“Talış Milli Akademiyasının xəbərləri” nəşrinin baş redaktoru, tədqiqatçı İqbal Əbilov Umbakı Penitensiar Kompleksindən ictimaiyyətə məktub göndərib. O, məktubunda Azərbaycanda talış dilinin sıxışdırıldığını bildirərək həbsini bununla əlaqələndirib.
Əbilovun məktubda deyilir:
“Bir dilin itməsi və tarixə qovuşması üçün nə etmək lazımdır? Onu bütün ictimai sahələrdən silmək, dörd divar arasına salmaq və hətta o divarların içində belə küncə sıxışdırmaq kifayətdir. Bu gün talış dilinin ölkədəki vəziyyəti məhz belədir.
Bu vəziyyətə etirazımı bildirmək üçün mən haqqımda açılmış cinayət işi üzrə ilkin məhkəmə instansiyasında son sözüm zamanı və apellyasiya məhkəməsində çıxış edərkən tərcüməçi tələb edərək öz ana dilimdə – talış dilində çıxış etdim. Lənkəran Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin hakimləri bu tələbimə əvvəlcə anlaşılmaz səslərlə reaksiya versələr də, sonda xahişimi təmin etdilər. Lakin dəvət etdikləri iki tərcüməçinin heç biri fikirlərimi düzgün şəkildə tərcümə edə bilmirdi.
Tərcümələrə dəfələrlə düzəlişlər verməli olduğum üçün çıxışımı yarımçıq dayandırmaq məcburiyyətində qaldım. Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin dəvət etdiyi tərcüməçi də eyni şəkildə işini peşəkarcasına yerinə yetirə bilmədiyi üçün çıxışımı özüm tərcümə etmək məcburiyyətində qaldım.
Bunun səbəbi onların talış dilini bilməməsi deyil, ölkədə bu dilin istifadə arealının qəsdən daraldılması, talış dili tərcüməçiləri və müəllimlərini hazırlayan heç bir təhsil müəssisəsinin mövcud olmamasıdır. Bu vəziyyəti dilə gətirən hər kəsin isə “xəyanətkar” damğası ilə 18 ilədək azadlıqdan məhrum edilə bilməsi problemi daha da dərinləşdirir.
Mənə verilən “cəza” sadəcə mənim, ailəmin və yaxınlarımın sınağı deyil – bu, həm də cəmiyyətimiz üçün bir sınaqdır. Biz bir-birimizin bərabərliyinə, bərabər hüquqluluğuna nə qədər səmimi inanırıq? Hər kəs, hər insan, hər xalq, hər dil gözümüzdə doğrudanmı bərabərdir? Yoxsa Corc Oruelin dediyi kimi: “Hər kəs bərabərdir, amma bəziləri digərlərindən daha bərabərdir”?
Əgər talış dilinin qapalı məhkəmə zalındakı qəfəsdən belə səsləndirilməsi kimisə narahat edib və qıcıqlandırıbsa, bu, özü-özlüyündə cəmiyyət üçün təəssüf doğuran bir haldır. Mənim talış dilində danışmağımın səbəbi heç bir dili bəyənməməyim deyil, sadəcə öz ana dilimi müdafiə etməyimdir. Buna əsəbləşib sərt reaksiya verənlərin səbəbini bilmirəm. Amma öz adımdan deyə bilərəm ki, mən həmişə insanların, xalqların mədəniyyətlərinin və dillərinin bərabər hüquqlu olduğuna inanmışam. Bu sadə, amma vacib fikrə qətiyyətlə inanan bütün insanlara öz salamımı və dərin minnətdarlığımı çatdırıram”.
İqbal Əbilovu 2024-cü il iyulun 22-də Masallı rayonunun Bala Kolatan kəndində Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin əməkdaşları saxlayıb. O, dövlətə xəyanətdə ittiham edilib.
2025-ci il mayın 20-də Lənkəran Ağır Cinayətlər Məhkəməsi onun barəsində 18 il azadlıqdan məhrumetmə hökmü çıxarıb. Oktyabrın 23-də Şirvan Apellyasiya Məhkəməsi hökmü dəyişmədən qüvvədə saxlayıb.
Əbilov ittihamları qəbul etmir, fəaliyyətini elmi-tədqiqat işi kimi qiymətləndirir.
Bir neçə hüquq müdafiə təşkilatı onu siyasi məhbus kimi tanıyıb.
