) istifadə etməmək tövsiyə olunur. #İnsanHüquqlarıPozuntuları - admin

Tag: #İnsanHüquqlarıPozuntuları

  • Fələstinli mükafatlı yazıçı: İsrail zindanları, sürgün və vətən

    Fələstinli mükafatlı yazıçı: İsrail zindanları, sürgün və vətən

    Basim Khandakjinin romanı 2024-cü ildə “Ərəb Buker Mükafatı”nı qazandığı gecə İsrail həbsxana gözətçiləri onun kamerasını basqın edib, onu döyərək əl-ayağını bağlamış və hədələmişlər.

    42 yaşlı yazıçı daha sonra 12 gün Ofer Həbsxanasında təkadamlıq kameraya salınıb.

    O, bunun İsrail həbsxana sistemini biabır etdiyi, gözətçilərin burnunun ucunda kitab çap etməyə nail olduğu və özünə, eləcə də üzləşdiyi şərtlərə diqqət çəkdiyi üçün bir qisas olduğuna inanır.

    Üç ömürlük həbs cəzasının 21 ilini çəkdikdən sonra o, artıq İsrail həbsxanasından azadlığa çıxıb.

    “Hələ də yuxuda olduğumu düşünürəm və oyanıb yenidən kamerada olmaqdan dəhşətə düşürəm,” Basim Khandakji deyib.

    Azad edildikdən sonra Nablusdakı ailəsinin yanına qayıda bilməyən yazıçı İsrail tərəfindən vətənindən sürgün edilib. O, hazırda Misirdə gözləyir, ailəsi isə ona qovuşmaq üçün mübarizə aparır.

    Yeni dəhşətlər

    Basim Khandakji İsrail həbsxanalarındakı “yaşayanların qəbiristanlığı”ndan qurtulduğu üçün nə qədər xoşbəxt olsa da, orada gördüyü dəhşətləri və digər məhbusları geridə qoymağın kədərini hələ də həzm etməyə çalışır.

    O, 2004-cü ildə “hərbi qruplaşmanın” üzvü olmaqda və Təl-Əvivdəki intiharçı partlayışda iştirak etməkdə təqsirli bilinmişdi. Basim Khandakji bu cinayəti etiraf etməyə məcbur edildiyini bildirir.

    “Vəkil mənə etiraf sənədini imzalamalı olduğumu söylədi ki, üç gənc ömürlük həbs cəzasından xilas olsun. Bir növ ‘quid pro quo’ var idi: Siz müəyyən bir ittihamı qəbul edirsiniz, əvəzində bəzi gənc kişilərin ömürlük cəzadan azad edilməsinə nail olursunuz və elə də oldu.”

    Birləşmiş Millətlər Təşkilatının hesablamalarına görə, 2023-cü ilin oktyabrından bu yana İsrail həbsxanalarında ən azı 75 Fələstinli məhbus həyatını itirib. B’Tselem və Fələstin İnsan Haqları Mərkəzi kimi təşkilatlar isə sistematik sui-istifadə halları haqqında məlumat yayıblar.

    Khandakji aylarla təkadamlıq kamerada saxlanılıb və tez-tez həbsxanalar arasında köçürülüb. O, İsrailin Fələstinli məhbusları saxladığı 19 müəssisəsinin əksəriyyətində vaxt keçirib. Hər biri, Al Jazira-ya dediyi kimi, bir əvvəlkindən daha “cəhənnəmə bənzər” idi.

    “Qəsdən aclıq siyasəti, təhqir, psixoloji və fiziki işgəncə, daimi alçaltma və qəsdən tibbi laqeydlik var idi.”

    Azad edilmiş Fələstinli məhbusların şəkilləri bütün dünyada hiddətə səbəb olub. Həbsdən əvvəl sağlam və gümrah görünən bir çoxu azadlığa çıxdıqda arıq, skeletə bənzər kölgələrinə çevrilmişdi.

    Khandakji bildirir ki, vəziyyət 7 oktyabr 2023-cü il tarixindən – Həmasın rəhbərlik etdiyi və İsraildə 1139 nəfərin öldüyü, 250-yə yaxın insanın əsir götürüldüyü, buna cavab olaraq İsrailin Qəzzaya qarşı iki illik soyqırım müharibəsinə başladığı tarixdən sonra dəyişib.

    Basim Khandakji məhbusların şok edici dərəcədə müntəzəm olaraq ölməyə başladığını, gözətçilərin “yeni dəhşətli metodlar” tətbiq etdiyini – xüsusilə Qəzzadan yüzlərlə nəfərin toplanaraq həbs edilən şəxslər üzərində – deyib.

    “Məhbuslar gözətçilərin ölü məhbusların cəsədlərini kameralara asıb çürüməyə buraxdığını gördülər,” o deyib.

    “Başqa bir məhbus isə Al-Jalama həbsxanasında 12-dən çox ölü cəsədin kameralara doldurulduğunu gördüyünü söylədi.”

    Khandakji bildirir ki, ölü Fələstinlilərin ağrılı xatirələri və şahid olduğu, eləcə də yaşadığı qəddar işgəncələr ömür boyu onu təqib edəcək.

    “Hökumət orqanlarının məhbusları sındırmaq üçün əsas strategiyası aclıq idi,” o deyib. “Həmçinin ‘soyutma’ var idi, yəni qışın sərt soyuqlarında paltar, yorğan və ya hər hansı istilik verilməməsi.”

    “Daimi döyülmələr də var idi,” o əlavə edib. “Dəhşətli, vəhşi metodlar istifadə edirdilər – başı, boynu və onurğanı hədəf alırdılar.”

    Al Jazeera Khandakjinin ittihamları ilə bağlı İsrail həbsxana orqanları ilə əlaqə saxlasa da, cavab almayıb.

    Basem Khandakji [Courtesy of Khandakji family]
    Basim Khandakji həbsdə olarkən nəşr etdiyi kitabları görməmişdi [Khandakji ailəsinin icazəsi ilə]

    Dostları və ailəsi ilə ünsiyyət qadağan edilib, o, xarici dünyadan xəbər almaqdan məhrum edilib – baxmayaraq ki, atasının ölüm xəbərini alıb.

    “Atam sağ ikən ondan məhrum oldum, ölümündən sonra isə onu dəfn etmək şansından məhrum edildim,” o deyib.

    Təxminən 9000 Fələstinli məhbus hələ də İsrail həbsxanalarında qalır, bir çoxu kütləvi həbslər zamanı tutulub. 3500-dən çoxu isə İsrailin insanları qeyri-müəyyən müddətə, ittiham və ya məhkəmə olmadan həbs etməyə imkan verən “inzibati həbs” adlandırdığı qayda ilə saxlanılır.

    Mükafat qazanan romanı qaçaq yolla çıxarmaq

    Həbsxanada Basim Khandakji deyir: “Yazmaq mənə bir sığınacaq, gizləndiyim bir yer verdi ki, onun vasitəsilə həbsxananın qəddarlığından qaçıb azadlığımı, yalnız təsəvvürümdə olsa da, geri qazana bilim.”

    Dəftər və qələm əldə etmək üçün dəfələrlə aclıq aksiyası keçirməli olub.

    O, əlyazmalarını gözətçilərdən gizlədərək, mümkün qədər çox yazıb və yazdıqlarını vəkili və ya digər ziyarətçilər vasitəsilə qaçaq yolla çıxarana qədər onların gözündən uzaq qalıb.

    2023-cü ildə onun mükafat qazanan “Göylərin Rəngində Mask” adlı romanı Livanda ərəb dilində çap olunub və “Ərəb Buker Mükafatı” kimi tanınan Ərəb Bədii Ədəbiyyatı üzrə Beynəlxalq Mükafatın qısa siyahısına düşüb.

    Kitab, İsrail şəxsiyyət vəsiqəsi tapan və “Ur” kimliyini qəbul edən, nəticədə qeyri-qanuni İsrail məskənlərindəki arxeoloji qazıntılara qoşulan Fələstinli arxeoloq Nurun hekayəsindən bəhs edir.

    Bu romanda Basim Khandakji Fələstinin qədimliyinin üzə çıxarılmasını və Fələstin vəsiqəsi ilə Nurun məhdud həyatı ilə səmavi-mavi vəsiqəsi ilə istənilən yerə gedə bilən Urun həyatı arasındakı fərqi əks etdirir.

    Qısa siyahıya düşdüyünü eşidən qəzəbli ifrat millətçi İsrail milli təhlükəsizlik naziri İtamar Ben-Qvir Khandakji üçün daha sərt şərait tələb edib, İsrailin digər ifrat sağçıları isə onun qətlə yetirilməsinə çağırıblar.

    Mükafat zəfəri 50.000 dollarlıq mükafat və ingilis dilinə tərcümə üçün maliyyəni əhatə edirdi ki, bu da qlobal oxucu kütləsi üçün yol açdı.

    İsrail Qəzzaya qarşı müharibəyə başlayanda həbsxanadakı şərait pisləşdi, gözətçilər Khandakjinin yazı ləvazimatlarını müsadirə etdilər və oxuma eynəklərini sındırdılar.

    O, “tamamilə gücsüz” hiss etdiyini deyib. “Qələmlərimdən və dəftərlərimdən məhrum edilmək, nəfəssiz qalmaq kimi idi.”

    İndi azad olan Basim Khandakji əsirlikdəki son ilində ağlında yazdığı başqa bir romanı nəşr etdirməyi planlaşdırır. Bu roman, iddia edilən qəsdən tibbi laqeydlikdən sonra xərçəngdən vəfat edən ən yaxın dostlarından biri, yazıçı Valid Daqqa haqqındadır.

    Yazmaqdan başqa, Khandakjinin həbsxanadakı yeganə təsəllisi “ölümün belə silə bilməyəcəyi” dostluqlar idi.

    “Hələ də əzab çəkən bir çox dostumu həbsxanada qoyub getdiyim üçün kədər və ağrı ilə yaşayıram,” o əlavə edib.

    Onun bir kamera yoldaşı, 2004-cü ildə beş ömürlük həbs və əlavə 40 il cəzasına məhkum edilmiş Fəth siyasətçisi Mərvan Barquti idi.

    Barquti, onilliklər boyu siyasi məhbus kimi həbsdə olması və Fələstinlilər arasında birləşdirici populyarlığı səbəbindən tez-tez Cənubi Afrikanın aparteid əleyhinə lideri Nelson Mandela ilə müqayisə edilir.

    “Mərvan Barquti böyük bir insandır,” o deyib. “Əgər azad edilsəydi, birləşdirici milli fiqur ola bilərdi.”

    66 yaşlı siyasətçi keçən ay İsrail həbsxana orqanları tərəfindən huşunu itirənə qədər döyülüb və oğlu Ərəb beynəlxalq mediaya atasının həyatından qorxduğunu, çünki İsrail onun azadlığa buraxılması ilə bağlı beynəlxalq çağırışları görməzlikdən gəldiyini bildirib.

    Vətəni onun içində yaşayır

    Basim Khandakji 2004-cü ildə, 21 yaşında, doğma şəhəri Nablusdakı An-Najah Milli Universitetində jurnalistika və siyasi elmlər fakültəsinin son kursunda oxuyarkən həbs edilib.

    Sosialist ailəsində böyüyən Khandakji yeniyetməlik dövründə Fələstin Xalq Partiyasında fəallıq göstərib. O, hazırda partiyanın siyasi bürosunun seçilmiş üzvüdür.

    Lakin 2000-ci illərin əvvəllərində İkinci İntifada zamanı o, Fələstin Xalq Azadlıq Cəbhəsində (PFLP) silahlı müqavimətə qoşulmaq qərarına gəlib.

    Geri dönüb baxaraq deyir: “Nəticədə, zorakılığın bütün formaları qeyri-insanidir.”

    “İnsanlar olaraq, problemlərimizi ilk növbədə sülh yolu ilə və mədəni şəkildə həll etməyə çalışmalıyıq,” Khandakji deyib. “Amma kimsə sizi yox etməyə – sizi məhv etməyə çalışdıqda – mübarizəniz varoluş mübarizəsinə çevrilir.”

    “Lakin zamanı geri qaytarmaq mümkün olsaydı… bəlkə də başqa yollar axtarardım,” o, onu 21 il ailəsindən məhrum etməyən fərqli bir yol axtarmaq barədə əlavə edir.

    O, 13 oktyabrda ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Həmas və İsrail arasında Qəzzada əldə edilmiş atəşkəs razılaşması çərçivəsində İsrail tərəfindən azad edilən 250 yüksək profilli məhbusdan biri idi.

    Həmas tərəfindən girov götürülmüş İsrail vətəndaşları, BMT-nin məlumatına görə, əksəriyyəti İsrail tərəfindən Qəzzadan “yoxa çıxarılmış” təxminən 2000 Fələstinli məhbus qarşılığında azad edilib.

    Basim Khandakji azadlığa çıxdığı gecəni “dəhşətli” kimi təsvir edib, əlavə edib ki, “azadlıq anının nəhayət gəldiyini bildiyi” üçün bədəni titrəyirdi.

    Həbsxana qapılarından keçib avtobusunun Nablusa doğru deyil, cənuba getdiyini görəndə, tam azadlığının bir qədər də gecikəcəyini başa düşdü.

    “Vətənindən sürgün edilmək yandırıcı, ağrılı bir hissdir,” o deyib. “İlk sevincim, ilk kədərim və ilk arzularım hamısı Nablus şəhərimdə idi.”

    “Fələstinlilər, digərlərindən fərqli olaraq, vətənlərində yaşamırlar – vətənləri onların içində yaşayır,” o deyib.

    Hələlik Basim Khandakji yazmağa davam edəcək və həbsdə olarkən İsrailşünaslıq üzrə magistr dərəcəsi aldıqdan sonra doktorluq dərəcəsi almağı planlaşdırır.

    Ailəsi Misirdə onunla birləşmək üçün çarəsizcə mübarizə aparır, lakin dəfələrlə İsrail tərəfindən əngəllənirlər.

    “Hələ də ümid edirəm ki, gələn dövrdə anamı qucaqlamağa imkan verən bəşəri bir ədalət olacaq,” o deyir.

    “Azad edilmiş bir məhbus kimi deyil – sadəcə, uşaqlıq ətrini anasının qollarında axtaran bir uşaq kimi.”

    24 saat

  • BMT: Sudanın Darfurunda RSF hücumlarında 10 gündə 89 nəfər həlak oldu

    BMT: Sudanın Darfurunda RSF hücumlarında 10 gündə 89 nəfər həlak oldu

    Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Haqları üzrə Ali Komissarlığı Sudandakı RSF (Sürətli Dəstək Qüvvələri) tərəfindən həyata keçirilən on günlük “qəddar” hücumlar nəticəsində ölkənin qərb bölgəsi Darfurda ən azı 89 insanın həlak olduğunu bildirib.

    2023-cü ilin aprel ayından bəri Sudan ordu rəhbəri Əbdülfəttah əl-Burhan ilə rəqib RSF komandiri Məhəmməd Həmdan Daqlo arasında yaranan hakimiyyət mübarizəsi səbəbindən dağıdıcı müharibə ilə üz-üzə qalıb. Bu münaqişə on minlərlə insanın həyatına son qoyub.

    Şimali Darfurun mühasirəyə alınmış paytaxtı el-Fəşər keçən ilin may ayından etibarən RSF tərəfindən sıx nəzarətdə saxlanılır.

    Cümə günü Cenevrədə keçirilən mətbuat konfransında Komissar Volker Türkün sözçüsü Ceremi Lourens bildirib ki, son RSF hücumları 11-20 avqust tarixləri arasında el-Fəşər və yaxınlıqdakı Abu Şouk köçkün düşərgəsində baş verib.

    BMT-nin insan haqları ofisi qeyd edib ki, “RSF-nin qəddar hücumları nəticəsində 10 günlük müddətdə, avqustun 20-dək ən azı 89 mülki şəxs qətlə yetirilib.”

    Lourens əlavə edib ki, “biz həlak olan mülki şəxslərin faktiki sayının daha yüksək olmasından ehtiyat edirik.” O, bu cür hücumların qəbuledilməz olduğunu və dərhal dayandırılmalı olduğunu vurğulayıb.

    Həlak olanlar arasında avqustun 11-də baş verən hücumlarda qətlə yetirilən ən azı 57 nəfər və avqustun 16-20-si arasında öldürülən 32 nəfər var.

    “Xüsusilə son mülki qətllər dalğası arasında 16 nəfərin qısa məhkəməsiz edam edildiyi faktı bizi dəhşətə gətirir,” Lourens deyib.

    Ölənlər arasında Afrika mənşəli Zaqava qəbiləsinin üzvləri və bir Bərti qəbiləsindən olan mülki şəxs var.

    Lourens bildirib ki, “mülki şəxslərə qarşı hücumların və qəsdən törədilən qətllərin bu nümunəsi, beynəlxalq humanitar hüququn ciddi pozuntuları olmaqla yanaşı, etnik motivli zorakılıqla bağlı narahatlıqlarımızı daha da dərinləşdirir.”

    Müharibənin Ağır Nəticələri

    Şimali Darfur əyalətinin paytaxtı el-Fəşər, Darfurun geniş ərazisində ordunun sonuncu istehkamıdır. RSF bir ildən çoxdur ki, şəhəri bombalayır və ötən ay yüz minlərlə insanı tamamilə mühasirəyə alıb.

    RSF həmçinin Abu Şouk və bir vaxtlar Sudanın ən böyüyü olan, 500 mindən çox insanın yaşadığı Zəmzəm adlı digər köçkün düşərgəsinə dəfələrlə hücum edib. Hər iki düşərgə el-Fəşərin kənarında yerləşir və aprel ayında baş verən böyük RSF hücumundan sonra əsasən boşaldılıb. Onlar aclıqdan əziyyət çəkirlər.

    Cari müharibədə 40 mindən çox insan həlak olub, 14 milyondan çox insan evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalıb və ölkənin bəzi bölgələrini bürüyən aclıq nəticəsində bəzi ailələr sağ qalmaq üçün ot yemək məcburiyyətində qalıblar.

    Birləşmiş Millətlər Təşkilatının və hüquq müdafiə qruplarının məlumatına görə, müharibə etnik motivli qətllər və təcavüz də daxil olmaqla, ağır vəhşiliklərlə müşayiət olunur. Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi həmçinin iddia edilən müharibə cinayətləri və insanlığa qarşı cinayətləri araşdırdığını bildirib.

    Vəba Epidemiyası və Humanitar Böhran

    Bu arada, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) el-Fəşər kimi bölgələrin fəal münaqişə və kütləvi köçkünlüklə əlaqədar “şiddətli humanitar və ictimai səhiyyə böhranı” yaşadığını bildirib.

    ÜST sözçüsü Kristian Lindmeyer jurnalistlərə deyib ki, Sudanın bütün 18 ştatında vəba halları qeydə alınıb. Bu il avqustun 11-dək 48,768 hal və 1,094 ölüm faktı bildirilib.

    O bildirib ki, mülki əhali şiddətli ərzaq çatışmazlığı, artan qidalanma səbəbindən ölümlər və səhiyyə xidmətlərinə humanitar yardım kimi çıxışın son dərəcə məhdud olması ilə üzləşir.

    Vəba, bakteriya ilə çirklənmiş qida və su vasitəsilə yayılan kəskin bağırsaq infeksiyasıdır, adətən nəcisdən qaynaqlanır. Vaxtında müalicə edilmədikdə bir neçə saat ərzində ölümə səbəb ola bilər, baxmayaraq ki, sadə oral rehidratasiya və daha ağır hallarda antibiotiklərlə müalicə oluna bilər.

    24 saat

  • AB İsrailə qarşı Qəzzada niyə susur

    AB İsrailə qarşı Qəzzada niyə susur

    Avropa İttifaqı Sammiti İsrailə Qarşı Sanksiyaları Rədd Etdi: İnsan Hüquqları Məsələsi Gündəmdə

    Brüsseldə keçirilən son Avropa İttifaqı sammiti Qəzzada atəşkəs çağırışına baxmayaraq, İsrailə qarşı sanksiyalar tətbiq etməkdən imtina edib. İnsan hüquqları pozuntularına dair əhəmiyyətli tapıntılara rəğmən, ticarət razılaşmaları mövzusunda konkret addımların atılmaması birliyin mövqeyi ilə bağlı ciddi suallar doğurur.

    Müharibənin başlanğıcından bəri Almaniya, birliyin daxilində İsrailə qarşı hər hansı bir hərəkəti bloklayan əsas üzv dövlət olub. Bu vəziyyət, digər üzv ölkələr arasında narazılığa və qəzəbə səbəb olub. Bəs Avropa İttifaqının İsrail və Qəzza münaqişəsinə dair bu mövqeyinin əsasında nə dayanır?

    Məsələnin mürəkkəbliyini Human Rights Watch təşkilatının Brüsseldəki Avropa İttifaqı üzrə direktoru Claudio Francavilla, Avropa Parlamentinin Fələstinlə əlaqələr üzrə Nümayəndə Heyətinin sədri Lynn Boylan və Beynəlxalq Hüquq çərçivəsində İsrailə qarşı iqtisadi təzyiqi təşviq edən Boykot, Diversifikasiya və Sanksiyalar hərəkatının Avropa koordinatoru Giorgia Gusciglio kimi qonaqlar müzakirə ediblər. Onlar, Avropa Birliyinin müxtəlif maraqlar və tarixi əlaqələr səbəbindən vahid siyasi mövqe nümayiş etdirməkdə çətinlik çəkdiyini qeyd edirlər. Sammitin atəşkəs çağırışına baxmayaraq sanksiya qərarı verməməsi, bölgədəki vəziyyətin diplomatik həllinə dair ümidləri azaldır və beynəlxalq təzyiqin davamlılığını şübhə altına alır.

    24 saat