) istifadə etməmək tövsiyə olunur. #İranınNüvəProqramı - admin

admin

Tag: #İranınNüvəProqramı

  • İran Trampın ABŞ nüvə sınaqları təklifini qınayır

    İran Trampın ABŞ nüvə sınaqları təklifini qınayır

    İran ABŞ-ın Nüvə Sınaqları Planını İkiüzlülükdə İttiham Edir

    İranın Xarici İşlər Naziri Abbas Əraqçı ABŞ prezidenti Donald Trampın Pentaqonun nüvə sınaqlarına yenidən başlaması ilə bağlı çağırışlarını “reqressiv” və məsuliyyətsiz addım kimi qınayıb. Əraqçı cümə axşamı X sosial şəbəkəsində etdiyi paylaşımda bildirib ki, “Müdafiə Departamentini ‘Müharibə Departamenti’ olaraq yenidən adlandıran, nüvə silahına malik bir zorba dövlət atom silahlarının sınaqlarına yenidən başlayır.” O əlavə edib: “Eyni zorba dövlət İranın dinc nüvə proqramını şeytanlaşdırır və beynəlxalq hüququ kobud şəkildə pozaraq təhlükəsizlik təminatı altında olan nüvə obyektlərimizə əlavə zərbələr endirməklə hədələyir.”

    Prezident Trampın Qərarının Arxa Planı

    Prezident Tramp sürpriz açıqlamasını cümə axşamı “Truth Social” platformasında yayımlayıb. Bu, onun Cənubi Koreyada Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşlığı (APEC) sammiti çərçivəsində Çin prezidenti Si Cinpinlə görüşündən qısa müddət əvvəl baş verib. Tramp Pentaqona Rusiya və Çin kimi digər ölkələrlə “bərabər əsaslarla” nüvə sınaqlarına dərhal yenidən başlamaq barədə göstəriş verdiyini bildirib. Onun sözlərinə görə, Rusiya və Çinin nüvə silahı arsenalı “beş il ərzində” ABŞ-ınkı ilə eyniləşəcək. Nüvə təhlükəsizliyi üzrə ekspert Ankit Panda hesab edir ki, Trampın qərarı Vaşinqtonun İranla davam edən nüvə mübahisəsindən daha çox Rusiya və Çinin son addımlarına cavab ola bilər.

    Bu həftə Rusiya prezidenti Vladimir Putin Moskvanın “Poseidon” nüvə enerjisi ilə işləyən super torpedosunu sınaqdan keçirdiyini elan edib. Bundan əvvəl isə ayın əvvəlində yeni “Burevestnik” nüvə enerjili qanadlı raketləri sınaqdan keçirilmişdi. Çin də sentyabr ayında keçirilən hərbi paradda “Dongfeng-5” nüvə başlığı daşıya bilən qitələrarası ballistik raket kimi yeni və modifikasiya edilmiş nüvə silah sistemlərini nümayiş etdirərək öz nüvə qüdrətini göstərib.

    Beynəlxalq Müqavilələr və Tarixi Kontekst

    Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məlumatına görə, Rusiya və Çin onilliklərdir ki, yeraltı, sualtı və ya yerüstü nüvə partlayışı kimi müəyyən edilən nüvə sınaqları həyata keçirməyiblər. Nüvə sınaqları 1996-cı il Hərtərəfli Nüvə Sınaqlarının Qadağan Edilməsi Müqaviləsi ilə qadağandır. ABŞ, Çin və İran bu müqaviləni imzalasa da, ratifikasiya etməyiblər, Rusiya isə 2023-cü ildə ratifikasiyasını geri çəkib. Moskva sonuncu nüvə sınağını 1990-cı ildə SSRİ dövründə, Çin isə 1996-cı ildə həyata keçirib. Böyük Britaniyanın sonuncu nüvə sınağı 1991-ci, ABŞ-ın 1992-ci, Fransanın isə 1996-cı ildə olub. Son iyirmi ildə yalnız Şimali Koreya nüvə sınaqları keçirib, son sınağı 2017-ci ildə baş tutub.

    Nüvə təhlükəsizliyi üzrə ekspert Trevor Findlay qeyd edir ki, Trampın hansı növ sınaqlara istinad etdiyi aydın deyil. O güman edir ki, ABŞ prezidenti Şimali Koreya və Rusiyanın açıq şəkildə etdiyi kimi, nüvə başlığı daşıya bilən raketlərin buraxılışlarını nəzərdə tutur. Bu sınaqlarda adətən faktiki nüvə döyüş başlığı olmur, əvəzində maket istifadə edilir və nüvə partlayışı baş vermir. ABŞ öz raketlərini dövri olaraq sınaqdan keçirir, lakin Şimali Koreya və Rusiya kimi buna böyük bir əhəmiyyət vermir.

    İranın Nüvə Proqramına Dair Mövqeyi

    Prezident Tramp, öz növbəsində, İranın nüvə proqramının tamamilə ləğv edilməsini tələb edərək Tehranın nüvə silahı əldə etməsini istəmədiyini bildirib. İyun ayında ABŞ və İsrail İranın hərbi və nüvə obyektlərinə hava zərbələri endirərək bu ölkənin irəliləməsini yavaşlatmağa çalışıblar. İran isə nüvə proqramının yalnız mülki məqsədlər üçün olduğunu iddia edir və heç vaxt nüvə sınağı keçirmədiyini vurğulayır. Carnegie Endowment-dan Panda bildirib ki, İran heç vaxt nüvə sınağı keçirməyib və davamlı olaraq nüvə bombası düzəltmək niyyətində olmadığını bildirir. O əlavə edib: “İranın ciddi sayıla biləcək yeganə şeyi yüksək zənginləşdirilmiş urandır. Vəssalam. Hətta nüvə ballistik raketi də sınaqdan keçirməyiblər.”

    Beynəlxalq hüququn prinsiplərinə sadiq qalan İran, nüvə məsələsində şəffaflığı qoruduğunu bəyan edir.

    24 saat

  • Nüvə nəzarətçisi: İranın nüvə imkanları ciddi ziyan görüb

    Nüvə nəzarətçisi: İranın nüvə imkanları ciddi ziyan görüb

    İranın Nüvə Obyektləri Ciddi Zərər Görüb, Lakin Tam Məhv Olmayıb

    Keçən həftə ABŞ-ın İrana endirdiyi hava zərbələri nəticəsində ölkənin nüvə imkanları “ciddi zərər” görsə də, “tamamilə məhv olmayıb”. Bu barədə dünyanın qlobal nüvə nəzarəti orqanı olan Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) baş direktoru Rafael Mariano Qrossi bildirib. O qeyd edib ki, “hər şeyin yox olduğunu iddia etmək olmaz, orada hələ də nəsə var.”

    “Aydındır ki, ciddi zərər var, lakin bu, ilk növbədə, tam zərər deyil,” Qrossi “Face the Nation with Margaret Brennan” proqramında deyib. “İkincisi, İranın hələ də sənaye və texnoloji imkanları var. Beləliklə, istəsələr, bunu yenidən edə biləcəklər.”

    ABŞ və İsrail Zərbələrinin Təsiri

    ABŞ, iyunun 21-də İsrailin bir həftədən çox davam edən hücumlarından sonra İranın nüvə obyektlərinə üç zərbə endirib. ABŞ prezidenti Donald Tramp və Müdafiə naziri Pit Heqseth bu zərbələrin İranın nüvə obyektlərini “yox etdiyini” bildirmişdilər. Lakin Qrossinin şərhləri, ABŞ Müdafiə Kəşfiyyat İdarəsinin (MKİ) erkən qiymətləndirməsini dəstəkləyir ki, bu da zərbələrin İranın nüvə proqramını yalnız bir neçə ay gecikdirdiyini göstərir. Tramp administrasiyası MKİ-nin qiymətləndirməsini “aşağı etibarlılıq” adlandıraraq tənqid edib, Heqseth və digər rəsmilər isə mətbuatı “sızan” hesabat barədə xəbər verdiyinə görə qınayıblar.

    Zənginləşdirilmiş Uranın Yeri və Müfəttişlərə Giriş

    Cümə axşamı keçirilən brifinqdə jurnalistlər Heqsethdən dəfələrlə İsrail və ABŞ zərbələri başlamazdan əvvəl İranın zənginləşdirilmiş uran ehtiyatlarını köçürüb-köçürmədiyi barədə suallar veriblər. Müdafiə naziri isə “Nəzərdən keçirdiyim heç bir kəşfiyyat məlumatı, uranın olmalı olduğu yerdə olmadığını – köçürüldüyünü və ya başqa şəkildə – göstərmir” deyib.

    Qrossi bazar günü İranın zənginləşdirilmiş uranı köçürmək planları barədə məlumat vermədiyini, lakin eyni zamanda bunu paylaşmaq üçün “fiziki zaman” olmadığını bildirib. BAEA baş direktoru, İranın “mühafizə tədbirləri görəcəyini elan etdikdə” zənginləşdirilmiş uranın köçürülməsinin “bunun bir hissəsi ola biləcəyini güman etməyin məntiqli olduğunu” da etiraf edib. Lakin o, “buna görə də İranın müfəttişlərimizə öz əvəzolunmaz işlərini mümkün qədər tez davam etdirməyə icazə verməsi ilk növbədə çox vacibdir” deyə vurğulayıb.

    Brennan, Qrossiyə uranın köçürülüb-köçürülmədiyi qeyri-müəyyən olduğu və bütün sentrifuqaların hesaba alınmadığı üçün İranın istəsə, “bombaya doğru irəliləyə biləcəyi” barədə sual verib. Qrossi “həyəcan təbili çalmaq” istəmədiyini, lakin “nəyin orada olduğunu, harada olduğunu və nə baş verdiyini müəyyən etmək, təsdiqləmək üçün vəziyyətdə olmalıyıq” deyib.

    Qrossi bildirib ki, “İranın nüvə proqramı çox geniş və iddialı idi, və onun bir hissəsi hələ də orada ola bilər, əgər yoxsa belə, bilik hələ də qalır. Sənaye potensialı mövcuddur. İran, aydın olduğu kimi, nüvə texnologiyası baxımından çox inkişaf etmiş bir ölkədir. Beləliklə, bunu geri qaytara bilməzsiniz. Sahib olduğunuz bilikləri və ya imkanları yox edə bilməzsiniz. Bu, nəhəng bir ölkədir, elə deyilmi? Ona görə də düşünürəm ki, hərbi əməliyyatlar olsun ya olmasın, bunu qəti şəkildə hərbi yolla həll edə bilməyəcəyimizi anlamaq üçün hamımızın bu təşviqi olmalıdır.”

    İranın Nüvə Ambisiyaları və Təhdidlər

    Qrossi təsdiqləyib ki, onun Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi müfəttişləri İranın nüvə proqramının yalnız dinc məqsədlər üçün olduğu və silah inkişaf etdirməyə çalışmadığı iddialarını heç vaxt təsdiqləyə bilməyiblər.

    “Biz bu istiqamətə yönəlmiş bir proqram görmədik, lakin eyni zamanda, cavablandırılmamış çox vacib suallar var idi,” Qrossi qeyd edib.

    ABŞ Dövlət Katibi Marko Rubio şənbə günü verdiyi bəyanatda İranda Qrossinin həbsi və edamı ilə bağlı çağırışların olduğunu bildirib. Nüvə müfəttişlərinə qarşı iddia edilən təhdidlər barədə suala cavab olaraq, İranın BMT-dəki səfiri Amir Səid İravani “Face the Nation” proqramında ayrı bir çıxışında İranın Qrossi də daxil olmaqla, nüvə müfəttişlərini təhdid etmədiyini deyib.

    İravani bildirib ki, nüvə müfəttişləri “İrandadır”. O, onların “təhlükəsiz vəziyyətdə” olduğunu, lakin “saytlarımıza daxil ola bilməyəcəklərini” söyləyib.

    İravani həmçinin əlavə edib ki, İran Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsinin (NPT) üzvü olduğu üçün nüvə “zənginləşdirmə bizim haqqımızdır və ayrılmaz haqqımızdır, biz bu haqqı tətbiq etmək istəyirik”.

    İravani zənginləşdirmənin “heç vaxt dayanmayacağını” düşünmədiyini də əlavə edib.

    24 saat

  • MAQATE: İran aylar ərzində uranı yenidən zənginləşdirə bilər

    MAQATE: İran aylar ərzində uranı yenidən zənginləşdirə bilər

    İranın Nüvə Proqramına ABŞ Zərbələrinin Təsiri

    Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə nəzarəti orqanının rəhbəri bildirib ki, ABŞ-ın İrana endirdiyi zərbələr ölkənin nüvə proqramına tamamilə ziyan vurmayıb. O, Tehranın uran zənginləşdirmə fəaliyyətini “bir neçə ay ərzində” bərpa edə biləcəyini vurğulayıb. Bu açıqlama ABŞ prezidenti Donald Trampın zərbələrin Tehranın nüvə ambisiyalarını onillərlə geri saldığına dair iddiaları ilə ziddiyyət təşkil edir.

    Rafael Qrossinin şərhləri Pentaqonun Müdafiə Kəşfiyyat Agentliyinin (DIA) ilkin qiymətləndirməsini dəstəkləyir. CNN-in ilk dəfə xəbər verdiyi qiymətləndirmədə qeyd olunurdu ki, ötən həftə ABŞ-ın İranın əsas nüvə obyektlərinə endirdiyi zərbələr ölkənin nüvə proqramının əsas komponentlərini məhv etməyib və yəqin ki, onu yalnız bir neçə ay gecikdirib.

    Hərbi və kəşfiyyatın yekun qiymətləndirməsi hələ də gözlənilir. Buna baxmayaraq, Tramp dəfələrlə Tehranın nüvə proqramını “tamamilə və bütövlüklə məhv etdiyini” iddia edib.

    İsrail ilə İran arasında bu ayın əvvəlində başlayan 12 günlük münaqişə, İsrailin Tehranın nüvə bombası inkişaf etdirməsinin qarşısını almaq məqsədi daşıdığını bildirdiyi misilsiz hücumla başladı. İran israr edir ki, onun nüvə proqramı dinc məqsədlər üçündür.

    BAEEA Rəhbərinin Açıqlamaları

    ABŞ daha sonra atəşkəs elan edilməzdən əvvəl İranın üç əsas nüvə obyektinə zərbələr endirdi. Həmin vaxtdan bəri Tehranın nüvə proqramına dəyən ziyanın miqyası qızğın müzakirələrə səbəb olub.

    ABŞ hərbi rəsmiləri son günlərdə zərbələrin planlaşdırılması barədə yeni məlumatlar versələr də, İranın nüvə proqramına qarşı effektivliyinə dair yeni dəlil təqdim etməyiblər.

    Bu həftə keçirilən məxfi brifinqlərdən sonra Respublikaçı qanunvericilər ABŞ zərbələrinin İranın bütün nüvə materiallarını məhv etmədiyini etiraf etsələr də, bunun hərbçilərin missiyasının heç vaxt bir hissəsi olmadığını iddia etdilər.

    Fərqli qiymətləndirmələr barədə soruşulan Rafael Qrossi “CBS” telekanalının “Face the Nation with Margaret Brennan” proqramında “Kütləvi qırğın silahlarında bu qum saatı yanaşması yaxşı fikir deyil” deyib.

    “Onların imkanları mövcuddur. Bir neçə ay ərzində, hətta daha qısa müddətdə bir neçə sentrifuqa kaskadını fırladıb zənginləşdirilmiş uran istehsal edə bilərlər. Amma səmimi desəm, hər şeyin yoxa çıxdığını və heç nə qalmadığını iddia etmək olmaz,” Rafael Qrossi proqramın yayımından əvvəl dərc olunan transkriptdə bildirib.

    “Aydın görünür ki, ciddi ziyan var, lakin bu, tam məhvolma deyil,” Qrossi əlavə edib. “İranın sənaye və texnoloji imkanları mövcuddur. İstəsələr, bunu yenidən edə biləcəklər.”

    Qrossi CBS News-a həmçinin deyib ki, Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (BAEA), İranın zərbələrdən əvvəl nüvə silahına malik olub-olmadığı və ya buna yaxınlaşıb-yaxınlaşmadığını açıqlamaq üçün edilən təzyiqlərə müqavimət göstərib. Agentlik haqqında daha ətraflı məlumat üçün Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi səhifəsinə baxa bilərsiniz.

    İranın Reaksiyası və Nüvə Nəzarəti

    “Biz bu istiqamətə (nüvə silahına) yönəlmiş bir proqram görmədik, lakin eyni zamanda, onlar cavabsız qalan çox vacib suallara aydınlıq gətirmədilər,” Qrossi vurğulayıb.

    Qrossi BAEA-ya İrana nüvə fəaliyyətlərini qiymətləndirmək üçün giriş verilməsinin vacibliyini qeyd edib. Onun sözlərinə görə, İran İsrail və ABŞ-ın son zərbələrinə qədər agentliyə məlumatlar verirdi, lakin “bizə aydınlaşdırmadıqları bəzi məsələlər var idi”.

    “Sentrifuqaların sayı və materialın miqdarı kimi həssas sahələrdə mükəmməl mənzərəyə sahib idik,” o deyib. “Məni narahat edən başqa aydın olmayan məsələlər idi. Məsələn, biz İranın bəzi yerlərində, adi elan edilmiş obyektlər olmayan ərazilərdə uran izləri tapmışdıq. İllərlə soruşduq ki, niyə X, Y və ya Z yerində zənginləşdirilmiş uran izləri tapdıq? Və sadəcə olaraq inandırıcı cavablar almırdıq.”

    Pentaqonun ilkin qiymətləndirməsində Tehranın bəzi zənginləşdirilmiş uranı obyektlər hücuma məruz qalmazdan əvvəl çıxardığı deyilirdi, lakin Tramp heç bir materialın yerindən tərpədilmədiyini israr edib.

    “Onlar qoruyucu tədbirlər görəcəklərini elan etdikdə, bunun (materialın yerinin dəyişdirilməsi) bunun bir hissəsi olduğunu güman etmək məntiqlidir. Lakin, dediyim kimi, biz bu materialın harada ola biləcəyini və ya bir hissəsinin o 12 gün ərzində hücuma məruz qalıb-qalmadığını bilmirik,” Rafael Qrossi Brennana bildirib.

    Bu arada, Tehran öz nüvə proqramı üzərində beynəlxalq nəzarətdən çəkilmək istiqamətində addımlar atıb. İran parlamenti BMT-nin nüvə nəzarəti orqanı ilə əməkdaşlığı dayandıran qanun layihəsini qəbul edib. Xarici işlər naziri Abbas Araqçı isə ölkənin nüvə silahlarının yayılmamasını qadağan edən Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsinə (NPT) üzvlüyünə yenidən baxa biləcəyini deyib.

    24 saat

  • Nüvə silahı kimin haqqı İsrail-İran gərginliyi fonunda

    Nüvə silahı kimin haqqı İsrail-İran gərginliyi fonunda

    İranın Nüvə Proqramı və Beynəlxalq Gərginlik

    Beynəlxalq arenada gərginlik pik həddə çatarkən, Birləşmiş Ştatlar və İsrailin İrana qarşı hərbi addımlar atması, Tehranın nüvə silahları əldə etməyə çalışdığına dair iddialar fonunda diqqət mərkəzinə çevrilib. Rəsmi Tehran bu ittihamları qətiyyətlə rədd edərək, nüvə proqramının yalnız dinc məqsədlərə xidmət etdiyini vurğulayır.

    Nüvə Silahları Kimin Haqqıdır?

    Hazırda dünyada doqquz ölkə nüvə silahlarına malikdir ki, bunların arasında ABŞ və İsrail də var. Bu fonunda, adıçəkilən iki nüvə dövlətinin nüvə silahı olmayan bir ölkəyə qarşı hərbi təzyiq göstərməsi, qlobal miqyasda mühüm suallar doğurur. Kim beynəlxalq münasibətlərdə nüvə arsenalı saxlamaq haqqını müəyyən edir? Və ABŞ ilə İsrailin bu cür addımları, digər ölkələri özlərinin nüvə silahlarını inkişaf etdirməyə daha çox təşviq etmə riski daşıyırmı?

    Nüvə Yayılmaması Siyasəti və Ekspert Rəyləri

    Bu fundamental suallar jurnalist Adrian Finighan tərəfindən aparılan geniş müzakirədə ekspertlər masasına qoyulub. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin (BAEA) yoxlama və təhlükəsizlik siyasəti koordinasiyası üzrə keçmiş rəhbəri Tariq Rauf, Vaşinqtonda yerləşən Inkstick Media-nın baş redaktoru və nüvə yayılmaması üzrə aparıcı mütəxəssis Laicie Heeley, eləcə də Londonun New Left Review jurnalının tanınmış tarixçisi və redaktoru Tariq Əli mövzuya işıq salıblar. Onların təhlilləri, nüvə dövlətlərinin hərəkətlərinin nüvə yayılmaması rejiminin gələcəyinə necə təsir edə biləcəyini dəyərləndirməyə imkan verir.

    24 saat