Tag: #IAEAƏməkdaşlığı

  • İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırır

    İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırır

    İran Təhlükəsizlik Şurası Nüvə Məsələsini və Regional Gərginliyi Müzakirə Etdi

    İran Milli Təhlükəsizlik Ali Şurası, prezident Mesud Pezeşkiyanın rəhbərliyi altında geniş tərkibdə iclas keçirərək, regiondakı son vəziyyəti və İsrailin təcavüzkar siyasətini hərtərəfli müzakirə edib. Görüşdə, 2015-ci ildə imzalanan nüvə razılaşmasının tərəfləri olan Böyük Britaniya, Fransa və Almaniyanın Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) İrana qarşı sanksiyalarını yenidən bərpa etmək cəhdləri də ətraflı şəkildə müzakirə mövzusu olub. Şura iclasında qeyd olunub ki, İran İslam Respublikasının mövcud şərtlər daxilindəki siyasəti, bölgədə sülhün və sabitliyin təmin edilməsi üçün maksimum əməkdaşlığa yönəldiləcək və bu prinsipə sadiq qalınacaq.

    Avropa Ölkələrinin Mövqeyi və Beynəlxalq Əməkdaşlıq Çətinlikləri

    Toplantıda, İsrail və ABŞ-ın regiondakı hücumları səbəbindən dayandırılmış nüvə yoxlamalarının bərpası məqsədilə Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA) ilə 9 sentyabr tarixində əldə edilmiş razılaşma xüsusi olaraq vurğulanıb. Bəyanatda bildirilib ki, İran Xarici İşlər Nazirliyi Agentliklə fəal şəkildə əməkdaşlıq etməyə və bu problemin həlli yollarını təqdim etməyə hazır olmasına baxmayaraq, Avropa ölkələrinin atdığı addımlar, BAEA ilə davam edən əməkdaşlığın faktiki olaraq dayandırılmasına səbəb olacaq. Bu vəziyyət, həm nüvə razılaşması çərçivəsindəki etimadı zədələyə, həm də beynəlxalq münasibətlərdə əlavə gərginliyə yol aça bilər.

    24 saat

  • İran MAQATE-yə şərt qoydu: Nüvə danışıqları üçün ikili standartlara son

    İran MAQATE-yə şərt qoydu: Nüvə danışıqları üçün ikili standartlara son

    Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi ilə Əməkdaşlığın Şərtləri

    İran prezidenti Masud Pezeşkian, ölkəsinin nüvə proqramı ilə bağlı əməkdaşlığın bərpa olunması üçün Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyini (BAEA) “ikili standartlara” son qoymağa çağırıb. Bu xəbərdarlıq, İsrail və ABŞ-ın keçən ay İranın nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələr, habelə BAEA-nın bu hücumları qınamaqdan imtina etməsi fonunda yaranan kəskin etimadsızlıqdan sonra səsləndirilib. İran dövlət mediasının verdiyi məlumata görə, Prezident Pezeşkian cümə axşamı Avropa Şurasının sədri Antonio Koşta ilə telefon danışığında bildirib ki, “İranın Agentliklə əməkdaşlığının davam etməsi, sonuncunun nüvə dosyesi ilə bağlı ikili standartlarını düzəltməsindən asılıdır.” Pezeşkian, həmçinin “İrana qarşı hər hansı təkrarlanan təcavüzün daha qətiyyətli və təəssüf doğuracaq cavabla qarşılanacağını” vurğulayıb.

    İranın nüvə proqramı ətrafında Gərginlik və Atəşkəs

    Tehran ilə Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi arasında münasibətlər iyunun ortalarından, İsrailin İrana qarşı hava hücumları zamanı hərbi və nüvə obyektlərinə, eləcə də bir sıra mülki ərazilərə zərbələr endirməsindən sonra kəskin şəkildə pisləşib. Bu hücumların ardınca ABŞ da nüfuzedici bombalardan istifadə edərək hava reydləri həyata keçirib. İran cavab olaraq İsrailə raket və dronlarla hücum edib ki, bu da 12 günlük münaqişəyə səbəb olub. İranın Qatardakı ABŞ bazasına raket hücumu, ABŞ prezidenti Donald Tramp tərəfindən kövrək atəşkəsin elan edilməsindən əvvəlki son addım idi. Ötən həftə Prezident Pezeşkian, İranın BAEA ilə əməkdaşlığını dayandıran bir qanunu imzalayıb. Agentlik, sonuncu müfəttişlərinin ölkəni tərk edərək Vyana şəhərindəki baş qərargahına qayıtdığını təsdiqləyib. BAEA, əməkdaşlarının münaqişə boyu Tehranda qaldığını və monitorinq işlərini “ən qısa zamanda” bərpa etmək niyyətində olduğunu bildirib.

    Müfəttişlərin Çıxarılması və Beynəlxalq Təpkilər

    BAEA-nın baş direktoru Rafael Qrossi, İranla danışıqları “əsas prioritet” kimi qiymətləndirsə də, Agentliyin hücumlardan sonra İran obyektlərinə çıxışının olmadığını etiraf edib. Tehran BAEA-nı, bombalamadan cəmi bir gün əvvəl – iyunun 12-də – İranı nüvə öhdəliklərini pozmaqda ittiham edən bir qətnamə qəbul etməklə hücumları mümkün etməkdə günahlandırıb. İran öz nüvə proqramının sülh məqsədi daşıdığını və nüvə silahı əldə etməyə çalışmadığını bildirir. Lakin Agentliyin qərəzsiz fəaliyyətinə artıq etibar etmədiyini açıq şəkildə ifadə edib. Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsinin imzaçısı olmasına baxmayaraq, İran BAEA-nın ABŞ və İsrailin hücumlarını qınamaqda uğursuz olduğunu və əvəzində Qərb təzyiqləri ilə eyniləşməyi seçdiyini israr edir. ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Tammi Brüs Tehranın BAEA ilə əməkdaşlığı dayandırmaq qərarını pisləyərək bunu “qəbuledilməz” adlandırıb və İranı “istiqamətini dəyişməyə və sülh və rifah yolunu seçməyə” çağırıb. O, “İranın nüvə silahı ola bilməz və olmayacaq” deyib. Həm ABŞ kəşfiyyatı, həm də Qrossi İranın nüvə bombası qurduğunu təsdiqləməyib. BRİKS blokunun liderləri bazar günü ABŞ və İsrailin iyun ayında İrana qarşı bombardmanlarını kəskin şəkildə pisləyərək, bunu beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulması adlandırıblar.

    24 saat

  • ABŞ: Zərbələr İranın nüvə proqramını 1-2 il gerilətdi

    ABŞ: Zərbələr İranın nüvə proqramını 1-2 il gerilətdi

    ABŞ hərbi zərbələri İranın nüvə proqramına təsirini qiymətləndirir

    Vaşinqton, DC – Pentaqon, Amerika Birləşmiş Ştatlarının İrana qarşı endirdiyi hərbi zərbələrin ölkənin nüvə proqramını bir-iki il geri saldığını açıqlayıb. Bu qiymətləndirmə, ABŞ prezidenti Donald Trampın proqramın “tamamilə məhv edildiyi” barədəki iddialarından sonra verilib.

    Müdafiə Nazirliyinin sözçüsü Şon Parnell çərşənbə günü bildirib ki, Vaşinqtonun hədəf aldığı üç İranın nüvə proqramına aid obyekt tamamilə dağıdılıb. O, bu zərbələri “cəsarətli əməliyyat” adlandırıb və “proqramı ən azı bir-iki il geri salmışıq” deyərək, daxili kəşfiyyat qiymətləndirmələrinin bunu təsdiqlədiyini vurğulayıb.

    ABŞ-ın iyunun 21-də İrana B-2 tipli görünməz bombardmançılar göndərməsindən bəri, prezident Tramp hücumların İranın nüvə obyektlərini yerlə-yeksan etmədiyi barədəki hər hansı iddialara qarşı çıxıb. O, İranın nüvə proqramının “heç kimin görmədiyi şəkildə yox edildiyini” israrla təkrarlayıb.

    Zərərin qiymətləndirilməsi və mövqelər

    Keçən ay bir neçə media orqanına sızan ilkin ABŞ kəşfiyyat qiymətləndirməsində, zərbələrin İranın nüvə proqramının əsas komponentlərini məhv etmədiyini və işi yalnız bir neçə ay gecikdirdiyi qeyd olunurdu. Tehran isə nüvə obyektlərinin vəziyyəti ilə bağlı təfərrüatlar verməkdə müəmmalı davranıb.

    Bəzi İran rəsmiləri obyektlərin ABŞ və İsrail hücumlarından əhəmiyyətli ziyan gördüyünü bildirsələr də, Ali Rəhbər Əli Xamenei ötən həftə Trampın zərbələrin təsirini “şişirtdiyini” söyləyib. ABŞ hücumlarının nəticələri ilə bağlı hələ də müstəqil qiymətləndirmə aparılmayıb. Peyk görüntüləri vasitəsilə vizual təhlillər, xüsusilə ölkənin ən böyük zənginləşdirmə müəssisəsi olan Fordou kimi yeraltı obyektlərdə zərərin miqyasını tam olaraq müəyyən edə bilmir.

    Digər bir davamlı sirr isə İranın yüksək zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarının yeri və vəziyyətidir. İranın nüvə agentliyi və qonşu dövlətlərin tənzimləyici orqanları bombalamalardan sonra radioaktivlikdə artım aşkarlamadıqlarını bildirsələr də, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə nəzarəti qurumu Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) rəhbəri Rafael Qrossi, uranın saxlandığı konteynerlərin hücumlarda zədələnə biləcəyini istisna etməyib. Qrossi keçən həftə deyib ki, “bu materialın harada ola biləcəyini və ya bir hissəsinin 12 günlük hücumlar zamanı zərər görüb-görmədiyini bilmirik. Deməli, bir hissəsi məhv edilmiş, bir hissəsi isə köçürülmüş ola bilər.” Peyk görüntüləri ABŞ hərbi zərbələrindən əvvəl Fordoudan yük maşınlarının çıxdığını göstərib.

    Beynəlxalq Nüvə Agentliyinin rolu və İranla əməkdaşlığın dayandırılması

    Rafael Qrossi həmçinin İranın “bir neçə ay ərzində” uranı yenidən zənginləşdirməyə başlaya biləcəyini qeyd edib. Zənginləşdirmə radioaktiv uran atomlarının təmizliyini artıraraq nüvə yanacağı istehsal etmə prosesidir. ABŞ hücumlarının hədəfi olan obyektlər daimi MAQATE nəzarəti altında idi. Lakin hazırda İranın nüvə proqramı beynəlxalq inspektorların nəzarətindən kənarda, qaranlıqda qalıb.

    Müharibədən sonra İran parlamenti, MAQATE-nin ABŞ və İsrailin ölkənin nüvə obyektlərinə hücumlarını qınamamasını əsas gətirərək, agentliklə əməkdaşlığı dayandıran qanun qəbul edib. Cenevrə Konvensiyaları “təhlükəli qüvvələr ehtiva edən qurğulara, yəni bəndlərə, sədlərə və nüvə elektrik stansiyalarına” hücumları qadağan edir.

    Müharibə iyunun 13-də başlamazdan əvvəl, Tehran MAQATE-nin İranın nüvə proqramı haqqında məlumatları İsrailə ötürdüyünü göstərən İsrail sənədlərini əldə etdiyini iddia etmişdi. Agentlik bu iddiaları rədd edib. Çərşənbə günü ABŞ Dövlət Departamenti İranı MAQATE-yə öz nüvə proqramına giriş imkanı verməyə çağırıb. Dövlət Departamentinin sözçüsü Tammi Brüs, “İranın sülh və rifah yolunu seçmək üçün fürsət pəncərəsinin olduğu bir vaxtda MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırması qəbuledilməzdir” deyə bildirib.

    Münaqişənin arxa planı və nəticələri

    İsrail iyunun 13-də birbaşa təxribat olmadan İrana qarşı genişmiqyaslı hücum başlatmış və bunun İranın nüvə silahına doğru irəliləməsinə qarşı preventiv zərbələr olduğunu iddia etmişdi. Tehran nüvə bombası əldə etmək istədiyini rədd etsə də, İsrailin bəyan edilməmiş

    nüvə silahı

    arsenalına malik olduğuna inanılır.

    Münaqişə zamanı İsrailin hava zərbələri yüzlərlə İran vətəndaşını, o cümlədən nüvə alimlərini və onların ailə üzvlərini, eləcə də yüksək rütbəli hərbi rəsmiləri qətlə yetirib. İran isə cavab olaraq İsraildə geniş dağıntılara səbəb olan və 29 nəfərin ölümünə yol açan raket hücumları həyata keçirib.

    Müharibənin onuncu günündə ABŞ, İsrail kampaniyasına qoşularaq İranın nüvə obyektlərini bombaladı. Tehran isə öz növbəsində Qətərdəki ABŞ hərbi bazasına raket zərbəsi endirsə də, nəticədə heç bir itki yaşanmayıb. Saatlar sonra prezident Tramp İsrail və İran arasında atəşkəs elan etdi. Hər iki ölkənin rəsmiləri müharibənin nəticəsini “tarixi qələbə” kimi qiymətləndiriblər.

    İsrail də bənzər şəkildə İranın nüvə proqramının məhv edildiyini iddia edib. Lakin İran hökumətinin, həmçinin nüvə və raket proqramlarının sabitliyini qorumaqla İsrailin məqsədlərini boşa çıxardığını vurğulayıb.

    24 saat

    ABŞ hərbi zərbələri İranın nüvə proqramına təsirini qiymətləndirir

    Vaşinqton, DC – Pentaqon, Amerika Birləşmiş Ştatlarının İrana qarşı endirdiyi hərbi zərbələrin ölkənin nüvə proqramını bir-iki il geri saldığını açıqlayıb. Bu qiymətləndirmə, ABŞ prezidenti Donald Trampın proqramın “tamamilə məhv edildiyi” barədəki iddialarından sonra verilib.

    Müdafiə Nazirliyinin sözçüsü Şon Parnell çərşənbə günü bildirib ki, Vaşinqtonun hədəf aldığı üç İranın nüvə proqramına aid obyekt tamamilə dağıdılıb. O, bu zərbələri “cəsarətli əməliyyat” adlandırıb və “proqramı ən azı bir-iki il geri salmışıq” deyərək, daxili kəşfiyyat qiymətləndirmələrinin bunu təsdiqlədiyini vurğulayıb.

    ABŞ-ın iyunun 21-də İrana B-2 tipli görünməz bombardmançılar göndərməsindən bəri, prezident Tramp hücumların İranın nüvə obyektlərini yerlə-yeksan etmədiyi barədəki hər hansı iddialara qarşı çıxıb. O, İranın nüvə proqramının “heç kimin görmədiyi şəkildə yox edildiyini” israrla təkrarlayıb.

    Zərərin qiymətləndirilməsi və mövqelər

    Keçən ay bir neçə media orqanına sızan ilkin ABŞ kəşfiyyat qiymətləndirməsində, zərbələrin İranın nüvə proqramının əsas komponentlərini məhv etmədiyini və işi yalnız bir neçə ay gecikdirdiyi qeyd olunurdu. Tehran isə nüvə obyektlərinin vəziyyəti ilə bağlı təfərrüatlar verməkdə müəmmalı davranıb.

    Bəzi İran rəsmiləri obyektlərin ABŞ və İsrail hücumlarından əhəmiyyətli ziyan gördüyünü bildirsələr də, Ali Rəhbər Əli Xamenei ötən həftə Trampın zərbələrin təsirini “şişirtdiyini” söyləyib. ABŞ hücumlarının nəticələri ilə bağlı hələ də müstəqil qiymətləndirmə aparılmayıb. Peyk görüntüləri vasitəsilə vizual təhlillər, xüsusilə ölkənin ən böyük zənginləşdirmə müəssisəsi olan Fordou kimi yeraltı obyektlərdə zərərin miqyasını tam olaraq müəyyən edə bilmir.

    Digər bir davamlı sirr isə İranın yüksək zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarının yeri və vəziyyətidir. İranın nüvə agentliyi və qonşu dövlətlərin tənzimləyici orqanları bombalamalardan sonra radioaktivlikdə artım aşkarlamadıqlarını bildirsələr də, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə nəzarəti qurumu Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (MAQATE) rəhbəri Rafael Qrossi, uranın saxlandığı konteynerlərin hücumlarda zədələnə biləcəyini istisna etməyib. Qrossi keçən həftə deyib ki, “bu materialın harada ola biləcəyini və ya bir hissəsinin 12 günlük hücumlar zamanı zərər görüb-görmədiyini bilmirik. Deməli, bir hissəsi məhv edilmiş, bir hissəsi isə köçürülmüş ola bilər.” Peyk görüntüləri ABŞ hərbi zərbələrindən əvvəl Fordoudan yük maşınlarının çıxdığını göstərib.

    Beynəlxalq Nüvə Agentliyinin rolu və İranla əməkdaşlığın dayandırılması

    Rafael Qrossi həmçinin İranın “bir neçə ay ərzində” uranı yenidən zənginləşdirməyə başlaya biləcəyini qeyd edib. Zənginləşdirmə radioaktiv uran atomlarının təmizliyini artıraraq nüvə yanacağı istehsal etmə prosesidir. ABŞ hücumlarının hədəfi olan obyektlər daimi MAQATE nəzarəti altında idi. Lakin hazırda İranın nüvə proqramı beynəlxalq inspektorların nəzarətindən kənarda, qaranlıqda qalıb.

    Müharibədən sonra İran parlamenti, MAQATE-nin ABŞ və İsrailin ölkənin nüvə obyektlərinə hücumlarını qınamamasını əsas gətirərək, agentliklə əməkdaşlığı dayandıran qanun qəbul edib. Cenevrə Konvensiyaları “təhlükəli qüvvələr ehtiva edən qurğulara, yəni bəndlərə, sədlərə və nüvə elektrik stansiyalarına” hücumları qadağan edir.

    Müharibə iyunun 13-də başlamazdan əvvəl, Tehran MAQATE-nin İranın nüvə proqramı haqqında məlumatları İsrailə ötürdüyünü göstərən İsrail sənədlərini əldə etdiyini iddia etmişdi. Agentlik bu iddiaları rədd edib. Çərşənbə günü ABŞ Dövlət Departamenti İranı MAQATE-yə öz nüvə proqramına giriş imkanı verməyə çağırıb. Dövlət Departamentinin sözçüsü Tammi Brüs, “İranın sülh və rifah yolunu seçmək üçün fürsət pəncərəsinin olduğu bir vaxtda MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırması qəbuledilməzdir” deyə bildirib.

    Münaqişənin arxa planı və nəticələri

    İsrail iyunun 13-də birbaşa təxribat olmadan İrana qarşı genişmiqyaslı hücum başlatmış və bunun İranın nüvə silahına doğru irəliləməsinə qarşı preventiv zərbələr olduğunu iddia etmişdi. Tehran nüvə bombası əldə etmək istədiyini rədd etsə də, İsrailin bəyan edilməmiş nüvə silahı arsenalına malik olduğuna inanılır.

    Münaqişə zamanı İsrailin hava zərbələri yüzlərlə İran vətəndaşını, o cümlədən nüvə alimlərini və onların ailə üzvlərini, eləcə də yüksək rütbəli hərbi rəsmiləri qətlə yetirib. İran isə cavab olaraq İsraildə geniş dağıntılara səbəb olan və 29 nəfərin ölümünə yol açan raket hücumları həyata keçirib.

    Müharibənin onuncu günündə ABŞ, İsrail kampaniyasına qoşularaq İranın nüvə obyektlərini bombaladı. Tehran isə öz növbəsində Qətərdəki ABŞ hərbi bazasına raket zərbəsi endirsə də, nəticədə heç bir itki yaşanmayıb. Saatlar sonra prezident Tramp İsrail və İran arasında atəşkəs elan etdi. Hər iki ölkənin rəsmiləri müharibənin nəticəsini “tarixi qələbə” kimi qiymətləndiriblər.

    İsrail də bənzər şəkildə İranın nüvə proqramının məhv edildiyini iddia edib. Lakin İran hökumətinin, həmçinin nüvə və raket proqramlarının sabitliyini qorumaqla İsrailin məqsədlərini boşa çıxardığını vurğulayıb.

    24 saat