ABŞ Prezidenti Trampın Asiya Səfəri Çərçivəsində Yüksək Səviyyəli Danışıqlar
ABŞ Prezidenti Donald Tramp yanvarda vəzifəyə gəldiyindən bəri təcavüzkar ticarət tariflərinin təsiri altında olan regiona ilk səfəri çərçivəsində beşgünlük Yaponiya və Cənubi Koreya səfərinin ilk ayağı üçün Malayziyaya yola düşüb. Şənbə günü Kuala Lumpurda Cənub-Şərqi Asiya Ölkələri Assosiasiyası (ASEAN) zirvə görüşü çərçivəsində ABŞ və Çinin yüksək səviyyəli iqtisadi rəsmiləri arasında ABŞ-Çin ticarət danışıqları başladı. Bu danışıqların məqsədi Trampın Çin mallarına yeni 100 faizlik tariflər tətbiq etmək təhdidi və Pekinin nadir torpaq maqnitləri və minerallarına ixrac nəzarətini genişləndirməsindən sonra irəli bir yol cızmaq idi. Bu danışıqlar cümə axşamı Cənubi Koreyada keçiriləcək Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşlıq (APEC) zirvə görüşündə Tramp və Çin Prezidenti Si Cinpin arasında yüksək səviyyəli Tramp-Si görüşü üçün zəmin yaratmağı hədəfləyir. Görüşdə tariflər, texnoloji nəzarət və Çinin ABŞ-dan soya paxlası alışı ilə bağlı bəzi razılaşmalar əldə oluna bilər. ABŞ Prezidenti yanvarda Ağ Evə qayıtdıqdan sonra ən uzun xarici səfəri üçün bazar günü səhər Malayziyaya çatacaq. Cümə axşamı Ağ Evi tərk edərkən Tramp Çin lideri ilə “yaxşı görüş” keçirəcəyinə əminliyini ifadə edib. O, jurnalistlərə “Prezident Si ilə çox danışacağımız var, onun da bizimlə çox danışacağı var” deyib.
Yüksək Gərginlikli Tramp-Si görüşü Gündəliyi
Cümə axşamı, Donald Tramp vəzifəyə qayıtdıqdan sonra ilk dəfə Cənubi Koreyanın Busan şəhərində Si Cinpin ilə görüşəcək. Tramp, razılaşma əldə olunmazsa, noyabrın 1-dən Çin idxalına tətbiq olunan tarifləri ümumilikdə 155 faizə qaldıracağı ilə hədələyib. Bu addım Pekindən demək olar ki, qəti reaksiya doğuracaq və qarşılıqlı tarif artımlarını dayandıran atəşkəsi sona çatdıracaq. Ticarətdən əlavə, iki liderin uzun müddətdir mübahisə mövzusu olan Tayvanı və Ukraynadakı müharibəyə görə ABŞ-ın genişləndirilmiş sanksiyalarına məruz qalan Çin müttəfiqi Rusiyanı müzakirə edəcəyi gözlənilir. Tramp həmçinin, indi bağlanmış demokratiyanyönümlü “Apple Daily” qəzetinin təsisçisi Cimmi Layı azad etmək məsələsini qaldıracağını bildirib. Lay Pekinin tətbiq etdiyi milli təhlükəsizlik qanunları çərçivəsində Honkonqda həbs cəzası çəkir. Tramp jurnalistlərə “Bu, mənim siyahımdadır. Sorğu edəcəyəm… Nə olacağını görəcəyik” deyib. Tramp-Si görüşü üçün səfəri ərəfəsində, Seulun mərkəzində minlərlə Cənubi Koreyalı etirazçı onun tarif siyasətini və Cənubi Koreyaya ABŞ-da investisiya qoyması üçün göstərdiyi təzyiqləri pisləyən mitinq keçirir.
ASEAN Zirvəsinin Gündəliyi və Regional Sülh Səyləri
2018, 2019 və 2020-ci illərdəki ASEAN zirvə görüşlərini buraxdıqdan sonra, çoxtərəfliliyə etinasızlığı yaxşı sənədləşdirilmiş Tramp, Cənub-Şərqi Asiya ölkələrinin bu toplantısında ikinci dəfə iştirak edəcək. Malayziyada, Yaponiyanın yeni Baş Naziri Sanae Takaiçi, Braziliya Prezidenti Luis İnasio Lula da Silva və Cənubi Afrika Prezidenti Siril Ramafosa daxil olmaqla, ASEAN-a üzv olmayan bir neçə yüksək səviyyəli lider də iştirak edəcək. Builki ASEAN zirvəsi Malayziya və ABŞ-ın iyul ayında Tayland və Kamboca arasında tamamilə alovlanan ölümcül sərhəd münaqişəsini həll etməyə çalışdığı bir vaxta təsadüf edir. Həmin münaqişə atəşkəs elan edilməzdən əvvəl düşmənçilikləri daha da şiddətləndirmişdi. Bazar günü Tramp, Tayland-Kamboca danışıqlarına rəhbərlik edən və ev sahibliyi edən Malayziyanın Baş Naziri Ənvər İbrahim ilə görüşməli, həmçinin Tayland və Kamboca arasında atəşkəs sazişinin imzalanmasına nəzarət edə biləcək. Bu saziş, iki ölkə arasında illərdir davam edən ən şiddətli döyüşlərə son qoyan razılaşmanı rəsmiləşdirəcək, baxmayaraq ki, hərtərəfli sülh müqaviləsinə çatmayacaq. ABŞ-Çin ticarət danışıqları fonunda, Tramp bu ilin əvvəlində, əgər ölkələr döyüşməyi dayandırmazlarsa, onlarla ticarət müqavilələrini dayandıracağı ilə hədələmişdi və onun administrasiyası o vaxtdan bəri Malayziya ilə genişləndirilmiş atəşkəs üzərində işləyir. Prezident, münaqişənin həllindəki səylərinə görə Ənvərə təşəkkür edib. “Mən Malayziyanın çox yaxşı bir adam olan liderinə dedim ki, sənə bir səfər borcluyam” deyə Tramp “Air Force One” təyyarəsində jurnalistlərə açıqlama verib. ABŞ lideri bazar günü Braziliya idxalına tətbiq edilən 40 faizlik tarifi azaltmasını istəyən Lula ilə də əhəmiyyətli bir görüş keçirə bilər. ABŞ administrasiyası bu tarifləri Braziliyanın Trampın müttəfiqi olan keçmiş Prezident Jair Bolsonaroya qarşı cinayət təqibi ilə əsaslandırıb. Cümə günü Lula, ABŞ-ın narkotik qaçaqmalçılığı ilə mübarizə adı altında Cənubi Amerika sahillərindəki hərbi zərbələr kampaniyasını tənqid edib və Malayziyada Trampla bu narahatlıqları qaldırmağı planlaşdırdığını bildirib. Ağ Ev görüşün baş tutub-tutmayacağını hələ ictimaiyyətə təsdiqləməyib.
