) istifadə etməmək tövsiyə olunur. #Korrupsiya - admin

Tag: #Korrupsiya

  • İran böyük özəl bankı ləğv etdi, korrupsiya və idarəetmə nöqsanları gündəmdə

    İran böyük özəl bankı ləğv etdi, korrupsiya və idarəetmə nöqsanları gündəmdə

    Tehran, İran – Hakimiyyət orqanları İranın ən böyük özəl maliyyə qurumlarından birini ölkənin ən iri dövlət bankına birləşdirib. Bu addım, İran iqtisadiyyatının dərin problemlərini vurğulayır və Qərbin təzyiqi artdıqca, sıravi vətəndaşlar üçün vəziyyəti daha da çətinləşdirəcək.

    Mərkəzi Bank cümə axşamı günü elan etdi ki, İranın ən varlı ailələrindən birinə məxsus özəl Ayəndə Bank ləğv edilərək hökumətə məxsus Milli Bankla birləşdiriləcək. Ölkə daxilindəki bütün Ayəndə filialları bazar gününə qədər Milli Bank filiallarına çevriləcək.

    Müştərilərə hesablarının və əmanətlərinin təhlükəsiz olduğu, bütün müqavilələrin eyni şərtlərlə qaldığı bildirildi. Lakin illərdir davam edən qeyri-şəffaf əməliyyatlar və Mərkəzi Bankın müdaxilələri nəticəsində, Ayəndə Bank o qədər böyük itkilərə uğramışdı ki, bu, İranın makroiqtisadiyyatına təsir etdi və onun xilası iranlılar üçün də fəatsız ötüşməyəcək.

    Necə bu duruma gəlindi?

    Mütəxəssislərin Al Jazeera-ya verdiyi məlumata görə, Ayəndə Bank 2010-cu illərdə, korrupsiya və zəifləyən bank sisteminə nəzarətin olmaması nəticəsində yaranan böhran fonunda fəaliyyətə başlayıb. Bu dövrdə İran Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nüvə proqramına görə sanksiyaları ilə mübarizə aparırdı.

    Həmin vaxt yarım-dövlət, hərbi və ya dini fondlarla əlaqəli yüzlərlə lisenziyasız maliyyə qurumu ölkə daxilində sürətlə artmağa başladı. Onlar yüksək faiz dərəcələri təklif edərək banklardan nağd pul cəlb etdilər, lakin bir çox hallarda əmanətləri geri qaytarmadılar, nəticədə minlərlə investor illərlə əmanətlərini geri ala bilmədi.

    Hökumət və Mərkəzi Bank nəhayət, müdaxilə edərək lisenziyasız qurumların fəaliyyətinə son qoydu. Bu proses 2017-ci ilə qədər tamamlandı. Həmin il bu qurumlar ölkənin ümumi pul təklifinin 25 faizdən çoxuna nəzarət etməyi bacarmışdılar.

    Qurumlar, daxili şəxslərə verilən kreditlər və əmlak layihələrinə yatırılan pullar səbəbindən ələ keçiriləndən sonra xəzinələrində çox az vəsait saxlamışdılar. Bu qurumların artan borclarının böyük bir hissəsi pul çap etməklə ödənilməli oldu, bu da sıravi iranlılar üçün İran iqtisadiyyatında inflyasiyanın yüksəlməsinə və yaşayış xərclərinin artmasına səbəb oldu.

    Ayəndə 2013-cü ildə Tat Bankın iki dövlətə bağlı maliyyə qurumu – Salehin Kredit Təşkilatı və Aatee Kredit Təşkilatı ilə birləşməsi nəticəsində yaradıldı.

    İranın ən varlı ailələrindən biri hesab edilən 63 yaşlı iş adamı Əli Ənsari həm Ayəndə, həm də Tat banklarının qurucusu idi və ailə üzvləri ilə birlikdə hər iki maliyyə qurumunda səhmlərin əksəriyyətinə sahib idi.

    Ənsari nəhəng daşınmaz əmlak layihələrinin arxasında durur, polad, telekommunikasiya və qonaqpərvərlik sektorlarında müəssisələrə sahibdir, həmçinin Tehranın Esteğlal futbol klubunun idarə heyətinin üzvü idi.

    Rəqəmlər nə qədər böyükdür?

    An Iranian woman walks past a branch of the state-owned Melli Bank, which absorbed the assets of the now-defunct Ayandeh Bank, with signage on its facade reading in Farsi "This former Ayandeh Bank branch is now part of Melli Bank", in the capital Tehran on October 25, 2025.
    25 oktyabr 2025-ci il tarixində Tehranın paytaxtında bir İranlı qadın fasadında fars dilində “Bu keçmiş Ayəndə Bank filialı indi Milli Bankın bir hissəsidir” yazısı olan bank filialının yanından keçir [Atta Kenare/AFP]

    Bank illərdir dövlətin diqqətində idi. İki il əvvəl, Ayəndə Bank itkilərini artırdıqca və daha çox pul çap etməli olduqda, Mərkəzi Bank şirkətin səhmlərinin 60 faizindən çoxu üzrə səhmdarların səsvermə hüquqlarını ləğv etdi və bu hüquqları İqtisadi İşlər və Maliyyə Nazirliyinə verdi.

    Lakin bu da kömək etmədi və bank fəaliyyətini davam etdirmək üçün Mərkəzi Bankdan və hökumətdən borc almağa davam etdi.

    Ayəndənin keçən həftə məcburi ləğvinə qədər Mərkəzi Bank bildirdi ki, bankın 5 kvadrilyon riallıq (cari açıq bazar məzənnəsi ilə 4,67 milyard dollar) heyrətamiz borcu var idi və 2,5 kvadrilyon riallıq (2,34 milyard dollar) əmanətlərə sahib idi.

    Ayəndə qanuni olaraq sübut edilmiş kapitalına əsasən 200 trilyon riala (187 milyon dollar) qədər kredit verməyə icazəli idi, lakin Mərkəzi Bank bildirib ki, bank illər ərzində fiziki və hüquqi şəxslərə bunun təxminən 10 qatı qədər ödəniş edib.

    Mərkəzi Bankın məlumatına görə, 1,3 kvadrilyon riala (1,21 milyard dollar) qədər vəsait bir neçə fiziki şəxsə və Ayəndə Bank ilə və onun daxili layihələri ilə birbaşa əlaqəli şirkətlərə verilmişdi. Hakimiyyət orqanları pulu alan şəxslərin və qurumların kimliklərini açıqlamaqdan imtina edib.

    İranlılar da Ayəndənin müflis olması xəbərinə geniş reaksiya veriblər. Özəl sektor iş adamı Pedram Soltani hesabatlılıq tələb edənlər arasında idi.

    Tərcümə: Ayəndə Bankının gecikmiş və geri alınması şübhəli olan kreditlərinin və zəhərli aktivlərinin siyahısını dərc edin! Xalq bilməlidir ki, kimlərin xərcləri onların cibinə yüklənib.

    Ayəndə tərəfindən verilən kreditlərin əksəriyyətinin ödəniş müddəti bir il və ya daha çox idi və onların geri alınması mümkün sayılmır.

    İqtisadçı və Avrasiya Nexus Tərəfdaşları konsaltinq şirkətinin idarəedici tərəfdaşı Bijan Xacepur qeyd edib ki, bütün İran banklarının kitablarında böyük həcmdə problemli kreditlər (NPL) var.

    “Bu NPL-lər, güc şəbəkələri arasında korrupsiya əməliyyatları əsasında girovların qiymətləndirilməsi prosesi olmadan müştərilərə kreditlərin verilməsinin nəticəsidir,” o, Al Jazeera-ya bildirib.

    “Bu, korrupsiyanın miqyasını və siyasi himayəçiliyin biznes fəaliyyətlərini necə zəiflətdiyini çox şey deyir.”

    Ayəndə Mərkəzi Bankdan bankların bütün overdraftlarının inanılmaz 42 faizi və çətin vəziyyətdə olan İran bank sektorundakı bütün kapital balanssızlığının 41 faizindən təkbaşına məsul idi.

    Onun kapital adekvatlıq əmsalı (CAR) mənfi 600 faiz təşkil edirdi, halbuki bank Basel II beynəlxalq standartlarına əsasən minimum 8 faizlik əmsala sahib olmalıdır. Bu standartlar İran tərəfindən də qəbul edilib.

    Onun ləğvi İran iqtisadiyyatının bank sənayesinin orta CAR-ını 1,36 faizdən təxminən 5 faizə qaldırır.

    Ayəndə tək hal deyil; bu, İranın qlobal olaraq təcrid olunmuş maliyyə sektorunun sistemli problemlərini yalnız vurğulayır.

    2020-ci ildə İran tarixində ən böyük bank konsolidasiyası zamanı beş digər batan bankın birləşdirildiyi dövlətə məxsus Sepah Bankı daxil olmaqla ən azı beş digər bank Mərkəzi Bank tərəfindən yüksək dərəcədə balanssız kimi qeyd edilib.

    Korrupsiya, siyasi mübahisələr

    Ayəndənin ləğvi ilə bağlı açıqlama, İranın məhkəmə sisteminin rəhbəri, ultra-mühafizəkar din xadimi Qulamhüseyn Möhsəni-Ecei, bir gün əvvəl İran Mərkəzi Bankının sədri Məhəmməd-Rza Fərzinə qarşı birbaşa hüquqi tədbirlərlə hədələdikdən sonra verildi.

    “Cənab Fərzin, Ayəndə Bankı ilə bağlı hər hansı bir qərar vermək üçün kifayət qədər qanuni səlahiyyətiniz var. Qanuni vəzifənizi yerinə yetirin, yoxsa biz müdaxilə edəcəyik və sizin üçün xərcləri artıracağıq,” o, X sosial şəbəkəsində yazıb.

    Ecei qeyd edib ki, Mərkəzi Bankın yeddi il ərzində Ayəndənin idarə edilməsində iştirak etməsinə – idarə heyəti üzvlərini və CEO-nu təyin edib işdən çıxarmasına baxmayaraq – bankın yığılmış itkiləri həmin dövrdə on qat artıb.

    Milyardlarla dollar itkilərə baxmayaraq, məhkəmə tərəfindən heç bir həbs, ittiham və ya digər hüquqi tədbir elan edilməyib.

    Məhkəmə ilə yanaşı, parlamentdə, İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunda (İİKK) və dövlət mediasında gücünü möhkəmləndirən mühafizəkar Paydari Cəbhəsi partiyasının siyasi xadimləri də özəl bankın ən qızğın tənqidçiləri olublar.

    Women shop at Tajrish Bazaar in the Iranian capital Tehran on October 25, 2025.
    İranlılar Ayəndənin xilas edilməsindən təsirlənəcəklər. Burada, 25 oktyabr 2025-ci il tarixində Tehranda Tacriş Bazarında alıcılar sıxlıq yaradır [AFP]

    Antikorrupsiya imici qazanmaqla yanaşı, sərt xətt tərəfdarları bu banka qarşı çıxaraq İran iqtisadiyyatını liberallaşdırmağı və Qərbə açmağı dəstəkləyən islahatçı yönümlü texnokrat düşərgədəki siyasi və iqtisadi rəqiblərini gözdən salmağa çalışırdılar.

    Parlamentin sədri və keçmiş İİKK komandiri Məhəmməd Baqir Qalibaf şənbə günü verdiyi açıqlamada Ayəndənin ləğvini “ölkənin qərar qəbul etmə və idarəetmə sistemi üçün böyük bir uğur” kimi qiymətləndirdi.

    İranlılar bunun əvəzini necə ödəyəcək?

    Ayəndənin süqutu, əksəriyyəti daşınmaz əmlak sektorunda olan aktivlərini tamamilə dövlətin nəzarətinə verir, lakin bu aktivlərin satılması çətin və vaxt aparan bir proses olacaq.

    Mərkəzi Bank vurğulayıb ki, Ayəndənin bütün aktivləri, lakin “heç bir balanssızlığı” Milli Banka ötürüləcək və bəzi itkilərin kompensasiya edilməsi üçün Ayəndənin aktivləri Milli Bank tərəfindən idarə olunacaq və mümkün olan yerlərdə satılacaq.

    Aktivlərin tacı, ümumi tikinti sahəsi baxımından dünyanın ən böyük ticarət mərkəzi olan, Qərbi Tehranda yerləşən İran Mall-dır.

    Mərkəzi Bankın himayəsi altında bank əmanətlərini müəyyən bir həddə qədər sığortalayan Əmanətlərin Sığortalanması Fondu da hesabın bir hissəsini ödəməli olacaq.

    Mərkəzi Bankın bildirdiyinə görə, Ayəndə Bankın əsas səhmdarları pulun bir hissəsi üçün cavab verməli olacaqlar, lakin bunun nə qədər, nə vaxta qədər və hansı formada ödənilməli olduğu hələ də qeyri-müəyyən olaraq qalır.

    Lakin, yığılmış itkilərin böyük həcmi səbəbindən, İran mediası optimist ssenaridə dövlətin və Milli Bankın borcun təxminən üçdə iki hissəsini öz üzərinə götürməli olacağını təxmin edir.

    Bunun bir hissəsi daha çox pul çap etməklə həyata keçirilməli olacaq ki, bu da illərdir ki, İranın inflyasiyasının əsas sürücüsü kimi müəyyən edilib. Hal-hazırda inflyasiya bərpa edilmiş BMT sanksiyaları fonunda 40 faizdən çoxdur və onilliklər boyu dünyada ən yüksək göstəricilərdən biri olaraq qalır.

    Sadə dillə desək, on milyonlarla iranlı gələn aylar və illər ərzində azalan alıcılıq qabiliyyəti şəklində bunun əvəzini ödəyəcək.

    İyun ayında İsrail və ABŞ ilə 12 günlük müharibədən sonra məişət əşyalarında artıq başqa bir əsas qiymət artımı müşahidə edilib, toyuq, qırmızı ət, yumurta və noxud kimi qida məhsullarında ən kəskin artımlar yaşanıb.

    Ayəndənin sahibi Ənsari isə cümə günü verdiyi açıqlamada müflisliyin “bankın nəzarətindən kənar qərar və siyasətlərin nəticəsi” olduğunu bildirərək, bankın “dəyərli miraslar və davamlı aktivlər” buraxdığını əlavə etdi.

    Ənsari “vicdanım rahatdır və qəlbim əmindir” deyərək, bütün gücünü xidmətə və ictimai rifaha həsr etdiyini vurğuladı.

    24 saat

  • Trampa qarşı işləyən keçmiş prokurorlar korrupsiyaya qarşı yeni firma açdı

    Trampa qarşı işləyən keçmiş prokurorlar korrupsiyaya qarşı yeni firma açdı

    ABŞ Ədliyyə Nazirliyinin Keçmiş Prokurorları Korrupsiyaya Qarşı Mübarizədə Yeni Şirkət Yaradır

    Korrupsiyaya Qarşı Mübarizədə Yeni İmkanlar

    İki il əvvəl federal korrupsiya üzrə uzun illər təcrübəsi olan prokuror Molli Qaston, özündən əvvəlkilərdən fərqli bir məhkəmə sənədinə imza atdı. Həmin gün, 2023-cü ilin oktyabrında, Qaston 32 səhifəlik vəsatət təqdim edərək federal hakimdən o vaxtkı keçmiş prezident Donald Trampın 2020-ci il seçkilərinin nəticələrini dəyişdirməyə cəhd etməsi ilə bağlı cinayət işində məhkəmə prosesi ərəfəsində şahidləri qorxutmaqda ittiham olunan şəxsin ictimai bəyanatlarını məhdudlaşdırmasını xahiş etdi.

    Məhkəmə prosesinin aparıcı prokuroru olan Qaston, işin misli görünməmiş və yüksək riskli olduğunu bilirdi. O, iki il ərzində nə qədər çox şeyin dəyişəcəyini təsəvvür edə bilməzdi.

    O, xüsusi vəkil Cek Smitin komandasının üzvü idi və bu komanda ABŞ prezidenti Donald Trampın iştirakı ilə bağlı iki cinayət işini araşdırırdı. Qaston və həmkarı prokuror C.P. Kuni yüzlərlə səhifəlik məhkəmə sənədləri təqdim edən prokurorluq qrupunun bir hissəsi idilər. 2023 və 2024-cü illər ərzində onlar hakimlər və xəbər agentlikləri ilə dolu məhkəmə salonları qarşısında tarixi proseslərdə iştirak etdilər ki, bu da dərhal əlamətdar hüquqi məqamlar kimi qəbul edildi.

    Prezident Seçkilərindən Sonra Yeni Karyera

    ABŞ prezidenti Donald Trampın əleyhinə olan Smitin iki işi, onun 2024-cü ildə yenidən seçilməsi ilə dayandırıldı, çünki Ədliyyə Nazirliyinin siyasətinə əsasən, vəzifədə olan prezidentlər təqib edilmir.

    Ədliyyə Nazirliyində ən təcrübəli korrupsiya prokurorlarından olan Qaston və Kuni, Donald Trampın yanvar ayında vəzifəyə başlaması ilə işlərini itirəcəkdilər.

    Onlar, Smitlə əlaqəli prokurorların və Ədliyyə Nazirliyinin Vaterqeytdən bəri 50 ildir ki, korrupsiya işləri üzrə ixtisaslaşmış İctimai Dürüstlük bölməsinin əməkdaşlarının Tramp administrasiyası tərəfindən təmizlənməsi zamanı işdən çıxarıldılar.

    Keçmiş prokurorlar indi yeni bir fəsilə başlayaraq, təmizləmənin yaratdığı boşluğu dolduracağına ümid etdikləri yeni bir özəl hüquq firması açırlar.

    Onların eyniadlı firması olan “Qaston və Kuni”, Smitin xüsusi vəkil işlərindəki təcrübələrindən istifadə edərək yerli və dövlət hökumətlərinə dövlət korrupsiyasını araşdırmağa kömək etməyi təklif edəcək. Qaston və Kuni, Ədliyyə Nazirliyinin İctimai Dürüstlük bölməsindən veteran prokurorların uzaqlaşdırılmasının dövlət korrupsiyasını aşkar etmək və aradan qaldırmaq üçün yükü yerli müstəntiqlərin üzərinə atdığını bildirdilər.

    sələfi

    Yeni Hüquq Firması

    Qaston CBS News-a “İnstitusional əlaqələr hazırda dağılır. Bu, qərəzsiz və müstəqil şəkildə məsləhət və rəhbərlik vermək üçün göstərəcəyimiz xidmətlərə ehtiyac və imkan yaradır” dedi.

    Kuni “Bizim fikrimizcə, korrupsiya icmalara böyük zərər vurur” dedi və bunun “iqtisadi xərcləri, daxili xərcləri” var.

    Qaston “Düşünürük ki, bu ehtiyac var və buna iştaha var” dedi.

    Ədliyyə Nazirliyi şərh istəklərinə dərhal cavab vermədi.

    Keçmiş agentlik işçilərini təmsil edən “Ədalət Əlaqəsi” təşkilatı CBS News-a Ədliyyə Nazirliyinin İctimai Dürüstlük bölməsinin son illərdə onlarla olan tam ştatlı vəkillərdən cəmi ikisinə qədər azaldığını təxmin etdiyini bildirdi.

    Qaston və Kuni CBS News-a konqres araşdırmaları da daxil olmaqla, araşdırmaların mövzusu olan müştərilərə özəl hüquqi xidmətlər də təklif edəcəklərini söylədilər. Smitlə işləri, yeni firmalarının açılışını elan edən Çərşənbə günü yayımlanacaq mətbuat relizində sadalanacaq.

    Hər ikisi Smiti və bölmənin işini ABŞ prezidenti Donald Tramp və onun müttəfiqlərinin Smiti siyasi motivli olmaqda ittiham etməsi fonunda müdafiə edir.

    Kuni CBS News-a “Biz Cek Smitlə və işimizin gövdəsi ilə gördüyümüz işlə qürur duyuruq” dedi. O əlavə etdi ki, onlar “heç kimə, siyasi partiyaya, davaya, varlı marağa və ya öz karyera perspektivlərimizə qorxu və ya tərəfdarlıq etmədən təqiblər aparmağa” çalışıblar.

    Smitin Mövqeyi

    Smit özü ABŞ prezidenti Donald Trampın ikinci müddəti başlayandan bəri doqquz ay ərzində sakit mövqe tutub. Ötən həftə keçmiş Ədliyyə Nazirliyi vəkili Endryu Veysman ilə bir tədbirdə çıxış edən Smit, Trampın araşdırmalarını ədalətli və haqlı kimi müdafiə etdi.

    Kuni və Qaston prezidentin inauqurasiyasından qısa müddət sonra Tramp administrasiyası tərəfindən işdən çıxarıldı. Yeni özəl hüquq firmalarını açsalar belə, hər ikisi işdən çıxarılmalarına qanunsuz, lazımi proses olmadan və ya göstərilən bir səbəb olmadan etiraz etdiklərini deyirlər. Hər ikisi Merit Sistemləri Müdafiə Şurasına şikayət edib.

    Qaston CBS News-a işdən çıxarılmasının “inanılmaz dərəcədə kədərli və məyusedici, həm də təəccüblü” olduğunu söylədi.

    Kuni “Etik hökumət dövlət qulluqçularının sadəcə işlərini gördükləri və Amerika xalqı qarşısında məsuliyyətlərini yerinə yetirdikləri üçün işdən çıxarıldıqları şəraitdə fəaliyyət göstərə bilməz” dedi.

    6 yanvar işləri üzrə 1500-dən çox işi təqib edən Ədliyyə Nazirliyinin Capitol Mühasirəsi bölməsinin keçmiş rəhbəri Qreq Rosen, Qaston və Kuninin firmasının açılışını yüksək qiymətləndirdi. O, CBS News-a “Bu çətinliyə daha uyğun iki həmkarı təsəvvür etmək çətindir. Onların müstəsna xarakteri və həm mürəkkəb, həm də yeni hüquqi məsələlərlə məşğul olmaq həvəsi onları fərqləndirir və hüquq sahəsinə fərqli töhfələr verəcəyinə söz verir” dedi.

    Uzaqlaşdırılmış Ədliyyə Nazirliyi vəkillərinə kömək edən “Ədalət Əlaqəsi”nin icraçı direktoru Steysi Yanq CBS News-a “Bu yeni firmanın təklif etdiyi təcrübəyə çox ehtiyacımız var. Ədliyyə Nazirliyi dövlət korrupsiyası qanunlarını tətbiq etmək vəzifəsindən imtina etdi. Dövlət və yerli hökumətlər bu boşluğu doldurmadan, dövlət rəsmilərinin vətəndaşlarla qanun daxilində ədalətli davranmaq üçün heç bir səbəbi olmayacaq” dedi.

    24 saat

  • CIA Baydenin 10 illik məxfi faylını açdı

    CIA Baydenin 10 illik məxfi faylını açdı

    ABŞ Vitse-prezidentinin Ukrayna Səfərləri Ətrafında Gizli Sənədin İddiaları

    2015-ci ilə aid, məxfiliyi sonradan qaldırılmış bir sənəd ABŞ-ın o zamankı vitse-prezidenti Co Baydenin Ukrayna səfərləri ilə bağlı ciddi iddiaları gündəmə gətirib. Bu sənəddə qeyd olunur ki, cənab Baydenin Kiyevə etdiyi səfərlər zamanı Ukrayna hakimiyyətindəki bir sıra yüksək vəzifəli şəxslər narahatlıq keçiriblər. Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi (MKİ) tərəfindən təqdim edilən məlumatlarda vurğulanır ki, Ukrayna rəsmiləri vitse-prezidentin yolsuzluqla mübarizəyə dair səsləndirdiyi tənqidlərini “ikiüzlü” hesab edirdilər. Onların narazılığının əsas səbəblərindən biri kimi, vitse-prezidentin oğlu Hunter Baydenin Burisma adlı enerji şirkətinin idarə heyətində təmsil olunması göstərilir ki, bu da Ukrayna səfərləri ilə bağlı etik mübahisələri daha da gücləndirirdi.

    Məxfi Hesabatın Yayımlanmaması Tələbi

    MKİ tərəfindən məxfilikdən çıxarılmış sənədlər arasında diqqətçəkən bir e-poçt yazışması da yer alıb. Bu yazışmada o zamankı vitse-prezidentin sözügedən hesabatın “qətiyyən yayımlanmamasını” qəti şəkildə üstün tutduğunu bildirdiyi qeyd olunur. Sənəddə sarı rənglə xüsusi işarələnmiş hissədə deyilir: “Hazırca vitse-prezident/Milli Təhlükəsizlik Müşaviri ilə danışdım və o, hesabatın qətiyyən yayımlanmamasını qəti şəkildə üstün tutduğunu qeyd etdi.” Bu fakt keçmiş vitse-prezidentin Ukrayna səfərləri və onunla bağlı iddiaların ictimaiyyətdən gizli saxlanılması istiqamətindəki cəhdləri barədə əlavə suallar doğurur. Sənədlər, həmçinin, rəhbər səviyyədə hesabatların nəşrinə necə müdaxilə olunduğuna dair aydın bir mənzərə yaradır.

    Kəşfiyyatın Siyasətləşməsi və Maliyyə Əlaqələri İddiaları

    Məsələ ilə bağlı keçmiş Milli Kəşfiyyat Direktoru Con Ratkliff də fikir bildirib. O, yayımlanan bu sənədlərin “kəşfiyyatın siyasətləşməsinə” dair bariz bir nümunə olduğunu vurğulayıb. Paralel olaraq, ABŞ Konqresinin Nəzarət Komitəsi tərəfindən aparılan araşdırmalar da diqqət mərkəzindədir. Bu araşdırmalar göstərir ki, Co Baydenin vitse-prezidentliyi dövründən bəri onun ailəsi və yaxın çevrəsi xarici mənbələrdən 20 milyon dollardan çox ödəniş alıblar. Bu cür maliyyə əlaqələri, xüsusilə də Kiyevə edilən səfərlər və Hunter Baydenin iş fəaliyyəti kontekstində, Bayden ailəsinin xarici əlaqələrinə dair şübhələri daha da dərinləşdirir və geniş ictimai müzakirələrə səbəb olur.

    24 saat

  • Fas etirazları qana boyandı: Polis avtomobili nümayişçiləri qəsdən əzdi

    Fas etirazları qana boyandı: Polis avtomobili nümayişçiləri qəsdən əzdi

    Fasda etirazlar dördüncü gününə qədəm qoyarkən, Fas polisinin tətbiq etdiyi zorakılıq şahidləri dəhşətə salıb. Polis etirazçı gəncləri xidməti avtomobillərlə əzərək yaralayıb. Ölkədəki korrupsiya və funksionallığını itirmiş təhsil-səhiyyə sistemini pisləyən Z nəsli, polisin sərt təzyiqi ilə üzləşir.

    Ucda şəhərində baş verdiyi bildirilən hadisədə onlarla etirazçının yaralandığı, onlardan birinin vəziyyətinin ağır olduğu qeyd edilib.

    “GenZ 212” adlı anonim gənclik etirazları qrupu tərəfindən sosial media üzərindən təşkil edilən aksiyalar Tiznit, İnezgane, Ait Amira, Ucda və paytaxt Rabata yaxın Temara şəhərlərində geniş iştirakla davam edib.

    Polis Müdaxiləsi Vəziyyəti Gərginləşdirib

    Polisin hədsiz müdaxiləsi etirazların daha da şiddətlənməsinə səbəb olub. Yerli mediada yayılan görüntülərdə etirazçıların daş atdığı, bəzi bankları yandırdığı və polis avtomobillərini aşdığı müşahidə edilib.

    İnezgane şəhərində nümayişçilər su şırnaqlı maşınlara qarşı improvizə edilmiş qalxanlarla irəliləməyə cəhd ediblər. Bəzi avtomobillər yandırılıb, polis və etirazçılar arasında şiddətli qarşıdurmalar baş verib.

    Rabatda şüarlar səsləndirməyə hazırlaşan onlarla gənc saxlanılıb. Polis, etirazçılara qarşı sərt müdaxilələrin davam edəcəyini bəyan edib.

    Yüzə Yaxın Etirazçı Həbs Edilib

    Fasda etirazlar zamanı saxlanılan gənclərlə bağlı Fas İnsan Haqları Dərnəyi 37 gəncin girov müqabilində sərbəst buraxıldığını və onlarla bağlı istintaqın davam etdiyini açıqlayıb. Yüzə yaxın etirazçının hələ də nəzarət altında olduğu ehtimal olunur.

    Dərnəyin rəhbəri Hakim Saikuk bu həbsləri konstitusiyaya zidd adlandırıb. Kazablankada isə bazar günü avtomobil yolunu bağlayan 24 şəxs məhkəmə prosesinə cəlb edilib.

    Hökumət koalisiyası yaydığı bəyanatda gənclərlə qurumlar və ictimai məkanlarda dialoq aparmağa hazır olduğunu bildirib. Bəyanatda təhlükəsizlik qüvvələrinin reaksiyası “hüquqi prosedurlara uyğun balanslı bir mövqe” kimi təsvir edilib. Daxili İşlər Nazirliyi isə hadisələrlə bağlı şərh verməkdən imtina edib.

    24 saat

  • Ülvi Həsənli: Şüvəlan İşgəncə Təcridxanası: “Onlar üçün dustaq həyatı milçək həyatı kimi bir şeydir”

    Ülvi Həsənli: Şüvəlan İşgəncə Təcridxanası: “Onlar üçün dustaq həyatı milçək həyatı kimi bir şeydir”

    “Arada bir televiziya kanallarında Şuşa həbsxanasındakı kameraları göstərirlər. Təsəvvür edin, Şüvəlandakı kameralar oradan pis gündədir. Biz o kameralara həsrətlə baxırıq”

    Həbsxanalardakı sistemli işgəncə və korrupsiya faktları ilə bağlı növbəti müşahidələrimi yazmaq qərarına gəldim. Budəfəki hadisələr Bakının Şüvəlan qəsəbəsində yerləşən, xalq arasında “Şüvəlan türməsi” adlandırılan 3 saylı İstintaq Təcridxanasında baş verir.

    Mən bu həbsxanada saxlanılmamışam, amma orada saxlanılan 30-dan artıq məhbusdan müsahibələr almışam, məlumatlar əldə etmişəm, faktları dəqiqləşdirmişəm və onların əsasında bu yazını hazırlamışam. Bu məlumatlar 2023-cü ilin dekabr ayından 2025-ci il may ayına qədər olan dövrü əhatə edir. Müşahidələrim bir il yarım davam edib. Həbsdə olduğum dövrdə, demək olar, bütün həbsxanalardakı vəziyyətlə bağlı məlumatlar əldə etmişəm. Elə bir müəssisə yoxdur ki, orada işgəncə və korrupsiya halları olmasın. Bəzilərində az, bəzilərində çox. Məhbusların dediklərindən bu qənaətə gəlmişəm ki, “Şüvəlan türməsi” Azərbaycanda ən ağır işgəncələrin və ən total korrupsiyanın həyata keçirildiyi 3 həbsxanadan biridir.

    “Şüvəlan türməsi” iki hissədən ibarətdir. Məhbuslar şərti olaraq onları “aşağı” və “yuxarı” hissə adlandırırlar. “Aşağı hissə” hərəsi bir mərtəbəli olmaqla üç korpusdan, “yuxarı hissə” isə üç mərtəbəli olmaqla bir korpusdan ibarətdir. “Aşağı hissə”də əksəriyyət kasıb, kimsəsiz, yaxud rüşvət vermək istəməyən məhbuslar, “yuxarı hissə”də isə pul verib nisbətən yaxşı şəraitdə, adambaşına bir çarpayı olan kameralarda yer alan və ya ehtiyat etdikləri siyasi məhbuslar, nüfuzlu şəxslər saxlanılır. Yəni, burada məhbuslar təbəqələrə bölünüblər: Aşağı insan, ali insan (şudralar, brahmanlar). Əsl faşizm. Amma həqiqi gestapo rejimi hələ qabaqdadır. Həbsxananın üç mərtəbəli korpusuna yaxşı, imtiyazlı şəraitinə görə məhbuslar həm də “Titanik” deyirlər.

    Bu yazıda “Şüvəlan türməsi”ndəki 3 əsas problemdən danışacağam: sistemli işgəncələr, korrupsiya halları və məhbusların ağır saxlanma şəraiti.

    Həbsxanalardakı işgəncələrin icrasını, əsasən, rəis müavinləri həyata keçirir. Bakı İstintaq Təcridxanasında rejim nəzarət üzrə müavin Cavid Güləliyev və əməliyyat üzrə müavin Ceyhun Hacıyevin məhbusları döydüyü kimi. Şüvəlan təcridxanasında da işgəncələri rejim nəzarət üzrə rəis müavini Rasim adlı polkovnik-leytenant və əməliyyat üzrə rəis müavini, 1991-ci il təvəllüdlü İlkin Şirinov adlı mayor həyata keçirir.

    Həbsxana rəisləri, müavinləri arasında yarış gedir. Kim daha qəddar, yeni işgəncə forması tətbiq edir? Hərəsi bir metodla ad-san qazanıb. Rəis müavini İlkin Şirinov da bu mənada məşhurdur. Onun ən seçilən işgəncə forması məhbusun qulağının pərdəsini partlatmaqdır. Yəni, bir insanı ömürlük kar etmək. İlkin Şirinovun 2 metrə yaxın boyu və idman cüssəli bədəni var. O, dustaqlara ən çox böyük əlləri ilə qulağından şapalaq vurur. Məhbuslar deyir ki, rəis müavini şapalaq vuranda dustaq ağzını açıq saxlamasa, qulağı partlayır. İlkin məhbusları hədələyən zaman fəxrlə deyir ki, “mən indiyə qədər 100-dən çox məhbusun qulağını partlatmışam. Elə eləmə səni də o vəziyyətə salım”. İlkin Şirinovun bu metodunu eşidən dustaqlar qulaqlarının partlamaması üçün rəis müavini şapalaq vuranda ağızlarını açıq saxlayırlar.

    İlkin Şirinovun digər məşhur isgəncə növü dustaqları otağındakı 1 metr hündürlüyündəki şkafa salıb saatlarla orada saxlamaqdır.

    Rasim adlı polkovnik-leytenant isə ən çox məhbusları korpusların girişindəki dəmir barmaqlıqlardan asır, saatlarla orada saxlayır.

    “Elə bir gün yoxdur ki, ən azı bir nəfər döyülməsin. Ən azı bir nəfər aşağı korpusların birləşdiyi yerlərdəki dəmir “reşotka”dan qandalla asılmasın”, – dustaqlardan biri deyir.

    Bu, o deməkdir ki, məlumatı topladığım 1 il 6 ay ərzində “Şüvəlan türməsi”ndə ən azı 550 işgəncə halı baş verib.

    Rasim adlı polkovnik-leytenantın növbəti işgəncə metodu dustaqları toplu şəkildə plastik boru ilə döyməkdir. Məsələn, məhbuslar bildirir ki, dəhlizlərdə kimsə kiməsə salam versə, yaxud nəsə soruşsa və ya kimsə nəfəslikdən axşam başqa kamera ilə danışsa, bütün kameradakı məhbusları çıxarıb 2-3 santimetr diametri olan plastik boru ilə hamısını döyürlər.

    “Şüvəlan türməsi”nin digər işgəncə kralı 1-ci korpusun rejim rəisi, təxminən 40 yaşında Orxan adlı mayordur. O da rəis müavinləri kimi dustaqları döyüb sonra dəmir barmaqlıqlardan asır. Təcridxanada hər korpusda 18 kamera var. Qayda ilə hər korpusda 70-80 nəfər saxlanılmalı olduğu halda, 1-ci korpusda 250 nəfər saxlanılır. Hansısa məhbus bu dözülməz şəraitə etiraz edirsə, Orxan və ya rəis müavinləri onu möhkəm döyüb sonra da qandalla dəmir barmaqlıqlardan asırlar. Əgər kimsə bu işgəncədən “peşman olursa”, tez canını qurtarmaq istəyirsə, rejim rəisinə 50-100 manat, bəzən də daha çox pul verib xilas ola bilir.

    Məhbuslar deyir ki, həbsxana rəhbərliyinin hər addımı, hər oyunu dustaqlardan pul qoparmaq məqsədi daşıyır. Bu oyunlardan biri də budur: Təcridxanaya yeni gələn məhbusları hədələyirlər ki, səni 35 nəfərlik kameraya salacağıq, istəmirsənsə, 400-500 manat gətir. Məsələn, bu kameralardan biri 1-ci korpusun 5-ci kamerasıdır. Orada 34-35 nəfər saxlanılır. Kameranın ölçüsü isə 35 kv.metrdir.

    Təhlükəsizlik səbəbilə məhbusların heç birinin adını qeyd edə bilmirəm.

    “Adımı bilsələr, məni döyə-döyə öldürərlər. Onlar üçün dustaq həyatı milçək həyatı kimi bir şeydir. Öldürərlər və heç kim buna görə məsuliyyət daşımaz, cəza çəkməz”, – məhbus deyir.

    Bu səbəbdən məhbusların açıqlamalarını anonim təqdim edirəm.

    “Mən 10 ay 35 nəfərlik kamerada saxlanıldım. Bir neçə dəfə etiraz etdim ki, yerimi dəyişin, burada yaşamaq olmur. Hər dəfə İlkin və Rasim məni döydü. Ondan sonra qorxumdan səsimi çıxarmadım. Orada qalanda yatmağı yaddan çıxarmışdıq. Hərəyə bir plastik emulsiya vedrəsi vermişdilər. Ən xoşbəxt an o olurdu ki, hansısa divarın yanında yer tapıb, vedrəni yerə qoyub üstündə oturasan və divara söykənib mürgüləyəsən. Çarpayıda yatmaq istəyirsənsə, 500-1000 manatından keçib başqa kameraya köçürülə bilərsən”,  – təqsirləndirilən şəxslərdən biri bildirib.

    Keçək yazının əvvəlində bəhs etdiyimiz ikinci problemə – korrupsiyaya. Bu həbsxanada hər addım puldur. Müəssisəyə gələn məhbusa ilk olaraq rəis müavini Rasim pullu kameralar təklif edir. Aşağı korpuslardakı kameralardan bəzilərini təmir ediblər. Onları 400-500, bəzən 700 manata təklif edirlər. Məsələn, 1-ci korpusun 14-cü kamerasının yeri kafelli, sanitar qovşağının üstü bağlıdır. Ona görə oranı adambaşı 700 manata satırlar. Məhbusun vəziyyəti də burada böyük rol oynayır. Pullu, yaxud böyük yeyinti ittihamı ilə həbs olunubsa, ona “Titanik”də yer təklif edirlər. Orada da qiymətlər fərqlidir. Məsələn, birinci mərtəbə 700-800 manat, dəniz mənzərəli 3-cü mərtəbə isə 1500-2000 manatdır.

    Bu həbsxanalarda pullu televiziya kanallarına baxmaq istəyirsənsə, bunun da “yaxşı xərci” var. Kanal üçün 40-50 manat olan avadanlıq orada 150 manata verilir. Aylıq 10 manat ödəniş əvəzinə də yenə 150 manat ödəniş alınır. Əlavə olaraq da pullu televiziya kanallarına baxmaq istəyən kameraları məcbur edirlər ki, işlənmiş, köhnə televizorları həbsxana rejimindən 300 manat verib alsınlar.

    Yay aylarında bu müəssisədə yaşamaq lap işgəncədir. Çünki at tövləsi olmuş kameralarda nə havalandırma sistemi var, nə də sərinkeş. Üstəlik günün ən isti vaxtlarında nəfəslik bağlı qalır, yalnız gecələr açılır. İstidən məhbusların ürəyi sıxılır. Nəfəs almaqda ciddi çətinlik çəkirlər, hətta huşunu itirənlər olur. Nəfəsliyin açılmasını istəyəndə də, rejim rəisləri dustaqlara deyirlər ki, ancaq rəisdən – Cəlil müəllimdən (red.: Cəlil Əliyev 3 saylı İstintaq Təcridxanasının rəisidir) icazə almaq lazımdır. Bunun da aylıq xərci 500 manatdır.

    “Şüvəlan türməsi”ndəki üçüncü ən ciddi problem saxlanma şəraitidir. Təcridxanaya gələn dustağın ilk qarşılaşdığı yer “şmon” deyilən bölmədir. Orada məhbusları yoxlayırlar ki, üstlərində qeyri-qanuni əşya olmasın. Amma məqsəd həm də pul qoparmaqdır. Kimin üstündə pul varsa, onun böyük hissəsini əlindən alırlar. Sonra məhbus karantin deyilən yerə aparılır. Burada dustaqları qeyri-insani şəraitdə saxlayırlar. Dustaqlardan biri deyir ki, onu 7-8 kvadrat metr ərazisi olan, əslində 2 nəfərlik kameraya salıblar, amma orada 9 nəfər adam olub:

    “Belə yerdə saxlamağın məqsədi də puldur. Məhbus imkanına uyğun pul verib oradan çıxsın. Mən gecəni ayaq üstə keçirdim”.

    Başqa bir məhbus deyir ki, aşağı korpuslardakı kameralarda şərait acınacaqlıdır. Çarpayılar 70-80-ci illərdən qalıb:

    “Arada bir kanallarda Şuşa həbsxanasındakı kameraları göstərirlər. Təsəvvür edin, Şüvəlandakı kameralar oradan pis gündədir. Biz o kameralara həsrətlə baxırıq. Döşəklər on illərdir təmizlənmir, dəyişdirilmir. Qan, çirk, ləkə, ifrazat, infeksiya. Mən qaldığım kamerada 14 çarpayı var idi. Hamısı bir-birinə birləşdirilmişdi. Kim harada gəldi yatırdı, gigiyena yoxdur. Üstəlik kamerada 24 nəfər qalırdıq. Hamı növbə ilə yatır. 14 nəfər yatır, digərləri oyaq qalır. Onlar da gündüz yatır. Beləliklə, bir gün gecə, bir gün gündüz yatırıq. Buna görə də hamının yuxu rejimi pozulub. Bu da dustaqların sağlamlığına, psixikasına təsir edir, ciddi fəsadlar yaradır”.

    Dustaqlardan biri deyir ki, kameralarda hər cür həşərat tapmaq olar:

    “Tarakan, böcəklər, siçan, siçovul, hətta ilanlar olur. Kameralarda tualetlərin üstü açıqdır. Bu da antisanitariya şəraiti deməkdir. Bağırsaq çöpünün kameraya yayılması deməkdir”.

    Məhbuslar havasız şəraitdə saxlanılırlar. Kameralarda yalnız balaca bir pəncərə var, ona görə təmiz hava olmur. “Şüvəlan türməsi”ndə gəzinti də problemdir.

    Həbs yerlərində saxlanılan şəxslərin hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi haqqında qanunun 15-ci maddəsinə əsasən, Tutulmuş və ya həbs edilmiş şəxslər  hər gün iki saatdan az olmayaraq gündəlik gəzintiyə çıxarılmalıdır.

    Amma “Şüvəlan türməsi”ndə bu müddət maksimum yarım saatdır. Hətta bəzən 5 dəqiqə açıq havada qalmağa imkan verirlər. Kim çox gəzmək istəyirsə, gərək rejim rəisinə pul versin.

    Dustaqlara verilən yeməklər də çox pisdir. Məhbuslar deyir ki, verilən yeməkləri yemək mümkün deyil. Ona görə də yeməyin içindən noxudları, yaxud olanda toyuq ətini götürüb, suyunu atıb, onları yenidən bişirirlər. Ən imkansız məhbuslar belə bu yeməkləri yeyə bilmir.

    Məhbuslardan biri deyir ki, “Şüvəlan türməsi”ndə dustaqlar insan kimi yaşamır:

    “Fikirləşirəm ki, dünyanın heç bir ölkəsində bu dövrdə belə bir həbsxana olmaz. Heç heyvana belə münasibət göstərmək olmaz. Bu, əslində çox əvvəllər at tövləsi olub. Amma indi burada heç heyvan da qalmaz”.

    Təcridxananın həyətində rəisin ferması da var. Onun şəxsi heyvanları orada saxlanılır: müxtəlif növ quşlar, toyuq-cücə, qoyun-quzu, donuz saxlanılır. Bu fermaya da məhbuslar qulluq edir.

    Məhbuslar deyir ki, yoxlama, Ombudsman təcridxanaya gələndə ancaq “yuxarı hissə”yə – “Titanik” deyilən hissəyə aparılır:

    “Bizim vəziyyətimizlə heç kim maraqlanmır. Ona görə həbsxana rəisi, müavinləri, rejim rəisləri dustaqların başına nə oyun istəyirsə, açır, hansı işgəncəni istəyirsə, verirlər. Burada vəziyyət belə ağır, dözülməz və özbaşınadır”.

    Göründüyü kimi, “Şüvəlan türməsi”ndə belə bir ayrıseçkilik, qanunsuzluq, faşist-gestapo rejimi hökm sürür. Bu müəssisədən də işgəncə kralları siyahısına düşən əməkdaşlar var. Ümumilikdə isə Penitensiar Xidmətin işgəncə kralları siyahısı hər dəfə genişlənir:

    Cavid Güləliyev – Bakı İstintaq Təcridxanası

    Ceyhun Hacıyev – Bakı İstintaq Təcridxanası

    İlkin Şirinov –  3 saylı İstintaq Təcridxanası

    Rasim adlı polkovnik-leytenant – 3 saylı İstintaq Təcridxanası

    Orxan adlı mayor – 3 saylı İstintaq Təcridxanası

    Pərviz Quliyev (gizir) – Bakı İstintaq Təcridxanası

    Kənan Orucov (rəis müavini) – 7 saylı Cəzaçəkmə Müəssisəsində rəis müavini

     

    Yazının müəllifi: Ülvi Həsənli, “Abzas Media”nın direktoru

  • Talıbovun oğlu Gürcüstanda 8.6 milyon dollara lüks oteli geri aldı

    Talıbovun oğlu Gürcüstanda 8.6 milyon dollara lüks oteli geri aldı

    Talıbov Ailəsinin Əmlak Şəbəkəsi: Rza Talıbov Gürcüstanda Otelini Geri Alır

    Naxçıvan Ali Məclisinin keçmiş sədri Vasif Talıbovun oğlu Rza Talıbov Gürcüstandakı lüks otelini yenidən əldə edib. Bu otel, 2023-cü ildə atasının Naxçıvandakı idarəçiliyinə qarşı təzyiqlər dövründə satılmışdı.

    Xatırladaq ki, həmin dövrdə Vasif Talıbov təxminən 30 il davam edən vəzifəsindən istefa vermiş və Naxçıvan rəhbərliyi dəyişmişdi. Rza Talıbov 2023-cü ilin yanvarında “Divan Suites” adlı otelini satdıqdan iki ildən çox müddət sonra onu geri qaytarıb. Jurnalistlərin korrupsiya araşdırmaları layihəsi olan OCCRP bu barədə məlumat yayıb.

    Səhm alqı-satqı sənədlərinə əsasən, Rza Talıbov bu ilin mayında Batumidəki oteli geri almaq üçün 8.6 milyon dollar ödəməyə razılaşıb.

    730 Min Dollarlıq Əlavə Torpaq Sahəsi

    OCCRP-nin araşdırması 43 yaşlı Rza Talıbovun hazırda Bakıda yüksək vəzifəli miqrasiya rəsmisi olduğunu qeyd edir. Jurnalistlər həmçinin onun Gürcüstan sahilindəki daşınmaz əmlaklarını daha da genişləndirdiyini aşkar ediblər.

    Elektron poçt vasitəsilə OCCRP-nin suallarını cavablandıran Rza Talıbov otel və sahil əmlakının Gürcüstan və Azərbaycan banklarından alınan kreditlər hesabına maliyyələşdirildiyini bildirib. Onun sözlərinə görə, iki il əvvəlki satış və otelin yenidən alınması “aktivlərin və investisiyaların digər potensial hədəflərə yönəldilməsi” strategiyasının bir hissəsi olub.

    "London 1889"
    “London 1889”

    Hazırda otel “London 1889” brendi altında fəaliyyət göstərir. Rza Talıbov bu əmlakı “London 1889″un sahibi olan “B-Pearl Turizm” MMC-nin səhm paketinin 100 faizini almaqla əldə edib. Daha sonra, bu şirkət vasitəsilə əlavə daşınmaz əmlaklar da alınıb. İyul ayında şirkət Batuminin kənarında yerləşən Maxincauri qəsəbəsində 2082 kvadratmetrlik bir torpaq sahəsini 730 min dollara satın alıb.

    OCCRP qeyd edir ki, bu son alış Rza Talıbovun Gürcüstanda daşınmaz əmlak sektoruna böyükmiqyaslı qayıdışını əks etdirir.

    Talıbov Ailəsinin 63 Milyon Dollarlıq Əmlakı

    1995-ci ildən Naxçıvan Ali Məclisinə sədrlik edən Vasif Talıbovun idarəçiliyi dövründə bu region “Azərbaycanın Şimali Koreyası” kimi sərt idarəetməsi ilə tanınmışdı, deyə OCCRP vurğulayır. Bu illər ərzində Talıbov ailəsi sərvətini artırmış, onların aktivlərinə 100 faiz ailə üzvlərinə məxsus “Naxçıvan Bank” da daxil olmuşdu.

    2022-ci ilin sonunda Vasif Talıbovun administrasiyasına qarşı təzyiqlər güclənmiş və o, həmin il dekabrın 21-də istefa vermişdi. Azərbaycan hökuməti Naxçıvanın yeni rəhbərliyinin korrupsiya ilə mübarizə aparacağını bəyan etmişdi.

    OCCRP 2022-ci ildə Rza Talıbov və qardaşı Seymurun saxta şirkətlərdən şübhəli köçürmələr vasitəsilə 20 milyon dollardan çox vəsait əldə etdiyini üzə çıxarmışdı. Həmçinin, qardaşların BƏƏ-də və Gürcüstanda 63 milyon dollarlıq əmlak aldığı bildirilmişdi. O zaman qardaşlar bu iddialara şərh verməmişdilər.

    Rza Talıbov son əməliyyatlarla bağlı OCCRP-nin suallarını cavablandırmasa da, Azərbaycan qanunvericiliyinə görə, dövlət qulluqçusu olaraq hüquqi şəxslərdə səhm və ya pay sahibi olmasının qadağan olunmadığını qeyd edib.

    “Dövlət qulluğu haqqında” Qanun isə dövlət qulluqçusunun hər il qulluq keçdiyi orqanın rəhbərinə gəlirləri və əmlak vəziyyəti barədə maliyyə hesabatı təqdim etməsini, orada əlavə gəlirlərin mənbəyini, növünü və məbləğini göstərməsini tələb edir.

    Rza Talıbovun gəlir deklarasiyası verib-vermədiyi isə ictimaiyyətə açıqlanmayıb. İndiyədək Talıbovlar ailəsindən heç kəs mənimsəmə, yaxud vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadədə ittiham olunmayıb.

    Keçmiş Naxçıvan Məmurlarının Etirafları

    Naxçıvanın bir sıra keçmiş vəzifəliləri külli miqdarda mənimsəmələrdə təqsirli bilinsələr də, onlara yüngül cəzalar tətbiq edilib. Məsələn, Naxçıvanın keçmiş maliyyə naziri Rafael Əliyev 145 milyon manata yaxın büdcə vəsaitinin yeyintisində təqsirli tanınıb, lakin məhkəmə ona şərti cəza kəsib. R.Əliyev məhkəmədə iddia edib ki, ittihamda nazir olduğu dövrdə mənimsədiyi göstərilən 3 milyon 120 min manatı özü götürməyib, Naxçıvan MR Ali Məclisinin keçmiş sədri Vasif Talıbovun oğlu S.Talıbova verib.

    Regionun keçmiş gömrük komitəsinin sədri Səhət Həbibbəyli isə gömrükdə rüsum kimi toplanan qeyri-rəsmi ödənişlərin – hər ay 2.5-3 milyon dolların rəhbərliyə çatdırıldığını etiraf edib. Onun sözlərinə görə, o, Vasif Talıbova hər il 30 milyon dollardan çox pul çatdırırmış.

    Azərbaycan hökuməti ölkədə korrupsiya ilə sistematik və davamlı mübarizə aparıldığını bəyan edir. Son illərdə bir sıra rayonların icra hakimiyyəti başçıları və yüksəkvəzifəli dövlət qulluqçuları mənimsəmə və rüşvətxorluq ittihamları ilə həbs edilib və mühakimə olunublar. Lakin “Transparency International” təşkilatının 2024-cü il Korrupsiyanı Qavrama İndeksinə görə, Azərbaycan 100 baldan 22 bal toplayaraq 180 ölkə arasında 154-cü sırada yer alıb. Ölkənin reytinqi əvvəlki illə (2023) müqayisədə dəyişməsə də, balı 1 pillə azalıb.

    Hakimiyyətin yüksək eşelonunda korrupsiyanı ifşa edən “AbzasMedia” jurnalistləri isə hazırda müxtəlif iqtisadi cinayətlərdə təqsirli bilinərək uzunmüddətli həbs cəzası çəkirlər. Onlar məhz korrupsiya araşdırmalarına görə cəzalandırıldıqlarını bildirirlər.

    24 saat

  • Z Nəsli Peruda Ali Məhkəməni yandırdı

    Z Nəsli Peruda Ali Məhkəməni yandırdı

    Peru Etirazları: Korrupsiya və Pensiya İslahatı Küçələrə Daşdı

    Peruda “Z Kuşağı” adlı gənclər kollektivinin çağırışı ilə təşkil edilən etirazlar artan mütəşəkkil cinayətkarlığa, korrupsiyaya və yeni pensiya islahatına qarşı böyüyən ictimai narazılığa küçələrdə cavab axtardı.

    Şəhər mərkəzində təqribən 500 nəfər toplaşdı. Təxminən bir aydır davam edən bu Peru etirazları güclü polis nəzarəti altında keçirildi.

    Limanın Küçələrində Şiddətli Toqquşmalar

    Keçirilən nümayişlər zamanı Limanın küçələri şiddətli toqquşmalara səhnə oldu. Etirazçılar polislə qarşıdurmaya girdi, polis isə rezin dəyənəklər və bibər qazı ilə cavab verdi.

    Nümayişçilərin Limadakı prezident və konqres binalarına doğru yürüş etmək istəməsi toqquşmalara səbəb oldu. Etirazçılar ölkənin Ali Məhkəməsinə və polis məntəqələrinə od vurdular.

    Polisin sərt müdaxiləsi nəticəsində azı 10 nəfər yaralandı, onlarla insan isə saxlanıldı. Polis, tərəfindən istifadə olunan saçma güllələrlə iki mətbuat nümayəndəsinin yaralandığını açıqladı. Təhlükəsizlik qüvvələri isə azı üç polis əməkdaşının yaralandığını bildirdi. Polis beş gündür ki, etirazların qarşısını ala bilmir.

    Prezident Dina Boluarte Hökumətinə Qarşı Narazılıq

    Perunun dövlət başçısı Dina Boluartenin reytinqi sürətlə aşağı düşür. Adı korrupsiya və rüşvət qalmaqallarında hallanan prezidentə qarşı ictimai etirazlar artmaqdadır. Əksər ictimai rəy sorğuları həm hökuməti, həm də mühafizəkar çoxluğa malik konqresi korrupsiya ilə əlaqələndirir.

    Bu həftə qəbul edilən yeni qanun, etibarsız şəraitdə çalışan bir çox gəncin özəl pensiya sisteminə qoşulmasını məcburi etdi. Bu vəziyyət, ölkədəki Peru etirazlarını daha da alovlandırdı.

    24 saat

  • Nepalda qanlı etirazlar: Baş Nazir istefa verdi, Parlament yandırıldı

    Nepalda qanlı etirazlar: Baş Nazir istefa verdi, Parlament yandırıldı

    Nepal Baş Naziri KP Şarma Oli ölkəni bürüyən antikorrupsiya etirazları dalğası səbəbindən vəzifəsindən istefa verməyə məcbur qalıb. Bu etirazlar 19 nəfərin ölümü və 100-dən çox insanın yaralanması ilə nəticələnib. Buna baxmayaraq, on minlərlə etirazçı küçələrdə qalaraq yolları bağlayıb, parlamentə və digər hökumət binalarına od vurub.

    Baş Nazir Oli çərşənbə axşamı, onun administrasiyası son onillikdəki ən qanlı iğtişaşlara səbəb olmaqda günahlandırıldıqdan sonra Prezident Ramçandra Paudelə ünvanladığı məktubunda yazıb: “Ölkədəki əlverişsiz vəziyyəti nəzərə alaraq, problemin həllini asanlaşdırmaq və konstitusiyaya uyğun olaraq siyasi yolla həll etməyə kömək etmək üçün bu gündən etibarən istefa verirəm.”

    Fasiləsiz komendant saatına baxmayaraq, çərşənbə axşamı minlərlə Nepal gəncləri paytaxt Katmandunun küçələrinə qayıdaraq dəyişiklik tələb edib və çevik qüvvələrlə toqquşublar. Bəzi etirazçılar hökumət binalarını yandırıblar.

    “Z nəslinin etirazı” adlandırılan bu nümayişlər hökumətin sosial media platformalarını, o cümlədən Facebook, X və YouTube-u əngəlləməsi ilə başlayıb. Hökumət bu addımı şirkətlərin qeydiyyatdan keçmədiyini və dövlət nəzarətinə tabe olmadığını əsas gətirərək izah edib.

    Lakin etirazlar daha geniş narazılıqları əks etdirəcək şəkildə genişlənib. Xüsusilə, bir çox gənc, siyasi liderlərin övladlarının – “nepo kids” adlananların – lüks həyat tərzi sürdüyü və çoxsaylı üstünlüklərdən yararlandığı, əksər gənclərin isə iş tapmaqda çətinlik çəkdiyi üçün qəzəbləniblər.

    Hökumətin qadağanı ləğv etməsinə və tətbiqlərin yenidən onlayn olmasına baxmayaraq, çərşənbə axşamı etirazlar yenidən alovlanaraq paytaxtdan ölkənin bir çox şəhərinə yayılıb. Aparıcı etiraz simalarından Sudan Qurung yeni bərpa olunmuş Instagram səhifəsindəki paylaşımında bildirib: “Nepal hökuməti devrildi, gənclər etirazı qazandı. Gələcək bizimdir.”

    Dövlətin simvolik rəhbəri olan Prezident Ram Çandra Paudel etirazçılara sülh yolu ilə həll tapmaq və gərginliyin daha da artmasının qarşısını almaq üçün dialoqa başlamağı çağırıb. Nepal Ordusunun rəisi Ashok Rac Siqdel də video mesajında etirazçıları daha çox insan və əmlak itkisinin qarşısını almaq üçün nümayişləri dayandırmağa və dialoq masasına gəlməyə səsləyib.

    Nepalın zəif idarəçiliklə mübarizəsi

    Bu iğtişaşlar 2008-ci ildə küçə nümayişlərinin Nepalın əsrlik monarxiyasını devirməsindən bəri ən ciddi hadisədir. Demokratik islahatlara baxmayaraq, 30 milyon əhalisi olan Himalay ölkəsi zəif idarəçilik və yayılmış korrupsiya ilə mübarizə aparır. İqtisadi imkanlar məhdud olaraq qalır, bu da milyonlarla Nepal vətəndaşını ailələrini dolandırmaq üçün Körfəz ölkələri, Cənubi Koreya və Malayziyada iş axtarmağa məcbur edir.

    Dünya Bankının məlumatına görə, ötən il gənclər arasında işsizlik səviyyəsi təxminən 20 faiz təşkil edib. Hökumətin hesablamalarına görə, hər gün 2000-dən çox gənc Yaxın Şərq və ya Cənub-Şərqi Asiyada iş tapmaq üçün ölkəni tərk edir.

    73 yaşlı Oli, ötən ilin iyul ayından etibarən dördüncü dəfə Baş Nazir vəzifəsini icra edirdi və monarxiya sonrası dövrdə 14-cü Baş Nazir olmuşdu. İki kabinet naziri bazar ertəsi axşamı “mənəvi səbəblər” göstərərək istefa vermişdi.

    Şahidlərin sözlərinə görə, etirazçılar şinləri yandırıb, daş atıb və bir neçə siyasətçinin evlərinə od vurublar. Yerli media, hərbi helikopterlərin mühasirəyə alınmış evlərdən nazirləri təxliyə etdiyini bildirib. Kütlə Baş Nazirin iqamətgahını da dağıdıb və parlamentin, əsas nazirliklərin yerləşdiyi Singha Durbar hökumət kompleksini yandırıb.

    Sosial mediada yayılan görüntülər keçmiş Baş Nazir Şer Bahadur Deuba və həyat yoldaşı, Xarici İşlər Naziri Arzu Rana və Maliyyə Naziri Bişnu Paudelın əsgərlər müdaxilə etməzdən əvvəl nümayişçilər tərəfindən hücuma məruz qaldığını göstərir.

    Birləşmiş Millətlər Təşkilatının insan haqları rəisi Volker Türk zorakılıqdan “dəhşətə gəldiyini” bildirib və danışıqlara çağırış edib. Lakin bu çağırışlara məhəl qoyulmadığı görünürdü.

    Sərhədsiz Reportyorlar (RSF) təşkilatı böyük bir nəşriyyatın – Kantipur Media Group-un qərargahının yandığını bildirib və “etirazçıları jurnalistləri hədəf almamağa” çağırıb. Katmandu hava limanının sözçüsü Rinji Şerpa isə bildirib ki, hava limanı açıq qalsa da, yanğınlardan əmələ gələn tüstü görünmə qabiliyyətinə təsir etdiyi üçün bəzi uçuşlar ləğv edilib.

    24 saat

  • Nepalda gənc etirazlar: Ölənlərin sayı artır, parlamentə basqın

    Nepalda gənc etirazlar: Ölənlərin sayı artır, parlamentə basqın

    Nepalda Qanlı İğtişaşlar: 19 Həlak, Parlamentə Hücum

    2025-ci il sentyabrın 8-də Nepal iğtişaşları ilə sarsılıb. Təhlükəsizlik qüvvələri ilə etirazçılar arasında baş verən gərgin toqquşmalarda azı 19 nəfər həlak olub. Ölkənin paytaxtında on minlərlə etirazçı, xüsusilə də Z nəslinin nümayəndələri küçələrə çıxaraq parlament binasına basqın ediblər.

    Gənclərin Qəzəbi: Sosial Media Qadağası və Korrupsiya

    Kütləvi etirazlara səbəb olan əsas amillər hökumətin tətbiq etdiyi sosial media qadağası və ölkədə geniş yayılmış korrupsiya hallarıdır. Gənc nəsillər internetə çıxış məhdudiyyətlərini və vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadəni qətiyyətlə pisləyirlər. Bu narazılıqlar son günlərdə artaraq böyük miqyaslı Nepal iğtişaşlarına çevrilib. Etirazçılar hökuməti istefaya səsləyərək radikal islahatlar tələb edirlər.

    Gənclərin narazılığının yüksək olması, rəqəmsal azadlıqların məhdudlaşdırılmasına qarşı çıxan yeni nəslin siyasi aktivliyinin göstəricisidir.

    24 saat

  • Telefonlarına zəng çatmayan jurnalistlərdən oxucularına müraciət

    Telefonlarına zəng çatmayan jurnalistlərdən oxucularına müraciət

    “Abzas Media”nın həbsdə olan əməkdaşları 3 May – Beynəlxalq Mətbuat Azadlığı Günündə telefonlarına zəng çatmayan jurnalistlərdən yazıblar. Onlar yazıda həmçinin ictimaiyyətə birgə çağırış ediblər. 

    Yazını olduğu kimi təqdim edirik.

    Məhbus maşınında yeddi jurnalist söhbət edirik. Söhbətin qızğın yerində yan kabində aparılan məhbuslardan biri sözümüzü kəsib soruşur ki, “siz haranın jurnalistlərisiz?”. “Abzas Media” deyən kimi təəccüblə qayıdır ki, “Bəs mən 8 aydır sizə bayırdan şikayət göndərirəm, niyə yaymırsınız?” Vətəndaşa izah edirik ki, 1 il 5 aydır həbsdəyik, ona görə göndərdiyi məktublar cavabsız qalır.

           – Hə, demək telefonlarınza zəng çatmır və ya əhatə dairəsi xaricindədir?

           – Elədir ki, var.

    Onunla söhbətimizdən sonra qərara gəldik ki, sizə yazaraq azadlıqda axtardığınız müstəqil jurnalistləri niyə tapa bilmədiyinizi açıqlayaq.

    Hər şey 2022-ci ildə qüvvəyə minən “Media haqqında” qanunla başladı. O vaxta qədər jurnalist kimi çalışmaq üçün kimdənsə, hansısa qurumdansa icazə almaq tələb olunmurdu. Amma yeni qanunla jurnalistlər Medianın İnkişafı Agentliyinin tərtib etdiyi Media Reyestrində qeydiyyatdan keçməli idilər. 

    Yalnız qeydiyyatdan keçən jurnalistlər mətbuat konfranslarına qatılıb rəsmi şəxslərə sual verə bilərdilər. Qanunla kimin jurnalist kimi işləyib-işləməyəcəyinə artıq hökümət qərar verirdi.

    Media olaraq qeydiyyatdan keçmək üçün də saysız-hesabsız tələblər qoydular. Neçə işçi götürəcəyinə, neçə xəbər verəcəyinə, haradan maliyyələşib-maliyyələşməyəcəyinə hökumət qərar verirdi. Beləliklə qeydiyyat üçün də müraciət edən media orqanlarının əksəriyyəti “imtahandan” kəsildi. Daha sonra bu mediaları bağlamaq üçün məhkəməyə müraciət etdilər. 

    Hələ qanun müzakirə olunanda həmkarlarımızla Milli Məclisin qarşısında etiraz aksiyaları keçirib, mətbuat konfransları təşkil edirdik. Hiss edirdik ki, bu qanun müstəqil medianı məhv etmək üçün gələcəkdə əsas silaha çevriləcək. Etirazlarımız, tələblərimiz nəticəsiz qaldı, qanun qəbul olundu.

    Qanunun qüvvəyə minməyindən heç bir il ötməmiş 2023-cü ilin noyabrında “Abzas Media”nın direktoru Ülvi Həsənli həbs olundu, medianın ofisi bağlandı. Ard-arda “Abzas”ın daha 5 əməkdaşı dəmir barmaqlıqlar arxasına göndərildi. Növbə “Kanal13”, “Toplum TV”, “Meydan TV”yə çatdı.

    İl yarımdır davam edən repressiyalar nəticəsində 24 jurnalist həbsxana kameralarına göndərildi. Azərbaycan Avropa məkanında jurnalist həbslərinə görə Belarusdan sonra ikinci yerə qalxdı.

    Bəs hökümət niyə jurnalistlərə “dəmir əl”ini qaldırdı?

    Müstəqil jurnalistlərin çəkdiyi reportajlara baxanda çox güman ki, hər dəfə kameraya hücum edən bir əl görmüsünüz. O əl sonra jurnalistlərin vəsiqəsini alıb, ona xəsarət yetirib, bəzən də polisə təhvil verib, yekunda ondan əl çəkirdi.

    Amma o əl bu dəfə jurnalistlərdən əl çəkmədi. Bizim çəkdiklərimizə baxan siz bəlkə də düşünürsünüz ki, o əl sahibinin jurnalistlə problemi var, şəxsi davalarıdır, amma əslində onun bu çəkilən kadrlara baxan sizdən qorxusu var deyə əlini dinc qoymurdu.

    Siz ödədiyiniz vergilərin necə mənimsənildiyini, bu pullara prezident ailəsi başda olmaqla vəzifəli şəxslərin necə əl qoyduğunu görməyəsiniz deyə idi o hücumlar.

    O əl həm də prezident, parlament, bələdiyyə seçkilərində peyda olurdu. Seçki saxtakarlığı, topa bülleten, karusel əməliyyatlarını sizə göstərməyək deyə məntəqə üzvləri özlərinə əl qatırdılar. O əl həm də polisin sıravi vətəndaşlardan tutmuş müxalifətçiyə qədər göstərdiyi fiziki zorkalıqları, aldığı rüşvətləri sizə göstərməyək deyə işə düşürdü.

    Axırda hökumət qərara gəldi ki, əlinin üstündə əl olmamalıdır, yəni, verdiyi qərarları mübahisələndirəcək, sorğulayacaq bir azad media qalmamalıdır.

    Müstəqil media cəmiyyətin maraqlarını hökumət qarşısında müdafiə etmək üçün mövcud olur. Amma hökumətə əksinə onun maraqlarını cəmiyyət üzərində müdafiə edəcək media lazım idi. O media ki, bahalığı, qiymət dəyişikliyini, qanunsuz sökülən evlərin yerində salınan parkları “inkişaf”, zorakılıq edən polisləri “qəhrəman” kimi təqdim etsin. 

    Hökümət vətəndaşın əlində-ovcunda olan pulu ondan vergi və məcburi abunəlik yolu ilə alıb onlara yalan xəbər verənlərin cibinə qoymaq yolunu seçdi. Vətəndaşlar özləri də fərqində olmadan onlara yalan xəbər verən, həqiqəti ört-basdır edənlərin maliyyə dəstəkçisinə çevrildilər. Bu gün televizoru açıb dəyişdiyiniz Azərbaycan kanallarının hamısı rəsmi və qeyri-rəsmi dövlət büdcəsindən maliyyələşirlər.

    Hökümətin ələbaxımlı jurnalisti olmaq istəməyən azad media əməkdaşları isə onun “dəmir əl”i ilə üzləşdilər. Çünki hökümətin yürütdüyü siyasətə ictimai nəzarəti təşkil edən, onun qərarlarını saf-çürük edən yeganə jurnalistlər qalmışdı.

    Qanunverici, məhkəmə hakimiyyəti icraedici orqan olan Prezidentin tam nəzarətinə keçmişdi. Vətəndaşların maraqlarını müdafiə edən qeyri-hökümət təşkilatları, siyasi partiyalar məhdudlaşdırıcı qanunlarla sonradan sıradan çıxarılmışdı. Meydanda sayı barmaq sayından da az olan azad media qalmışdı.

    Onlar gəlirlərin ədalətli bölünmədiyini, korrupsiya hallarını, qanun qarşısında hər kəsin bərabər olmadığını, cinayət törədən məmurların cəzasız qaldığını, mülkiyyət hüququnun qorunmadığını, məhkəmə qərarı olmadan vətəndaşların başına uçurulan evləri göstərirdilər. Yüksək rifahdan danışan yetkililər vətəndaşların boş soyuducularını görmək istəmirdilər. Vətəndaşların maraqlarını, istədiklərini təmin etmək əvəzinə hökumət onları göstərən jurnalistləri həbs etməklə bu çağırışları gözardı etdi.     

    Əziz oxucular, artıq qarşılaşdığınız problemləri xəbər vermək üçün telefonu açıq olan jurnalist tapa bilmirsiniz. Hökumət sizi problemlərinizlə təkbaşına qoyub. Daha media vasitəsi ilə hökümətin siyasətinə təsir edə bilmirsiniz. Sizdən heç kim fikrinizi soruşmur. Bəs yığdığınız nömrələrə nə vaxt zəng çatacaq?

    Əgər səsinizi eşitdirdiyiniz mediaların məhv edilməsini istəmirsinizsə, qarşılaşdığınız, şahidi olduğunuz problemləri mobil telefonuzla çəkərək azad media orqanlarının səhifələrinə göndərin. Müstəqil mediaların materiallarını paylaşmaqla hökümətin yaratmaq istədiyi “xəbər mühasirəsini” yarın. O telefonlara zəng çatana qədər o nömrələri yığmağa davam edin. Bir gün o telefonlar açılacaq.

    P.S Əziz oxucular, biz bu yazını imzaya açıq qoyuruq. Məqalədə yazılanlarla razısınızsa, şərhlərə ad soyadınızı yazın, imzanız kimi qəbul edək.

    Müəlliflər: Ülvi Həsənli, Sevinc Vaqifqızı, Elnarə Qasımova, Nərgiz Absalamova