham Aliyevin bu bəyanatı Azərbaycanın beynəlxalq hüquq müstəvisindəki mövqeyinə dair mühüm siqnaldır.
