Qəzzada Həbs Olunan Həkim Hüsam Əbu Safiyyə 40 Kilo İtirdi: Vəhşicəsinə Rəftar
Qəzzadakı Səhiyyə Nazirliyi bəyan edib ki, Kamal Ədvan Xəstəxanasının direktoru, həkim Hüsam Əbu Safiyyə 27 dekabr 2024-cü ildən bəri İsrail tərəfindən saxlanılır və qəsdən müalicə hüququndan məhrum edilir. Nazirlikdən verilən yazılı açıqlamada, Əbu Safiyyənin vəkilinin məlumatına görə, səhhəti ciddi olan həkimin bu müddətdə təxminən 40 kiloqram çəki itirdiyi qeyd olunub.
Vəkil: Saxlanılma Şərtləri Qəddardır
Əbu Safiyyənin vəkili İsrail həbsxanalarındakı rəftarı “vəhşicəsinə” adlandırıb və müvəkkilinin dindirmə zamanı davamlı olaraq döyüldüyünü bildirib. Açıqlamada Əbu Safiyyənin yüksək təzyiq və ürək əzələsinin zəifləməsindən əziyyət çəkdiyi vurğulanıb. Daha əvvəl İsrail tərəfindən azad edilmiş bəzi fələstinlilər və insan haqları təşkilatları həbsxanalarda sistematik aclıq və tibbi laqeydlik tətbiqlərini sənədləşdiriblər. Nazirlik həmçinin İsrail həbsxanalarında saxlanılan sağlamlıq işçilərinin “çətin və qeyri-insani şəraitə” məruz qaldığını və onlara ağır məhdudiyyətlər qoyulduğunu qeyd edib.
Qəzzanın Sağlamlıq Sistemi Çökür: Beynəlxalq İctimaiyyətə Çağırış
Qəzzada 7 oktyabr 2023-cü ildə başlayan soyqırımdan bəri İsrail-in təxminən 360 sağlamlıq işçisini həbs etdiyi vurğulanan açıqlamada, mütəxəssislərin və həkimlərin həbsdə olmasının Qəzzanın sağlamlıq sistemini iflic etdiyi bildirilib. Qəzzadakı Fələstin Səhiyyə Nazirliyi beynəlxalq ictimaiyyətə və aidiyyəti qurumlara “işğalçı rejimin sağlamlıq işçilərinə qarşı tətbiqlərini cəzalandıracaq addımlar atmağa və bu şəxslərin azad edilməsi istiqamətində təzyiq göstərməyə” çağırış edib.
Həkimin Həbsi və Son Görünüşü
İsrail ordusu 27 dekabr 2024-cü ildə Kamal Ədvan Xəstəxanasını mühasirəyə alaraq sağlamlıq personalını və yaralıları məcburi şəkildə çölə çıxarmış, basqın etdiyi xəstəxananın bəzi hissələrini yandırmışdı. Qəzzadakı Fələstin hökuməti xəstəxananın direktoru Əbu Safiyyənin və sağlamlıq personalının İsrail tərəfindən saxlandığını elan etmiş, onların aqibətləri barədə məlumat verilməsini tələb etmişdi. Kamal Ədvan Xəstəxanasının direktoru Əbu Safiyyənin uzun müddətdən sonra əlləri və ayaqları qandallı şəkildə həbsxanada görüntüləri yayılmışdı. İsrailin Kanal 13 Televiziyasının müxbiri Yossi Elinin Əbu Safiyyə ilə müsahibəsi 19 fevralda yayımlanmışdı.
Tanınmış insan hüquqları müdafiəçisi Issa Amro, işğal olunmuş Qərbi Sahildə yaşayan insanların həyatının getdikcə dözülməz hala gəldiyini vurğulayır. Onun sözlərinə görə, bölgədəki mövcud vəziyyət dərinləşən böhranı əks etdirir və gündəlik məişətə ciddi təsirlər göstərir.
Hərəkət Məhdudiyyətləri və Məskunlaşanların Zorakılığı
Amro, İsrail tərəfindən tətbiq edilən hərəkət məhdudiyyətlərinin kəskin şəkildə artdığını bildirir. Bu məhdudiyyətlər, Fələstinlilərin gündəlik fəaliyyətini ciddi şəkildə iflic edərək normal həyat tərzini mümkünsüz edir. Məktəbə, işə getmək və ya tibbi xidmət almaq belə çətinləşir.
Bundan əlavə, regionda məskunlaşanların törətdiyi zorakılıq halları da narahatedici səviyyədə artıb. Bu hücumlar yerli əhalinin təhlükəsizliyini təhdid edir və onların yaşayış şəraitini daha da ağırlaşdırır. Amro, bu cür hallar fonunda davam edən münaqişənin insanlara vurduğu zərərin ölçüsüz olduğunu qeyd edir.
Gündəlik Həyatda Artan Təzyiq
Bütün bu amillər bir araya gələrək bölgədəki əhali üçün gündəlik həyatı məşəqqətə çevirib. Hərəkət azadlığının məhdudlaşdırılması və artan zorakılıq halları onların yaşam keyfiyyətini dramatik şəkildə aşağı salır. Vəziyyət, beynəlxalq diqqətin təcili cəlb olunmasını tələb edir.
Birləşmiş Ştatlar, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Fələstin ərazilərində insan hüquqları üzrə xüsusi məruzəçisi Françeska Albanezeyə qarşı sanksiyalar tətbiq etdiyini açıqlayıb. Bu qərar, Albanesenin İsrailin Qəzza zolağındakı hərəkətləri ilə bağlı səsləndirdiyi tənqidlər və 7 oktyabr hadisələri haqqında bəyanatları ilə əlaqədardır.
Sanksiyaların əsas səbəbləri
ABŞ sanksiyalarının tətbiqinə səbəb kimi, Albanesenin 7 oktyabr hadisələrini İsrailin işğalına “reaksiya” kimi qiymətləndirməsi və İsrailin hərəkətlərinə qarşı səsləndirdiyi “antisemitizm” ittihamlarını rədd etməsi göstərilib. ABŞ rəsmiləri, onun bəyanatlarını “yolverilməz və təhlükəli” hesab etdiklərini bildiriblər. Albaneze isə öz növbəsində, antisemitizm ittihamlarının onun işini susdurmaq cəhdi olduğunu iddia edir və tənqidlərinin beynəlxalq hüquqa əsaslandığını vurğulayır.
Beynəlxalq reaksiyalar və nəticələr
Bu sanksiyalar BMT eksperti Françeska Albanezenin Birləşmiş Ştatlara girişini qadağan edir. Qərar, Fələstin məsələsi ilə bağlı beynəlxalq diskussiyalarda gərginliyi daha da artırıb. Bir çox insan hüquqları təşkilatları və bəzi ölkələr, BMT ekspertinin fəaliyyətini müdafiə edərək, ABŞ sanksiyalarının onun azad fəaliyyətinə mane olduğunu bildiriblər. Beynəlxalq hüquq üzrə məruzəçinin səyahət qadağası, onun işini effektiv şəkildə davam etdirmək qabiliyyətinə təsir göstərə bilər.
Rusiya hərbçiləri cümə axşamı səhər saatlarında Ukraynanın paytaxtı Kiyevə şiddətli hava zərbələri endirib. Bu, müharibənin üç ildən çox davam etdiyi bir vaxtda ölkəyə qarşı ikinci ardıcıl ağır hücumdur.
Şəhər mərkəzində görünüş məhdud idi, dərhal sonra ətrafı güclü tüstü qoxusu bürüdü. İlkin məlumatlara görə, dron və qanadlı raketlərlə həyata keçirilən hücumlar nəticəsində azı 11 nəfər yaralanıb.
Rusiya-Ukrayna müharibəsi: Hücumların miqyası
Bu hücum, Rusiyanın tammiqyaslı işğalın başlamasından bəri ən böyük dron hücumunu həyata keçirdiyi gecədən sonra baş verir. Həmin gecə Ukrayna rəsmilərinin bildirdiyinə görə, 728 dron və 13 raket atılmış, nəticədə ən azı bir nəfər həlak olmuşdu. Rusiya son həftələrdə Ukraynaya hava hücumlarının miqyasını əhəmiyyətli dərəcədə artırıb, demək olar ki, hər gecə yüzlərlə dron və raketlə zərbələr endirir.
Cümə axşamı səhər saatlarında Kiyevə hücum nəticəsində zərərin böyük olduğu görünürdü. Kiyevin Hərbi Administrasiyasının rəhbəri Timur Tkaçenko bildirib ki, yaşayış binaları, avtomobillər, anbar obyektləri, ofislər və digər tikililər şəhərin hər yerində alovlanıb. Tkaçenko sakinləri sığınacaqlarda qalmağa, pəncərə və eyvanlardan uzaq durmağa çağırıb, çünki Ukraynanın hava hücumundan müdafiə sistemləri hücumu dəf etmək üçün fəaliyyət göstərirdi. “Əmlakı bərpa etmək olar, lakin insan həyatını yox”, – Tkaçenko qeyd edib.
Siyasi gərginlik və danışıqlar
Rusiya hücumlarını artırdığı bir vaxtda, sülh danışıqları istiqamətində işlər ləngiyib. Bu vəziyyət Ağ Evi də narahat edir. ABŞ prezidenti Donald Tramp çərşənbə axşamı Rusiya lideri Vladimir Putinə qarşı sərt ifadələr işlədib. O, Nazirlər Kabinetinin iclasında bildirib ki, Putin tərəfindən çoxlu mənasız bəyanatlar eşidilir. “O hər zaman çox nəzakətlidir, lakin bu, nəticədə mənasız olur”, – ABŞ prezidenti vurğulayıb.
Rusiyanın son günlərdəki davamlı hücumları Vaşinqtonun Ukraynanı müdafiə etmək öhdəliyi ilə bağlı suallara yeni təciliyyət qazandırıb. Donald Tramp administrasiyası Kiyevə əlavə müdafiə silahları göndərməyi vəd edib ki, bu da siyasətdə nəzərəçarpacaq bir dönüş kimi qiymətləndirilir.
Moskva Trampın sərt sözlərini çərşənbə günü keçirilən brifinqdə sakit qarşılayıb. Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov bildirib ki, Moskva Trampın Putini tənqidlərinə “sakit reaksiya” verir. “Tramp ümumiyyətlə kifayət qədər sərt üslub və ifadələr işlətməyə meyillidir”, – deyən Peskov, Moskvanın Vaşinqtonla dialoqu davam etdirməyə ümid etdiyini əlavə edib.
ABŞ dövlət katibi Marko Rubio cümə axşamı Malayziyada ASEAN sammiti çərçivəsində rusiyalı həmkarı Sergey Lavrovla görüşəcək. Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski çərşənbə günü rekord sayda dron hücumundan sonra deyib ki, sülhə və atəşkəsə nail olmaq üçün “çoxlu cəhdlər olub, lakin Rusiya hər şeyi rədd edir”.
Beynəlxalq hüququn pozulması: MH17 və Rusiya-Ukrayna müharibəsi
Cümə axşamı Kiyevə hücumdan əvvəl, Avropanın aparıcı insan hüquqları məhkəməsi çərşənbə günü əlamətdar qərar qəbul edərək, Rusiyanın Ukraynada beynəlxalq hüququ ciddi şəkildə pozduğunu müəyyən edib.
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi (AİHM) 2022-ci ildən bəri Rusiyanın Ukraynadakı hərbi əməliyyatlarına, eləcə də 2014-cü ildə başlayan və Malayziya Hava Yollarına məxsus MH17 reysinin vurulmasını əhatə edən Şərqi Ukraynadakı münaqişəyə dair dörd iş üzrə qərar çıxarıb. Məhkəmə Rusiyanın 2022-ci ilin fevralında tammiqyaslı işğalın başlamasından bəri Ukraynada davamlı insan hüquqları pozuntuları törətdiyini təsdiqləyib.
AİHM həmçinin Rusiyanın 2014-cü ildə MH17 reysinin vurulmasında məsuliyyət daşıdığına qərar verib. Moskva 298 insanın ölümünə səbəb olan MH17-nin məhv edilməsində məsuliyyəti dəfələrlə rədd etmişdi.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının işğal altında olan Fələstin ərazilərində insan hüquqları üzrə xüsusi məruzəçisi Françeska Albaneze, İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahunun ABŞ-a səfəri zamanı hava məkanlarından istifadə etməsinə icazə verən ölkələri beynəlxalq hüquq normalarını pozmaqda ittiham edib. Albaneze çərşənbə günü bəyan edib ki, İtaliya, Fransa və Yunanıstan hökumətləri, ABŞ prezidenti Donald Trampla görüşmək üçün bazar günü ərazilərindən keçərkən beynəlxalq axtarışda olan şübhəli şəxs kimi həbs etməyə borclu olduqları Netanyahuyya niyə “təhlükəsiz keçid” təmin etdiklərini izah etməlidirlər.
Hər üç ölkə, 2002-ci ildə Haaqada yerləşən Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsini (BCM) quran Roma Statutunun imzalayan tərəfləridir. Ötən il BCM, Qəzzada törədilən müharibə cinayətləri və insanlığa qarşı cinayətlərə görə Netanyahu və İsrailin keçmiş müdafiə naziri Yoav Qalant barəsində həbs orderləri çıxarmışdı.
Albaneze “X” sosial şəbəkəsində yazıb ki, “İtaliya, Fransa və Yunanıstan vətəndaşları bilməlidirlər ki, beynəlxalq hüquqi nizamı pozan hər siyasi addım hamını zəiflədir və təhlükə altına qoyur. Hamımızı.” Onun sözləri, insan hüquqları üzrə vəkil Kreyq Mokhiberin ölkələrin “Roma Statutu çərçivəsində hüquqi öhdəliklərini pozduğunu, soyqırım qurbanlarına qarşı etinasızlığını nümayiş etdirdiyini və hüququn aliliyinə hörmətsizliyini göstərdiyini” bildirdiyi paylaşımına cavab idi.
Keçmiş Səfərlər və Beynəlxalq Reaksiyalar
Netanyahunun ABŞ-a səfəri, onun və ABŞ prezidenti Donald Trampın HƏMAS-la davam edən atəşkəs danışıqları fonunda fələstinlilərin məcburi köçürülməsini müzakirə etdiyi bu səfər, BCM-in onun üçün həbs orderi çıxardığı ilk səfəri deyildi. Fevral ayında Benyamin Netanyahu Roma Statutuna tərəf olmayan ABŞ-a səfər etmiş və ABŞ prezidenti Donald Trampla yanvar ayındakı inauqurasiyasından sonra görüşən ilk xarici lider olmuşdu.
Daha sonra, aprel ayında o, Budapeştdə Macarıstan lideri Viktor Orbanı ziyarət etmişdi. Orban, BCM-in həbs orderini verdiyi gündən cəmi bir gün sonra Netanyahunu dəvət etmiş və İsrail liderinin gəlişindən əvvəl ölkəsinin BCM üzvlüyünü dayandırmışdı. Macarıstandan sonra Benyamin Netanyahu ABŞ-a, ABŞ prezidenti Donald Trampla görüşə uçmuşdu. İsrailin “Haaretz” qəzetinin yazdığına görə, onun təyyarəsi həbs orderini tətbiq edə biləcək bəzi ölkələrin hava məkanından yayınmaq üçün normal marşrutdan 400 km (248 mil) daha uzağa uçmuşdu.
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə üzv dövlətlərdən ərazilərində olan zaman həbs orderi çıxarılmış şəxsləri nəzarətə götürmələri gözlənilir. Lakin praktikada bu qaydalara həmişə əməl edilmir. Məsələn, Məhkəmənin üzvü olan Cənubi Afrika Respublikası, 2017-ci ildə Sudanın o zamankı lideri Ömər əl-Bəşiri ölkəyə səfəri zamanı, ona qarşı BCM orderi olmasına baxmayaraq həbs etməmişdi.
Avropa İttifaqı ölkələri Netanyahu üçün çıxarılmış BCM orderi ilə bağlı fikir ayrılığı yaşayırlar. Bəziləri keçən il BCM öhdəliklərini yerinə yetirəcəklərini bildirsələr də, İtaliya hüquqi şübhələr olduğunu bəyan etmişdi. Fransa isə Benyamin Netanyahunun BCM-in hərəkətlərindən immunitetə malik olduğuna inandığını qeyd edib.
İşğal Altındakı Ərazilərdə Məskunlaşan Zorakılığı Artır
İşğal olunmuş Qərb Sahilində son dövrlər İsrail məskunlaşanları tərəfindən törədilən zorakılıq aktlarında ciddi artım müşahidə olunur. Bu vəziyyət, bir neçə ay əvvəlki mənzərə ilə müqayisədə daha da gərginləşib və bölgədəki humanitar vəziyyəti pisləşdirir. İnsan haqları fəallarının məlumatlarına görə, məskunlaşan zorakılığı getdikcə daha təşkilatlanmış və amansız xarakter almağa başlayıb.
Fələstinlilərin Köçürülməsi Üçün Yeni Metodlar
Məskunlaşanların hücumları təkcə fiziki zorakılıqla məhdudlaşmır; onlar Fələstinliləri evlərindən və torpaqlarından didərgin salmaq üçün yeni, daha hiyləgər üsullar tətbiq edirlər. Bu metodlar, yerli əhalinin yaşayış şəraitini dözülməz etməyə və onları məcburi köçə sövq etməyə yönəlib. Məqsəd, işğal altındakı ərazilərdə demoqrafik tərkibi İsrailin xeyrinə dəyişməkdir. Bölgədəki gərginlik, 2025-ci il iyulun 7-də yayımlanan hesabatlarda da öz əksini tapır.
Məhkumların Cənubi Sudana Deportasiyası: Hüquqi Mübarizənin Sonluğu
ABŞ prezidenti Donald Trampın administrasiyası, ABŞ-da ağır cinayətlərdə təqsirli bilinən səkkiz nəfərdən ibarət qrupu münaqişələrlə dolu Afrika ölkəsi Cənubi Sudana deportasiya etdiyini açıqlayıb. Bu hadisə həmin şəxslərin həftələrdir Cibuti hərbi bazasında saxlanılmasına səbəb olan uzunmüddətli hüquqi mübarizədən sonra baş verib.
Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyinin köməkçisi Trişa Maklaqlinin sözlərinə görə, deportasiya uçuşu cümə günü gecə yarısından bir qədər əvvəl (Şərqi vaxtla) Cənubi Sudana enib. Nazirliyin təqdim etdiyi fotoda deportasiya olunanların əl-ayaqları qandallanmış vəziyyətdə təyyarənin içində ABŞ hərbçilərinin nəzarəti altında oturduqları görünür.
Asiya və Latın Amerikasından olan səkkiz kişi uzunmüddətli hüquqi mübarizədən sonra Birləşmiş Ştatlardan Cənubi Sudana deportasiya edilib. U.S. Department of Homeland Security
Bu deportasiya ABŞ hökumətinin vətəndaşlarına səfər etməməyi tövsiyə etdiyi, silahlı münaqişələr və siyasi qeyri-sabitliklə boğuşan bir ölkəyə qarşı görünməmiş bir addımdır. Deportasiya olunanların heç biri Cənubi Sudan vətəndaşı deyil. Onlar Kuba, Meksika, Laos, Myanma, Sudan və Vyetnamdan gəlirlər və cinayətlər — o cümlədən qətl, homisid, cinsi təcavüz, uşaqlarla qeyri-etik hərəkətlər və soyğunçuluq — törətdikləri üçün ABŞ-dan çıxarılma qərarı verilib.
Hüquqi Mübarizə və Administrasiyanın Mövqeyi
Həmin şəxslərin taleyi ilə bağlı yüksək profilli hüquqi mübarizə, iki federal hakimin cümə günü deportasiyaların dayandırılması üçün immiqrasiya hüquqları müdafiəçilərinin son cəhdini rədd etməsi ilə başa çatıb. Hakimlər bu qərarı ABŞ Ali Məhkəməsinin son əmrləri ilə əllərinin bağlı olduğunu bildirərək veriblər.
Bu deportasiya Tramp administrasiyası üçün böyük siyasi qələbə sayılır. Administrasiya dünyanın müxtəlif ölkələrini – insan hüquqları vəziyyətindən asılı olmayaraq – öz vətəndaşları olmayan, o cümlədən ağır cinayətlərdə təqsirli bilinən şəxsləri qəbul etməyə inandırmağa çalışır. Nazirlik sözçüsü Maklaqlin bu barədə belə deyib: “Rayon hakimi Birləşmiş Ştatların milli təhlükəsizlik və xarici siyasətini diktə edə bilməz. Bu Müstəqillik Günü Amerika xalqının təhlükəsizliyi üçün daha bir qələbədir.”
Hüquq müdafiəçiləri bu deportasiyalardan narahatdırlar, çünki bu şəxslərin Cənubi Sudanda həbs, işgəncə və ya digər zərərlərlə üzləşə biləcəyindən ehtiyat edirlər. Onlar iddia edirlər ki, bu deportasiyalar, hətta ABŞ-da cinayət cəzalarını çəkmiş olsalar belə, həmin şəxsləri cəzalandırmaq məqsədi daşıyır. Milli İmmiqrasiya Məhkəmə Alyansının vəkil Trina Realmuto deyib: “ABŞ Dövlət Departamenti amerikalıları Cənubi Sudana bütün səfərlərdən çəkindirir, lakin bu kişiləri heç bir hüquqi prosedur olmadan ora deportasiya etdi. Şübhəsiz ki, bu deportasiyalar cəzalandırıcı və konstitusiyaya zidd idi.”
Humanitar Narahatlıqlar və Hüquqi Mərhələlər
Deportasiya olunanlarla Cənubi Sudanda necə rəftar ediləcəyi hələ ki qeyri-müəyyəndir. Ədliyyə Nazirliyinin vəkili cümə günü federal hakimə bildirib ki, Cənubi Sudan ABŞ-a həmin şəxslərə müvəqqəti immiqrasiya statusu təklif edəcəyini, lakin onların həbs olunub-olunmayacağını təsdiqləyə bilməyib. Tramp administrasiyası məhkəmə sənədlərində bildirib ki, Cənubi Sudan rəsmiləri deportasiya olunanların işgəncəyə məruz qalmayacağına dair zəmanət veriblər.
Həmin şəxslərin deportasiyası Ali Məhkəmənin bu həftə verdiyi əmr sayəsində mümkün olub. Tramp administrasiyasının xahişi ilə Ali Məhkəmə cümə axşamı daha əvvəl verdiyi, aşağı məhkəmənin üçüncü ölkələrə deportasiyaları müəyyən hüquqi prosedur və bildiriş olmadan qadağan edən qərarının əhatə dairəsini aydınlaşdırıb.
Massaçusetsdə ABŞ Rayon Hakimi Brayan Mörfinin aprel ayında verdiyi aşağı məhkəmə qərarı, Tramp administrasiyasından detainlərə kifayət qədər bildiriş verməsini və onların vətəndaşı olmadığı bir ölkəyə deportasiya edilməzdən əvvəl ABŞ sığınacaq zabiti tərəfindən müsahibə almaq imkanı təmin etməsini tələb edirdi. Bu iş Liviyaya deportasiya planı da daxil olmaqla bir neçə deportasiya cəhdinin qarşısını almışdı. Mörfi may ayında administrasiyanın səkkiz nəfəri Cənubi Sudana deportasiya etmək planından xəbər tutduqda, bu cəhdin qarşısını alaraq ABŞ-ın detainləri saxlamasını və onlara deportasiyalarına etiraz etmək imkanı verməsini tələb etdi. Administrasiya detainləri Cibuti ərazisindəki Lemonnier düşərgəsinə köçürdü. Burada ABŞ rəsmiləri malyariya, raket hücumları, qeyri-adekvat təhlükəsizlik protokolları və üçrəqəmli açıq hava temperaturları ilə bağlı narahatlıqlar da daxil olmaqla təhlükəli şəraitin olduğunu bildiriblər.
Lakin Ali Məhkəmə ötən ay Mörfinin aprel qərarını dayandırdı. Cümə axşamı isə Mörfinin Cibuti detainlərinin deportasiyalarına etiraz etməsini tələb edə bilməyəcəyini bildirdi, çünki bu tələbin əsasını təşkil edən qərar dayandırılmışdı.
Saatlar sonra, immiqrant hüquqları müdafiəçiləri Vaşinqtondakı başqa bir federal hakim Rendolf Mossa Cənubi Sudana deportasiyaların dayandırılmasını xahiş etdilər. O, cümə günü bunu qısa müddətə etdi, lakin sonra tələbin Mörfi tərəfindən baxılmalı olduğunu bildirdi. Moss kişilərin “fiziki təhlükəsizliyi” ilə bağlı narahatlığını ifadə etdi və ABŞ hökumətinin “dəhşətli cinayətlərə” görə cəzalarını çəkmiş insanlara “ağrı və əzab” verməməli olduğunu söylədi. Lakin o, əllərinin bağlı olduğunu, müdafiəçilərin istənilən müdaxilə üçün Mörfiyə müraciət etməli olduqlarını bildirdi. Cümə günü daha sonra Mörfi müdafiəçilərin tələbini rədd edərək, Ali Məhkəmənin əmrlərinin “məcburi” olduğunu vurğuladı.
Türkiyə polisi bazar günü İstanbulun mərkəzində LGBTİ+ yürüşündə iştirak etmək istəyən ən azı 30 nəfəri nəzarətə alıb. Səlahiyyətlilər yürüşü illərdir davam edən LGBTİ+ tədbirlərinə qarşı qadağanın bir hissəsi olaraq qanunsuz elan etmişdi.
Hadisənin Təfərrüatları və Rəsmi Qadağalar
Reuters agentliyinin əldə etdiyi görüntülərdə polisin şəhər mərkəzində göyqurşağı bayraqları tutmuş bir qrup fəalla toqquşduğu, daha sonra onları toplayaraq polis avtomobillərinə mindirdiyi görünürdü. Kürdyönlü DEM Partiyasından millət vəkili Kezban Konukcu Reuters-ə verdiyi açıqlamada ən azı 30 nəfərin nəzarətə alındığını təsdiqləyib. Polis isə hadisə ilə bağlı hələlik heç bir şərh verməyib.
İstanbul valiliyi daha əvvəl yürüşü qanunsuz elan etmiş və tədbiri təbliğ edən qrupların “qanunsuz fəaliyyət” göstərdiyini bildirmişdi. Türkiyənin ən böyük şəhərində səlahiyyətlilər ictimai təhlükəsizlik və asayiş narahatlıqlarını əsas gətirərək 2015-ci ildən bəri Pride yürüşlərini qadağan edir.
Siyasi Mövqe və Hüquq Müdafiəçilərinin Narahatlığı
Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın islamçı köklü AK Partiyası son on ildə LGBTİ+ icmasına qarşı getdikcə sərt ritorika qəbul edib. Cari ilin yanvar ayında Ərdoğan 2025-ci ili “Ailə İli” elan edərək, Türkiyənin azalan doğum nisbətini ekzistensial təhlükə kimi qiymətləndirmiş və LGBTİ+ hərəkatını ənənəvi dəyərləri sarsıtmaqda ittiham etmişdi.
Yanvar ayında Ərdoğan bildirib ki, “cinsiyyətin neytrallaşdırılması siyasətlərinin, hansında ki LGBTİ+ əsas vasitə kimi istifadə olunur, birincil hədəfi ailə və ailə institutunun müqəddəsliyidir”.
Hüquq təşkilatları Türkiyənin bu mövqeyini pisləyib. Human Rights Watch və Amnesty International xəbərdarlıq edib ki, hökumətin ritorikası və hərəkətləri LGBTİ+ insanlar üçün düşmənçilik mühiti yaradır, bu da diskriminasiya və zorakılığın artmasına töhfə verir. Bu təşkilatlar ölkədə insan haqlarının vəziyyətindən ciddi narahatlıq ifadə edirlər.
Davamlı Müqavimət və Toplaşma Azadlığı
Qadağalara baxmayaraq, kiçik fəallar qrupları hər il Pride Həftəsini qeyd etməyə davam edirlər. Təşkilatçılar polisin getdikcə daha aqressiv cavabının Türkiyədə fikir ayrılıqları və toplaşma azadlığına qarşı genişlənən təzyiqləri əks etdirdiyini bildirirlər. Milli müxalifət partiyaları da bu məsələdə fikir ayrılıqları yaşayırlar.
Böyük Britaniyanın tanınmış “The Sun” qəzeti Yunanıstanın Midilli adasına səfər edərək qeyri-qanuni miqrasiya ilə bağlı təhlil hazırlayıb. Məlumata görə, Ege dənizində yerləşən bu adada miqrant axını demək olar ki, dayanıb. 2015-ci ildə gündə 3500 nəfərə çatan nizamsız miqrasiya halları, 2025-ci il etibarilə il ərzində cəmi 1700 keçidə enib. Bu vəziyyətin əsas səbəbi Yunanıstanın “pushback” (geri itələmə) siyasətidir ki, bu siyasət çərçivəsində miqrant qayıqları dənizdə saxlanılaraq Türkiyə sularına geri qaytarılır. “The Sun” qəzetinin fikrincə, bu dəyişikliyin əsas açarı Türkiyənin sığınacaq axtaranlar üçün “təhlükəsiz üçüncü ölkə” kimi yenidən müəyyən edilməsi qərarıdır.
YERLİ ƏHALİNİN REAKSİYASI
Həyata keçirilən bu siyasət sayəsində Midilli adasının sakinləri turizm sektorunun yenidən canlandığını qeyd edirlər. Ada əhalisi miqrasiya axınının nəzarət altına alınmasını “qurtuluş” kimi dəyərləndirir. Ege Gəmi Hesabatının açıqlamasına görə, son 5 ildə 100 min nəfər qeyri-qanuni yolla Yunanıstan sularından çıxarılaraq Türkiyəyə geri qaytarılıb, bu əməliyyatlar zamanı isə mindən çox insan həyatını itirib. Midillidəki otellərdən birinin əməkdaşı Maria Dimitriou bildirir ki, “2015-ci ildə cəsədlərin çoxluğundan qorxan turistlər adaya gəlməyi dayandırmışdı, sektor çökürdü”. Lakin indi adadakı otellər və digər yaşayış yerləri yenidən dolmağa başlayıb.
TƏPKİLƏR VƏ ETİK MÜBAHİSƏ
Qaçaq düşərgəsində qalan insanlara yemək təmin edən “Europe Cares” humanitar yardım təşkilatından Joaquin O’Ryan bildirib ki, bu geri itələmələr qanunsuz olsa da, sistemli bir prosesdir. O’Ryan qeyd edib ki, bu, tək bir şəxs tərəfindən həyata keçirilmir və bu da onlara istədiklərini etmək imkanı verir. Bəzən miqrantlar Midilliyə çatdıqda yaxalanır və xilasedici qayıqla dənizə buraxılırlar. Britaniya rəsmiləri hazırda “Midilli modeli”nin nümunə götürülməsini və Fransadan gələn qeyri-qanuni miqrasiya axınının bu yolla qarşısının alına biləcəyini irəli sürürlər.
Qlobal Diqqət İran-İsrail Gərginliyinə Yönələrkən Qəzzadakı Faciə Davam Edir
Dünyanın diqqəti İran və İsrail arasındakı gərginliyə yönəldiyi bir vaxtda, Qəzza zolağında zorakılıq fasiləsiz davam edib. Region sakinləri davamlı bombardmanlara və aclığa məruz qalmaqda davam edir. Bu vəziyyət, kimlərin qorunmağa layiq görüldüyü və kimlərin unudulduğu sualını gündəmə gətirir.
İnsan Hüquqları Vəkillərindən Çağırış: İctimaiyyət Gözünü Çəkməsin
İnsan hüquqları vəkili və analitik Diana Buttu, beynəlxalq ictimaiyyətə çağırış edərək, diqqətin İrana yönəlməsi ilə bu ərazidəki vəziyyətdən göz yumulmamasını tələb edib. O, bölgədə yaşananların davam etdiyini vurğulayaraq, dünyanın diqqətinin başqa istiqamətə yönəlməsinin narahatedici olduğunu bildirib.
Vəziyyətin Dərinləşən Fəsadları
Hazırlanan podkast epizodunda Diana Buttu ilə aparılan müzakirələrdə vəziyyətin dərin təhlili aparılıb. Müzakirələr, beynəlxalq ictimaiyyətin laqeydliyinin Fələstin xalqının yaşadığı insan faciəsinə necə təsir etdiyini və bölgədəki humanitar böhranın fəsadlarını vurğulayır. Bu an kimin müdafiə edildiyini və kimin unudulduğunu aşkar edir.
